" معلم خسته خمود و افسرده که موقع راه رفتنش بچه ها دستش بیاندازند یا می خواهد خم بشود و گچ را بردارد و بگوید آی کمرم درد گرفت ، زانوهایم فلان است ؛ این معلم یعنی چه؟ "

با سلام یاد و نام و خاطره همه شهدای اسلامی به ویژه شهدای ایام دفاع مقدس را گرامی می دارم. سی و شش هزار دانش آموز شهید و قریب پنج هزار معلم شهید که هر کدامشان باعث افتخار آموزش و پرورشی ها هستند. یاد و نام و خاطره بنیانگذار جمهوری اسلامی در این جلسه و در این مراسم باشکوه گرامی می دارم و آرزوی صحت و سلامتی و تندرستی برای مقام معظم رهبری دارم.

امروز آخرین روز هفته دفاع مقدس است. حیف است در این جلسه نورانی یادی نکنیم از رشادت ها و از خودگذشتگی های رزمندگان در آن ایام که افتخارات بزرگی برای انقلاب اسلامی به ارمغان گذاشتند و امروز در زیر این سقف و در این مراسم باشکوه شرکت کردیم به بهای از خود گذشتن و خویش گذشتن تمام کسانی که در آن ایام رشادت ها را بر جای گذاشتند و ما سرافرازانه از آن ایام دفاع مقدس بیرون آمدیم.

تبریک و تهنیت عرض می کنم سال تحصیلی را خدمت همه همکاران عزیزم دانشجو معلمان به ویژه دانشجو معلمان عزیزی که تازه ورود به جمع خانواده بزرگ آموزش و پرورش هستند خیر مقدم عرض می کنم .

خدمت شما همکاران عزیز جدیدالورودم به خانواده یک میلیون و هفتصد هزار کارمند و معلم و شاگرد و بازنشسته خیلی خیلی خوش آمدید و جا دارد از امروز شما را همکار خود تلقی بکنیم.

 باعث افتخار بنده و همه آموزش وپرورشی ها است که دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی به عنوان دو دانشگاهی که به صورت تخصصی در تربیت معلم کار می کنند و ماموریت گرا هستند و ماموریت اصلی شان تربیت معلم است ، امسال بعد از تاسیس دانشگاه فرهنگیان بیشترین پذیرش را ما توانستیم انجام بدهیم و البته تاکیدات و توصیه های مقام معظم رهبری در این موفقیت خیلی خیلی موثر بود و تاثیرگذار.

تبریک عرض می کنم سال تحصیلی را خدمت شما و امیدوارم که چه دانشجویانی که به صورت ماده 28 و کسانی که لیسانس و فوق لیسانس را از دانشگاه های دیگر گرفتند و در طی یک سال قرار است مهارت های معلمی ، فنون معلمی و روش های تدریس و یادگیری را در دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی تمرین کنند و مهارت بیاموزند و چه دانشجویانی که با مدرک دیپلم وارد شدند و ان شاءالله چهار سال بعد با دانشنامه لیسانس تربیت معلمی از دانشگاه فرهنگیان خارج بشوند سال بسیار پر خیر و برکتی را داشته باشید و آغاز ورود شما به دانشگاه سال بسیار خاطره انگیزی برای همه شما همکاران عزیزم باشید.

من شاید کمتر از ده روز پیش در جلسه ای در همین سالن خیلی از گفتنی ها را خودم با همکارانم در دانشگاه فرهنگیان در میان گذاشتم. مسائلی که ما در آموزش و پرورش داریم مسیری که برای تحول در آموزش و پرورش بر اساس سند تحول در حقیقت داریم دنبال می کنیم انتظار و توقعی که از دانشگاه فرهنگیان به عنوان هیات اندیشه از برای وزارت آموزش و پرورش به عنوان بخش متخصص در حوزه های تخصصی تعلیم و تربیت توقعی که داریم در آن جلسه با دوستان و همکارانم در میان گذاشتم و فقط در این جلسه بنا بر این بود که با بیشتر با شما نو دانشجو معلمان عزیز یکی دو نکته را در میان بگذارم و رفع زحمت کنم.

 مسیر تحول در آموزش و پرورش به دلایل مختلف که مهمترین دلیلش آن است که مخاطب ما در آموزش و پرورش انسان است. انسانی که دائما در معرض نیازهای جدید قرار می گیرد ، نیازهای فردی و اجتماعی جدید قرار می گیرد مسیر تحول در آموزش و پرورش لایتناهی است. یعنی روزی نمی رسد که ما بگوییم تحول در آموزش و پرورش خاتمه پیدا کرد و ما به نقطه ای که می خواستیم رسیدیم و از این روز به بعد تحولی در آموزش و پرورش نخواهیم داشت. چنین گزاره ای در آموزش و پرورش بی معنا و بی مفهوم است.

آموزش و پرورش همواره باید به دنبال یافتن راه های جدید، روش های جدید با هدف انطباق با نیازهای فردی و اجتماعی دانش آموزان باشد . از این روی یکی از مهترین و شاید سخت ترین کارهایی که ما در مراکز تربیت معلم مان در دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی داریم این است دائما منابعی که شما دانشجو معلمان باید با آن آمادگی پیدا بکنید تا بتوانید فردا که وارد کلاس شدید نیازهای دانش آموزان را پاسخ بدهید . این منابع باید دائما به روز بشود، دائما باید تغییر بکند و دائما شما باید از یافته های جدید علمی در حوزه های تعلیم و تربیت بهره مند بشوید. در غیر این صورت همان اشکالی که همواره به ما گرفته می شد و هنوز هم گرفته می شود می گویند شما دانش آموزان  را که برای فردا باید آماده بشوند شما برای حال ،یعنی امروز دارید تربیت می کنید با استفاده از منابعی که برای دیروز است و مربوط به گذشته است.

به همین دلیل است که خروجی های شما از آموزش و پرورش کسانی که از آموزش و پرورش خارج می شوند با نیازهای به روز فردی و اجتماعی بیگانه هستند. به عبارتی دیگر شما  آموزش و پرورشی ها کالایی را دارید تولید می کنید که مورد نیاز دانش آموزان که نسل فردا است نمی خورد. این کالا را از شما می گیرند می برند در کتابخانه شان در قفسه اتاقشان در بهترین حالت بایگانی می کنند و نگهداری می کنند. چون این کالایی که شما تولید کردید به درد آنها نمی خورد آنها به چیز دیگری نیاز داشتند و دارند و شما چیز دیگری به آنها تحویل دادید. این گزاره بسیار عامیانه ای که من خدمتتان عرض کردم شاه بیت نگاه و توجه ما به تحول در نظام آموزش و پرورش است.

ما امروز یک سندی داریم به عنوان سند تحول. سند تحول آمده مسیر حرکت در آموزش و پرورش در بخش های مختلف را این که فضای آموزشی و پرورشی ما چه شکل و شمایلی باید داشته باشد، برنامه درسی و برنامه های آموزشی ما باید چه شکل و شمایلی داشته باشد. نیروی انسانی ما با چه مقتضیاتی باید آماده بشود. مدیریت در آموزش و پرورش باید چگونه باشد. پژوهش و تحقیقات و نوآوری ها به چه شکل باید باشد. اینها را در آموزش و پرورش و سند تحول مختصاتش را روشن کرده ایم.

 با این مقدمه ای که عرض کردم ما نباید خیالمان راحت باشد که بالاخره ما سند تحول داریم . سند تحول نقشه راه ما را روشن کرده و ما دیگر نیاز به مطالعه و اصلاح و تکمیل این سند نداریم، خیر .

 با مقدمه ای که عرض کردم هر روز ما نیاز به این داریم که برگردیم عملکرد خودمان را نگاه کنیم و ببینیم کجای این عملکرد اشکال دارد و باید این اشکال برطرف بشود. البته تجارب بین المللی و کشورهای دیگر خیلی می تواند به ما کمک بکند. شما از امروز به عنوان روز نمادین آغاز سال تحصیلی وارد حوزه ای از دانش خواهید شد به عنوان معلمینی که می خواهید سکان تعلیم و تربیت فرزندان این کشور را در اختیار بگیرید که نیازمند یک سری شایستگی های جدید هستید.

دوستان عزیز من

دانشجویان گرامی دانشگاه فرهنگیان کسانی که در این سالن حضور دارید صدا و تصویر بنده را از طریق میکرفون یا ویدئو پروژکتور دارید می بینید و می شنوید موفقیت یک معلم در گرو داشتن شایستگی های لازمش است بخشی از این شایستگی ها در حوزه دانش است. شما فردا که وارد کلاس می شوید دانش آموزانی در سر کلاس دارید که ممکن است حوزه دانشی آنها از شما جلوتر باشد. سوالاتی را از شما خواهند پرسید که شما در دوران تحصیل در تربیت معلم و دانشگاه فرهنگیان تان به آن نپرداخته باشید.

بنابراین یکی از مهمترین مؤلفه های ایجاد این شایستگی در حوزه دانش است. بحث دوم که یکی دیگر از موضوعات مهم برای ایجاد شایستگی است مهارت هایی است که به شما به عنوان یک معلم باید داشته باشید. این مهارت ها بخشی به هوش و زکاوت و علاقه شما برمی گردد، بخشی به ذوق و اشتیاق شما برای پیشرفت برمی گردد. دانش آموزانی که فردا سر کلاس شما می نشینند و از شما به عنوان خانم معلم یا آقای معلم استقبال می کنند و به محض ورود شما به کلاس می گویند برپا خانم معلم آمد این دانش آموزان، دانش آموزان پنجاه یا شصت سال پیش نیستند. بنابراین مهارت های معلمی را باید به خوبی فرا بگیرید و زیر و بم های معلمی را به خوبی فرا بگیرید بخشی از این مهارت ها در کتاب ها نیست.

شما در جریان کارورزی اینها را خواهید آموخت. در جریان تبادل تجربه از معلمان پیشکسوت خواهید آموخت. از نگاه کردن و تعمق و تامل در روش های معلمی همکاران با تجربه تان خواهید آموخت. ولی این را یادتان باشد و یادمان باشد بدون داشتن این مهارت ها اگر در حوزه دانش که در بخش اول عرض کردم علامه دهر باشید حتما معلم موفقی نخواهید بود حتما. اگر یک معلم بسیار بسیار باسوادی در حوزه دانش باشید اما از آن مهارت ها بی بهره باشید سر کلاس نمی توانید کلاس داری کنید و نمی توانید فضای کلاس را ترغیب بکنید به سمت فضای یاددهی و یادگیری.

 یکی از مشکلاتی که امروز ما در مدارس با آن مواجه هستیم روش های یاددهی و یادگیری ما شصت هفتاد سال از دنیای امروز عقب است. روشی که ما در سر کلاس داریم کلاس داری می کنیم و تلاش می کنیم فرایند یاددهی و یادگیری را بر اساس این روش ها جلو ببریم برای بچه های امروز نیست این مال نسل پنجاه شصت سال پیش است. که بچه ها همه در یک ردیف بنشینند دست به سینه یک نفر پای تخته سیاه و روی تابلو شروع بکند به درس دادن و همه نکات را بردارند و یادداشت بکنند و بعد هم تمام بشود خیر، این روش برای پنجاه شصت سال پیش است.

 بنابراین یکی از مهمترین مؤلفه های ایجاد شایستگی در یک معلم موفق به کارگیری یا استفاده و یا آشنایی با مهارت های معلمی است که وزنش و ارزشش و الویتش خیلی از آن مرحله اول دانش جلوتر است. به همین دلیل بعضی اوقات این صحبت مطرح می شود که واقعا یک معلم لیسانسیه که دارای مدرک کارشناسی است اما مهارت های معلمی را خوب به آن تسلط دارد به مراتب از یک معلمی که دارای مدرک دکتری و فوق دکتری است اما از این مهارت ها بی بهره است ارزش ندارد و قابلیت بالاتری را دارد.

و سومین موضوع بعد از شایستگی بحث توانایی است. مثالی می زنم که این مثال برای شما دانشجو نو معلمان که وارد آموزش و پرورش شدید. معلم خسته خمود و افسرده که موقع راه رفتنش بچه ها دستش بیاندازند یا می خواهد خم بشود و گچ را بردارد و بگوید آی کمرم درد گرفت ، زانوهایم فلان است ؛ این معلم یعنی چه؟

 معلمی که قدرت به کار گرفتن مهارت ها و دانش هایش را نداشته باشد این هم شایستگی کافی برای معلمی ندارد. معلم باید وقتی به سر کلاس می رود ورزیده، شاداب و با نشاط سر کلاس برود. این شایستگی که می تواند یک معلم را به عنوان یک معلم موفق در کلاس و مدرسه و فرایند یادگیری و یاددهی مورد توجه قرار بدهد چنینی معلمی است.

مجموعه این سه حوزه دانش ، مهارت و توانایی که عرض کردم که به تعریفی شایستگی معلم را می سازد البته در کنارش باید انگیزه معلم هم وجود داشته باشد والا اگر شایستگی در حد اعلای خودش وجود داشته باشد اما انگیزه به کار گرفتن این شایستگی ها در هر سه مؤلفه در معلم وجود نداشته باشد همه آن زحمات و تلاش ها نقش برآب خواهد شد.

آموزش و پرورش زمانی می تواند مسیر تحول را طی کند که چنین معلمی که شایستگی معلمی را دارد در اختیار داشته باشد والا غیر از این که ما سندهای مختلف تولید کنیم و روی کاغذ طرح های خیلی مفصلی را برای تحول بنویسیم و ترسیم کنیم هیچ اتفاق دیگری در آموزش و پرورش نمی افتد. معلم و نیروی انسانی مهمترین مؤلفه برای ایجاد تحول در آموزش و پرورش است و مسیری که آموزش و پرورش دارد طی می کند و دارد تلاش می کند آن است که با علم به این موضوع و با تدبیر و بصیرت به این موضوع انشاءالله جلو برود و در همین راستا است همان طور که در مقدمه عرایضم عرض کردم امسال در یک خیزش بسیار عظیم و بلند ما مراکز تربیت معلممان را یعنی دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی را از حیث کمی پذیرش دانشجو پذیرش بسیار خوبی بود و امیدوار هستیم این مسیر ان شاءالله در طی چهار پنج سال آینده هم ادامه پیدا بکند.

به موازات موضوع معلمی که ماموریت اصلی همه شما عزیزان است این که در طی این چهار سال تلاش بکنید که آن شایستگی خودتان را افزایش بدهید و آماده ورود به کلاس و درس و مدرسه بشوید البته از جریانات سیاسی و اجتماعی جامعه نباید غافل باشید. معلمی که به سر کلاس می رود باید مخاطبش را بشناسد .

این دانش آموز که سر کلاس نشسته است از کدام طبقه اجتماعی است. با چه فشارهای اقتصادی و اجتماعی مواجه است. کدام ناهنجاری ها و نابه سامانی های اجتماعی آن را احاطه کرده است. آسیب های اجتماعی که او را در معرض خطر قرار داده چیست. تمام این سوالات و دهها سوال مشابه در کنار فنون معلمی و شایستگی هایی که عرض کردم شرط اصلی برای یک معلم موفق است.

شما به عنوان یک معلم باید به این آشنا باشید که جامعه تان کشورتان مسیر حرکتش به کدام سمت است. استراتژی ها و سیاست های حرکت جامعه به کدام طرف است. مواردی که جامعه را تهدید می کند چیست. همه اینها از شما یک معلم توانمند و شایسته می سازد که در عرض یک سال می توانید آینده یک دانش آموز را تحت تاثیر قرار بدهید. این ضرب المثل را حتما در کلاس هایتان اساتیدتان خیلی در طی این چهار سال آینده خواهند گفت نگاه یک معلم نه آنچه که به زبان می آورد حتی نگاه یک معلم به یک دانش آموز تاثیر بسیار عمیقی در شخصیت و روح و روان آن بچه در آینده می تواند داشته باشد. همه شما این تجربه را دارید. بنابراین رفتار ما معلمین در سر کلاس و برخورد ما با دانش آموزان بسیار بسیار کار سخت و پیچیده و دشواری است.

امیدوار هستم با وجود همکاران عزیزی که ما در دانشگاه فرهنگیان داریم و همچنین در دانشگاه شهید رجایی داریم که مداهنه نکردم اگر بگویم یکی از متعهدترین اعضای هیات علمی از اساتید دانشگاه ها در دانشگاه تربیت معلم و فرهنگیان و شهید رجایی هستند چون ذات تربیت انسان و ذات این ماموریت به نحوی است که افراد را هدایت می کند به این سمت و تعهد کاری آنها را افزایش می دهد و سوز و اشتیاق آنها را برای کار افزایش می دهد.

امیدوارم با وجود چنین همکاران ارزشمندی که در دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی داریم شما به عنوان دانشجو معلمانی که با هدف بسیار پاک و خالصی وارد خانواده بزرگ آموزش و پرورش شدید بتوانید در آینده ای نه چندان دور به عنوان معلمینی شایسته و همکاران عزیز و ارزشمندی در خانواده بزرگ آموزش و پرورش در مسیر تعلیم و تربیت فرزندان این کشور منشأ اثر قرار بگیرید.

پایان گزارش/

پیاده سازی و ویرایش : زهرا قاسم پور دیزجی