به کتاب سلامی دوباره خواهیم داد

 هفته کتاب فرصتی است تا باز هم به موضوع کتاب و کتاب خوانی بپردازیم .برپایی نمایشگاه ها و جلسات نقد کتاب ، تجهیز کتاب خانه ها و راه اندازی کتاب خانه های سیار در روستاها بخشی از برنامه های هفته کتاب است که در کشور اجرا می شود .
امروزه شیوه های مطالعه هم همگام با رشد تکنولوژی متنوّع گشته اند . کتاب خانه های الکترونیکی ، کتاب هایی که بر گوشی ها و تبلت ها نصب می شود ، شیوه های نوین مطالعه را فراهم کرده اند . علاوه بر کتاب ، سایت های خبری و تخصّصی ، وبلاگ ها و نشریات الکترونیکی نیز منابع مطالعه را برای خوانندگان مهیا می کنند .
سرعت نشر کتاب و خرید اینترنتی ، شرایطی را فراهم کرده است که کتاب به سرعت در اختیار متقاضیان قرار می گیرد امّا با تمام این امکانات ، میانگین مطالعه در کشور ما در حد رضایت بخشی نیست .
گروهی دلایل کمبود مطالعه و عدم استقبال از کتاب را هزینه ی بالای آن ، کمبود فضای نگهداری کتاب و وجود جاذبه های تکنولوژی در مقایسه با کتاب ، ذکر می کنند . در هر صورت کمبود مطالعه در جامعه -اگر با دلایل فوق هم ارتباط داشته باشد – از رکود و بی انگیزگی جوانان در آن جامعه خبر می دهد .
اگر بی مهری به کتاب را ناشی از گرانی کتاب تصور کنیم ، کتابخانه های عمومی این مانع را مرتفع کرده اند . کتاب خانه ها عضویت آسان را در شهرها و حتی روستاها برای عموم فراهم کرده اند . با این حال ، استقبال از کتابخانه ها نیز چندان چشم گیر نیست . متاسفانه کتاب هایی که حاصل سال ها مرارت و عرق ریزان روح انسان های فرهیخته هستند ، اکنون در کتابخانه ها ، گمنام مانده اند .
بخش عمده ای از دانش آموزان و دانشجویان مشتریان ثابت کافی نت ها هستند و برای یک تحقیق درسی هم ، تمایلی ندارند کتابی بخوانند و یا حتی زحمت جست و جو در فضای مجازی را بر خود هموار کنند و ترجیح می دهند این کار را هم به کافی نت ها بسپارند .
امروزه جوانان و نوجوانان به تکنولوژی به شدت وابسته شده اند و در کاربرد فن آوری روز ، مهارت های چشم گیری را به سرعت کسب می کنند اما اطّلاعات تاریخی ، ادبی و اجتماعی جوانان در حد انتظار نیست . دامنه ی واژگان محدود و کمبود معلومات عمومی به طور بارزی در بین جوانان دیده می شود . جوانانی که ساعت ها راجع به نصب انواع برنامه ها در فضای مجازی گفت و گو می کنند ، گاه در قرائت صحیح یک متن یا یک بیت شعر و یا در فهم مطالب ، مشکل دارند . گروهی نیز با تمام تسلّطی که در فضاهای مجازی دارند ، در آن فضاها نیز به جای جست و جویی هدفمند برای دست یابی به اطّلاعات صحیح ، با جست و جویی بی هدف و نفنّنی ، وقت خود را سپری می کنند .
سال هاست که خرید و فروش کتاب رونق چندانی ندارد . این وضعیت حاکی از رکود کتاب خوانی در جامعه است .
در هر صورت ، ارتقای فکری افراد و افزایش معلومات آنان با میزان مطالعه و آشنایی آنها با کتاب ارتباطی مستقیم دارد .
انگیزه به مطالعه را می توان با راه کارهایی عملی در بین نوجوانان ایجاد کرد . بدیهی است این کار اگر از سنین کودکی آغاز شود ، به صورت یک عادت پایدار در خواهد آمد .
برای ایجاد شرایط مطلوب مطالعه ، خانواده ، آموزش و پرورش ، رسانه های عمومی ، کتاب خانه ها و نهادهای فرهنگی می توانند مشارکت داشته باشند . شاید با این راه کارها بتوانیم انگیزه مطالعه را بین جوانان و نوجوانان بیشتر کنیم .
1-توجه و احترام به کتاب از محیط خانواده آغاز می شود . والدین با علاقمندی به کتاب و مطالعه ، می توانند این علاقه را در کودکان نیز ایجاد کنند .( خواندن کتاب برای کودکان ، گفت و گو در باره محتوای کتاب های خوانده شده در جمع خانواده ، احترام به کتاب و اختصاص بودجه ای مشخص برای خرید کتاب یا عضویت در کتاب خانه های عمومی ، شرایط مناسبی را برای مطالعه فراهم می کند .)
2- هنگام خرید کتاب و یا مراجعه به کتاب خانه های عمومی و یا هنگام شرکت در جلسات نقد کتاب ، نوجوانان را با خود همراه کنیم . قرار گرفتن در جمع افراد اهل مطالعه و فرهیخته ، الگوهای خوبی را برای نوجوان قراهم می کند ( بدون اینکه با نصیحت های خشک و آمرانه آنها را مجبور به مطالعه کنیم . )
3-در مدارس و دانشگاه ها به نفرات برتر در مسابقات درسی ، ورزشی و فرهنگی هنری کتاب یا بن خرید کتاب به عنوان هدیه بدهیم .در مدارس می توانیم ، عضویت در کتاب خانه های عمومی شهر را به عنوان جایزه ای ارزشمند به دانش آموزان هدیه کنیم .
4-در تکالیف درسی بخشی از فعّالیّت دانش آموزان یا دانشجویان را به خلاصه کردن کتاب یا فصلی از یک کتاب ، یا مقایسه ی چند مبحث اختصاص دهیم . در مقطع متوسطه می توان بخشی از نمره ی مستمر را به این کار اختصاص داد
5-با برگزاری مسابقات کتاب خوانی در مدارس و مراکز فرهنگی ، زمینه ی مطالعه و آشنایی با نویسندگان مختلف و نقد کتاب را برای نوجوانان فراهم می کنیم . همچنین از نوجوانان بخواهیم در باره کتابی که خوانده اند ، به طور شفاهی توضیحاتی دهند و نظر خود را بازگو کنند .
در برنامه های مناسبتی یا در همایش ها ، دقایقی را به معرفی کتاب اختصاص دهیم . مثلا در مناسبت هایی مثل هفته پژوهش ، روز درختکاری ، روز جهانگردی و.... می توان کتاب هایی در ارتباط با آن موضوع به دیگران معرفی کرد .
6- طرح هایی چون ( هر هفته با یک کتاب ) یا طرح هایی مشابه آن ، در مدارس و ادارات اجرا کنیم . بدین ترتیب که بر روی تابلوی اعلانات ، هر هفته یا هر ماه یکی از دبیران یا دانش آموزان یا کارمندان ، یک کتاب را در چند سطر به دیگران معرفی کند .
7- در مناسبت هایی چون روز تولّد ، روز مادر ، خرید خانه و قبولی در دانشگاه ، می توانیم کتاب و یا بن خرید کتاب را هدیه دهیم . با این هدیه ها به ترویج فرهنگ کتاب خوانی کمک می کنیم .
8- در مدارس ، دانشگاه ها و کتاب خانه ها می توان جلسات نقد داستان ، نقد شعر و حتی جلسات قرائت شعر را برگزار کرد و حتی در مهمانی های خانوادگی هم می توان ساعاتی را به حافظ خوانی ، مثنوی خوانی و ... اختصاص داد .
9- در ایستگاه های اتوبوس ، مطب پزشکان و سالن های انتظار قفسه ی کتاب و نشریه را برای مطالعه قرار دهیم تا افراد در همان محل ، به مطالعه مشغول شوند .
10 - در مقطع ابتدایی ساعتی را به مطالعه ی آزاد - روخوانی شعر و نثر - اختصاص دهیم . اکر به دلیل کمبود وقت این برنامه ، یک بار در ماه انجام شود ، باز هم مؤثر خواهد بود .اجرای این برنامه ، علاوه بر التذاذ ادبی ، مهارت درست خوانی را در کودکان تقویت می کند . علاوه بر آن بازدید از کتاب خانه ها را نیز ، می توان در برنامه های مدارس پیش بینی کرد .