سیزده آبان در تاریخ انقلاب اسلامی یکی از روزهای پرخاطره همراه با حوادث تلخ و شیرین بوده است و همچنان می‌تواند پیام‌های آزادی و استقلال و مردم‌سالاری را نوید دهد. یکی از مناسبت‌های این روز « روز دانش‌آموز » است. سیزده آبان ٥٧، گروهی از دانش‌آموزان در اعتراض به رفتار حکومت مستبد شاه، تظاهرات و راه‌پیمایی کردند و رژیم، تظاهرات مسالمت‌آمیز آنان را به خاک و خون کشید و در نتیجه، ٥٦ نفر از آنان شهید و ده‌ها نفر مجروح شدند. ابعاد خشونت به حدی بود که وزیر وقت آموزش عالی با توجه به اینکه این حادثه در محوطه دانشگاه تهران رخ داده بود، به همراه رئیس دانشگاه تهران استعفا دادند و امام خمینی(ره) در پیامی ابراز همدردی خود را اعلام کردند.  

تقارن این روز با مناسبت‌های دیگر موجب شده است مناسبت روز دانش‌آموز از فلسفه وجودی خود فاصله بگیرد.

به ‌نظر می‌رسد اینک با گذشت بیش از سه دهه از این واقعه تاریخی جا دارد از منظری دیگر سیزده آبان روایت شود. اگر اعتراض دانش‌آموزان را ابراز حق حضور آنان در فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی بدانیم، اگر احساس مسئولیت اجتماعی دانش‌آموزان را یک وظیفه دینی و انقلابی و صنفی بنامیم، اگر مشارکت و حضور آگاهانه آنان را نه یک وظیفه، بلکه یک حق بدانیم، جا دارد بر این معنی تأکید شود که دانش‌آموزان همچون سایر اقشار جامعه در کنار تکالیف از حقوقی هم برخوردارند که حق اعتراض، حق پرسشگری، حق اظهارنظر، حق انتخاب، حقوق اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، از جمله حقوق آنان است و حتی امروزه صاحب‌نظران تعلیم‌وتربیت بر این عقیده‌اند که یادگیری، یک امر تعاملی و دوطرفه و فعالیتی است که بدون مشارکت و مسئولیت‌پذیری یادگیرنده اهداف آن محقق نخواهد شد.

در نتیجه، حقوق آموزشی و اعلام نظر و مشارکت در فرآیند برنامه‌های آموزشی و علمی از حقوق مسلم و اولیه آنان است. یکی از رویکردها در نظام آموزش و پرورش در سال‌های گذشته، تکلیف‌مداردیدن دانش‌آموزان بدون توجه به حقوق آنان بوده است.

درعین‌حال یکی از رویکردهای پسندیده‌ای که در برخی از دوره‌های مدیریت در آموزش ‌و پرورش اهتمام جدی بر آن داشته‌اند، به‌رسمیت‌شناختن حقوق دانش‌آموزان و برجسته‌کردن نقش و مسئولیت آنان در محیط آموزش و پرورش و فرآیند تعلیم‌وتربیت است؛ تاجایی‌که شورای‌عالی آموزش و پرورش منشور حقوق و تکالیف دانش‌آموزان را تأیید کرده است و این باور و رویکرد نشاط و شادابی را در میان دانش‌آموزان و افزایش پویایی را در محیط‌های مدارس و آموزش و پرورش به همراه داشته است.

به‌رسمیت‌شناختن حقوق دانش‌آموزان در مدارس مستلزم زمینه‌سازی برای مشارکت و مسئولیت‌پذیری و تمرین توانایی و عمل‌کردن به دانسته‌ها و آگاهی‌هاست؛ موضعی که آموزش و پرورش در دو دهه گذشته با تشکیل و فعال‌کردن شوراهای دانش‌آموزی در مدارس، تشکیل مجلس دانش‌آموزی و تأسیس سازمان دانش‌آموزی، بسترهای حقوقی و اجتماعی آن را فراهم کرده است و این روزها با برگزاری انتخابات شوراهای دانش‌آموزی در مدارس، بر استمرار این رویکرد تأکید می‌شود. گرچه در بسیاری از مقاطع فرم بر محتوا پیشی گرفته است؛ اما اهتمام مستمر بر هویت‌یابی این مجموعه‌ها خود بیانگر درکی عمیق از تحولات پیش‌روست.

رئیس‌جمهور روحانی سال گذشته در ابتدای سال تحصیلی این مهم را به ‌عنوان منشور آموزش و پرورش بیان کرد. وی در بیانی تفصیلی نکات مهمی را مطرح کرد؛ از جمله اینکه مدیریت آموزش ‌و پرورش باید به‌جد برای آشناکردن دانش‌آموزان با حقوقشان اقدام کند یا قانون‌مداری باید از مدارس آغاز شود و دانش‌آموزان از حقوق و تکالیف خود آگاه باشند. وی همچنین ضمن تأکید بر تأمین امنیت روانی و جسمی دانش‌آموزان می‌گوید همه دانش‌آموزان از کلاس اول دبستان تا پایان دوره متوسطه باید اطمینان داشته باشند که در مدرسه امنیت جسمی و روحی خواهند داشت.

هیچ معلم و مدیری نباید به خود اجازه دهد به دانش‌آموزی توهین کند یا با لحن و کلام درشت با او سخن بگوید؛ اهانت به دانش‌آموزان، اهانت به کل ملت ایران است؛ چراکه دانش‌آموزان، فرزندان این مرزوبوم هستند.

وی سپس به موضوع مهم به‌رسمیت‌شناختن حق اعتراض دانش‌آموزان می‌پردازد و می‌گوید: دانش‌آموزان باید با حق اعتراض خود در مدارس آشنا شوند و بدانند اگر اعتراض به معلم تأثیری نداشت، می‌توانند این اعتراض را به مدیر منتقل کنند و اگر این کار نیز مؤثر نبود، می‌توانند اعتراض خود را در مناطق آموزش ‌و پرورش دنبال کنند.

دکتر روحانی آشنایی با حق اعتراض را بسیار مهم توصیف و تصریح کرد: آشنایی با حق اعتراض و برخورداری از آن، آغاز شکوفایی کرامت و عظمت انسان است و آشنایی و برخورداری از آن باید از مدارس شروع شود و این موضوع می‌تواند مدارس را به سمت قانون‌مداری سوق دهد.

پرواضح است از این عبارت می‌توان این نتیجه را نیز گرفت که این حق پیشاپیش برای معلمان هم مفروض است زیرا موفقیت دانش‌آموزان در برخورداری از حق اعتراض، مستلزم به‌رسمیت‌شناختن حق اعتراض معلمان است؛ بنابراین سیزده آبان و روز دانش‌آموز، حاوی پیام مهم دیگری نیز است؛ اینکه ما باید دانش‌آموزان را، که نوجوانان و جوانان و امیدهای آینده این کشور هستند، به ‌درستی ببینیم و شخصیت، منزلت، افکار، آرا، انتظارات و درخواست‌های آنان را به رسمیت بشناسیم.

انسان موجود آزادی است و به ‌واسطه داشتن اختیار و اراده، برخوردار از حقوقی آگاهانه و الهی است؛ به‌همین‌دلیل نیز تکالیفی در عالم هستی دارد. اینجانب به دلیل مسئولیتی که در آموزش ‌و پرورش و سازمان ملی جوانان داشتم، همیشه با این چالش مواجه بوده‌ام که از دید برخی از مسئولان، نوجوانان و جوانان کشور ما فقط تکلیف دارند و به‌رسمیت‌شناختن حقوق آنان به منزله متوقع‌کردن آنان یا بعضا به تعبیر برخی از آنان، پرروکردن جوانان و دانش‌آموزان است. غافل از اینکه، چه از نظر تربیتی و چه از نظر آموزشی و اجتماعی، موفقیت‌ها آنگاه با توفیق همراه خواهد بود که مربیان با شناخت و آگاهی تکالیف خود را انجام دهند.

روزنامه شرق

---

آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .

https://telegram.me/sokhanmoallem

  آموزش مهارت‌هاي زندگي به دانش‌آموزان مساله مهمي ‌است كه متاسفانه آموزش و پرورش از آن غفلت مي‌كند. اين آموزش‌ها بايد از دوران ابتدائي آغاز شده و حتي در دانشگاه هم ادامه يابد. متاسفانه سيستم آموزشي ما در اغلب مواقع تئوري‌محور است و مساله حفظيات و كتاب در آن بيش از هر چيزي مهم بوده و مبناي ارزش‌گذاري است در حالي كه علم و دانش فقط منحصر به فيزيك و شيمي‌ و ادبيات نيست.

درس‌هايي در زندگي وجود دارد كه بيش از اينها مهم است و اگر فرد آنها را نداند خطرات بزرگ‌تري او را تهديد مي‌كند. اين درس‌ها ارتباط فرد با ديگران و موفقيت او را تحت تاثير قرار مي‌دهد. صحبت تدريس اين آموزش‌ها در دوران جواني در دانشگاه‌ها مطرح شد و واحد درسي نيز به همين عنوان در نظر گرفته شد، اما آن‌طور كه بايد جدي به اين مساله پرداخته نشد. آموزش و پرورش بايد پيش‌قدم اين طرح مي‌شد، زيرا جاي اين موضوع هست كه اين سازمان در كنار درس‌هايي كه به صورت اجباري به دانش‌آموزان ياد مي‌دهد اين واحد درسي را هم اضافه كند.

آموزش مهارت‌هاي زندگي طيف وسيعي از آموزش‌هاي تئوريك و عملياتي را در برمي‌گيرد در حالي كه مهم‌ترين اصلي كه لازم است دانش‌آموزان در اين سنين بياموزند اين است كه چگونه ارتباط خود را با ديگران تنظيم كنند. نحوه شكل‌گيري يك ارتباط موثر و اينكه در اين ارتباط چه رفتارهايي لازم است فرد انجام دهد آموزش مهمي‌ است كه اگر در دوران كودكي و نوجواني به فرد آموخته نشود نمي‌توان انتظار داشت در بزرگسالي بتواند از پس ارتباط با ديگران و اجتماع برآمده و فرد موفقي باشد. نحوه صحبت كردن، رفتار كردن و ايفاي مسئوليت‌هايي كه به هر حال در زندگي بر عهده هر فردي قرار مي‌گيرد بايد در اين سنين آموخته شود.

براي خيلي از افراد به ويژه خانم‌ها ما به آموزش درباره ايفاي نقش در آينده فقط به آشپزي و خانه‌داري اكتفا مي‌كنيم و براي آن چيزي كه اصل است و اگر افراد ندانند نمي‌توانند حتي اين مسئوليت‌ها را نيز به درستي ايفا كنند، آموزشي داده نمي‌شود. درباره پسران نيز آموزش در مدرسه و دانشگاه هيچ‌وقت جنبه عملياتي ندارد و بنابراين راه هاي كسب و كار و روش كسب موفقيت بيشتر در آينده به كسي از ابتدا آموزش داده نمي‌شود. همين مساله باعث مي‌شود اغلب افراد اين مهارت‌ها را در سنين بزرگسالي ندانند و در بازار كسب و كار دچار تنش و چالش شوند. 

 

 بايد دستورالعمل آموزش اين مهارت‌ها را با تدوين كتب درسي در اين زمينه و برنامه‌ريزي و به‌ويژه استفاده از مربيان و روان شناسان زبده به مدارس آورد، زيرا بهترين سنين آموزش و جامعه‌پذيري افراد همين سال‌هاست و نبايد اجازه دهيم با غفلت و بي‌توجهي اين سال‌هاي طلايي از دست برود. آموزش مهارت‌هاي زندگي در كشور ما از طريق خانواده‌ها و به شكلي عرفي و سلیقه‌ای انجام مي‌شود، زيرا خانواده‌ها مرجع مشخصي براي تشخيص و تعليم آنچه كه بهتر است ندارند و هر خانواده‌اي به شكلي درست يا نادرست و كاملا سليقه‌اي اين آموزش‌ها را تا حدي درباره فرزندانش اعمال مي‌كند، در حالي كه اگر متولي اين آموزش‌ها مدرسه باشد همه‌چيز علمي ‌و اصولي آموخته مي‌شود و كج‌سليقگي كمتري در اين زمينه رخ مي‌دهد.

آموزش و پرورش با برنامه‌ريزي اصولي در اين مورد و ترسيم راه و روش موثر بهترين و كامل‌ترين نهاد براي آموزش مهارت زندگي به افراد است و خانواده‌ها مي‌توانند تكميل‌كننده اين آموزش باشند. در كنار همه اين مسائل موضوع مهمي‌ كه بايد به آن اشاره شود آمار نزاع و درگيري در كشور است.

هر ساله يا هر شش ماه يك بار پزشكي قانوني آمار افرادي را كه در طول آن زمان مشخص به دليل نزاع و درگيري به آنجا آمده‌اند، منتشر مي‌كند و متاسفانه در سال‌هاي اخير هر سال اين آمار بيشتر شده و بالاتر مي‌رود.

اگر اين مساله را درست و كارشناسانه بررسي كنيم متوجه مي‌شويم كنترل نكردن خشم صرف نظر از هر عامل خارجي كه مي‌تواند عامل نزاع و درگيري بوده باشد، مهم‌ترين عاملي است كه باعث مي‌شود يك فرد در خيابان و بيرون از منزل با افراد ديگر و عمدتا غريبه درگير شود و شدت اين درگيري به اندازه‌اي باشد كه فرد راهي بيمارستان شود. كنترل خشم مهارتي است كه اگر از كودكي به افراد آموخته نشود در بزرگسالي آموزش آن بسيار سخت است.

در گذشته آمار نزاع و درگيري در سطح كشور بسيار كمتر از اين بود و از سوي ديگر در درگيري‌ها كمتر كسي آسيب مي‌ديد. خانواده در آموزش مهارت كنترل خشم نقش اساسي دارد، اما مدرسه اگر اين آموزش را به افراد بدهد و آنها را طوري بار بياورد كه به صبر و رعايت حقوق ديگران ملزم باشند كمتر اين اتفاقات مي‌افتد.

افراد اگر از دوران كودكي ياد نگيرند كه به جز خودشان و منافع شخصي خودشان به ديگران و بقيه افراد اجتماع هم فكر كرده و آنها را مدنظر داشته باشند در آينده اين افراد با كمترين تحريك داخلي يا خارجي به مقابله برخاسته و براي خود و ديگران مشكل‌آفريني مي‌كنند.

از سوي ديگر، رعايت حقوق شهروندي و رعايت مقررات شهري اعم از راهنمايي و رانندگي بايد در مدرسه به فرد آموخته شود. سال‌هاست كه كارشناسان آموزشي و روانشناسان رشد لزوم ارائه و تدريس اين آموزش‌ها در كودكي و در مدارس را مطرح كرده و از عواقب سهل‌انگاري در اين مساله سخن گفته‌اند، اما باز هم در هيچ مدرسه و نظام آموزشي شاهد آموزش اين اصول نيستيم و انگار هنوز اهميت اين مساله براي مسئولان نظام آموزشي به باور تبديل نشده  است. آموزش كتب درسي و مسائل آموزشي در مدرسه خوب است، اما مهم‌تر از آن مهارت‌هايي است كه اگر فرد آنها را نداند حتي نمي‌تواند در اجتماع حاضر شود.

روزنامه آرمان

آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .

https://telegram.me/sokhanmoallem