هنوز دل در دنیای کودکی‌اش دارد که ناگاه آن را در مسلخ می‌یابد و حالا باید زیر لباس سفید عروسی، عزادار دنیای از دست رفته خود باشد. اما کودکی تنها چیزی نیست که کودک همسران آن را از دست می‌دهند؛ طبق نظر کارشناسان، «آموزش» و «بهداشت» نیز قربانیان دیگر این جریان آفت‌خیز فرهنگی اجتماعی هستند. این در حالیست که آمار قطعی از ازدواج اجباری کودکان در دسترس نیست، زیرا بسیاری از ازدواج دختران در سنین کودکی به ثبت رسمی نمی‌رسند، با این وجود براساس ازدواج‌های ثبت‌شده، گفته می‌شود که بیش از پنج درصد ازدواج‌ها، مربوط به ازدواج با کودکان زیر 15 سال است که سالانه رقمی بیش از 28 هزار کودک دختر را شامل می‌شود.
23 مردادماه سال گذشته بود که خبرگزاری‌ها از جمله تابناک در خبری منتشر کردند که طیبه سیاوشی، نماینده مجلس شورای اسلامی با اعلام آماری، خبر داد که اکنون دو هزار کودک مطلقه داریم و این‌ها تنها کودکانی هستند که ازدواج آن‌ها ثبت قانونی شده است.
با وجود تأکید کارشناسان به ابعاد منفی ازدواج کودکان، در این میان عده‌ای هم هستند که افزایش حداقل سن ازدواج به 18 سال را برای حفظ جمعیت کشور مضر دانسته و آن را رد می‌کنند.
برخی هم دیدگاه شرعی را مخالف با تعیین حداقل سن برای ازدواج می‌دانند و همین باعث شده است که کوشش برای وضع قانون منع ازدواج کودکان دختر زیر 13 سال و پسر زیر 16 سال به جایی نرسد و در کمیسیون حقوقی رأی لازم را کسب نکند. این درحالیست که در روزهای اخیر، رئیس مجلس شورای عربستان در بیانیه‌ای مطبوعاتی که رسانه‌های عربستانی آن‌را منتشر کردند، تاکید کرد: «در سایه گسترش پدیده ازدواج زودهنگام دختران (کودک‌همسری) و درخواست‌های صورت‌گرفته برای منع گسترش این پدیده، مقرر شد ازدواج افراد زیر ۱۵ سال به‌طور کلی ممنوع و مسئله ازدواج افراد زیر ۱۸ سال چه پسر و چه دختر به شکل موردی در دادگاه مطرح و با حکم دادگاه این امر انجام شود.» «مسئولان باید شهامت گفتن حقایق را داشته باشند. اگر ما زخم‌های جامعه را بپوشانیم و استخوان‌های شکسته را زیر زخم پنهان کنیم، به عفونت تبدیل می‌شود. نمایندگان ما اگر شهامت داشته باشند نباید تصویب یک قانون چند سال طول بکشد. این امر تضییع حقوق مردم است.
سیر قانونی حداقل سن ازدواج در ایران حداقل سن ازدواج در قانون مدنی ایران طی سال‌ها تحولاتی را به خود دیده است. ماده 1041 قانون مدني مصوب 1314 در مورد سن ازدواج تصریح داشت: «عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است.»
در سال 53 با تصویب قانون حمایت خانواده، این سن در دختران به 18 سال و در پسران به 20 سال افزایش پیدا کرد. اما بعد از انقلاب، بحث بلوغ شرعی پیش آمد و چون این مقررات با شرع همخوانی نداشت ملغی شد و در سال 70 قانون‌گذار در ماده 1041 قانون مدنی سن بلوغ را ملاک قرار داد و 9 سال تمام قمری در دختران و 15 سال تمام قمری در پسران برای ازدواج مقرر و قبل از آن سن نیز با اجازه ولی شدنی بود.
در سال 81 مجمع تشخیص مصلحت نظام این ماده را اصلاح و مقرراتی را وضع کرد که اکنون مجری است و طبق آن، سن 13 سال تمام شمسی برای ازدواج دختران و 15 سال تمام برای پسران تعیین و قید شده است ازدواج قبل از این سن منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح باشد.
با افزایش آمار طلاق و تاکید بر تاثیر سن پایین ازدواج در آن، اخیراً در مجلس، طرح یک‌فوریتی با عنوان طرح ممنوعیت عقد نکاح دختران زیر 13 سال و پسران زیر 16 سال با 151 رأی موافق، 34 رأی مخالف و 7 رأی ممتنع از مجموع 209 نماینده حاضر به تصویب رسید. طرح مذکور از این قرار است:
«ماده واحده: ماده (1041) قانون مدنی اصلاحی مصوب یکم تیر 1381 مجمع تشخیص مصلحت نظام به شرح ذیل اصلاح و یک تبصره به آن الحاق می‌شود:
ماده 1041: عقد نکاح دختر قبل از 13 سال تمام شمسی و پسر قبل از 16 سال تمام شمسی ممنوع است.
تبصره: حداقل سن ازدواج در دختر 16 سال تمام شمسی و در پسر 18 سال تمام شمسی است. عقد ازدواج بین سنین 13 تا 16 در دختران و 16 تا 18 در پسران منوط به اذن ولی و رعایت مصلحت و تشخیص دادگاه به شرط داشتن قابلیت صحت جسمی برای تزویج با نظر پزشک قانونی است.»
ازدواج در سنین کودکی مخصوصا در رابطه با دختران موضوعی است که تحت‌تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که شاید مهم‌ترین آن‌ها عوامل فرهنگی است، اما در این میان وقتی موضوع به مراجع قانونگذاری و تایید آن توسط شورای نگهبان می‌رسد، عوامل دیگری تحت عنوان ملاحظات شرعی نیز به میان میآید.اگرچه عده‌ای از نمایندگان نگران مخالفت شورای نگهبان با این طرح بودند، اما کار به شورای نگهبان نکشید و طرح مذکور در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس رأی نیاورد.
به‌گزارش خانه ملت، دوم دی‌ماه حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در این‌باره گفت: «قرار بر این شد که کمیته‌ای با حضور متخصصانی از شورای عالی انقلاب فرهنگی، مرکز پزشکی کشور و تعدادی از اعضای این کمیسیون تشکیل شود تا طرحی منسجم‌تر و کامل‌تر و موافق با وضعیت کشور تدوین کند و به مجلس ارائه دهد.»
نماینده مجلس: دلیل رد طرح، مسائل شرعی عنوان شده است
در این رابطه با حمیده زرآبادی، عضو فراکسیون زنان در مجلس شورای اسلامی گفت‌وگویی انجام دادیم. وی با بیان اینکه طرح ممنوعیت ازدواج دختران زیر 13 سال و پسران زیر 16 سال در کمیسیون تخصصی حقوقی و قضایی مجلس مطرح و رد شد، تصریح کرد: «براساس آیین‌نامه، این امکان وجود دارد که گزارش رد هم در صحن مجلس مطرح و بار دیگر بررسی شود. ما در حال‌حاضر پیگیر آن هستیم که گزارش رد را به صحن علنی بیاوریم.»
زرآبادی با تاکید بر اینکه دلیل رد این طرح، مسائل شرعی عنوان شده است، افزود: «ازدواج در سن پایین با میل و رغبت انجام نمی‌شود و نشأت‌گرفته از یک آسیب اجتماعی است. خانواده‌هایی که فرزندانشان در سنین کودکی ازدواج می‌کنند، معمولا دچار فقر اقتصادی و فرهنگی هستند و به نوعی دختران با ازدواج از خانواده طرد می‌شوند. گاهی به‌دلیل اعتیاد والدین دختران فروخته می‌شوند، لذا چنین ازدواج‌هایی ماهیت تشکیل خانواده ندارند، چون در این سن، شاید دختر یا پسری رشد جسمی داشته باشد، ولی رشد عاطفی و عقلی آن‌ها به مرحله‌ای نرسیده است که بتوانند تشکیل خانواده بدهند.»
کودک‌همسری در استان زنجان
چندی پیش بود که در فضای مجازی از قول یکی از مسئولان استان زنجان خبری مبنی‌بر اینکه «استان زنجان در ازدواج دختران در سنین کودکی، رتبه نخست کشور را دارد» انتشار یافت، اما این خبر هرگز تأیید یا تکذیب نشد. پیگیری‌های روزنامه مردم‌نو نیز به جایی نرسید؛ چراکه مسئولان مربوطه حاضر به پاسخگویی و ارائه آمار و توضیح در این زمینه نشدند.
با این وجود، نام استان زنجان در تعداد بالای کودک‌همسری در میان آمارهای کشوری وجود دارد و این امر می‌طلبد که متولیان فرهنگی و اجتماعی استان توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند.
نباید به ازدواج فقط از بعد فقهی توجه کرد
در رابطه با ازدواج زودهنگام و آثار کودک‌همسری در جامعه، با حجت‌الاسلام علی‌اکبر مظاهری، مشاور ازدواج و مسائل خانواده گفت‌وگو کردیم.مظاهری در رابطه با نظر شرع درخصوص سن ازدواج، تصریح کرد: «اگرچه ما از نظر شرعی نمی‌توانیم ازدواج دختر زیر 13 سال را منع کنیم، اما این نظر شرعی فقهی است، حال آنکه شرع ما، فقه را در کنار اخلاق، روانشناسی، جامعه‌شناسی و... دارد.»وی افزود: «اگر ما تنها از منظر فقهی به موضوع نگاه کنیم، شورای نگهبان هم طرح منع ازدواج دختران زیر 13 سال و پسران زیر 16 سال را رد خواهد کرد، اما اگر ابعاد دیگر را هم مدنظر قرار دهیم، حکم ثانوی براساس مصلحت فرد، خانواده و جامعه مطرح می‌شود.»
مؤلف کتاب «جوانان و انتخاب همسر» ادامه داد: «با در نظر گرفتن حکم ثانوی، موردهای ازدواج زودهنگام حتما باید با نظر کارشناس متبحر و مشاور دانا انجام بگیرد. لذا ما نمی‌گوییم ازدواج دختران در سنین پایین مطلقا انجام‌پذیر نیست یا انجام‌پذیر است، بلکه می‌گوییم این جزء مواردی است که نباید تک‌بعدی و فقط از منظر فقهی بررسی شود، بلکه باید توسط کارشناسانی که در مسائل ازدواج و خانواده تبحر دارند، مورد بررسی قرار گیرد.»
این مشاور خانواده در رابطه با ازدواج دختران کم‌سن با مردان بزرگسال نیز اظهار کرد: «تزویج دختران کم‌سن و کودک به مردان بزرگسال در واقع دخترفروشی به مانند برده‌فروشی است که در برخی از کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس نیز شاهد آن هستیم و بسیار تاسف‌انگیز و کاملا غیرانسانی است.» مظاهری با بیان اینکه درباره قانون منع ازدواج دختران زیر 13 سال باید تخصیص‌هایی در نظر گرفته شود تا بتواند نظر شورای نگهبان را هم جلب کند، اظهار کرد: «ممکن است در برخی مناطق دختر و پسر 13 یا 14 ساله کاملا کودک باشند که این موضوع در مناطق سردسیر بیشتر نمود دارد. چنین مواردی اگر ازدواج کنند تلف می‌شوند یا بزرگتر که شدند مشکلات دیگری در زندگی‌شان پیش میآید. به‌طور مثال در تجربه‌های مشاوره‌ای ما مواردی وجود دارد که دختر و پسری که ازدواج زودهنگام داشته‌اند، وقتی بزرگتر شدند، می‌گویند این همسر انتخاب من نبوده، من او را دوست ندارم و شخص دیگری را برای زندگی‌ام دوست دارم. این موضوع هم از طرف خانم و هم از طرف آقا ممکن است مطرح شود که آغاز مصیبت زندگی آن‌هاست و کارشان به طلاق می‌کشد.»
نباید ازدواج را با سن افراد گره بزنیم
مؤلف کتاب «فرهنگ خانواده» با تاکید بر اینکه ما، هم با ازدواج زودهنگام و هم با ازدواج دیرهنگام مخالف هستیم و فقط ازدواج بهنگام را قبول داریم، تصریح کرد: «در این میان مسئله‌ای وجود دارد و آن اینکه اصولا برای ازدواج نمی‌توان سن مشخص تعیین کرد. برخی از دختران و پسران با توجه به منطقه جغرافیایی زندگی‌شان زود به بلوغ می‌رسند و برای برخی هم به‌ویژه در مناطق سردسیر و تحت شرایط خانوادگی خاص، بلوغ دیرتر اتفاق می‌افتد؛ بنابراین نمی‌توان سن مشخصی برای ازدواج تعیین کرد. از این‌رو به‌جای تعیین سن برای ازدواج، بهتر است ملاک و معیار مشخص شود که اگر آن معیارها در دختر و پسر وجود داشت، به سن ازدواج رسیده‌اند و اگر وجود نداشت به این معنی است که شرایط ازدواج را ندارند؛ بنابراین نباید ازدواج را با سن افراد گره بزنیم، بلکه باید معیار این باشد که دختر رشیده و پسر رشید شده باشد.»
مظاهری افزود: «با توجه به گسترش علم مشاوره در کشور، می‌توان برای ازدواج دختران و پسران، به مشاور دانا مراجعه کرد تا ازدواج به‌صلاح صورت بگیرد.»
مؤلف کتاب «دختران و انتخاب همسر» در رابطه با ازدواج‌های اجباری نیز اظهار کرد: «متاسفانه در برخی از خانواده‌ها به این صورت است که فرزند خود، به‌ویژه دختر را به ازدواج با شخصی مجبور می‌کنند، در حالی که از نظر فقهی چنانچه یکی از طرفین رضایت قلبی برای ازدواج نداشته باشد، بدون چون و چرا عقد آن‌ها باطل است. این نظر اسلام است و بین علما هم درباره آن اتفاق‌نظر وجود دارد که طرفین در عقد باید رضایت قلبی داشته باشند.»
این مشاور خانواده با تأکید بر ضرورت بیان حقایق و مشکلات جامعه از جمله در رابطه با ازدواج‌های زودهنگام، تصریح کرد: «مسئولان باید شهامت گفتن حقایق را داشته باشند. اگر ما زخم‌های جامعه را بپوشانیم و استخوان‌های شکسته را زیر زخم پنهان کنیم، به عفونت تبدیل می‌شود. نمایندگان ما اگر شهامت داشته باشند نباید تصویب یک قانون چند سال طول بکشد. این امر تضییع حقوق مردم است.
رسانه‌ها نیز باید در این خصوص آگاه‌سازی کنند. جامعه ما نیاز به آگاهی و تنویر افکار دارد.»
روزنامه مردم نو
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان
مگر غیر از این است ؟