آذربایجان در درازنای تاریخ مهد خرد و اندیشه و شجاعت و سخاوت بوده است . در کنار ستارخان و باکری ها، علامه جعفری و استاد شهریارها نشو و نمو کرده اند و در کنار معجز شبستری ها ، پروفسور هشترودی و شیخ شهاب الدین سهروردی ها بر تارک تاریخ مشعشع آذربایجان ایران حک شده اند.

یکی از سو‌ته دلان عرصه عاشقی و از سرداران شعر و شاعری کلاسیک و سنتی که در نوجوانی از سراب آذربایجان در تهران رحل اقامت افکنده و نهایتا در کسوت معلمی و دامن شاعری آرام گرفته است استاد اکبر ستاری متخلص به "قیزیل قلم" می باشند.

به اقتضای شغل خطیر معلمی ستاری در اکثر رشته های علوم انسانی دستی در آتش داشته و در کنار تدریس، مطالعات عمیق و دقیقی در معارف دینی و آموزه های شیعی را با خود یدک می کشد . در کنار هنر معلمی ، دهه های متمادی مشغول عشق بازی با شعر و شاعری و موانست با شعرا و مجالست با حکمای عصر خویش بوده اند.

به گواه صاحب‌نظران از شعرای معاصر ترکی سرای سبک کلاسیک و در قید حیات کشور، کمتر شاعر و پژوهشگری در احیا و به کارگیری تمام قالبهای جدید و قدیم شعری قابل قیاس با استاد قیزیل قلم است. وی به خاطر احاطه به سه زبان اصلی جهان اسلام ترکی، فارس و عربی ، آفرینش های ادبی درخوری داشته‌ و در حوزه ادبیات عرفانی، تغزلی، مرثیه و طنز و.... از پرکارترین های زمان خویش است.

خلاصه اگر فرزانگی را واجد دو بعد خردورزی و بهره‌مندی از وحی و الهامات شاعری تلقی نماییم، این دو خصیصه‌ی بارز هر دو در استاد قیزیل قلم متجلی و هویداست. تجربیات حاصل از چهاردهه تدریس در اکثر دروس علوم انسانی باعث فراغت در اندیشه و گشادی خیال و افق دید روشن در آفرینش های ادبی استاد ستاری شده است.

در میان ادب دوستان به ویژه دوستداران ادب غنی ترکی آذری پس از استاد ناظر شرفخانه ای در تهران و کرج ، قیزیل قلم از شعرای کلاسیک معاصر از محبوبیت و مطلوبیت خوبی برخوردار است و شاگردانش از محضرش استفاده‌ها برده‌اند ، از طرز گفتار و شیوه رفتارش بسیار نکته‌ها آموخته‌اند.

مخلص کلام آن که استاد در فضیلت اخلاقی اهل اجتهاد است نه ادعا، و اهل تواضع است نه تفاخر.

 قیزیل قلم
بوتون شعر قالب‌لرینین استادی

آذربایجان تپراغی اسکی زامانلاردان عقلانیت و اندیشه اوجاغی اولورسادا بیر طرف‌دن بویوک شاعرلر یوردو و داها دوغروسو سؤز معدنی‌دیر.
بو دیاردا بیزیم اسلام دنیاسی‌نین اوچ اساس دیلینده شعر یازانلاریمیز مولوی، نسیمی، فضولی‌دن توتوب تا حکیم هیدجی‌یه‌دک،
شهریار،حسن‌اسدی( شبدیز) ناظر شرفخانه‌ای دن توتوب تا قیزیل قلمه‌دک تاریخ بویو ادبیات دنیاسین‌دا پار  پار پارلاییرلار.
تورکجه، فارسجا و عربجه یازیب یاراتماق بویوک هنر و خلاقیت اولورسادا داها، دوغروسو آنجاق احاطه‌لی و درین مطالعه‌لی بیر شاعرین ایشی و پئشه‌سی اولا بیلر.

استاد "اکبر ستاری" قیزیل قلم تخلص ایله یازیب یارادان باجاریقلی و دوشونجه‌لی معاصر شاعرلریمیزین بیریسی‌دی.
"قیزیل قلم" سنتی شاعر اولورسادا دنیا گؤروشو گئنیش، مفکوره‌لری آیدین و دان اولدوزو کیمین دوپ دورودو.

قیزیل قلم" ین کؤکو و تحصیلاتی:

اکبر ستاری مشهدی آقا اوغلو "قیزیل قلم" تخلص ایله شاعر ۱۳۴۴ اینجی گونش ایلینده شرقی‌ آذربایجانین‌ سراب شهرستانین‌ قشلاق کندین‌ده آنادان اولموشدو.
ستاری ابتدایی تحصیلین قشلاق‌، راهنمایی دوره‌سین حکیم نظامی آدلی سراب‌ شهرینین مدرسه‌سین‌ده اوخوموشدو.
1358اینجی ایلده عائله‌سی ایله تهرانا کؤچورکن شهید کشوری دبیرستانی (منطقه 19) دا دیپلم آلیب صونرا شهید بهشتی‌ دانشگاهین‌دا علوم اجتماعی دبیری و هابئله روان شناسی رشته‌سی نین مدرکین اخذ ائدن‌دن صونرا، تهرانین مختلف آموزش و پرورشین‌ مناطق‌لرینده رسمی اؤیرتمن کیمی تعلیم‌ و تربیت وظیفه‌سینی داشیماق‌دادی.
اوستاد "قیزیل قلم" احاطه‌لی اولدوغونا گؤره جامعه‌شناسی، فلسفه، منطق، تاریخ، جغرافیا، روان‌شناسی، دینی‌_قرآن، ادبیات درس‌لرینه ایللر بویو معلم چیلیک ائتمیشدی.

 شاعرین یارادیجیلیغینا بیر باخیش:

"قیزیل قلم" شعر یازماغی اوشاق چاغلارین‌دان باشلایب و هله‌ده شعریلن باشاباش ادبیاتین اوجسوز بوجاقسیز دنیاسین‌دا یاشاماق‌دادیر
او تهران و کرج‌ده مختلف ادبی انجمن‌لرده علاقه‌ایلن حاضر اولان هابئله ادبیات دنیاسیندا چالیشان و باجاریقلی بیر صمیمی انسان‌دیر.

حاضر حالدا اون‌دؤرت شعر دفترلریندن (فارسجا، تورکجه و عربجه) آنجاق اوچ‌ جلد کتاب ایشیق اوزو گؤره بیلیب (آیدین سحر، ایشیقلی گونش و آیلی گئجه)
هابئله سرین کولک، گؤئ چمن، تَزَه‌کتاب تَزَه‌سؤز عنوان‌لی مجموعه‌لری‌ده چاپ نوبتینده‌دیر.
سفیربیداری، شهادت نامه، سعادت نامه، ولادت نامه مرثیه‌ ادبیاتینا عاید اولان مجموعه‌لرده، ویرایش اولونوب و مجوز انتظاریندادی‌لار.
طنز، نثر، داستان‌لار و متفرقه شعرلرده شاعرین شخصی کتابخاناسیندا "قیزیل قلم" ایله یولداشلیق ائدیرلر!

 قیزیل قلم، قالب‌لر استادی:

تأسفله معاصر شاعرلریمیزدن چوخو آذربایجانین چئشیدلی قالب‌لری ایله تانیش دئییل و ائله اونا گؤره بیزیم بیر سیرا شعر قالب‌لریمیز بالا بالا آریقلایب و آرادان گئتمه‌ده‌دیلر.
بو زاویه‌دن استاد "قیزیل قلم" بیر گؤرکملی و نهنگ شاعر ساییلا بیلر، نیه‌کی "قیزیل قلم" مین‌ده بیر شاعرلردن‌دیرکی آذربایجانین بوتون قدیم و یئنی سبک‌لرینده یازیب یارادن شاعردی.
قئید ائتمه لییک‌کی ایندیه‌دک «قیزیل قلم» اوتوز دؤرت قالیب‌ده شعر یازیب یارادیبدیر.
غزل، قصیده، ترکیب‌بند، ترجيع‌بند، مثنوی، (بیر جلد قیزیل‌ تضمین‌لر عنوان‌دا بؤیوک فضولی، سید عظیم‌ شیروانی، نسیمی و نباتی‌نین غزل‌لرینه تضمین..) رباعی، دوبیتی، تک بیتی، گرایلی، قوشما غزل ، قوشما، دیوانی، مخمس، تجنیس، تام جناس، جیغالی‌تجنیس، جیغالی دیوانی تجنیس، مستزاد، قوشا قافیه‌لی دیوانی، قوشا قافیه‌لی قوشما، معمالار، قیفیل بندلر، طنز شعرلری‌ مختلف‌ قالب‌لرده و هابئله قرآن‌نامه، حربه‌ زوربا‌، مستزاد دیوانی و... شاعرین یازیب یاراتدیق لارینین بیر گوشه‌سی‌دیر.
بورادا عزیز قارداشم قیزیل قلمه اوغورلار آرزولایب و عزیز دوسلاری اوستادین گؤزل شعرلرینین اوخوماسینا و اورک چیرپینتی‌سینین دویماسینا دعوت ائدیرم.

«اوخویور»

باخیشلارین‌دا مغنّی اَبوعطا اوخویور
گؤزون‌ده‌ کیم‌دی‌ اَذان‌ وقتی‌ رَبّنا اوخویور

سنی‌ گؤرن‌ کیمی‌ گللر پیچیلداشیر اِهمال
نسیمِ‌ صبح‌ چالیر دَف ‌نوا صبا اوخویور

غزل‌ سوزور گولوشون‌دن‌ دوداقلارین‌ بویانیر
شکسته‌ فارس‌ اورییم‌«دو»کؤکون‌ده«لا»اوخویور

حدیث عشقیم اولور«لا اِلٰـهَ‌ اِلّا الله»
سینیق‌ کؤنول‌ده‌ شیرین‌ ماهنیمی‌ خدا‌ اوخویور

فراق اُودوندا یانان قلبیمه تَسـَلـّٰی‌ وئر
عراق»اوسته«عشیران»‌چالیر«رها» اوخویور

بو نئ‌ سیزیلتیسی‌دیر نینوا چؤلون‌ده وَ یا
صدایِ‌ عاشق‌ دلخسته‌دیر«نوا»اوخویور

«قیزیل‌قلم‌»سسی‌دیر عرشی‌ تیتره‌دیر گئجه‌لر
اورک‌ده‌ ذِکرِ خَفی‌ صبح‌ ائدیر دعا اوخویور

-----------------------------------------------------------

چلّه بایرامی
پاییز فصلین سالدیق یولا
خوش گلدی چیلله بایرامی
من اوخورام ائل شاد اولا
خوش گلدی چیلله بایرامی

آتا بابا رسمی گؤزل
ناری دولاندیر اَل بَه اَل
اوخونسون دیوانی غزل
خوش گلدی چیلله بایرامی

«قیزیل‌قلم»دئییم گۆلۆم
اۆرک‌دن غم تۇزون سیلیم
کَس قارپیزی دیلیم دیلیم
خوش گلدی چیلله بایرامی

-------------------------------------------------------

(یاشاماق)

نه گؤزل‌دیر نه یاخشی‌دیـر دنیادا
لایق یاشییاسان لایق اؤله‌سن
آی دوسلار بو منیم اورک سؤزومدو
عاشق یاشییاسان عاشق اؤله‌سن
ـــــــــــــــــــــ
عشق اولسا اورک‌ده لیاقت‌ده وار
صبر وار طاقت وار محبّت‌ده، وار
عاشق‌ده صِدق وار صداقت‌ده وار
صادق یاشییاسان صادق اؤله‌سن
ــــــــــــــــــــــــ
عاشقین اوره‌یی آیدین سحر دیر
هر سؤزو شیرین‌دیر بالدیر شَکَردیر
«قیزیل‌قلم»عاشق اولماق هنردیر
عاشق یاشییاسان عاشق اؤله‌سن

(قیزیل قلم)
ایشیقلی‌گونش کتابیندان

-------------------------------------------------------------------

(سؤزون قیمتی)

قیمت‌لی سؤز گئدر اؤز یِئرین تاپار
ایسترسه باشدا یاز ایستر داش‌دا یاز
دولانار،دیل‌به‌دیل سینه‌به‌سینه
جیران دریسین‌ده یا قماش‌دا یاز
ــــــــــــــــــــــــ
کتابت اولدوقجا مقدس سؤزلر
آراییب آختاریب تاپاجاق گؤزلر
سؤزده سؤزلوگ اولسا اورک‌لر ایزلر
ایستر چوققوردا،یاز؛ یوخ،یاماش‌دا یاز
«یاماج‌دا»
ـــــــــــــــــــــ
بوتون دیل‌لر آیات الهی‌دیر
حقیقت سؤز کلام‌لارین شاهی‌دیر
«قیزیل‌قلم»منملیک گناهی‌دیر
ایستر قوراق‌دا،یاز؛ ایستر یاش‌دا یاز

( YEYİN YERİ)

Gözlәrim gözlәyiir gül camalını.
Gәlirsәn yanıma yar yeyin yeri.
Tez gәl ürәyimdә galmasın hәsrәt.
Sәnә gizlin sözüm var yeyin yeri.
-------------------------------------------------
Adını çәkmirәm mәnә gölәllәr.
Dәrdimә dәrnandir o nazik әllәr.
xәstәnin yanına nar gәtirәllәr.
Göylüm çox istәyir nar yeyin yeri.
---------------------------------------------
QIZILQӘLӘM sәnsiz ürәkdәn gülmәz.
Bir dәrdә düşmüşәm özgәlәr bilmәz.
Sәndәn başqa kimsә gözyaşım silmәz.
İşiq günüm olub tar yeyin yeri.

ŞAİR:QIZILQӘLӘM

----------------------------------------------------------

(بازارِ شعر)

ترکی ــ فارسی ــ انگلیسی ملمّع با قوافی [انگلیسی]
بازارِ شعر، اولدو کساد، وزن و سجع "سُلد"( Sold): فروخته‌شد
گفتم که سنتی بنویسم! یکی 'سِکُلد'( Cold): سرزنش کردن.

طبعیم نَقَدری ایستیله‌دی من قیزیشمادیم
فکر و خیالِ شعر [ذَهابَت] به سمتِ "کُلد"( Cold): سرد. سرما.

لکن قلم الیمده گلیب‌دیر دیله دئدی:
باید که طبع شعر تو گردد تمیز و "بُلد"( Bold): "دلیر" 'جسور'

شاعر داریخما پیچ و خمِ روزگاردن
هرگز مباد دفتر عشق تو "تا" و "فُلد"( Fold): [تاکردن] "تا"

تأخیره سالما یاز نئچه گۆن‌کی وارین حیات
چرخِ زمانه گرچه تو را می‌نمود "هُلد"( Hold): نگهداشتن

چالاک بودم و همه جا زیرِ پای من
گئچدی جوانلیغیم گؤرونور اعتذارِ "اُلد"( Old): پیر و مُسِن

گیزلین سؤزۏم اۆرک‌ده نهان‌دیر او دلبره
ایکاش کؤنلۆم ایچره آدی ۆۆرمایای‌دی "مُلد"( Mold): کپک

(آی) (أم) همیشه در "یَمِ" عشق و محبتم
اینجا نوشته شد وَ در آنجا ببین که "تُلد"( Told): گفته‌شد

مجنون اۇلوب«قیزیل‌قلم»ایراد ائتمه‌یین
واردیر الینده "پئن" آدی شهرت آلیب‌دی "گُلد"( Gold): طلایی
اکبرستاری «قیزیل‌قلم»

---------------------------------------------------------------------------------

هزارپا

هزارپایی بود وقتی می رقصید جانوران جنگل گرد او جمع می شدند تا او را تحسین کنند؛ همه، به استثنای یکی که ابداً رقص هزارپا را دوست نداشت: یک لاک پشت حسود...

او یک نامه به هزارپا نوشت :

ای هزارپای بی نظیر! من یکی از تحسین کنندگان بی قید و شرط رقص شماهستم. و می خواهم بپرسم چگونه می رقصید. آیا اول پای ۲۲۸ را بلند می کنید و بعد پای شماره ۵۹ را؟ یا رقص را ابتدا با بلند کردن پای شماره ۴۹۹ آغاز می کنید؟ در انتظار پاسخ هستم. با احترام تمام، لاک پشت.

هزار پا پس از دریافت نامه در این اندیشه فرو رفت که بداند واقعا هنگام رقصیدن چه می کند؟ و کدام یک از پاهای خود را قبل از همه بلند می کند؟ و بعد از آن کدام پا را؟

متاسفانه هزار پا بعد از دریافت این نامه دیگر هرگز موفق به رقصیدن نشد.

سخنان بیهوده دیگران از روی بدخواهی وحسادت؛ می تواند بر نیروی تخیل ماغلبه کرده ومانع پیشرفت و بلند پروازی ما شود.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

«قیرخ آیاق»ناغیلی...

بیر قیرخ آیاق واریدی،چوخ گؤزل رقص ائلیین زامان بوتون مئشه‌ده اولان حیواناتلار دؤوره‌سین آلیب اونو آلقیشلایاردیلار و چوخلو آفرینلر دئییب قیرخ آیاغی تشویق ائلییرمیشلر.
تکجه بیر«چاناغلی باغا»یا همن«توسباغا»پاخیللیق ائدرکن هئچ قیرخ آیاغین رقصیندن خوشوگلمیردی...
بیرگون گؤتوردو بیرمکتوب یازدی و قیرخ آیاغ جنابلارین بیرچوخلو تعریفلره معروض ائدیب و یازییرکی:
آی گؤزل و تایسیز قیرخ آیاغ ،من سنین هوسکارین و چوخ ایستیینلریندن بیرییم! و سنین رقصینه عاشقم!آما بیر سؤال منه جاوابسیز قالیب‌دیر؛ ایستیرم سندن خبر آلیب و بیلم! آیا سن اَوَلجه ۲۸اینجی قیچینی یئردن قالدیریرسان صونرا،۱۴اینجی آیاغینی؟یوخسا اوچونجو آیاغینی اَوَلجه گؤتورورسن سونرا۳۹اینجی آیاغینی؟و هابئله ۳۳اوچونجو آیاغینی برکیدیب ۴۰اینجی آیاغینی قالدیریرسان رقص ائده‌سن؟جاوابینا یول گؤزلیین سنین ایستکلی دوستون«توسباغا»
قیرخ آیاغ بو مکتوبو اوخویا اوخویا چوخلو فیکره خیالا دالدی!!و اؤز اؤزونه دئدی :دوغوردان دوغورسو بو نئجه آیاغلارینین رقصه تنظیم ائدیب قالدیرماسین ندن ایندیه قدر باشا دوشمه ییب..داها او آنلاردان صونرا تأسفلر اولسون‌کی یازیق «قیرخ آیاق»هئچ رقص ائده بیلمه‌دی!!...
دقّت:
پاخیل انسانلارین یئرسیز و هَدَر سؤزلری همیشه بیزیم داهی و تخیّل قوّه‌لریمیزه تأثیر بوراخار و قویمازکی ذوروَه‌لر موفقیت آددیملاری گؤتورولسون،بلکه‌ده مانع یارادار..
تورکجه ترجمه ائدن«قیزیل‌قلم»

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

یک حکیمی را بگفتند ای حکیم
از چه داری بر جماعت ترس و بیم

اندر این دوران چه باشد رنج ما
تو هدایت کن کنون بر گنج ما

گفت بر بادت دهد تقلید خویش
روح انسانی شود از آن پریش

کورکورانه چو گشتی در مسیر
می شوی بر فکر دیگر کس اسیر

گر که تقلیدت بنایش عقل بود
عقل این کارت به خوبی می ستود

بی تعقّل چون شدی با دیگران
خود پَر کاهی به یک رودی روان

بی اراده می شوی در زندگی
دیگران را می نمایی بندگی

هر مصیبت بر بشر زین شد پدید
وه چه سختی ها از این بر ما رسید

در سیاهی می روی از این طریق
بر بشر گردید زین کارش حریق

کانال هفت جوش

از من مباش غافل

من یار مهربانم

نه تنها بیست و چهارم آبان ماه ، روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار است که روزهای دیگر نیز چنین اند. این خجسته ایام بر دلدادگان راستین کتاب مبارک. انسان، حیوان کتاب خوان است و کتاب، سرآغاز آدمیزادی!

در همه عمر، هرگز کتاب را به چشم کالا یا شیئی بی جان ندیده ام، بلکه آن را پاره ای از جان و از عزیزترین کسان خود پنداشته ام.

کتاب پرنده ای است که بال به بال نسیم، مرا با خود تا دوردست ها برده است. همچون هوا در زندگی من جریان داشته و می توانم گفت که همزاد من بوده است .ما با هم بالیده و بزرگ شده ایم . غم ها و شادی های اندک زندگی را با او شریک شده ام. گاه با آن گریسته و گاهی با آن خندیده ام. دردی نداشته ام که درمانش کتاب نبوده باشد. همواره حسرت کتاب هایی را خورده ام که نخوانده ام و تنها به حال کسانی رشک برده ام که بیش از من کتاب خوانده اند. مرا بیش از پدر و مادر و آموزگارانم، کتاب ها ساخته اند. پیش از آنکه خواندن و نوشتن بیاموزم پدر بزرگ برایم کتاب خوانده است. آن چه از دیگران آموخته ام در مقایسه با آنچه از کتاب آموخته ام ناچیز بوده است.

کتاب نخستین معلم من بوده است .

همیشه بالاترین مقام را همان دانسته ام که حافظ گفت یعنی: فراغتی و کتابی و گوشه چمنی. کتاب خاموش گویاست. روزنه ای است به سوی نور و سرور ، امید و آزادی. میخی است بر تابوت جهل و نادانی. پایان خودکامگی و آغاز از خود رهایی! در سراسر زندگی راهی را رفته ام که کتابها پیش پایم نهاده اند. هر گاه کتابی را می خوانم، حس می کنم وجودم به موجود دیگری پیوند خورده و جان و جوانی را دوباره یافته ام. گاهی می اندیشم چه خوشبخت اند نویسندگانی که دنیایی نو و انسانهایی نو ساخته اند و به اینکه زادن و آفریدن چه کار سخت ودشواری است! باید جانت را بسوزانی تا شکوفه زندگی ، بشکفد، کتاب جوانه اندیشه است!

برآنم که هر انسانی، کتابی ست بی انتها در دنیایی بی کران و بارها با کلیم ، همکلام شده ام :

ما ز آغاز و ز انجام جهان بی خبریم
اول و آخر این کهنه کتاب افتاده است

به گمانم، نوشتنن و خواندن کتاب تنها ،کار انسان است و از هیچ آفریده دیگری بر نمی آید. انسان، حیوان کتاب خوان است و کتاب، سرآغاز آدمیزادی!

کتابخوانی، بهره بردن از عمری مطالعه و تجربه اندوزی دیگران است. کتاب ، عمر دوباره است. هر گاه کتابی می خوانم ، گویی مادرم دستم را گرفته تا شیوه راه رفتنم بیاموزد. شمع افروخته در تاریکی! رفیق سفر و حضر. همراه همیشگی! ا

از روزی که چشم به دنیا گشوده ام کتاب کنارم بوده و چه شبهایی که با آن ، سحر کرده ام .کتاب، صبح صادق است. کتاب جایگزین همه نداشته های زندگی من بوده و به راستی در حیات آدمی، چه تکیه گاهی محکم تر از کتاب ؟کتاب پیامبر است! حکایتی همیشه باقی ست. کتاب ، خداست!

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

 گروه رسانه/

(الگوهای تبیین اندیشه در فرهنگ آموزش ژاپن و آمریکا)

تألیف: ماساکو واتانابه / ترجمه: محمدرضا سرکار آرانی، علیرضا رضائی و زینب صدوقی/ انتشارات: تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت / چاپ اول: ۱۳۹۱ /تعداد صفحات: ۳۷۲

***

یکی از بزرگترین و متداول‌ترین مشکلات اکثر دانشجویان در همه مقاطع مشکل نوشتن و چگونه نوشتن است. همه آنها فکر می‌کنند قادر به نوشتن نیستند یا باید سالها تجربه در نوشتن داشته باشند یا ترس زیادی از نوشتن دارند. شاید یکی از دلایل تقلب در نوشتن تکالیف و استفاده از نقل قولهای زیادی در انجام پژوهش، مقالات، پروپوزال و رساله همین باشد. وقتی به ریشه این ناتوانی بیاندیشیم به ناکارآمدی نظام آموزش در ایران پی می‌بریم. این نارکارآمدی آموزشی در کتابهای متخصص علوم تربیتی در ایران، دکتر محمدرضا سرکار آرانی به خوبی نشان داده شده است. او فصل‌هایى از چند کتاب به زبان‌های فارسى، انگلیسى و ژاپنى نوشته است. دکتر سرکار آرانى، کتاب‌های بسیاری در ایران به چاپ رسانده است: «مدیریت دانش»، «فرهنگ آموزش»، «اصلاحات آموزشى و مدرن‌سازى»، «یادگیری و شکاف دیجیتالی»، «فناورى براى آموزش»، «الفبای مدیریت کلاس درس»، «آموزش به مثابه فرهنگ» و «پژوهش در کلاس درس» از مهمترین آنهاست. کتابى که به زبان انگلیسی با عنوان «درس پژوهی به مثابه راهبرد اصلاحات آموزشی در جامعه یادگیرنده» همراه با دو تن از همکاران ژاپنى و انگلیسى‌اش نوشته و در سال ۲۰۰۶ به زیور طبع آراسته است به زبان چینی ترجمه شده است و به زودی وارد بازار نشر چین می‌شود. مهم‌ترین محورهای پژوهشی وی عبارتند از: فرهنگ آموزش، مطالعات تطبیقی آموزش و سنت‌های آکادمیک و دانشگاهی، آموزش عالی و مدیریت دانش، و مدل‌های اثربخش بهسازی آموزش به ویژه «درس پژوهی». کتاب «پرورش هنر استدلال» نیز یکی دیگر از آثار ارزشمند است که توسط ایشان و دیگران ترجمه شده است. در پشت جلد مطالعه این کتاب به همه کسانی که دغدغه پرورش توانایی نوشتن و اندیشیدن فرزندان ایران زمین را دارند، توصیه شده است.

نویسنده کتاب خانم دکتر ماساکو واتانابه استاد دانشگاه ناگویای ژاپن است. مهمترین حوزه پژوهش ایشان مطالعات تطبیقی در زمینه آموزش و یادگیری است. ایشان دکترای تخصصی خود را از دانشگاه کلمبیا آمریکا دریافت کرده است و پیشتر پژوهشگر مؤسسه پژوهشی مطالعات اجتماعی دانشگاه توکیو و دانشیار مؤسسه بین‌المللی مطالعات ژاپن در کیوتو بوده است. از دکتر واتانابه کتابها و مقالات متعددی به چاپ رسیده است. ایشان یکی از صاحب نظران برجسته در زمینه مقایسه سبکهای اندیشه و راههای پرورش تفکر در فرهنگهای آموزشی متفاوت هستند و از هر فرصتی برای اظهار علاقه خود به مطالعه در فرهنگ آموزشی و یادگیری ایران استفاده کرده است. نویسنده در مقدمه خطاب به فارسی‌زبانان آورده است: «امیدوارم ترجمه این کتاب به زبان فارسی به شروعی برای تفکر درباره این موضوع تبدیل شود که فرهنگ ایران و مردم ان سرزمین در مقایسه با فرهنگ ژاپن یا امریکا و مردمان آن دو کشور چه ویژگیهایی دارند. به عنوان مؤلف این کتاب، بسیار علاقه مندم که با رفتن به ایران و حضور در مدارس آن کشور تحقیقاتی را که در این کتاب به آنها پرداخته‌ام تکمیل کنم. در عین حال برای من مایه بسی خوشحالی خواهد بود که چاپ این کتاب در ایران، به محرکی برای ترویج پژوهش پیرامون مقایسه فرهنگ آموزش مبدل شود».

این اثر با تجزیه و تحلیل عمیق و عینی کلاس‌های درس پایه‌های پنجم و ششم مدارس ابتدایی آمریکا و ژاپن، به روش درس‌پژوهی، تلاش می‌کند «سبک‌های استدلال» و «الگوهای تبیین اندیشه» و «ساختار نوشتن» و «سبک‌های نوشتاری» را در دو فرهنگ آموزش و یادگیری غرب و شرق (ژاپن و آمریکا) بررسی کند.  به علاوه، به استناد گونه‌شناسی و زبان‌شناختی تازه‌ای تأثیر ساختار گفتار و نوشتار و روش‌های متقاعد ساختن مخاطب در فرایند ارتباط کلامی و نوشتاری بر سبک استدلال، الگوی تبیین اندیشه و روش‌های پرورش آن با توجه به مفهوم زمان و روابط میان پدیده‌ها و وقایع را در دو فرهنگ آموزشی متفاوت تبیین کند. در این پژوهش ، رویکردهای فرهنگی به آموزش و یادگیری در دو جامعه گوناگون و با مناسبات فرهنگی و اجتماعی متفاوت تبیین می شود و از این رهگذر به ترویج گفتمان انتقادی در شیوه های آموزش و یادگیری با استفاده از روش‌های پژوهشی مردم‌نگارانه، مطالعات تطبیقی و روش‌های بهسازی آموزش به ویژه «درس‌پژوهی» می‌پردازد.

( دکتر یونس شکرخواه با پروفسور ماساکو اما واتانابه (Masako Ema Watanabe) در مرکز پژوهش‌های بین‌المللی مطالعات ژاپن کار ‌می‌کند)

او در این کتاب توضیح داده است که در آمریکا از پایه اول ابتدایی نحوه نوشتن مقاله را تعلیم می‌دهند و تا سطح دانشگاه از آن به عنوان ابزاری برای سنجش توانایی تحصیلی استفاده می‌کنند. اگر پرسیده شود که چرا آمریکا توانایی تولید بیش از پنجاه درصد علم جهان را بر عهده دارد و مقام نخست در این زمینه از آن اوست، اما ژاپن دومین اقتصاد جهان در رتبه پنجم ایستاده است، شاید یکی از پاسخها این باشد که عوامل زیادی در این زمینه دخالت دارند، اما یکی از این عوامل چگونگی آموزش «درس انشانویسی» و به طور کلی  نوشتن است. اگر بخواهیم ژاپن و آمریکا را از نظر علوم انسانی و اجتماعی مقایسه کنیم، فاصله آنها بسیار بیش از این حرف هاست. این که چرا آمریکایی‌ها در اغلب حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی سبک تفکر ویژه‌ای دارند و از مراکز اصلی تولید و ترویج اندیشه‌اند، قطعاً علل مختلف تاریخی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دارد. بی‌آن که بخواهیم همه علل را به یکی از آنها تقلیل دهیم، معتقدم شیوه تفکر و آموزش آمریکایی در درس انشا یکی از این علل است.

خانم واتانابه در کتاب «پرورش هنر استدلال» چشم ما را به دنیای «فرهنگ انشانویسی» در دو نظام آموزشی کاملاً متفاوت یعنی ژاپن و آمریکا باز می کند. تفاوت‌های این دو دنیا و دو فرهنگ را مترجمان کتاب در پیشگفتار نشان داده ا‌ند. برای مثال، «در فرهنگ ژاپنی، مسئولیت شنونده یا خواننده در درک مطلب، تشخیص مفاهیم و درک معانی بیشتر از گوینده یا نویسنده است؛ در حالی که در فرهنگ آمریکایی میزان مسئولیت گوینده یا نویسنده بیش از شنونده است».

همچنین «در ژاپن، فرایند توصیف و تبیین پدیده‌ها مبتنی بر توالی زمان رخدادهاست و معمولاً از گذشته شروع می شود و به حال و آینده می‌رسد. از این رو، «گذشته» و مسیر تحول آن وزن سنگینی در توصیف و تفسیر وقایع دارد. در صورتی که در آمریکا فرایند تبیین پدیده‌ها مبتنی بر رابطه علت و معلولی در میان رخدادهاست، «آینده» وزن سنگینی در نگاه به تبیین وقایع دارد و بالطبع، نتیجه و پیامد رویدادها، دارای اهمیت ویژه‌ای است».

همچنین گفته شده است ژاپنی‌ها در آموزش «تکلیف‌اندیش و وظیفه‌مدارند و به مهارت‌های شنیدن بیش از گفتن اهمیت می‌دهند. از این نظر نیز با آمریکایی‌های نتیجه‌گرا و حق‌اندیش و حقوق‌مدار متفاوت‌اند.

خانم واتانابه در سراسر مطالعه مردم‌نگارانه‌اش این تفاوت‌های فرهنگی در نظام آموزشی آمریکا و ژاپن را با تکیه بر درس انشانویسی نشان می‌دهد. واتانابه با «مشاهده میدانی» طولانی‌مدت در کلاس‌های درس پایه‌های پنجم و ششم مدارس ابتدایی آمریکا و ژاپن، نه تنها به مقایسه «سبک‌های استدلال» و «الگوهای تبیین اندیشه» در دو فرهنگ می‌پردازد، بلکه نمونه‌ای بسیار بدیع و جذاب از رویکرد مردم‌نگاری در مطالعه آموزش برای ما خلق می‌کند. واتانابه نشان می‌دهد که ژاپنی‌ها و آمریکایی‌ها درک‌های متفاوتی از مقوله زمان، شیوه اندیشیدن، مقوله مهم «خلاقیت»، سبکهای نوشتار، و به ویژه نحوه تدریس و آموزش انشانویسی، و حتی معنی و معیار «الگوی صحیح رفتار» دارند. این تفاوت‌ها در کلیت نظام آموزشی و به ویژه در زمینه نوشتن و انشا بروز کرده است.

ژاپنی‌ها در ارتباطات بین فردی بیش از بازدهی آنی به پیامدهای متقابل و دراز مدت ارتباط با دیگران می‌اندیشند، ترجیح می‌دهند بیشتر شنونده باشند تا گوینده، اغلب توانایی لازم برای «نه» گفتن ندارند و از پرسش‌هایی که فقط پاسخ «بله» یا «خیر» می‌طلبد، استقبال نمی‌کنند. ژاپنی ها در فرایند ارتباط، ترجیح می‌دهند که ابتدا درباره حاشیه موضوع به تفصیل سخن گویند و به تدریج به اصل موضوع نزدیک شوند و بعضاً آن را به آخر صحبت موکول کنند. در صورتی که آمریکایی‌ها علاقه‌مندند مقدمه را کوتاه کنند، به سرعت سراغ اصل مطلب بروند و به روشنی آن را در ابتدای گفت‌وگو تبیین کنند.

ژاپنی‌ها در سبک زیستن و شیوه برقراری ارتباطات اجتماعی بیشتر گروه‌گرا هستند در حالی که آمریکایی‌ها بیشتر فردگرایند. در ژاپن منظور از خود بیشتر خودمان است ولی در آمریکا خود بیشتر به معنی خود به کار گرفته می‌شود. در کلاس‌های درس ژاپن، معلمان و دانش‌آموزان برای آموزش و یادگیری بیشتر از «نوشتن» استفاده می‌کنند. مشاهده کلاس‌های درس ژاپنی‌ها نشان می‌دهد که معلمان علاقه دارند مباحث کلاس را به دقت روی تخته سیاه بنویسند و از دانش‌آموزان نیز بخواهند آنها را به طور منظم در دفترچه‌های خود یادداشت کنند. در صورتی که در فرهنگ آموزشی آمریکا «گفت‌وگو» در کلاس درس و ارائه نظر دانش‌آموزان و بحث پیرامون موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است.

این کتاب اهمیت انشا، نویسندگی و نوشتن و حساسیت شگفت انگیز نظام آموزشی آمریکا را در تدریس و آموزش درس انشانویسی نشان می‌دهد. در نظام آموزشی آمریکا «شرط ورود به دوره راهنمایی» موفقیت در درس انشا است. دقت شود در اینجا نمره قبولی به معنای شرط موفقیت نیست بلکه «توانایی در انشانویسی پیش‌شرط لازم برای ورود به دوره راهنمایی است. اما نکته فقط این نیست، بلکه اهمیت درس انشا در «کیفیت آموزش» آن است که انتظار می‌رود دانش آموزان شیوه درستِ مقاله‌نویسی را در این درس بیاموزند، شیوه‌ای که در ایران ما حتی بسیاری از استادان دانشگاه آن را نمی‌دانند.

در آمریکا انشا صرفاً نوعی سرگرمی نیست بلکه «از دوره راهنمایی تا دبیرستان از سبک مقاله نویسی به عنوان مهم‌ترین ابزار نوشتن استفاده می‌شود» در حالی که در ایران «زنگ انشا» چیزی مانند «زنگ تفریح» است درحالی که در نظام آموزشی آمریکا زنگ انشاء فرصتی برای آموزش نوشتن و تمرین یادگیری مهمترین راهبرد تولید دانش یعنی مقاله‌نویسی است.

در واقع در نظام آموزشی آمریکا «توانایی نوشتن مطالب مقاله‌وار سنگ محکی برای ارزیابی تحصیلی است» در حالی که در ایران در «آموزش عمومی»، حتی در دوره «آموزش عالی» نیز موفقیت تحصیلی را بر اساس نمره می‌سنجند نه توانایی نوشتن یا هر مهارت ارزشمند دیگری که در تولید علم مؤثر باشد. البته نمره درس انشا برای دانش آموزان آمریکایی بسیار مهم است: «از آنجا که نمره درس انشانویسی در معدل کل تأثیر زیادی دارد، دانش آموزان نیز نگاه خاصی به این درس دارند». از آنجا که در مقاله‌نویسی تفکر خلاق نقش مؤثری دارد، به جرأت می‌توان گفت خلاقیت در نظام آموزشی آمریکا مهمترین معیار است.

خلاقیت در درس انشا عبارت است از «توانایی دانش‌آموزان در ترسیم شرایط واقعی عصر» و «دانش آموزان باید از نوشتن درباره چیزهای کاملاً غیر واقعی بپرهیزند». این امر یعنی یاد بگیریم به واقعیت‌های زندگی توجه کنیم و توانایی توصیف تجربه‌های زندگی خود را به دست آوریم. نوعی تمرین دانشمندی از دوران مدرسه. درس انشانویسی فرصتی برای یادگیری طیف وسیعی از انواع مهارت های نوشتن مانند نوشتن «نامه اداری»، «مقاله‌نویسی»، «نوشتن کارنامه تحصیلی» (رزومه)، «انشا خلاقه» برای توصیف احساسات و عواطف شخصی، و امثال اینهاست. «متنوع بودن انشاهای دانش‌آموزان آمریکایی» از جمله کشفیات خانم ماساکو واتانابه است. این تنوع هم در سبک و قالب و هم در محتوای انشاهاست، زیرا در نظام آموزشی آمریکا تکنیک‌های نوشتن و انشانویسی به نحو آگاهانه، حساب شده و دقیقی به دانش‌آموزان آموزش داده می شود.

در این کتاب ویژگیهای زیادی برای درس انشاء ذکر شده است که متأسفانه در ایران اصلاً به چشم نمی‌خورد. از جمله اینکه در این درس در آمریکا باید خلاقیت به دانش‌آموزان یاد داده شود. یک دانش آموز آمریکایی باید نشان دهد که «منحصر به فرد است». همچنین دانش آموزان آمریکایی از نعمت عجیبی به نام «آزاد بودن در نوشتن» برخوردارند. این آزادی هم در زمینه موضوعات و محتوای انشاهاست و هم در زمینه سبک نگارش آنها. اساساً برای آزاد گذاشتن دانش آموزان در نوشتن، تنوع سبک‌ها و قالب‌های نوشتن در مدارس آمریکا رواج دارد. «دانش‌آموز برای بیان ایده‌هایش، مناسب‌ترین و تأثیرگذارترین سبک را انتخاب می‌کند». آنها می‌دانند «دانش‌آموزی که فقط یک سبک را فرا گرفته است، مسلماً در نوشتن آزادای عمل ندارد و ناچار است هنگام نوشتن همواره از همان سبک استفاده کند. به عبارت دیگر، فراگیری چندین سبک مختلف جزء لاینفک داشتن آزادی عمل در نحوه نگارش و بیان است». در حالی که در ایران حتی در دانشگاه‌ها نه تنها دانشجویان بلکه استادان نیز ناگزیرند تنها از یک سبک نوشتن پیروی کنند، در غیر این صورت مقالات آنها در مجلات علمی پژوهشی چاپ نمی‌شود. 

ویژگی دیگر این درس در آمریکا این است که این درس در مدارس آمریکا نه تنها فرصت اساسی برای آموزش نوشتن بلکه فرصتی برای «یادگیری تفکر انتقادی» و اندیشیدن است. «در کلاس‌های آمریکا نیز دانش‌آموزان علاوه بر تمرین سبک‌های مختلف، در جلسات نقد و انتقاد درباره انشای یکدیگر قضاوت و تبادل نظر می‌کنند و از این طریق، مهارت‌های انتقاد کردن در آنها پرورش می‌یابد». اتفاقی که در مدارس و حتی بسیاری از دانشگاه‌های ایران نه تنها تفکر انتقادی پرورش نمی‌یابد بلکه با آن برخورد هم می‌شود.

این کتاب شامل ۸ فصل است. در نظام آموزشی آمریکا «توانایی نوشتن مطالب مقاله‌وار سنگ محکی برای ارزیابی تحصیلی است» در حالی که در ایران در «آموزش عمومی»، حتی در دوره «آموزش عالی» نیز موفقیت تحصیلی را بر اساس نمره می‌سنجند نه توانایی نوشتن یا هر مهارت ارزشمند دیگری که در تولید علم مؤثر باشد.

 فصل اول با عنوان «ترتیب بیان و منطق حاکم بر آن» به اصول کلی و مباحث مربوط به ترتیب و روشهای تبیین اندیشه می‌پردازد و سبک‌های نوشتاری ژاپنی‌ها و آمریکایی‌ها را با توجه به برداشت مردمان این دو کشور از مقوله زمان بیان می‌کند. ژاپنی‌ها پیوسته در طول تاریخ به زمان به مثابه نیرویی پیش‌رونده و رو به جلو می‌نگرند؛ بنابراین، توالی جریانات و رویدادهایی که در طول زمان به وقوع پیوسته‌اند، برای آنها اهمیت خاصی دارد. در حالی که آمریکایی‌ها به ذکر همه جوانب آنچه در روند زمان روی داده است، تمایلی ندارند و بیشتر به برقراری رابطه علت و معلولی بین پدیده‌ها اهمیت می‌دهند.

عنوان فصل دوم، «جادوی ترتیب: انشانویسی از روی نقاشی»، سبک نوشتار و به ویژه نحوه انشانویسی دانش‌آموزان ژاپنی و آمریکایی را مقایسه می‌کند. پژوهشگر با حضور در کلاس‌های درس دوره ابتدایی، از دانش‌آموزان دو کشور می‌خواهد که درباره شکل‌هایی که به آنها نشان داده می‌شود، انشا بنویسند. در ابتدا او بر اساس ترتیب به کاررفته در نوشتن ماجرای شکل‌ها، ساختار و ترتیب بیان و روش‌های اندیشه دانش‌آموزان ژاپنی و آمریکایی در باره رخدادها را تبیین می‌کند. در ادامه، وی از دانش‌آموزان می‌خواهد که انشای خود را از ماجرای شکل آخر، یعنی از نتیجه، شروع کنند. هدف پژوهشگر از بیان چنین شرطی، پی بردن به تفاوت‌های فرایند و نحوه استدلال دانش‌آموزان دو کشور با تأکید بر رسیدن به علت از طریق معلول است.

در فصل سوم، «خلاقیت و روش تدریس انشا»، نحوه تدریس و آموزش انشانویسی در مدارس دو کشور بیان می‌شود. هر چند در هر دو کشور به «خلاقیت»، که بیشتر ناظر به «منحصر به فرد بودن» است، توجه بسیار زیادی می‌شود، اما پژوهشگر با تجزیه و تحلیل صحبت‌های دانش‌آموزان و راهنمایی‌های معلمان در فرایند تدریس، آنها را به عنوان نشانگرهایی برای پی بردن به تعریف دو فرهنگ آموزشی متفاوت از معنی «خلاقیت» و «منحصر به فرد بودن» به کار می‌گیرد و روش‌های پرورش توانایی خلاقیت دانش‌آموزان را در ژاپن و آمریکا تبیین می‌کند.

فصل چهارم، «دگرگونی در انشانویسی ژاپنی‌ها و آمریکایی‌ها»،  با بررسی ارتباط میان «آزاد بودن در نوشتن» و «خلاقیت»، به تجزیه تحلیل تعریفی که معلمان این دو کشور از آزادانه نوشتن، متفاوت بودن و بالطبع خلاقیت می‌دهند، می‌پردازد. به علاوه، تفاوت ادراک دانش‌آموزان از آزادانه نوشتن با معنایی که معلمان از به کار بردن آن انتظار دارند، بیان می‌شود، تفاوت خواسته معلمان و انشای نوشته شده توسط دانش‌آموزان تبیین می‌گردد، و بر اساس شواهد و روند تاریخی دگرگونی‌ها، سبک و ساختار نوشتن و آموزش انشانویسی در دو کشور، رابطه بین آزاد بودن در نوشتن با مقوله خلاقیت، و تفاوت آنها با تصورات رایج در ژاپن و آمریکا تبیین می‌شود.

فصل پنجم، «چگونگی بازگویی وقایع تاریخی»، به بیان روش‌های متفاوت توصیف و بازگویی رویدادهای گذشته در کلاس‌های درس تاریخ ژاپن و آمریکا می‌پردازد؛ زیرا در آموزش تاریخ، دو ویژگی مهم به چشم می‌خورد: یک «درجریان بودن زمان»، و دوم، الزامی بودن درک رابطه علت و معلولی رویدادهاست. این دو ویژگی با ارتباطی متقابل، درک وقایع گذشته را ممکن می‌سازند و علاوه بر آن باعث شکل‌گیری چهارچوب فکری آدمی می‌شوند. این چهارچوب فکری امکان پیش‌بینی وقایع آینده را محتمل می‌کند و با توجه به تفاوت در نگاه به حوادث تاریخی و پرسش از «چرایی» یا «چگونگی» در باره آنها، تلاش می‌کند منطق نهفته در سبک‌های تبیین و توصیف وقایع تاریخی را در دو فرهنگ آموزشی ژاپن و آمریکا تجزیه و تحلیل کند.

در فصل ششم، «الگوهای متفاوت رفتار صحیح»، با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده از مقایسه سبک انشانویسی دانش‌آموزان ژاپنی و آمریکایی در فصل سوم، و همچنین تفاوت‌های مشاهده شده در نوع بازگویی رویدادهای تاریخی در فصل پنجم، معنی و معیار «الگوی صحیح رفتار» با توجه به هدف‌های آموزشی در ژاپن و آمریکا بررسی می‌شود. مطالعه هدف‌های آموزشی دو کشور که از طریق مقایسه عینی نشانگرهای تعیین شده در کارنامه‌های تحصیلی دانش‌آموزان به دست آمده است نشان می‌دهد که هدف‌های آموزشی ژاپنی‌ها بیشتر بر پرورش ارزش‌های اجتماعی و کل شخصیت دانش‌آموز (پرورش) تأکید دارد؛ در حالی که هدف‌های آموزشی آمریکایی‌ها بیشتر بر پیشرفت تحصیلی (آموزش) متمرکز است. ویژگی‌های هدف‌های آموزشی بر روش‌های ارزشیابی تحصیلی و بالطبع، تربیت الگوهای رفتاری دانش‌آموزان تأثیر زیادی دارد و نشانه قابلیت‌های رفتاری مورد انتظار از دانش‌آموزان در فرایند آموزش و یادگیری در دو فرهنگ آموزشی متفاوت است.

در فصل هفتم، «تقابل راهبردهای آموزشی»، با بهره‌گیری از نظریه‌های دیوید هیوم و امیل دورکیم، ساختار ادراک آدمی از طریق تعمیق در مقوله‌هایی مانند زمان، مکان، قانون علیت و… تجزیه و تحلیل می‌شود و نحوه نگرش افراد به مفاهیمی چون «گذشته»، «حال» و «آینده» در فرهنگ‌های آموزشی متفاوت بررسی می‌گردد. به علاوه، تأثیر انگاره‌های متفاوت از زمان، مکان، ترتیب رخدادها… در کاربرد مفاهیم و سبک گفتار یا نوشتار برای برقراری ارتباط بررسی می‌شود و از این منظر، بحث پیرامون امکان بهره‌گیری از تجربه‌های سازنده نظام‌های آموزشی کشوری توسط کشور دیگر و نوع واکنش‌های احتمالی معلمان، والدین و دانش‌آموزان تبیین می‌شود.

و فصل هشتم، «فراتر از پسامدرنیسم»، با توجه به یافته‌های فصل‌های قبلی، به بررسی سبک‌های اثربخش نوشتار یا سازماندهی ساختارگفتاربرای “متقاعد ساختن” مخاطب می‌پردازد. با توجه به پژوهش‌های مربوط به فرایند و شاخص‌های فهم متقابل در فرهنگ‌های متفاوت، فرهنگ‌های آموزشی گوناگون سبکهای اختصاصی برای توصیف و تبیین اندیشه دارند و توانایی‌های قابل انتظار از آن را در فرایند آموزش و یادگیری پرورش می‌دهند. بنا بر این، هر منطق و سبک فکری معنی و ارزش خاص خود را دارد و بایسته است که تفاوت در سبک‌های بیان و الگو‌های تبیین اندیشه با توجه به ریشه‌ها، اندیشه‌ها و زمینه‌های فرهنگی، آموزشی، اجتماعی، فکری و فلسفی آن مورد مطالعه و نقد و بررسی قرار گیرد.

انسان شناسی و فرهنگ

در حلقه یِ خطا به جهان ، سر همی بریم
گویا که دیگران به فرو ، ما فراتریم
ملیّت و عقیده و خاک و نژاد شد
اَبزار تا که جامه یِ آدم شدن دَریم
هر ناکس و کسی بشویم حزب و دولتی
در هر کجا ، به نفسِ فرو مایه نوکریم
کوشیم از چه راه همه دُرِّ حُجره را
با سنگِ پایِ گوشه یِ حمّامِ خود خریم
در حدِّ خود ، تعدّیِ مظلوم می کنیم
این درس را ز مکتبِ سالوسی اَزبریم
ارزش نه ، ضدِّ ارزشِ آن حُکم می کند
جز خود به غیره کافرِ گمراه بنگریم
بر بندِ آن همیشه سر آریم روزگار
بندیم بندِ پا به کسی ، بنده پَروَریم
در آسمانِ مکتبِ انسانیت ولی
با هر ستاره کاش بفهمیم ، برابریم

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

گروه تاریخ/

کوروش بزرگ یا کوروش کبیر (۵۷۶-۵۲۹ پیش از میلاد)، نخستین پادشاه و بنیان‌گذار دودمان هخامنشی است. شاه پارسی که پادشاهی انسان دوست بود و از صفات و خدمات او بخشندگی‌، بنیان گذاری حقوق بشر، پایه‌گذاری نخستین امپراتوری چند ملیتی و بزرگ جهان، آزاد کردن برده‌ها و بندیان، احترام به دین‌ها و کیش‌های گوناگون، گسترش تمدن ایرانی بوده است. 

روز هفتم آبان ماه روز جهانی کوروش است. به این بهانه در کشورهای دنیا مراسمی برگزار می شود. از تاجیکستان و ترکمنستان و قزاقستان که تندیس های زیادی به یاد او پابرجاست، تا کشورهای اروپایی و آمریکایی که بنا و یا خیابانی به نام اوست.

در سازمان ملل هم منشور معروف حقوق بشر که استوانه‌ای گلی است هم اکنون و بعد از دو هزار و پانصد سال همچنان دارای بهترین بندها و نکات برای برقراری اعتدال و برابری در بین مردمان است اما تاسف بار و ناراحت کننده این است که در کشوری که قرن ها قبل کوروش فرمانروای آن بوده و در زمان خود بهترین سرزمین از همه نظر در بین جهانیان و تمدنها محسوب می‌شده است، و مردمان آن با غرور و افتخار خاصی کوروش را منتسب به خود می‌دانند، هیچ توجهی به کوروش وجود ندارد.

پیش تر ، عده ای از نویسندگان و مورخان و فرهنگ دوستان در نامه ای به رییس دولت تدبیر و امید خواستار گنجاندن نام کوروش در تقویم ایرانی شدند که این مهم عملی نشد .

به مناسبت هفتم آبان ، « روز کوروش کبیر » « صدای معلم » مروری بر آموزش و پرورش و یا تعلیم و تربیت در دوره هخامنشی داشته است .

« دولتشاه سمرقندی در تذکره الشعرا خود می‌نویسد: فضلا و حکما متفق‌اند که به روزگار اسلام، بلکه از عهد ذوالقرنین تا این دم، پادشاهی به حکمت و علم میرزا الغ‌بیگ، بر مستقر سلطنت قرار نیافته. »

 4 آبان، 19 ربیع الاول، و 26 اکتبر  سالمرگ الغ بیگ پادشاه تیموری است. نخست شما را به خواندن سه گزاره ذیل دعوت می کنم:

- مرداد ماه 1400، دکتر محمد باقری، به پیشنهاد پروفسور یوسف ثبوتی، و دعوت پروفسور رمو روفینی، مقاله ای پیرامون زندگی علمی الغ بیگ، در شانزدهمین کنفرانس بین المللی مارسل گروسمان ایتالیا ارائه کرد.
(Sixteenth Marcel Grossmann Meeting)

- تندیس الغ بیگ، به پاس تلاش های علمی وی، در پارک کرونولدا شهر ریگا، پایتخت لتونی، برافراشته شده است.

- پروفسور یان پیتر هوخندایک ریاضیدان و تاریخ نگار ریاضی هلندی و استاد دانشگاه اوترخت (به هلندی: Universiteit Utrecht)، سایتی به نام samarkand راه اندازی کرده است که پژوهش های مفصلی پیرامون الغ بیگ در آن گرد آمده است.

شاهزاده محمد ترغای معروف به الغ بیگ، پادشاه، ستاره شناس، ریاضیدان، خوشنویس، شاعر؛ فرزند شاهرخ و گوهرشاد؛ پدر و مادری دانشمند و هنردوست؛ در سال 796 در سلطانیه استان زنجان به دنیا آمد. و تیمور پدربزرگ وی و پادشاه افسانه ای مشرق زمین، به یمن تولد نوه اش، از گناه مفروض و مجازات مردم ماردین گذشت.

زیج مشهور الغ بیگی (سلطانی)، رصدخانه عظیم و مجهز سمرقند، حمایت از دانشمندانی چون غیاث الدین جمشید کاشانی، مولانا علی قوشچی، و ...، برگ هایی زرین از حیات علمی و فرهنگی اوست.

اینک پرسش اینجاست که ما ایرانیان به چه میزان دانشمندان و فرهیختگان سرزمین خود را می شناسیم؟! چه قدر مفاخر خود را پاس داشته و شناسانده ایم؟! و تا چه اندازه حیات علمی و فرهنگی آنان را، پر فروغ تر از پیش، ادامه داده ایم؟!

به طور مثال آیا تندیسی از الغ بیگ، در شهرهایمان، و یا حداقل در استان زنجان، افراشته شده است؟! و یا مدرسه و کتابخانه و دانشگاهی به نام او، مزین گشته است؟!

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

  مقدمه

احمد شاملو از آنجایی که به چندین هنر آراسته است، لذا آثار برجای مانده ی او را می توان به اشعار ، تحقیقات، ترجمه، نمایشنامه، فیلمنامه، ادبیات فولکلور ، قصه های منظوم و منثور کودکان و نوجوانان تقسیم نمود. ضمنا آثار این شاعر بینشمند و نوطلب چون به دوره های مختلف زندگانی او مربوط می شود ، ناگزیریم اشعار او را ازنظر سیر زمانی به سه دوره تفکیک کنیم. گذشته از این، سروده های او از لحاظ صورت و فرم به کلاسیک (سنتی) ، نیمایی و سپید دسته بندی می شود که گروه اخیر بیشترین اهمیت را داراست. مضافا اینکه اشعار شاملو از ویژگی های و اختصاصاتی نیز برخورداراست که در اثنای مقاله بدانها می پردازیم.

احمد شاملو (الف.بامداد) شاعر ، مترجم ، محقق و روزنامه نگاری است که در سال 1304در تهران متولد می شود. پدرش حیدر نام دارد و مادرش کوکب عراقی شاملو و از قفقازی هاییست که انقلاب بلشویکی روسیه خانواده اش را به ایران می کوچاند. این شاعر به اقتضای شغل پدرش- نظامی- دوران کودکی و نوجوانی را در شهرهای متعدد به سر می برد. در هیجده سالگی به زندان متفقین در رشت می افتد و پس از یک سال آزاد می شود. ازآن پس درس و تحصیل را رها می کند و به روزنامه نگاری و فعالیت های هنری روی می آورد.

شاملو سه بار ازدواج می کند که ازدواج اول در 22 سالگی (1326) با اشرف الملوک اسلامیه است. حاصل این ازدواج چهار فرزند به نام های سیاوش، سامان ، سیروس و ساقی است. ازدواج دوم در سال 1336با طوسی حایری و ازدواج سوم او با آیدا سرکیسیان ( آیدا شاملو) با نام واقعی ریتا آتانت سرکیسیان است که به عنوان معشوقه و مظهر عشق او در دفتر آیدا ، درخت و خنجر و خاطره و آیدا در آینه جلوه ی ویژه ای می یابد.

شاملو سرانجام در تاریخ 2/5/79 در بیمارستان ایرانمهر تهران وفات می یابد و جنازه ی او در گورستان امامزاده طاهر کرج می آرامد.

شاملو نخستین اثرش – آهنگ های فراموش شده – را در سال 1326به چاپ می رساند. او پیش از آشنایی با شعر کهن فارسی با آثار شاعران سمبولیست و سوریالیست اروپا مانند پل الوار ، آراگون ، گارسیا لورکا ، و مایاکوفسکی روسی و...آشنا می شود . بعدها آشنایی او با شیوه ی نیما نیز تحول شگرفی در بینش و نگرش او ایجاد می کند.

منتقدان ادبی براین باورند که تاثیر و توفیق شاملو را از کسانی چون روودردی ، کوکتو ، سن ژون پرس ، اودی برتی ، الوار، مایاکوفسکی روسی نباید نادیده گرفت.

آثار احمد شاملو : او چون در مقوله های متعدد هنری و ادبی فعالیت می کند، آثار او را می توانیم به دسته های زیر تقسیم کنیم: شاملو انسان را در شعر خود کانون و مرکز توجه دایره ی انسانیت خود قرار می دهد.
الف) شعر : قطعنامه ، هوای تازه ، آیدا درآینه ، ابراهیم در آتش ، دشنه در دیس ، مدایح بی صله و ...
ب) در حوزه ی تحقیق : حافظ شیراز ، کتاب کوچه
ج) در حوزه ی ترجمه و نمایشنامه : عروسی خون (گارسیا لورکا)، قصه های بابام ( ارسکین کالدول)، پابرهنه ها (زاهاریا استانکو) و ...
د ) در حوزه ی کودکان و قصه منظوم : فصه های هفت کلاغون ، ملکه سایه ها ، چی شد که دوستم داشتن و ...
ه ) در حوزه ی فیلمنامه : تخت ابو نصر برای تلویزیون ، میراث .

سیر زمانی اشعار شاملو از نظر محتوایی : از نظر دکتر حسین پور چافی مجموعه های شعری شاملو به سه دوره تقسیم می شوند :

دوره ی اول : در این دوره گرایش شاعر به سرودن اشعار اجتماعی و سیاسی است که در مجموعه های قطعنامه ، آهن ها و احساس و هوای تازه دیده می شود.
دوره ی دوم : بیشتر آثار این دوره از قبیل آیدا در آینه ، درخت و خنجر و خاطره جنبه ی غنایی و عاشقانه دارد.
دوره ی سوم : در این دوره با آثاری مانند ققنوس در باران ، مرثیه های خاک ، شکفتن در مه ، ابراهیم در آتش و دشنه در دیس که جنبه ی فلسفی و فکری دارند و مفاهیم اجتماعی ، سیاسی و غنایی را در بر می گیرند ، روبه رو هستیم.

شعر شاملو از نظر صورت : اشعار او را از ابتدا تا جدیدترین آنها به سه دسته تقسیم می کنند.
الف) کلاسیک با وزن عروضی ب) نیمایی ج) سپید که در این میان دو گروه دوم به ویژه سپید از اهمیت و ارزش بیشتری برخوردارند.

با تامل و تعمق در اشعار و سروده های احمد شاملو به ویژگی هایی برمی خوریم که برخی از این ویژگی ها برگرفته از شاعران پیشین است و برخی دیگر نیز از ذهن وقاد و خلاق او سرچشمه می گیرد.

ما در این نوشته برآنیم که با ذکر این خصوصیات، سهم این شاعر نام آشنا و مطرح سرزمین مان را بنمایانیم.

*ویژگی های شعر احمد شاملو :
1- وزن شعر : اشعار آغازین شاملو که تابع شعر سنتی و کلاسیک اند، از وزن عروضی پیروی می کنند که حرفی درآنها نیست. در اینجا مقصود از وزن ، غیر از آن چیزی است که در شعر سنتی مطرح می شود و به آن شعر سپید یا منثور و به تعبیری شعر شاملویی می گویند. این نوع شعر " به نوشته ی کوتاهی گفته می شود که شکل نثر دارد و فاقد وزن است، اما از عناصر شعری مانند تصویر ، خیال ، عاطفه ، تناسب ذاتی برخوردار است." ( فارسی عمومی، فتوحی ، ص125) یا به عبارت آخری " شکل شاملویی که بدان شعر سپید گویند، وزن و آهنگ دارد ، منتها عروضی نیست . قافیه در این نوع نوشته هم جای ثابتی ندارد. " ( انواع ادبی ، شمیسا ، ص357) . خود شاملو در باره ی وزن می گوید : " من مطلقا به وزن به مثابه یک چیز ذاتی و لازم یا یک وجه امتیاز شعر ، اعتقاد ندار م ، بلکه به عکس ، معتقدم التزام وزن ، ذهن شاعر را منحرف می کند . چون ناچار وزن ، فقط مقادیر معدودی از کلمات را در خود راه می دهد و بسیاری از کلمات دیگر را پشت سر می گذارد. " ( شاملو ، گزینه ی اشعار ، ص 103) با توجه به توضیحات پیش گفته به نظر می رسد که شاملو از طریق شاخص ترین مکانیسم های ساختاری شعر یعنی " بهره گیری از انواع تکنیک های موسیقایی ، زبانی موجز و آرکاییک و هنجارگریز و.. . " ( روزبه ، ادبیات معاصر ، ص204 )
فقدان وزن عروضی را جبران می کند.

2- زبان شعر شاملو : " زبان شاملو ، زبانی است که از یک سوی کهنگی هایی دارد و از سوی دیگر ، این زبان کهنه را با زبان پویای روز پیوند داده است. " ( سبک شناسی شعر پارسی ، غلامرضایی، ص277 ) . " زبان شاملو نوعی زبان حماسی و سیال است که با عصیان و خشم و نیز گونه ای یاس دردمندانه ای آمیزیش دارد. " ( تاملی در ادبیات امروز ، باقی نژاد ، ص121 ). موضوعات مورد علاقه و ویژه ی شاملو : کلیه ی موضوعات شعر او متاثر از دو جنبه ی اصلی : ایدئولوژی و عاطفه هستند.

تلفیق زبان کهنه و نو از سویی و کاربرد زبان حماسی و سیال از سوی دیگر منجربه زبان ویژه ای برای شاملو ست .لذا شعرسپید شاملو مبتنی بر این زبان شکل می یابد. " بی گمان راز زیبایی و موفقیت شعرهای سپید شاملو تا حد زیادی مرهون همین زبان است که نه تنها خلاف عادت نمایی آن چهره ای شاعرانه به آن می بخشد ، بلکه تشدید صفت آهنگینی آن هم ، جای وزن عروضی و نیمایی را در این شعر پر می کند " ( سفر در مه ، پورنامداریان ، ص 315 ) . جلیلی در این باره می نویسد : " زبان شعر شاملو حالتی غافلگیرانه دارد و همواره بیرون از حیطه ی انتظار و پیش بینی خواننده جریان می یابد. " ( آیینه ای بی طرح ، جلیلی ، ص 149 ) .غافلگیری های شاعرانه شاملو در حوزه های متعدد از قبیل تفکر ، خیال و زبان شعر او ظهور پیدا می کند.

3- قافیه در شعر شاملو : شاملو درباره ی قافیه نظر مثبتی دارد و می گوید قافیه بی اندازه زیباست. اگر تصنعی و زورکی نباشد ، به القای مفهوم کمک شایانی می کند . بنابر این در بسیاری از اشعار شاملو به نوعی، از خاصیت القایی موسیقایی قافیه استفاده می شود. گاه حتی در شعرش ، تکرار پیاپی قافیه در سطرهای کوتاه تاثیر شگرفی می گذارد. او علاوه بر به کارگیری قافیه ی کناری از دو نوع موسیقی دیگر یعنی موسیقی معنوی و داخلی نیز بهره می برد.

4- طبیعت گرایی : شاملو چه در تصاویر فشرده و چه غیرفشرده از مظاهر و پدیده های طبیعت سود می جوید. پدیده هایی از نوع جنگل ، خورشید، کوه ،ابر ،برف ،شب و روز، بهار، آذرخش، حیوانات و پرندگان . ضمنا رنگ ها و انواع آن که یکی از جلوه های بی مانند طبیعت به شمار می روند و در شعر شاملو مفهوم نمادین و سمبلیک به خود می گیرند ، نقش به سزایی در آفرینش شعر او ایفا می کنند. به ویژه رنگ هایی از قبیل رنگ سیاه، سفید، زرد، آبی، سبز، سرخ، سربی، ارغوانی و طلایی .

5-  تکنیک های زبانی : چنانکه پیش از این نوشتیم ، شعر سپید شاملو فاقد وزن عروضی است اما او جهت رفع خلا ناشی از وزن عروضی از تکنیک ها و فنون زیر به فراوانی استفاده می کند :" موسیقی کناری، داخلی و معنوی، تکرار قرینه سازی، حذف تقدم و تاخر اجزای جمله ،کاربرد جملات معترضه، باستان گرایی، انتخاب مترادفات غیر معمول از واژه ها، ترکیب سازی . " ( روزنه ، جلد دوم ، کاظمی ، ص 91 ).

6 - انسان گرایی شاملو : شاملو انسان را در شعر خود کانون و مرکز توجه دایره ی انسانیت خود قرار می دهد. نگرش و روحیه ی انسان دوستانه ی شاملو از او شاعری می سازد که در برابر نا ملایمات غیرانسانی برمی آشوبد و در صدد ایجاد سرزمینی آرمانی بر می آید. او در کل مبلغ انسان و انسانیت است. همین نگرش های انسانی نشانگر شاعری است که در اقلیم شعر به درک مسایل انسانی و فهم بالایی از ابعاد تاریخی ، اجتماعی و عاطفی جهان انسان می رسد. " انسان اندیشی شاملو به شعر وی ابعاد مختلفی بخشیده است... او برای تثبیت حضور انسان در شعرش من انسانی خود را توسعه می دهد و به او قابلیتی فراتر از من فردی می بخشد . " (آیینه ای بی طرح ، جلیلی ، ص114)

لذا من فردی او از حالت فردیت خارج می شود و به من های گوناگون از قبیل من اجتماعی، تاریخی، فلسفی، اساطیری، سیاسی و عاطفی تسری می یابد.

7- باستان گرایی شاملو : همه ی شاعران بزرگ نظیر نیما ،اخوان و شاملو به دلایل متعددی از زبان آرکاییک و باستانی سود می جویند. یکی از دلایل عمده آن است که شعر آنان از تشخص زبانی برخوردار شود. این برجستگی زبان موجب جلب توجه خوانندگان شعر می گردد. برخی از ویژگی هایی که سبب قدمت و کهنگی زبان شعر می شود ، عبارتند از : بهره مندی از لغات کهنه و قدیمی ، کاربرد افعال ساده ، پیشوندی و مرکب قدیمی ، رعایت یای شرط ، بکار بردن رای فک اضافه و ...

8- هنجارگریزی و انواع آن  :«هنجارگریزی، انحراف یا خروج از هنجارهای متداول و پذیرفته شده در محور زبان است که در صورت کاربرد مناسب و غایتمند می تواند هنری باشد؛ به برجسته سازی در زبان بینجامد و به هنجارهای خودکار شده ی زبان که دیگر به انتقال زیبایی و شگفتی درآن نیستند، خاتمه دهد.» (امیرزاده کاشی ها،سلاجقه،ص50 )
در اشعار شاملو با انواع هنجارگریزی ها روبه رو هستیم که در اینجا به اسامی آنها اشاره می کنیم: هنجارگریزی زمانی، سبکی، نحوی وصرفی، معنایی، تصویری. به طور کل هنجارشکنی و بیگانه سازی از طریق موسیقی درونی و بیرونی، باستان گرایی، ترکیب سازی، قرینه سازی حذف و امکان پذیر است.

9- صور خیال در شعر شاملو: «تصویرسازی در شعر شاملو در قدم اول از سه عنصر واقع گرایی ادبی و تخیل مبتنی برهمانند پنداری وتوصیف سرچشمه می گیرد و تصویرسازی ساخته شده به وسیله این دو عنصر با بهره گیری از مجاز، در محور جایگزینی کلام، به دلالت های ضمنی راه می یابد.» (امیرزاده کاشی ها،سلاجقه،ص65 ).

اشعار شاملو از لحاظ صور خیال بسیار پربار است.از دیدگاه بیانی تشبیه و تشخیص دو عامل مهم در شعر اویند. او هم از تشبیه فشرده و هم گسترده استفاده می کند.ضمنا از روش های گوناگون برای ایجاد تشخیص بهره می گیرد.در کنار اینها از استعارات اسمی ،فعلی و صفت نیز بی بهره نیست. از نمادهای شخصی، تمثیل، مجاز ، اسطوره، طنز، روایت هم سود می جوید.علاوه بر اینها،کاربرد آرایه های لفظی و معنوی نیز جلوه و جلایی در اشعارش دارد: حس آمیزی ، جناس ، تلمیح، انواع تکرار، موازنه، تناقص، عادت زدایی ها.هماهنگی میان موسیقی شعر و عنصر عاطفه،نقش به سزایی در ایجاد فضایی مناسب برای عنصر احساس در شعر شاملو دارد.

 10 -آفرینش واژه ها و ترکیبات نو: شاعران بزرگ از قرن های پیشین تاکنون، همواره برای بیان مقاصد خویش دست به خلق و آفرینش واژه ها و ترکیبات خاص می زدند. شاملو نیز مانند نیما و اخوان به این کار مبادرت می ورزد. نمونه هایی را می خوانیم: رویا رنگ، برفکاو، رنجاب،گام صدا، تلخ دشت، مهربوته،زمان مایه ی جست و جو، احتضار فضلیت.

11 زبان نمادین شاملو : نماد در شعر فارسی از قرون گذشته وجود داشته است. چنانکه شاعران عارف با استفاده از کلمات نمادین منظور و مقصود خویش را بیان می کردند. کاربرد نماد از دوره ی بیداری شتاب بیشتری می گیرد تا اینکه نیما یوشیج آن را به شکل وسیع و ویژه ای وارد سروده های خود می کند. از آن پس شاعران دیگر به تآسی از نیما به این کار اقدام می کنند. بنابراین نماد پردازی یکی از ویژگی های مهم شعر معاصر تلقی می شود. با رجوع به اشعار شاملو به نماد های متعددی از قبیل نمادهای مرسوم و متداول (عمومی) ، نمادهای شخصی و ابداعی و نمادهای کهن الگویی و جمعی رو به رو می شویم.

 12  کاربرد تلمیحات نو و ویژه : دکتر محمدی در مقدمه ی فرهنگ تلمیحات شعر معاصر، تلمیحات شعر معاصر را به دو دسته ی کلی تقسیم می کند. الف) تلمیحات متحد ب) تلمیحات منفرد. ایشان تعریف تلمیح را وسیع تر از آنچه در تعریف سنتی آمده ، می آورد. " به این ترتیب که هر اشاره ای در شعر امروز را – که ندانستن آن سبب در پرده ماندن مفهوم می شود – تلمیح به حساب آورده ایم." فرهنگ تلمیحات شعر معاصر ، محمدی ، ص 9 ) . شاملو از شخصیت های مذهبی ، ملی و نیز اسطوره های یونانی ، غربی و عقاید غیر ایرانی و غیر اسلامی نیز به عنوان تلمیح در اشعارش استفاده می کند : هابیل و قابیل ، ایوب ، نوح ، عیسی (ع) ، اسفندیار ، سیاوس ، هملت ، گلادیوس ، هرکول ، آشیل ، بودا ، اوفلیا و ...

13 - موضوعات مورد علاقه و ویژه ی شاملو : " کلیه ی موضوعات شعر او متاثر ازدو جنبه ی اصلی : ایدئولوژی و عاطفه هستند . انسان ، آزادی ، عدالت اجتماعی ، خدا ، آفرینش ، عشق ، تنهایی و یاس فلسفی ، زن ، که در این میان سه موضوع ( انسان ، آزادی و عشق ) در بالاترین درجه ی اهمیت قرار دارند. " ( امیرزاده ی کاشی ها ، سلاجقه ، ص 114-113) .

( ۱۴ فروردین سال ۱۳۴۱، روز آشنایی شاملو و آیدا بود. «ریتا آثانت سرکیسیان»، نام کامل آیدایی بود که حلقه گم‌شده زندگی شاملو تلقی می‌شد. آیدا معشوقه‌ای بود که فصل تازه‌ای را در زندگی شاملو به‌ وجود آورد و همچون لیلی، در قامت اشعار خاموش شده بامداد درخشید. به‌نظر می‌رسد که شاملو تا پیش از ملاقات با آیدا، عزم پایان دادن به زندگی خود را داشته باشد)

14 - کارکردهای زیباشناختی ضمیر در شعر شاملو : ضمیر به طور خودکار، کارکردی معمول و متداول دارد اما شاملو مانند هر شاعر خلاق و بزرگی به آن حالتی خلاقانه و هنری می دهد. " مهم ترین کارکردهای ضمیر در شعر شاملو در دو حوزه ی بافت خرد و گفتمان قابل بررسی است. حوزه ی نخست شامل ایجاد برجستگی های زبانی و معنایی است که از طریق ترکیب سازی ، تلفیق ضمایر ، باستانگرایی ، تصرف در جایگاه نحوی ، ایجاز ، ایجاد موسیقی و ...است. و در حوزه ی دوم انسجام متن ، ایجاد ابهام و توسع معنایی ، تقابل و تاکید معنایی ، ایجاد تلفیق و ... مهم ترین کارکرد های ضمیر در شعر شاملو محسوب می شود. " ( کارکردهای زیباشناختی ضمیر در شعر شاملو ،دهرامی، دوره 5 ، شماره 22، 93) .

15- طنز در شعر شاملو : طنز هم در شعر او جایگاه و پایگاه ویژه ای دارد. غالب طنزهای او دارای جنبه های اجتماعی ، سیاسی و فلسفی است. البته گاه به بدگویی و شطح هم کشیده می شود. طنز در شعر شاملو معمولا به دنبال "مقاصد اصلاح طلبانه و اجتماعی است. ترکیب شعور و اندیشه و عینیت و طنز در شعر او ، سازه ای شگفت ایجاد کرده است که موجب می شود شاعر با دیدگاه های جدید بتواند صمیمیت بیشتری با مخاطب داشته باشد ." ( تحلیل کاربرد شناختی طنز در شعر شاملو ، گذشتی و دلاور ،فصلنامه مطالعات نقد ادبی، دوره 8 ، شماره 33، 92).

16 - شیوه ی قاعده افزایی و قاعده کاهی : در شعر شاعران بزرگ معاصر، زبان نقش مهمی در ایجاد ارتباط با مخاطب و جلب توجه او به شعر شاعر بازی می کند. زیرا شعر معاصر چه از نظر محتوا و مضمون و چه از نظر زبان ، دست خوش تحولات و دگرگونی های چشمگیری شده است. زبان شعر از طریق قاعده افزایی و قاعده کاهی به تدریج از زبان معیار فاصله گرفته و تشخص می یابد. " قاعده افزایی ، شامل توازن آوایی ، نحوی ، نوشتاری ، واژگانی ، زمانی ، سبکی و گویشی است. " ( ساختار نحوی زبان شعر امروز ، کردبچه ، ص 9 ). و قاعده کاهی " مجموعه ای از ابزارهایی را در بر می گیرد که بر محتوای زبان عمل می کنند ، یعنی در نهایت معنایی را پدید می آورند که به نوعی با معنی در زبان خودکار متفاوت است " ( همان منبع ، کردبچه، ص 13 ). شاملو نیز در سروده هایش زبان شاخص دارد و این تشخص زبانی را مدیون قاعده افزایی ها و قاعده کاهی ها ست که ضمن سخن بدانها اشاره کردیم. هنجارگریزی ها ، اتصال پسوند (تر) به فعل یا مصدر ( شدن تر ) ، تقدم صفت بر موصوف ( در قرمز غروب ) ، ضمیر شخصی متصل در جایگاه مضاف الیه ( و فک شان عبوس ) ، ضمیر متصل در نقش مفعول به واسطه ، حذف به قرینه ی معنوی ( آیا چه اتفاق ؟ ) و نقش پذیری قید مختص ( هنوز را ) ، و ... در ردیف گروه قاعده افزایی و قاعده کاهی قرار می گیرند.

17- ساختار کلی شعر : احمد شاملو شاعر باریک بین ، نواندیش ، نوجو و خلاقی ست. از این رو می کوشد در ساحت مقدس شعر دست به اتفاقات و نوآوری هایی بزند که بر میزان التذاذ ادبی ، شگفتی و تعمیق شعر بیفزاید. پیداست که به دنبال زبان ویژه ، تخیل بی مانند ، خلق ساختار نحوی تازه و آفرینش ترکیبات و واژگان بدیع در زبان و بستر شعر می گردد. مجموعه ی عوامل سابق الذکر ، ساختاری به شعر شاملو می بخشد که او را از شاعران هم عصر خود متمایز می کند.

*می خواهم خواب اقاقیا را بمیرم // خیال گونه // در نسیمی کوتاه // که به تردید می گذرد، خواب اقاقیا را/ /بمیرم.( ساختار زبان شعر امروز، علیپور، ص 79 ).

واژگان ابداعی شاملو : شیرآهن کوه ، پاک چشمه ، پنهآشکار، تازیانه زار ، سختینه .
شیرآهن کوه مردی از آن گونه عاشق / میدان خونین سرنوشت ، / به پاشنه ی آشیل درنوشت .( همان منبع، علیپور،ص 238).

نتیجه :

فرجام سخن آنکه شاعران بزرگی نظیر احمد شاملو به دلیل دامنه ی اطلاعات وسیع هنری، چند وجهی اند. و پرداختن به همه ی زوایای هنری آنها دراین مجال و مقال نمی گنجد . با وجود این برای آنکه ادای دینی کرده باشیم ، در مقاله ی حاضر نخست شرح کوتاهی بر زندگی او نوشتیم و سپس تقسیم بندی هایی برای آثار او قایل شدیم. آنگاه به هیفده ویژگی بارز اشعار او از جمله : وزن شعر، قافیه ، زبان ،طبیعت گرایی، تکنیک های زبانی، انسان گرایی ،باستان گرایی، هنجارگریزی، صور خیال و بدیع، خلق واژه ها و ترکیبات نو، نمادگرایی، کاربرد تلمیحات نو، موضوعات مورد علاقه ی شاملو، کارکرد زیباشناختی ضمیر در شعر او، کاربرد طنز، قاعده افزایی و قاعده کاهی و ساختار کلی شعر به اجمال و اختصار پرداختیم تا ازاین رهگذر بتوانیم طالبان ادب را در یک نشست کوتاه به محضر شاملو ببریم.

منابع و مآخذ :
1- باقی نژاد ، عباس ، تاملی در ادبیات امروز (1) ، تهران ، نشرپارسه ، چاپ دوم، 1390
2- پرهیزگاری ، سعید ، سنگ بر دوش ، تهران ، انتشارات مهربرنا ، چاپ اول ، 1384
3- پورنامداریان ، تقی ، سفر در مه ، تهران ، انتشارات نگاه ، ویراست جدید ، 1381
4- جلیلی ، فروغ ، آیینه ای بی طرح ، تبریز ، آیدین ،چاپ اول ، 1387
5- حسین پورچافی ، علی ، جریانهای شعری معاصر فارسی، تهران ، امیرکبیر ، چاپ اول ، 1384
6- حقوقی ، محمد ، ادبیات امروز ایران (2 ) ، تهران ، نشرقطره ، چاپ پنجم ، 1383
7- روزبه ، محمدرضا ، ادبیات معاصر ایران (شعر) ،تهران ، نشر روزگار، 1386
8- سلاجقه ، پروین ، امیرزاده ی کاشی ها ، تهران ، انتشارات مروارید ، چاپ دوم ، 1387
9- شاملو ، احمد ، گزینه ی اشعار شاملو ، تهران ، انتشارات مروارید ، چاپ چهارم ، 1379 

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

سرانه به انگلیسی (per capita )  مشخصه ای آماری برای نمایش وضعیت یک متغیر برای هر فرد در یک دوره زمانی و مکانی خاص است. سرانه مطالعه، اصولا معیاری برای اندازه گیری میزان متوسط مطالعه در میان جمعیت یک منطقه یا کشور است. عمومی ترین روش این اندازه گیری، محاسبه مجموع ساعات مطالعه ی افراد در بازه زمانی مشخص (معمولا یک سال) و تقسیم آن بر تعداد افراد و روزهای نمونه است. محاسبه متوسط کتاب ها یا صفحات خوانده شده در روز نیز از دیگر راه هایی است که به واسطه آن، گرایش به مطالعه در میان یک جمعیت ارزیابی می شود. تعریف مطالعه، در این برآورد بسیار اثرگذار است؛ در برخی کشورها مطالعه تنها شامل خواندن کتاب است اما در برخی کشورها مانند ایران، مطالعه شامل اکثر انواع خواندن شامل کتاب، روزنامه، مجله، کتب درسی، ادعیه، قرآن و مانند آن است. به عنوان یک شاخص جهانی، مقایسه سرانه مطالعه در میان کشورهای جهان، مطالعه به صورت خواندن کتاب، نشریات و مجلات تعریف می شود.

در آماری که در سال 2010 از سوی « مرکز بین المللی مطالعات گذران وقت » منتشر شد ، فنلاند با 44 دقیقه مطالعه کتاب در روز، کتاب خوان ترین جامعه جهان به حساب می آمد. در سال  2016 نیز در رده بندی روزنامه گاردین از باسوادترین کشورهای جهان فنلاند بالاتر از نروژ ، ایسلند و دانمارک در جایگاه اول قرار گرفت. پس از آن در سال 2013 لس آنجلس تایمز در مقاله ای اعلام کرد که سرانه مطالعه هند برای هر فرد 10 ساعت و 42 دقیقه در هفته معادل 91.5 دقیقه در روز است که دو برابر میزان مطالعه متوسط هر فرد در ایالات متحده آمریکاست. در آماری دیگر در سال 2015 هند با میانگین 112 دقیقه مطالعه در روز، پیش از ژاپن با 92 دقیقه ، انگلیس با 90 دقیقه و چین با 74 دقیقه بهترین جایگاه را داشت.

بر اساس گزارش های مشابه، متاسفانه خاورمیانه یکی از ضعیف ترین مناطق در سرانه مطالعه است به طوری که در عربستان سرانه مطالعه به حدود 6 دقیقه در سال می رسد! اما در میان این اعداد و ارقام ، جایگاه ایران کجاست؟

سرانه مطالعه در ایران هرگز به صورت رسمی و دقیق اعلام نشده است و در طول سال ها این آمار از دو دقیقه در هفته تا 79 دقیقه در روز متغیر بوده است که اکثرا غیر قابل باور و تا حدودی آمارسازی به نظر می رسیدند؛ اما اخیرا آنچه به عنوان آماری رسمی تر و قابل قبول تر از میانگین زمان مطالعه هر فرد ایرانی اعلام شده است، 13-18 دقیقه در روز است که از این نظر ایران در گروه کشورهای کمتر کتاب خوان جهان قرار می گیرد.

هدف از این نوشتار ابدا آسیب شناسی عملکرد ضعیف ایرانیان در مطالعه نیست اما اگر به طور اجمالی به بررسی علل این ضعف بپردازیم شاید بتوان گامی در راستای بهبود وضع برداشت.

این حقیقت که کتاب و نشریات در میان ایرانیان طرفدار چندانی ندارد و جدی گرفته نمی شود متاسفانه حقیقتی انکار ناپذیر است. مطالعه غیر از آنچه در حوزه درسی و به ندرت شغلی لازم و ضروری به نظر می رسد اساسا غیر ضروری انگاشته می شود و نقش آن در رشد و شکوفایی ذهن، آشنایی با فرهنگ و ادبیات ملت ها، ارتباط با جوامع مختلف از این طریق، نیز افزایش سطح آگاهی عمومی کاملا نادیده گرفته می شود. البته به نظر می رسد که بی توجهی به کتاب و اهمیت ندادن به مطالعه از معضلات مشترک کشورهای توسعه نیافته است. در این کشورها، فرهنگ سازی ضعیف در خانواده، مدرسه و جامعه که به ترتیب مهمترین و اساسی ترین عوامل شکل گیری شخصیت افراد به شمار می روند مهمترین عاملی است که فقر کتاب خوانی را سبب می شود.

در دنیای امروز که علم و تکنولوژی با سرعت زیادی پیشرفت می کند و با ظهور پدیده ای به نام اینترنت، دسترسی به نیازمندی های انسان در کسری از ثانیه میسر می شود، عملا فرایند کند و زمانبر مطالعه کتاب به حاشیه رانده می شود و مورد بی مهری قرار می گیرد. حال آن که کتاب همواره منبعی موثق در دسترس و بی بدیل برای بشر تلقی می شده است. بی توجهی مسئولان به این مهم و نبود برنامه ای جامع برای ترویج فرهنگ کتاب خوانی و آشتی مردم با مطالعه، سیکل معیوبی را ایجاد می کند که تنها اثر آن دور شدن بیشتر از معیارهای جهانی پیشرفت و غرق شدن در ناآگاهی است. مطالعه غیر از آنچه در حوزه درسی و به ندرت شغلی لازم و ضروری به نظر می رسد اساسا غیر ضروری انگاشته می شود و نقش آن در رشد و شکوفایی ذهن، آشنایی با فرهنگ و ادبیات ملت ها، ارتباط با جوامع مختلف از این طریق، نیز افزایش سطح آگاهی عمومی کاملا نادیده گرفته می شود.

در این سیکل معیوب، به علت نبود برنامه ای برای فرهنگ سازی در زمینه مطالعه، امکانات کتابخانه ای در سطح شهرها ضعیف است. از سوی دیگر، مشکلات عدیده ای که در مسیر چاپ و نشر کتب و نشریات وجود دارد هزینه های گزاف اولیه برای چاپ، ممیزی ها و خطوط قرمز، پایین بودن دستمزدها برای فعالان عرصه فرهنگی و انحصاری بودن تبلیغات نه تنها باعث دلسرد شدن نویسندگان و ناشران می شود بلکه با افزایش بی رویه قیمت ها به عنوان نتیجه مستقیم، عملا کتاب را به عنوان کالایی لوکس دور از دسترس عموم جامعه قرار می دهد. به این ترتیب مردم و محصولات چاپی فرهنگی به طور مداوم از یکدیگر فاصله می گیرند؛ فاصله ای که متاسفانه به ضرر خود مردم تمام خواهد شد. به این ترتیب کشوری مانند ایران با رشد علمی قابل قبول متاسفانه تیراژ چاپ بسیار اندک و سرانه مطالعه بسیار پایینی دارد.

بدیهی است که چاره این معضل، تقویت فرهنگ مطالعه از طریق نهادهای آموزشی و نیز تبلیغ است. آموزش و پرورش به عنوان اثرگذارترین نهاد آموزشی و صدا و سیما به عنوان مهمترین رسانه جمعی، دو ارگان اساسی در شروع ترویج فرهنگ کتاب خوانی محسوب می شوند که با تبلیغات صحیح و آشنایی خانواده ها با مزایای آشتی با کتاب و مضرات دوری از آن می توانند گام به سزایی در حل این مشکل بردارند.

فصلنامه نقد و بررسی کتاب تهران - پاییز 1400

گروه تاریخ/

21 مهر 1358 ، سالروز درگذشت غلامحسین مصاحب، معرف ریاضیات جدید و پایه‌گذار دانشنامه‌نویسی علمی به زبان فارسی است. او از برجسته‌ترین دانشمندان تاریخ معاصر به شمار می‌رود و علم و فرهنگ در ایران بسیار مدیون اوست.

« منطق رياضی، توان اين را دارد که تفکر بشری را از محصور بودن در کادر درست و غلط و صواب و خطا، به مرز ديگری که معنی دار و بی معنی بودن است فرا َبرَد و بدين طريق در پالودن ذهن از خرافات، پيش داوری ها و اوهام، نقش تعيين کننده ای بازی کند»