صدای معلم - اخبار فرهنگیان، معلمان و آموزش پرورش

فاطمه سادات اشرفی زاده/ عضو شورای نویسندگان صدای معلم

دفتر خاطرات مان را ورق بزنیم

بسیاری از فارغ التحصیلان  دانشگاه ها در نوشتن یک  مقاله ، پایان نامه دانشجویی و حتی در نوشتن یک گزارش شغلی ، توانایی لازم را  ندارند/ خوب نوشتن ، مستلزم  مطالعه هدف مند ، تمرین کافی و بهره مندی از توصیه های کارشناسان این حوزه است/ مهارت نوشتن بدون مطالعه و تمرین ، تکامل نمی یابد / امروزه جوانان حتی به نوشتن یادداشت های روزانه هم تمایلی ندارند/ نوشتن ،  بازتاب اندیشه آدمی است و انشا  نوعی آفرینش خلاقانه است که با مدد تفکر و زبان ایجاد می شود/ با نوشتن به تفکر عینیت  می بخشیم/ خوب دیدن و خوب شنیدن ، زمینه خوب نوشتن را فراهم می کند/ قرار نیست همه چیز را از اینترنت بگیریم  و با دیگران به اشتراک بگذاریم . گاه احساس خود را بی پیرایه بازگو کنیم . اجازه دهیم نوجوانان به طور عملی مشاهده کنند که معلمشان روزی دو سه سطر می نویسد/ نوشتن ، مثل هر هنر دیگری به ممارست نیاز دارد و هیچ کس یک شبه نویسنده  نمی شود/ بکوشیم تا عظمت در نگاهمان باشد ، نه در آنجه  که  به آن می نگریم

مهارت نوشتن و اصول نویسندگی و انشا

یکی از  شیوه های ارتباط بین انسان ها « نوشتن »  است که برای آموزش ، اطلاع رسانی  ، بیان احساسات و خلق آثار ادبی به کار می رود . حوزه نویسندگی  بسیار گسترده و متنوع است . مقاله ، خاطره ، سفرنامه  ، گزارش ، قطعه ادبی  ، یادداشت های روزانه  و داستان ، قالب های  مختلف هستند که هر کدام  به شیوه ای خاص نوشته می شوند .

در کتاب های درسی راه کارهایی برای تقویت افزایش مهارت های نویسندگی ، توصیه شده است . از  راه های ساده ای چون تبدیل گفتار به نوشتار و یادداشت های روزانه گرفته  تا خاطره نویسی ، خلاصه نویسی و در سال های بالاتر مقاله ، گزارش و طنز آموزش داده شده اند .  

« نوشتن » مهارتی است که با تکرار و تمرین و البته با مطالعه تقویت می شود .  داشتن ذوق و استعداد ، شرط اول خوب نوشتن است اما آن چه موجب پرورش استعداد و تکامل آن  می گردد ،  تمرین و ممارست و در کنار آن مطالعه است که در شکوفایی استعداد  مؤثر است . چه بسیار استعدادها که به دلیل ناشناس ماندن و بی توجهی ، زمینه رشدشان فراهم نمی شود و یا هیچگاه کشف نمی گردند .

 

از تمرین نوشتن  تا عادت به نوشتن

یکی از مشکلاتی که اغلب  دانش آموزان ، دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان با آن روبه رو  هستند ، « نوشتن » است .

بسیاری از فارغ التحصیلان  دانشگاه ها در نوشتن یک  مقاله ، پایان نامه دانشجویی و حتی در نوشتن یک گزارش شغلی ، توانایی لازم را  ندارند . این ضعف در نوشتن به دوره نوجوانی هم برمی گردد . دورانی که کمتر به نوشتن اهمیت می دادیم و نوشتارهای ساده ای چون خلاصه نویسی ، یادداشت های روزانه  و یا  ثبت خاطرات را  جدی نگرفتیم . نوشتن را می توان به سادگی شروع  کرد . چند سطر توصیف ساده از محیط ،  گزارشی از گردش علمی ، یک قطعه ادبی حتی  اگر محتوایی پیش پاافتاده باشند ، تمرین ساده ای برای نوشتن هستند . این نوشتن ها اگر  ادامه داشته باشد و  با مطالعه همراه  شود ، به تدریج  بر تجارب  نگارنده افزوده می شود .

 معمولا کسانی که از نوجوانی  نوشتن خاطره ، داستان و... را  آغاز می کنند و به طور پیوسته ادامه می دهند ، نوشتن برایشان  آسان تر و به صورت  عادت می شود  و با تمرین و مطالعه مهارت بیشتری  در نویسندگی کسب می کنند .

قواعد نوشتن که در کتاب های درسی آمده است ، اگر چه مفید است اما بسیار محدود و در چهارچوب کتاب درسی است . این قواعد ، نقطه شروعی است که انگیزه ای را  ایجاد کند و تفاوت انواع قالب های  نوشتاری را روشن می سازد .

 بدیهی است خوب نوشتن ، مستلزم  مطالعه هدف مند ، تمرین کافی و بهره مندی از توصیه های کارشناسان این حوزه است . دبیران مجرب ، فراتر از کتاب های درسی ، راه کارهایی مفید به دانش آموزان توصیه و  کتاب هایی در باره افزایش مهارت های نویسندگی به آنان  معرفی می کنند . مثلا اگر کسی به نوشتن داستان علاقه مند است ، علاوه بر خواندن داستان های مختلف ، باید کتاب هایی هم در باره  عناصر داستان و نقد داستان مطالعه کند تا  بتواند چیزی شبیه به داستان خلق کند . مهارت نوشتن بدون مطالعه و تمرین ، تکامل نمی یابد .

 

نوشته های خودجوش

صرف نظر از نوشته هایی که به عنوان تکلیف درسی یا  نیاز و یا سفارش است ، بعضی نوشته ها  با انگیزه های شخصی و به صورت خودجوش از ذهن تراوش می کند . خاطره نویسی ، یادداشت های روزانه  و حسب حال نویسی ( اتوبیوگرافی ) از این نوع هستند . خاطرات ، بازنویسی حوادث تلخ و شیرینی است که به نوعی در آن ها حضور داشته ایم  و با توصیف شان جذابیت و تاثیرگذاری آنها را با دیگران به اشتراک می گذاریم . وقایع پیرامون ما با گذر زمان در غبار فراموشی از صفحه ذهن پاک می شوند . اتفاقات زندگی خود و اطرافیان مان و  رویدادهایی که شاهد آن ها بوده ایم ، برگ هایی از  دفتر زندگی ماست که با مکتوب شدن می تواند  ماندگار شود . خاطره ها علاوه بر التذاذ ادبی موجب انتقال تجارب و آگاهی از گذشته  نیز  می شود .

در حالی که فرهنگ خاطره گویی بین اغلب اقشار  رایج است ، اما  به خاطره نویسی توجه چندانی نمی شود

اغلب جوانان و حتی بزرگسالان به راحتی  خاطرات دوران کودکی  ، دوره سربازی و دانشجویی خود را با آب و تاب بیان می کنند و هر بار  با افزودن ِ شاخ و برگ بر جذابیت آن می افزایند . نوجوانان  از رفتن به یک جشن یا مراسم ویژه ، از حوادث مدرسه  و از رفتار معلم ها ، ساعت ها توصیف شفاهی دارند اما  اغلب هیچ گاه به ثبت این خاطرات نمی اندیشند .

امروزه جوانان حتی به نوشتن یادداشت های روزانه هم تمایلی ندارند . ایجاد انگیزه در دانش آموزان و حتی دانشجویان و تشویق آنان به نوشتن ، زمینه مناسبی برای رشد استعدادها  فراهم می کند . معمولا نوجوانان بر اساس ذوق و فارغ از رعایت فرم و تکنیک می نویسند و  به ساده نویسی  بیشتر تمایل دارند . اگر چه این نوع نوشته ها به ویرایش و بررسی نیاز دارند اما از این جهت که بازتاب  احساس و اندیشه خودجوش افراد است ، ارزش دارند . در نوشتن خاطره  چون آزادی در انتخاب موضوع وجود دارد ، نگارنده با فراغت  بیشتری می تواند تراوشات ذهنی خود را ثبت کند .

ثبت یادداشت های روزانه  نیز تمرین خوبی برای نوشتن است . حتی اگر یادداشت ها  هر روز ثبت نشوند و گاه به گاه باشند ،  باز هم  در مجموع بخشی از  خاطرات را در بر می گیرد .

برای ایجاد انگیزه در نوجوانان می توان چند دقیقه پایانی کلاس را به خواندن یادداشت روزانه  یا خاطره  دانش آموزان  اختصاص داد . 

بدیهی است در  نوشتن ، اصولی چون انسجام مطلب ، رعایت قواعد نگارشی و شیوایی کلام به زیبایی نوشته و تاثیر گذاری  آن بر مخاطب کمک می کند  اما گاه تعیین چهارچوب های دقیق و سخت گیرانه  ، مانع نوشتن روان و خودجوش می شود . اگر چه در مدارس ، کتاب درسی ملاک تدریس است و ضوابط موجود در آنها  باید رعایت شود  اما واقعیت این است که همیشه هم  نمی توان  نوشتن را این گونه در قید و بند گذاشت . ذوق و حس خلاقانه ای که در انسان می جوشد ، گاه فراتر از ضوابطی است که به او توصیه می شود . اگر نوجوانی استعداد نوشتن دارد  و  در توصیف رویدادها و شخصیت ها ، تا حدودی توانمندی دارد باید  با روش های خلاقانه ، زمینه پرورش استعداد او را فراهم کرد .  

به موازات تدریس سرفصل های کتاب درسی ، می توان کتاب های دیگری را هم به نوجوانان معرفی کرد که اصول  و مهارت های  نویسندگی را به زبانی ساده آموزش می دهند . می توان بخشی از ساعت نگارش را  به  خواندن ، نوشته های خودجوش آنها  اختصاص داد و قالب خاطره نویسی  و یادداشت نویسی را  بیشتر مورد تاکید قرار داد . این گونه نوشته ها که حاصل ذوق  و خلاقیت است ، تاثیرگذارتر  و دلنشین تر از نوشته های سفارشی  هستند . « بگذاریم که احساس هوایی بخورد » .

معرفی راه کارهای عملی برای بهبود نوشتن ، فقط  به تدریس در کلاس محدود نمی شود .این راهکارها ، فراتر از کلاس و کتاب درسی هستند . معرفی کتاب در حوزه های داستان ، آموزش  نویسندگی و  نقد داستان همچنین  خواندن خاطراتی از شخصیت های مشهور ، بخشی از فعالیت هایی است که دانش ِ نوجوانان را در حوزه نویسندگی افزایش می دهد و شیوه هایی را به آنان معرفی می کند که بعدها خودشان  در نوشتن دنبال می کنند .

مهارت نوشتن و اصول نویسندگی و انشا

نوشتن را از خودمان شروع کنیم

نوشتن ،  بازتاب اندیشه آدمی است و انشا  نوعی آفرینش خلاقانه است که با مدد تفکر و زبان ایجاد می شود .

با نوشتن به تفکر عینیت  می بخشیم و زبانی متناسب با محتوا به کار می گیریم . برای دقیق نوشتن باید محیط پیرامون خود ، رویدادها و شخصیت ها را به دقت ببنیم . خوب دیدن و خوب شنیدن ، زمینه خوب نوشتن را فراهم می کند . کم توجهی به نوشتن ، در بین اشخاص تحصیل کرده هم  دیده می شود .  متاسفانه  فرهنگ خاطره نویسی در بین نویسندگان و فرهیختگان هم چندان رایج نیست . کمتر شاهد این هستیم که یکی از چهره های ماندگار حوزه های ریاضی ، تاریخ ، فیزیک و.....  خاطرات خود را  به چاپ برسانند .

یادداشت روزانه و خاطره نویسی ، نوعی تمرین نویسندگی است و  میزان دقت  و تمرکز ما را به مسائل پیرامون مان افزایش می دهد . برای ترویج فرهنگ  خاطره نویسی ، معلم  هم می تواند  همگام با دانش آموزان  بنویسد  و اگر فرصتی دست بدهد  نه  فقط دبیر ادبیات بلکه دبیر ریاضی ، تاریخ ، شیمی و  .... خاطره ای را  که خود نوشته است در کلاس برای نوجوانان قرائت کند . این کار هم  موجب  تنوع  در تدریس می گردد  و هم به نوجوانان می گوییم  : انسان ها  با  هر تخصصی که دارند ، از نوشتن لذت می برند و هدف از تحصیل فقط درک قوانین  نیوتن ، مشتق گرفتن از اعداد ،  تفاوت بازها از اسیدها  و تشخیص  نهاد و مفعول در جمله نیست .

گاه انسان دوست دارد آن چه را احساس می کند بر روی کاغذ بیاورد و به دیگران منتقل کند . گاه می خواهیم پیام های انسان دوستانه و یا پاسداری از طبیعت ، احساس میهن دوستی و یا نقد یک مسئله اجتماعی  را در خاطرات  و لا به لای یادداشت های خود به دیگران منتقل کنیم . اگر  با دیدن کودکی که پشت چراغ قرمز ، شیشه اتومبیل ها را تمیز می کند ، احساسی در ما برانگیخته می شود ، اگر از شنیدن یک خبر خوشحال یا ناراحت می شویم ، اگر  تجربه جدیدی کسب کرده ایم و اگر از دوره  نوجوانی خاطره ای در یاد داریم ، می توان در دو سه سطر این احساسات را ثبت کرد .

قرار نیست همه چیز را از اینترنت بگیریم  و با دیگران به اشتراک بگذاریم . گاه احساس خود را بی پیرایه بازگو کنیم . اجازه دهیم نوجوانان به طور عملی مشاهده کنند که معلمشان روزی دو سه سطر می نویسد . نوشته های  ما  -حتی وقتی موضوع ساده و پیش پا افتاده ای باشد – اگر صمیمانه نوشته شوند ،  برای دانش آموزان جذاب خواهد بود علاوه بر آن  با  سبک خاطره  و یادداشت نویسی بیشتر آشنا می شوند . برای نوشتن خاطره  و یادداشت روزانه نیازی نیست رویدادهای تکراری و مشابه  مثل ناهار خوردن ، مسواک زدن و ... - بنویسیم ؛ موضوعاتی را ثبت می کنیم که  ارزش خواندن و نوشتن داشته باشند ، البته شیوه پردازش ، نقش مهمی در شیوایی و اثرگذاری متن دارد .

نوشتن ، مثل هر هنر دیگری به ممارست نیاز دارد و هیچ کس یک شبه نویسنده  نمی شود . سردبیر  روزنامه ای که با نوشتن سرمقاله دریچه ای از آگاهی  بر روی خواننده می گشاید ، خبرنگارانی که با بیان واقعیات ، روشنگری می کنند ، داستان نویسانی که آثارشان بخشی از ذخائر ادبی است ،  تاثیر گذاری کار خود را مدیون تلاش و ممارست می دانند . بعضی شخصیت های سیاسی با نوشتن خاطرات خود ، زوایایی از  اوضاع سیاسی – اجتماعی عصر خود را  به معاصران  و یا نسل های بعد  منتقل کرده اند این خاطرات  از نظر تاریخی نیز  ارزشمندند . اتوبیوگرافی  ( حسب حال ) برخی از رجال سیاسی هم به خاطره نویسی شباهت دارد .

کتاب  شرح زندگانی من  از عبدالله مستوفی ، که در دوره قاجار نوشته شد ، بخشی از تاریخ سیاسی و اجتماعی این دوره را  برای خواننده  توصیف می کند . خاطرات برخی از شخصیت های حکومت  پهلوی ( فرح پهلوی ، اردشیر زاهدی )  زوایای پنهانی را برای خوانندگان روشن می کنند .و خاطرات  برخی از سیاستمداران کنونی ( هاشمی رفسنجانی ، علی جنتی  ) حقایقی مربوط به انقلاب اسلامی را بازگو  می نمایند که  از خلال آنها می توان اطلاعات ارزشمندی را  به دست آورد .

 

منابع برای نوشتن خاطره

برای نوشتن خاطره ، منابع گوناگونی پیش روی ماست .کافیست با دقت به  محیط زندگی ، خانواده  و مسائل اجتماعی توجه کنیم . وقوع یک حادثه ، تصویب لایحه ای در مجلس ، برپایی  نمایشگاه ، استیضاح یک وزیر ، اظهار نظر یکی از مسئولین ، تمام این ها سوژه های خوبی برای نوشتن هستند . افراد خلاق و با ذوق ، از کنار پدیده های پیرامون خود به راحتی نمی گذرند . موضوعات ملموسی چون مشاهده زندگی در روستا ،  خاطرات دوران جنگ ، اولین روز مدرسه  و حتی رویدادهای دوران کودکی ، همه بخشی از  خاطرات ما هستند  که اگر با زبانی  صمیمی  به نگارش در آید ، بر دل خواننده می نشیند . برای خاطره نویسی  منتظر رویدادهای غیر عادی و عجیب  نباشیم . یک موضوع ساده را  که دیگران هم می دانند ، با  بیانی شیوا  می توان به خاطره ای اثرگذار  مبدل کرد .

  یک قصه بیش نیست غم عشق  وین عجب       کز هر زبان که می شنوم  نامکررست

خاطرات علاوه بر جنبه سرگرمی ، می توانند پیام های اخلاقی ، هشدارهایی مربوط به  محیط زیست  و آگاهی  در مورد سبک زندگی اقوام  و  یا رگه هایی از طنز  و انتقاد اجتماعی را در خود داشته باشند .

در خاطره معمولا زمان و مکان مشخص است . از این رو خاطرات منبع خوبی  برای نوشتن یک زندگی نامه هستند .

بعضی از  داستان ها  و حتی بعضی از  سریال های تلویزیونی عموما مبتنی بر خاطره گویی است . « قصه های مجید » اگرچه داستان های کوتاه از زندگی  یک نوجوان است ، اما در اصل روایت خاطرات کودکی یک نویسنده است که به همت کارگردان  در قالب فیلم  ارائه گردید . تعدادی از دروس در کتاب های ادبیات فارسی دوره متوسطه ، اگر چه در فصل ادبیات داستانی آمده اند اما در اصل بر مبنای خاطره گویی روایت شده اند  مانند  ( کباب غاز   از محمدعلی  جمال زاده ) ، ( قصه عینکم  از رسول پرویزی )  و  ( آخرین درس   از آلفونس دوده  مترجم عبدالحسین زرین کوب )  این دروس از  متون  مورد علاقه نوجوانان هستند . صمیمیت زبان  ، بی تکلفی و شیوه طرح موضوعات ، این متن ها را برای نوجوانان دلنشین کرده است . این متون  به خوبی نشان می دهند که  موضوعات ساده  زندگی چگونه به یک خاطره شیرین و دلنشین مبدل  می شوند . فصل تابستان فرصت خوبی را برای نوشتن  مقاله ، خاطره و یادداشت نویسی فراهم می کند . گذران تعطیلات ، مسافرت  و مطالعه کتاب های جدید ،  موضوعات خوبی برای خاطره نویسی هستند . حجم مطللب و نوع رویداد مهم نیست ، آن چه اهمیت دارد ، نوع نگرش ما به موضوعات  و چگونگی پردازش آن ها  می باشد .

«  بکوشیم تا عظمت در نگاهمان باشد ، نه در آنجه  که  به آن می نگریم . »

چهارشنبه, 19 خرداد 1395 20:34 خوانده شده: 4860 دفعه چاپ

نظرات بینندگان  

پاسخ + +1 0 --
کهنه بازنشسته 1395/03/21 - 03:41
من از غم حسین در اضطرابم ،تو از عباس میگویی.خانم محترم !کو کوزه گر وکوزه خر و کوزه فروش؟
پاسخ + 0 0 --
پ.ع 1395/06/10 - 17:09
به نکات خوبی اشاره شده بود. در عصر سرعت و عجله قدری بایستیم و اطرافمان و اطرافیانمان را ببینیم. خاطراتمان را ثبت کنیم. واقعا به کجا چنین شتابان؟

نظر شما

صدای معلم، صدای شما

با ارائه نظرات، فرهنگ گفت‌وگو و تفکر نقادی را نهادینه کنیم.

نظرسنجی

میزان استفاده معلمان از تکنولوژی آموزشی مانند ویدئو پروژکتور ؛ تخته هوشمند و .... در مدرسه شما چقدر است ؟

دیدگــاه

تبلیغات در صدای معلم

درخواست همیاری صدای معلم

راهنمای ارسال مطلب برای صدای معلم

کالای ورزشی معلم

تلگرام صدای معلم

صدای معلم پایگاه خبری تحلیلی معلمان ایران

تلگرام صدای معلم

Sport

تبلیغات در صدای معلم

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به صدای معلم - اخبار فرهنگیان، معلمان و آموزش پرورش بوده و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلا مانع است.
طراحی و تولید: رامندسرور