مدرسه رفتن به يك عادت بديهي در زندگي مدرن تبديل شده است. امروزه حتي توسعه نيافته‌ترين جوامع هم به اهميت آموزش و پرورش در تعليم و تربيت اعضاي جامعه آگاه هستند و هر كشور توسعه يافته يا كمتر توسعه‌يافته‌اي كه توسعه از دغدغه‌هاي اصلي آن به شمار مي‌رود تلاش مي‌كند برنامه‌ريزي براي رسيدن به اهداف بلندمدتش را از سيستم آموزشي شروع كند. آموزش و پرورش يكي از نهادهاي مهم در جامعه‌پذيري است كه دادن لقب خانه دوم به آن بر حق است، زيرا در اينجاست كه افراد بسياري از مهارت‌هاي زندگي در جامعه را مي‌آموزند. هر چند كه اهميت آموزش و پرورش در دنياي جديد قابل مناقشه نيست، اما كيفيت و كميت آموزش در نقاط مختلف دنيا با يكديگر متفاوت است. تقويم آموزشي هر كشوري برخواسته از ساختار اقتصادي، سياسي، فرهنگي و اجتماعي آن است.

به همين دليل در كشورهاي مختلف تقويم‌هاي متفاوتي وجود دارد. اين مساله به ويژه در تعداد روزهاي آموزشي نمود زيادي پيدا كرده است و زماني هم كه پاي تعطيلات وسط مي‌آيد تفاوت‌هاي زيادي بين كشورهاي مختلف وجود دارد. در كشور ما شوراي عالي 200 روز آموزشي را به تصويب رسانده است كه البته با توجه به تعطيلي‌هاي مختلفي كه در كشور ما وجود دارند به نظر مي‌رسد كه در خوشبينانه‌ترين حالت 180 روز آموزشي محقق خواهند شد، هر چند كه اين 180 روز هم به دليل تعطيلي‌هاي خواسته و ناخواسته‌اي كه روي مي‌دهد، به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌يابد.

تعطيلات طولاني مدارس در ايران

تعطيلي‌ها در كشورهاي مختلف با يكديگر متفاوت است. براي نمونه دانش‌آموزان آلماني حدود ۱۰۰ روز تعطيلي در طول سال دارند، كه ۴۲ روز آن در فصل تابستان و دو هفته آن در زمان عيد كريسمس است. در كشور انگلستان نيز كل تعطيلات مدرسه‌ها تقريبا ۱۰۰ روز است كه دو هفته آن در زمان كريسمس و شش هفته آن نیز در تابستان است. در تركيه اين تعطيلات به ۱۲۵ روز مي‌رسد، كه دو هفته آن در زمستان، ۱۴ هفته در تابستان و ۱۲ روز اعياد ملي و مذهبي هستند.

در كشور ما تعطيلي بلندمدت سه ماهه در تابستان، تعطيلي كوتاه‌مدت دو هفته‌اي نوروز و حدود دو هفته تعطيلات اعياد و جشن‌هاي مذهبي و ملي براي مدارس وجود دارد كه در اين بين با توجه به اقليم كشور ما هر ساله آلودگي هوا، ريزگردها و بارش برف و باران هم مدارس را به تعطيلي مي‌كشاند. اين حوادث پيش‌بيني نشده كه هر ساله هم روي مي‌دهند در نقاط مختلف كشور با يكديگر تفاوت دارند.

براي نمونه در استان‌هاي شمالي و غربي بارش برف و باران و مسدود شدن راه‌هاي يكي از دلايل اصلي تعطيلي مدارس است، در حالي كه در پايتخت و بعضي از استان‌هاي ديگر مانند اصفهان، البرز و خوزستان آلودگي هوا دليل اصلي تعطيلي مدارس است.

روزهاي تعطيل هم در مناطق مختلف با يكديگر متفاوت است. براي نمونه ممكن است در بعضي از نقاط اين تعطيلي‌ها به دو هفته هم برسد در حالي كه در بعضي نقاط ديگر تعطيلي‌ها كمتر از يك هفته شوند. تعطيلي مدارس هر دليلي داشته باشد باعث مي‌شود معلمان در ارائه سرفصل‌هاي آموزشي به دانش‌آموزان عقب بيفتند. از آنجا هم كه برگزاري كلاس هاس فوق برنامه براي جبران اين عقب ماندن كار آساني نيست، در اكثر موارد تنها راه‌حلي كه براي معلمان مي‌ماند تدريس فشرده مطالب است كه اين هم مشكلات خاص خود را دارد و باعث مي‌شود مطالب با كيفيت لازم به دانش‌آموزان منتقل نشود. كارشناسان آموزشي در كشور ما به سيستم تعطيلي نقدهاي زيادي وارد كرده‌اند، زيرا اين سبك طولاني از تعطيلات در تابستان و نوروز باعث فاصله گرفتن دانش‌آموزان از فضاي آموزشي مي‌شود و به همين دليل ارتباط دوباره با اين فضا را مشكل مي‌سازد و نوعي بي‌حوصلگي، بي‌انگيزگي و سردرگمي ايجاد مي‌كند. به همين دليل است كه در كشورهاي مختلف تلاش شده است تعداد روزهاي تعطيل در فصل‌هاي مختلف سال پخش شوند تا دانش‌آموزان در حين استراحت و لذت بردن از تعطيلات، فاصله زيادي با فضاي آموزشي پيدا نكنند و انگيزه خود را براي يادگيري از دست ندهند.

كاستن از تعطيلي‌ها كار آساني نيست

با اين اوصاف براي اينكه تعطيلي‌هاي پيش بيني نشده به آموزش مناسب در كشور لطمه نزنند، چه بايد كرد؟

شايد در نگاه اول كارشناس و غيركارشناس، كاستن از تعطيلات نوروز يا تعطيلات تابستان را پيشنهاد كنند، اما آن‌گونه كه از دل اظهارنظرهاي مسئولان برمي‌آيد كاستن از اين تعطيلات كار ساده‌اي نيست و حتي در برخي از موارد ناممكن است. چندي پيش، وزير آموزش و پرورش درباره تغيير در تقويم آموزش و پرورش گفت: «اگر به تقويم آموزشي جديدي برسيم كه اجراي آن امكان پذير باشد، حتما از مبادي ذي‌ربط پيگيري خواهيم كرد، اما بايد در نظر داشت كه تغيير تقويم آموزشي به اين سادگي‌ها امكان پذير نيست و آن هم دلايل عمده‌اي دارد.»

علي اصفر فاني با بيان اينكه شروع شدن سال تحصيلي در شهريور مغاير قانون مجلس است، افزود: «شرايط كشور متفاوت است و برخي روستاها كه كار كشاورزي انجام مي‌دهند، تا پايان تابستان مشغول كار هستند و نمي‌توان به راحتي كلاس‌هاي درس را از شهريور شروع كرد، مگر آنكه حاكميت به اين نتيجه برسد كه انعطافي در تقويم مدارس داشته باشيم و آن را بومي كنيم كه البته اين موضوع هم چندان عملياتي نيست.»

وي درباره احتمال ساماندهي تعطيلات و كاهش پيدا كردن تعطيلات نوروزي دانش‌آموزان نيز تصريح كرد: «اين موضوع كه تعطيلات نوروزي كاهش يابد، در سال‌هاي قبل تجربه شد و موفق نبوده است.» اما اين تعطيلي‌ها ناخواسته چندان بي‌هزينه نيستند، چندي پيش علي زرافشان، معاون متوسطه وزير آموزش و پرورش گفت: «اگر بودجه آموزش و پرورش كه امسال 24 هزار ميليارد است را تقسيم بر تعداد روزهاي مفيد مثلا 200 روز كنيد، هزينه تمام شده يك روز آموزش مشخص مي‌شود. وقتي اين يك روز تحقق پيدا نمي‌كند، يعني دولت هزينه‌اي پرداخت كرده، مجلس پرداخت كرده، مردم از جيبشان هزينه‌هايي پرداخت كرده‌اند اما آموزشي تحقق پيدا نكرده است.

اين نكته وجود دارد كه تعطيلي‌ها ضرر مالي به مجموعه دولت وارد مي‌كند. مثلا امسال براي هر روز تعطيلي 120 ميليارد تومان ضرر مالي داشتيم.» با اين حساب هر ساله حوادث طبيعي مانند آلودگي هوا، ريزگردها و بارش برف و باران ضرري بيش از 840 ميليارد تومان به آموزش و پرورش كشور ما مي‌زنند، كه اگر ضررهایي هم كه به كيفيت انتقال مواد آموزشي وارد مي‌شود را هم حساب كنيم، آن‌گاه نمي‌توان از كنار اين مساله به سادگي گذشت.

تعطيلي با صورت‌بندي متفاوت

بارش برف و باران، مسدود شدن راه‌ها و ريزش كوه يكي از مشكلات شهرهاي كوهستاني است. صدف 15 ساله دانش‌آموز سال سوم متوسطه اول است كه در يكي از استان‌هاي پربارش غربي زندگي مي‌كند. امسال بارش برف و يخ زدن جاده‌ها باعث شده است سه روز از مدرسه آنها تعطیل باشد.

او در اين باره مي‌گويد: «به‌جز سه روزي كه تعطيل شد، روزهاي ديگر هم وضعيت آب و هوا خوب نبود و جاده يخ زده بود اما با اين وجود تنها با يكي دو ساعت تاخير مدارس باز مي‌شد. اين يخ زدگي راه‌ها براي بچه‌هاي كوچك‌تر خطرناك بود و حتي چندباري زمين خوردن آنها را ديده‌ام.»

وي درباره افزايش سخت‌گيري مدارس در برگزاري كلاس‌ها تا روز آخر اسفند مي‌گويد: «پارسال سخت‌گيري براي برگزاري كلاس‌ها تا روز آخر اسفند خيلي زياد بود، به حدي كه اگر دانش‌آموزشي مدرسه نمي‌آمد مدير با خانواده‌اش تماس مي‌گرفت.» شايد بارش برف و باران تهران را به تعطيلي نكشاند ولي آلودگي هوا باعث بيش از يك هفته تعطيلي در تهران شد. مهدي پدر پدارم 10 ساله است، كه دانش‌آموز كلاس چهارم ابتدائي است. مهدي از تعطيلي يك‌هفته‌اي مدارس تهران  مي‌گويد: «با اينكه مدارس يك هفته‌اي تعطيل بود ولي براي بچه‌ها كلاس جبراني نگذاشتند و فقط مطالب را فشرده‌تر به آنها ارائه دادند و از ما هم خواستند كه همكاري مان را با آنها بيشتر كنيم.»

روزنامه آرمان

گروه اخبار / گفت و گوی سخن معلم و حمیدرضا حاجی بابایی وزیر سابق آموزش و پرورش و نیز نماینده 4 دوره مجلس حاوی نکات فراوان و مهمی است .

یکی از همکاران شهر تبریز متن زیر را که شامل بخش دوم مصاحبه  است را با باز نشر بخش هایی از این گفت و گو برای گروه سخن معلم ارسال نموده است .

ضمن تشکر و قدردانی از این معلم وظیفه شناس و مسئول از سایر همکاران دعوت می شود تا مطالب و نقدهای خود را در مورد این گفت و گو برای ما ارسال فرمایند .