زبان و ارتباط از الزامات ضروری زندگی بشر است. انسان‌ها به کمک زبان تجارب خود را به یکدیگر انتقال می‌دهند و با درنوردیدن مرزهای زمانی، گستره‌ی این انتقال را از نسلی به نسل دیگر امتداد می‌دهند.
زبان، قدرت آفرین است و قدرت از طریق زبان بر انسان حکم می راند؛ قدرت از تکنیک‌های مختلفی جهت استیلا بهره‌مند می‌شود ؛ یکی از این تکنیک‌ها ایجاد سطح ارتباطی نابرابر و متناقض نما است .
گریگوری بیتسون Gregory Bateson انسان شناس بریتانیایی، در مطالعه‌ی علت‌های غیرزیستی بیماری اسکیزوفرنی آن را زیر عنوان نظریه‌ی پیوند دوگانه یا بن بست دوسویه double-bind theory صورت‌بندی نمود. بر اساس این نظریه دارندگان قدرت (والدین، مدیران و سیاستمداران و ...) با ارسال پیام های متناقض‌نما، موجب از هم گسیختگی روان قربانی -فرد یا گروه تحت سلطه- می‌شوند؛ در چنین شرایطی دو سطح از پیام وجود دارند: پیام اصلی که غالبا از فرد می‌خواهد کاری را انجام دهد و فراپیامی که در قالب رفتار، حرکات بدن و یا جملات و ... به قربانی هشدار می دهند در صورت اجرای پیام اصلی، مجازات خواهد شد.
در حالت پیوند دو سویه قربانی قدرت تصمیم گیری را از دست می‌دهد، از سطح سوژگی سقوط نموده و به ابژه و بازیچه‌ای در دست مرجع قدرت تبدیل می‌گردد.
یکی از مثال های کلاسیک پیوند دوسویه حکایتی ژاپنی است که در آن یک استاد ذن چوب در دست به شاگردانش می گوید: «اگر بگویید این چوب واقعی است من شما را می زنم؛ اگر بگویید واقعی نیست شما را خواهم زد و اگر چیزی نگویید، باز هم مجازات نصیبتان می‌شود!»
در پیوند دوگانه قربانی با گرفتار شدن در دام بن‌بست زبانی تحمیل‌شده از سوی مرجع قدرت، به مرور زمان پیوندش را با خود، جهان و واقعیت از دست می‌دهد و در باتلاق گسیختگی روانی و بی ارادگی دست و پا خواهد زد.
نمونه‌های عینی بسیاری را می‌توان از پیوند دو سویه در زندگی اجتماعی روزمره ایرانیان نام برد.
در اینجا به دو مورد از آنها در نظام آموزش و پرورش اشاره خواهد شد:
بر اساس اصل سی‌ام از قانون اساسی، دولت موظف است تا پایان تحصیلات عمومی، یعنی پایان دبیرستان، شرایط تحصیل رایگان را برای همه شهروندان تامین کند و تلاش نماید تا دامنه خدمات رایگان به تحصیلات تکمیلی نیز تسری یابد. در این راستا از یک سو، رسانه‌های جمعی بر مبنای پیام اصلی -اصل سی‌ام- از والدین می‌خواهند تا به هیچ عنوان! به مدارس پول ندهند و در صورت درخواست وجه از جانب مدیران مدارس، از آنان شکایت نمایند؛ از سوی دیگر ادارات آموزش و پرورش در قالب فراپیام، مدیران را وادار به دریافت وجوه نقدی از والدین می نمایند!
اصول بیست و ششم و بیست و هفتم حاوی این پیام اصلی هستند که مردم حق تجمع و راه پیمایی مسالمت‌آمیز و بدون سلاح و همچنین تشکیل انجمن های صنفی برای پاسداری از حقوق صنفی خود را دارند. برخی از لایه های قدرت در برابر پیام اصلی به کمک رسانه ها نهادها و گروه‌های فشاری که در اختیار دارند مانع از تحقق پیام اصلی می‌شوند. نمونه بارز آن توقف ۱۸ ساله انتخابات انجمن صنفی معلمان کردستان بود.
اینک پرسش این است که راه برون رفت از این بن‌بست چیست؟ در حکایت ژاپنی یکی از شاگردان خلاقانه راه حلی می‌یابد؛ او با تغییر سطح ارتباط، به سمت استاد می‌رود، چوب را از وی می‌ستاند و می‌شکند! کاری که معلمان کردستان از طریق صندوق رای و با کمال آرامش و احترام به ساختار قدرت در بهمن ماه ۱۴۰۰ در پیاده‌رو به انجام رساندند.
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
صدای معلم، صدای شما
با ارائه نظرات، فرهنگ گفت‌وگو و تفکر نقادی را نهادینه کنیم.