" روز معلم " و مساله " خود انتقادی " ؟

روز معلم که فرا می رسد باز هم باید منتظر حرف ها و شعارهایی شد که مدت هاست پی در پی تکرار می شوند. فرارسیدن روز معلم یاد آور این غزل از شادوران « قیصر امین پور » است که سروده بود:

خسته ام از آرزوها، آرزوهای شعاری
شوق پرواز مجازی بالهای استعار
لحظه های کاغذی را، روز و شب تکرار کردن
خاطرات بایگانی، زندگی های اداری

روز معلم روزی است که شعارهای تکراری طرح گردد ، عده ای در باب فضیلت معلمی سخن سرایی می کنند ، تعدادی از معلمان تکریم می گردند و وزیر آموزش و پروش و مسئولان وزارت فوق در مورد میزان افزایش حقوق معلمان در سال گذشته بر سر معلمان منت می گذارند. از سوی دیگران معلمان نیز از مشکلات معیشتی خود می گویند و همان حرف های سال های قبل باز هم تکرار می شوند.

تکراری بودن این موارد به معنای کتمان مشکلات و یا نفی تلاش های انجام شده نیست ولی این سوال را باید پرسید که چرا روز معلم فقط روز شعار است و در انفعال معلمان برگزار می شود؟ چرا در روز معلم ، کمتر نشانی از نقد و گفت و گو از جانب صاحبان اصلی این روز بروز می یابد؟

پاسخ به این سوال ها مستلزم خودانتقادی است و فضای حاکم بر آموزش و پرورش کمتر فرصت خود انتقادی می دهد.

روز معلم فرصتی برای بروز دغدغه های معلمان برای تعالی کشور و آموزش و پرورش است ولی فضای کنونی بر آموزش و پرورش هرگز این گونه نیست و بیماری کرونا و تعطیلی مدارس ، ارتباط مستمر معلمان را نیز قطع و محدود ساخته است . گذر از شرایط کنونی آموزش و پرورش جز در صورت تحول در معلمان به عنوان مهم ترین عنصر سازنده آموزش و پرورش ممکن نیست و این معلمان هستند که باید موتور پیش برنده تحول و اصلاح در آموزش و پرورش باشند.

فضای حاکم بر روز معلم ، استعاره ای از روحیه تحول آفرینی ، نقدو گفت و گوی میان معلمان است ؛ اینکه چرا فضای فوق بر آموزش و پرورش و معلمان فروکش کرده است دلایل مختلفی دارد که با رویکرد های مختلف قابل بررسی است و برخی از آن ها به ترتیب زیر قابل ذکر می باشد:

1 ) گفتمان معیشت محور :

معلمان به دلیل برخورداری از تحصیلات و ارتباط مستمر با نسل جوان جامعه از پویای در تفکر و اندیشه برخوردارند ولی گفتمانی که در اعتراض های معلمان خود نمایی می نماید در بیشتر موارد گفتمانی " معیشت محور" است . ترجیح معلمان اینست که مهم ترین دغدغه خود را معیشت عنوان کنند که با توجه به اختلاف حقوق بین این قشر و سایر ارگان ها درست و صحیح می باشد ولی نکته مهمی که مورد غلفت واقع می شود این است که معیشت معلمان در گروی امور دیگری می باشد .

تا زمانی که جایگاه آموزش و پرورش در کشور به عنوان یک امر زیربنایی به رسمیت عملی شناخته نشود و توسعه انسانی به ویژه آموزش و پرورش به عنوان اولویت کشور مورد پذیرش واقع نشود؛ تحول اساسی و مهمی در آموزش و پرورش بالتبع معیشت معلمان به وجود نمی آید . ضمن اینکه افزایش سطح معیشت معلم بدون توجه به سایر ارکان آموزش و پرورش از جمله دانش آموز و مدرسه ممکن نیست .

گفتمان اصلاح محور معلمان باید اصلاحات اساسی و زیر بنایی در همه ارکان آموزش و پرورش را مطالبه کند تا بتواند به این وسیله به پایداری در معیشت نیز برسد . اولیا و دانش آموزان و اقشار دیگر جامعه از گفتمان معیشت محور استقبال نمی کنند زیر آن را ناشی از خواسته های خاص یک صنف می دانند در حالی که گفتمان اصلاح محور معلمان ،توانایی تبدیل به یک مطالبه ملی را خواهد داشت .

2 ) تشکل گریزی :

تعدادی تشکل سیاسی اصلاح طلب و اصولگرا و صنفی در میان معلمان به فعالیت مشغولند ولی این تشکل ها با بدنه معلمان ارتباط کمی دارند و معلمان نیز نگرش مثبتی به این تشکل ها ندارند .

بخش زیادی از این نگرش منفی ناشی از عملکرد این تشکل ها می باشد . روحیه تشکل گریزی در درون جامعه ایران و هزینه بالای عضویت در تشکل ها نیز در پیدایش این جو تشکل گریزی موثر می باشند . ولی معلمان با توجه به گستردگی و تاثیرگذاری که دارند می توانند با عضویت در تشکل ها و یا تشکیل تشکل های جدید گام موثری برای ایجاد فضای تفکر و مطالبه ایجاد کنند.

در بسیاری از موارد معلمان بدون شناخت از یک تشکل به درخواست آن برای اعتصاب را اجابت می کنند و توجهی به هدف آن تشکل یا اعتراض ندارند . این فضای تشکل گریزی به راحتی قابل تغییر نیست و عوامل متعدد سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی در آن دخالت دارند . ولی درفضای تشکل گریز انفعال و شعار جایگزین رفتارهای مدنی پایدار می شود . اگر روز معلم را استعاره ای از فضای آموزش و پرورش و معلمان بدانیم و خواهان حضور موثر صاحبان این روز ( معلمان ) باشیم و بخواهیم از روز معلم مبتنی بر انفعال و شعار با حرف های تکراری به روز معلم براساس تفکر و دغدغه برسیم نیازمند خود انتقادی هستیم .

3 ) اعتراض یا جنبش :

معلمان همواره به وضعیت خود معترضند ولی این اعتراض به یک جنبش اجتماعی تبدیل نشده است . می توان بهترین تعریف جنبش اجتماعی را حرکت و پویشی دانست که " توسط تعداد زیادی از افراد و گروه ها برای تحقق ( یا جلوگیری از ) اهدافی در جامعه صورت می گیرد . " ( حمید رضا جلایی پور ،جامعه شناسی جنبش های اجتماعی ، تهران ،1381،طرح نو ،ص19) . باید میان جنبش های اجتماعی ،سازمان های بوروکراتیک و اداری ، انقلابات و هیجان های جمعی تمایز قائل شد ( حمید را جلایی پور ، همان ، ص20) مهم ترین تفاوت یک جنبش با هیجان جمعی تلاش جمعی برای تحقق یا جلوگیری ازهدف یا اهدافی در جامعه است، درحالی که اعتراض های معلمان فقط دارای جنبه معیشت خواهی بدون توافق در هدف است و هرگز به صورت واضح و شفاف هدف مشخصی از طرف تعداد زیادی از معلمان عنوان نشده است و همواره اعتراض ها در سطح شعارهای کلی و مبهم باقی مانده است .

4 ) گفتار بدون گفت و گو:

همواره معلمان از مشکلات خود سخن می گویند ولی نه در سطح تشکل های سیاسی و صنفی و نه در سطح مدارس و معلمان گفت و گوی شفاف ، انتقادی و هدفمند وجود نداشته است و برای همین علی رغم گستردگی معلمان و وجود فرصت های لازم برای گفت و گو شاهد شکل گیری یک حوزه عمومی در بین معلمان نبوده ایم و همین نیز موجب درهم پیچیدگی و فقدان شفافیت در خواسته های معلمان شده است . این گفت و گو نه تنها در بین معلمان که به صورت کارآمد و مستمر بین معلمان و وزارت آموزش و پرورش و دولت نیز وجود ندارد ،حال آنکه گفت و گو می تواند به شکل گیری گفتمان و تشکل کمک کند و مهم ترین گام برای تبدیل اعتراض به جنبش باشد .

عوامل یادشده بخشی از عواملی است که روز معلم را تبدیل به یک روز تکراری بر اساس پروتکل های اداری نموده و موجب حذف صاحبان اصلی این روز را فراهم آورده است. عواملی مانند دخالت نهادهای خارج از آموزش و پرورش که هزینه های فعالیت سیاسی و صنفی را در آموزش و پرورش بالا برده اند و برخی رفتارهای تشکل ها که بر هزینه زایی اعتراض ها افزوده زمینه های دیگری هستند که موجب ایجاد فضای فعلی شده اند . ولی اگر روز معلم را استعاره ای از فضای آموزش و پرورش و معلمان بدانیم و خواهان حضور موثر صاحبان این روز ( معلمان ) باشیم و بخواهیم از روز معلم مبتنی بر انفعال و شعار با حرف های تکراری به روز معلم براساس تفکر و دغدغه برسیم نیازمند خود انتقادی هستیم . این خود انتقادی نیز خود نیازمند انتقاد متقابل می باشند تا فضای گفت و گو به وجود آید .

گفتمان معیشت محور فعلی و تشکل گریزی موجب شده است اعتراض های فعلی در حد هیجان های جمعی بروز و ظهور یایند و خاموش شوند و فضایی برای گفت وگو و ایجاد حوزه عمومی نیز به وجود نیاید .

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید