وقتی صورت مسئله نظام آموزشی را پاک کردند !

  1- مفهوم نظام

معمولاً وقتی از نظام آموزشی صحبت می کنیم از یک سو منظورمان نیاز سنجی، زمینه یابی ، تدوین و اجرای برنامه آموزشی در سطح کلان کشور و از سوی دیگر اجرای برنامه درسی درسطح واحدهای آموزشی است . خود کلمه نظام هم به یک رویکرد سیستمی با ارکان مشخص ( درون داد، فرآیند و برون داد ) اشاره می نماید .

2 - نظام آموزشی

در اصل نظام آموزشی به مثابه یک نظام تولیدی است که تولید آن تغییر رفتار فراگیران در جهت مطلوب است تا به لحاظ علمی ، تخصص شغلی و حرفه ای ، توانمندی اقتصادی و شاخص های رفتار اجتماعی و فرهنگی فرد مفیدی برای خانواده و همچنین جامعه باشند .

3 - ضرورت ارزشیابی نظام

ارزشیابی نظام آموزشی از مهمترین ،  ارکان جهت عیب یابی و اصلاح برنامه آموزشی - درسی می باشد . در جریان ارزشیابی است که میزان تحقق اهداف، رضایت ذی نفعان، میزان انحراف از مسیر برنامه و نیاز به اصلاح  مسیر مشخص می گردد و در مجموع موجبات توفیق نظام آموزشی را فراهم می آورد.

4 – الگوی ارزشیابی مبتنی بر تصمیم مدیران

یکی از الگوهای ارزشیابی نظام آموزشی الگوی ( CIPP) از خانواده الگوهای تصمیم گر است.این الگو به قصد كمك به مديران و تصميم گيرندگان به وجود آمده است و يك رويكرد سيستمي يا نظام دارمی باشد كه درآن درباره زمینه، درون دادها، فرآيندها و برون داد نظام تصميم گيري مي شود .

5 - جنبه های ارزشیابی نظام آموزشی

الف ) ارزشیابی کارایی درونی :

کارایی درونی نظام بيانگر چگونگي گذر تحصيلي دانش آموزان در هر دوره ي تحصيلي است و به بعد كمي عملكرد نظام آموزشي ناظر است. يكي از روش هاي مرسوم براي محاسبه ي كارايي دروني نظام آموزشي، روش كوهرت(Cohort-Study)است .در اصطلاح نظام آموزشي، عبارت از گروهي از دانش آموزان است كه وارد يك دوره ي تحصيلي مي شوند و تا پايان دوره، عده اي قبول، عده اي مردود و عده اي نيز ترك تحصيل مي كنند.

كارايي دروني هر نظام آموزشي، براساس سه شاخص محاسبه مي شود اولین شاخص عبارت است از:

1 – نرخ اتلاف: همان گونه كه از اسمش پيداست، به معني ضايع كردن و به هدر دادن است.

اگر عدد به دست آمده اتلاف كمتر از 1 باشد، محاسبات انجام شده اشتباه است و بايد دوباره كنترل شود. اگر عدد به دست آمده برابر با 1باشد، نشان می دهد كه نظام فاقد اتلاف است.

حصول چنين نتيجه اي، مطلوب همه نظام هاي آموزشي است و به عنوان وضعيت ايده آل تلقي مي شود. چنان چه عدد به دست آمده بيشتر از 1 باشد، نشان دهنده ي آن است كه نظام آموزشي موردنظر از اتلاف برخوردار است و این بدان معنی است که نظام مورد نظر، در زمان بیشتر هزینه بیشتری صرف کرده تا به بخشی از اهداف مصوب دست یابد.

2 – نرخ ماندگاری :این نرخ نشان دهنده توان یک نظام آموزشی در نگهداری دانش آموزان است.

به عنوان مثال چنانچه در مطالعات کوهرت از سال مبدأ تا سال مقصد نرخ ماندگاری مرتباً کاهش یابد یعنی نظام آموزشی و برنامه هایش نتوانسته از ترک تحصیل دانش آموزان جلوگیری کند یا حداقل آهنگ خروج از تحصیل آنان را ثابت نگه دارد و این هم دلیل دیگری بر عدم کارایی درونی نظام آموزشی است.

3 – متوسط طول تحصیل : هرچه این شاخص کوچکتر باشد مبین کارایی درونی مطلوب تری است بزرگ بودن این عدد بدان معنی است که نظام آموزشی در زمان بیشتر و باصرف هزینه بالاتر به بخشی از اهداف از پیش تعیین شده خود دست یافته است .

ب ) ارزشیابی کارایی بیرونی :

تغییراتی که به دنبال اجرای برنامه ها و فعالیت های آموزشی در ابعاد مختلف رفتار دانش آموزان ایجاد می شود معرف کارایی بیرونی برنامه های آموزشی است براین اساس هر اندازه تغییرات به وجود آمده در رفتار و کنش شاگردان درپایان فعالیت های آموزشی هم سویی با اهداف از پیش تعیین شده داشته باشد می توان گفت که برنامه ها از کارایی بیرونی بیشتری برخوردار است مثلاً اگر فارغ التحصیلان در پایان دوره های تحصیلی با بهره گیری از دانش ها و مهارت های کسب کرده به خوبی از عهده انجام مسئولیت های شغلی که به آن ها محول می شود برآیند می توان حکم کرد که برنامه های آموزشی از جنبه مهارت آموزی دارای کارایی بالایی بوده است . همچنین اگر فارغ التحصیلان در طول تحصیل نسبت به باورهای مذهبی و ارزش های اجتماعی و فرهنگی که کسب کرده اند پایبندی خود را در عمل نشان دهند می توان چنین جنبه هایی از کارایی بیرونی برنامه ها را موفق خواند . ضمناً می توان کارایی بیرونی برنامه های آموزشی را از جهات تحصیلی ، شغلی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و غیره ارزیابی کرد .

سخن پایانی :

در کشورهای پیشرو در زمینه آموزش برای افزایش کارایی درونی و بیرونی نظام آموزشی به شیوه های علمی متوسل می شوند ؛ به عنوان مثال در ژاپن از طریق درس پژوهی و برنامه درسی انفرادی براساس یادگیری در حد تسلط بنجامین بلوم کار را به جایی کشانده اند که نظام تقریبا بدون اتلاف است یعنی مردودی و ترک تحصیل ندارند .

البته در کشور ما هم کارایی درونی نظام آموزشی با ابلاغ بخشنامه ها و شیوه نامه هایی افزایش یافته !

دستورالعمل هایی که به دانش آموزان اجازه می دهد با هر تعداد واحد افتاده به پایه بالاتر بروند!

در پایه سوم متوسطه به شرط معدل 12 به بالا دو درس داخلی و دو درس نهایی را بدون هیچ قید و شرطی با تبصره گذر کنند !

بدیهی است در نظام آموزشی که ارکان سیستمی آن به تفکیک ،دارای تعریف علمی و مشخص نبوده و اتلاف آن شفاف نباشد ارزشیابی آن نیز ممکن نخواهد بود و عیوب آن به شیوه ای علمی روشن نخواهد شد و امکان اصلاح و بهینه سازی آن نیز میسر نخواهد شد ؛ در نتیجه مبنایی برای تصمیمات سنجیده و علمی در اختیار نخواهد بود .

در چنین نظامی به راحتی می توان  ادعا کرد که مثلاً افت تحصیلی به دلیل ظاهر معلم یا پوشش و یا فیزیک بدنی  اوست . نیازی به ادامه تحصیل فرهنگیان نیست اما معلمان باید آزمون احراز صلاحیت حرفه ای بدهند ، انگیزه معلمان اهمیتی ندارد و معلمان نیازی به رتبه بندی ندارند دانش آموزان علوم انسانی باید در مدارس  خاص و با شهریه بالا ادامه تحصیل دهند و از این قبیل اظهار نظر های غیر علمی و غیر کارشناسی که گاه در مدتی کمتر از یک روز تکذیب می شوند و نشان از تصمیم گیری بدون استناد بر داده های مستخرج از ارزشیابی علمی و منظم نظام آموزشی دارد.

به امید روزی که نظام آموزشی در شکل علمی و قابل ارزیابی با یک رویکرد تصحیح پذیر با رویکرد دقیق سیستمی به اجرا درآید و برای رفع ناتوانی نظام از سیستم های موفق دنیا درس بگیریم نه این که صورت مسئله نظام را پاک کنیم یا دیوار کوتاه معلم را هدف بگیریم .

به امید آن روز 

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید