" محافظه کاری " نسبتی با " تفکر انتقادی " ندارد !

مقدمه
علیرغم مرزبندی رشته ای توسط بشر، ارتباط درهم تنیده علوم مختلف و تأثیر نتایج آن بر یکدیگر انکار ناپذیر  است. از سویی دیگر رفتار متفاوت و مقوله بندی شده همین بشر با تأثیر گرفتن از پیچیدگی های محیط اجتماعی و رخدادهای تاریخی، سیاسی و تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در زمان و مکان های متعدد، چند لایه و گرایش به پنهان کردن واقعیت دارد. تمامی این تظاهرات در یک کلام، محافظه کاری را در روابط بین افراد و تعاملات اجتماعی رواج داده است. میزان و نوع متفاوتی از محافظه کاری در جوامع گوناگون به تناسب ثبات یا تزلزل سیاسی حکومت ها، شمار جنگ ها و درگیری های داخلی و خارجی، مدت زمان درگیری ها و..... قابل مشاهده است.

محافظه‌کاری علاوه بر افراد در شیوه های سیاسی نیز دارای بنیاد فلسفی معینی نیست و در دوره‌های معین تاریخی، آثار گوناگونی از آن برجا مانده است. محافظه کاری در شرایط امروزی جامعه ما و در دیگر جوامع با مشخصه هایی خاص نمایان می شود و شاید انصاف آن است که در قضاوت خود نسبت به افراد محافظه کار، آنان را کمتر مقصر بدانیم. اما نباید چنین قضاوتی به معنای توجیه رفتار ترس آلود یا وهم آمیز برخی از آنان باشد، چون علیرغم تمامی شرایط ناخواسته، ما دارای شعور، اراده و خودآگاهی هستیم.

برخی از ما در استفاده از مفاهیم محافظه کاری، مصلحت گرایی و متعصب، به نوعی قرابت معنایی معتقدیم، هر چند این مبحث به موضوع مصلحت گرایی یا متعصب نمی پردازد، اما تلاش کردم با اشاره ای مختصر به تعریف هر یک، برداشتی نسبتا درست و متمایز از این سه اصطلاح، در گفته ها و نوشته های خود داشته باشیم.

تعریف محافظه کاری conservatism
" محافظه کاری یعنی ارتجاعی، سنت گرا، مرتجع، محتاط و در مقابل آن پیشرو و نوگرا قرار دارد. محافظه کاری یعنی تمایل به حفظ چیزها همان گونه که هستند. افراد محافظه کار کسانی هستند که نمی توانید بفهمید وقتی حرفی را می زنند درون شان چقدر با آن حرف مطابقت دارد. افراد محافظه کار کسانی نیستند که رنگ عوض کنند. این افراد صرفا دوست دارند خیلی از چیزها را پنهان کنند. شجاعت گفتن موضوعات خویش را در جمع ندارند. پذیرای تفکر انتقادی نیستند. محافظه کاری نقطه مقابل جرأت ورزی می باشد. بی جرأتی این افراد ناشی از ترس با کنار گذاشته شدن، طرد اجتماعی، مسخره شدن و تنها ماندن همراه است.

تعریف متعصب
متعصب، استانداردهای بسیار سخت، سفت و آستانه تحمل پایین برای آرا و نظرهای مخالف دارد. در زبان لاتین تعصب افراطی را “fanatisme” بیان می کنند. کسی که فقط خود را بر حق و درست می داند و هر ارجحیتی را برای دیگران ممنوع می کند ولو آنان مشروع و درست باشند. چنین افرادی سخت جزم اندیش و خطرناک هستند.

رابطه بین محافظه کاری با خود متعصبی
افراد محافظه کار، جرأت اعتماد به خویشتن با قبول محدودیت شخصی را ندارند. این افراد در رابطه خود با دیگران شجاعت خطر کردن را ندارند. پس فاقد رابطه صمیمی خواهند بود.
خود متعصب بودن به نوعی جزم اندیشی نسبت به خویش است و فقط به خاطر حفظ موجودیت خود در جمع است. وقتی نتوانیم برای احساس، فکر و بدن خویش ارزش و احترام قائل شویم و جرأت بیان حالات آنها را با دیگران نداشته باشیم، محکوم به "خود متعصبی " هستیم. چرا که دیگران را به دلیل عدم پذیرش تنهایی و احساس تهی بودن نسبت به خود ارجح تر دانسته ایم. " (1)

مهم ترین ویژگی اشخاص محافظه کار چیست؟
مهمترین ویژگی افراد محافظه کار، این است که افرادی منظم و کاملا رسمی اند و طبق قوانین و مقررات عمل می کنند. خیلی اهل ارتباط برقرار کردن با دیگران نیستند و برخلاف افراد برون گرا، احساس شخصی خود را پنهان می سازند. (2)

تعریف مصلحت گرایی pragmatism
در علوم سیاسی و در روابط بین الملل، مَشی یا نظریه ای است که با پرهیز از آرمان گرایی در عمل سیاسی بر اساس مقتضیات وقت تأکید دارد. مصلحت گرایی یعنی تعصب در اثبات عقیده خود. تا قبل از این َمشی یا نظریه اصلی و رایج دربارهٔ حقیقت این بود که حقیقت امری است جدا از انسان، چه کسی آن را بشناسد، چه نشناسد. اما پراگماتیسم قائل به این شد که حقیقت امری جدای از انسان نیست، بلکه تنها دلیل این که یک نظر درست و حقیقی است و یک نظر باطل و خطا، این است که یکی در عمل به درد انسان می خورد و برای او کارآمد و مؤثر است و دیگری چنین نیست.

تفاوت دو نوع تفکر و مکتب سیاسی
تفاوت عمده بین این دو جریان فکری سیاسی در این است که در محافظه کاری؛ سنت گرایی، ارتجاع و احتیاط شرط تداوم است اما در مصلحت گرایی؛ پرهیز از آرمان گرایی و عمل سیاسی بر اساس مقتضیات زمان شرط دوام تفکر و عمل است. محافظه کاران در پی حفظ وضع موجود هستند و مصلحت گراها تعصب در اثبات عقیده خود دارند.

محافظه کاری در واکنش به کدام تفکرات به وجود آمد؟
محافظه‌کاری واکنشی به لیبرالیسم، عقل‌گرایی، جنبش روشنگری و تجدّد بود و به‌ ویژه پس از انقلاب فرانسه، در دفاع از سنت‌ها پدیدار شد و در آرمان‌های اصلی لیبرالیسم و تجدّد اولیه یعنی آزادی، برابری، فردگرایی، عقل‌گرایی و جدایی دین از دولت تردید روا می‌داشت، و در عوض از حفظ امتیازات و نابرابری‌های اجتماعی و ساخت اقتدار قدیم دفاع می‌کرد. (3)

" مباحث مرتبط با محافظه‏ کاری و اندیشه ‏های مقابل آن اصطلاحات سیاسی جدیدی است که بیشتر در غرب رخ داده است و نقطه شروع این مباحث را می‏ توان در فعل و انفعالات پارلمان انگلیس در قرن شانزدهم میلادی دانست که سیاسیون به دو گروه بنیادین انتظام یافته بودند. یک گروه سمت چپ پارلمان می‏ نشستند و گروه دیگر سمت راست. که در نهایت اصطلاح چپ و راست در ادبیات سیاسی از همان موقع رواج یافت و الفاظ رادیکال و محافظه کار و....... در پی آن نمود یافت. اما در ایران و در کشوهای شرقی، مسأله ای که وجود داشته " تجدّد " نام دارد. تجدّد بستری بود برای القای این مطلب که کسانی که متجدّد هستند، می‏ خواهند نظام کهن را پشت سر بگذارند و به سمت مدرن شدن حرکت کنند." (4)

محافظه کاری در تضاد با رادیکالیسم
محافظه‌کاری یک واژهٔ کلی برای جهان‌بینی‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی است که هدف اصلی آن نگهداری جامعه و ارزش‌های موجود است. این مسلک به صورت عمده‌ای در تضاد با مسلک‌های رادیکال تعریف می‌شود. رادیکالیسم به معنای هواخواهی و طرفداری از " دگرگونی‌های بنیادی جامعه و نهادهای اجتماعی موجود " است. رادیکال، از نظر لغوی به معنای اصل و ریشه است و در علوم اجتماعی به آن اندیشه‌هایی می‌گویند که اقداماتی تند و سخت و ریشه‌ای را در بهبود جامعه خواهانند و دگرگونی‌های بنیادی را در امور سیاسی، اقتصادی و اجتماعی طلب می‌کنند. اصولا محافظه‌کاری دارای دو گرایش عمده است: محافظه‌کاری در برابر ارزش‌ها و محافظه‌کاری در برابر ساختارها .

به طور طبیعی و با گذشت زمان، ارزش ها و ساختارها در هر دو دیدگاه در حال تغییر و تحول هست، اما محافظه کاری با حفظ شرایط موجود، سعی دارد تا دستخوش این تغییرات قرار نگیرد. به طور مثال حزب محافظه کار انگلیس به عنوان معروف ترین سمبل محافظه کاری در جهان، از سال 1834 که جایگزین حزب " تُری " گردید تاکنون پایبند سنن نیاکان بوده و در جهت حفظ و بقاء وضع موجود کوشیده است. شاید خروج انگلیس از اتحادیه اروپا پس از 47 سال عضویت، در تعقیب همین نگرش بوده است. (دلایل این عضویت 47 ساله، علیرغم اصول اعتقادی این حزب، خود نیاز به دقت و بررسی بیشتری دارد.) رواج محافظه کاری توأم با ترس و بیزاری در جامعه امروزی ما حاصل افراط و تفریط های غیرکارشناسانه مدیران ارشد است.

پیدایش محافظه کاری نو در آمریکا و آلمان
محافظه کاری بر قداست آداب و رسوم، مذهب، سنت‌ها، مالکیت، خانواده، دولت و اقتدار و دیگر نهادهای جا افتاده و قدیمی تأکید دارد. از این‌ رو در ایالات متحده آمریکا و کشورهای دیگر واژه " محافظه‌کاری نو " رایج شده‌ است. در اروپای کنونی نیز گرایش به سمت برگشت به" ارزش‌های کهنه " مانند کوشش و تلاش، اطاعت و میهن‌پرستی در مباحثات اجتماعی و در زمینه‌های فرهنگ و سیاست دیده می‌شود. در آلمان، در دورهٔ جمهوری وایمار، تعدادی از روشنفکران، اندیشه‌های محافظه‌کاری ملی و نازیسم را با هم پیوند داده و آن‌ها را هماهنگ ساختند  و این را " انقلاب در محافظه‌کاری " می‌ پنداشتند. (5)

محافظه کاری در رفتار مردم
غالب مردم اروپا صادق، ساده و رو راست هستند و سادگی آنها گاه ما را به سوی این فکر هدایت می کند که آنها ابله و احمق هستند چون آنان در رفتار خود همانند ما لایه لایه و پیچیده نیستند. ولی در کشور ما اگر کسی تمایل زیاد به خود اِبرازگری و خودافشاگری داشته باشد و قاعده حذف و دوراندیشی را فراموش کند، معمولاً می‌گویند آدم نادانی است و در جامعه ما بنا به دلایلی روشن این رفتار پذیرفته شده نیست، در حالی که این آدم از سلامت روان برخوردار است.

افراد در چنین جوامعی، بیشتر در لاک خود فرو می روند و از اِبراز وجود یا درگیری با مسایل روز، بیزار و گریزانند. همان شرایطی که امروز ما در حصار برج ها و خانه های عمودی و در پشت درهای بسته، خود را پنهان ساخته ایم و کمتر رغبتی برای معرّفی خود به دیگران و یا کنجکاوی برای شناخت آنان داریم. گفت و گوهای دَم درِ زنان و جلوی مغازه یا محل کسب مردان به مدت طولانی در طی روزهای اعصار گذشته، برای ما امروزه به خاطره ای دور و برای نسل جدید به رفتاری گنگ و نامفهوم مبدّل شده است. گذشتگان ما رُک و صادق نسبت به هم بودند و غم ها و شادی های زندگی خود را با یکدیگر سهیم می شدند. اما نسل من چون در مدت عمر خود شاهد دو رخداد سیاسی یعنی وقوع انقلاب و جنگ، بوده است پس عمق محافظه کاری و شخصیت چند لایه در وجودشان بیشتر لانه کرده است.

در طی این 4 دهه، خصوصا دهه اول انقلاب بیشتر و دهه دوم به شکل نسبتا تعدیل یافته تر، برچسب هایی که هر یک از ما به تناسب ظاهر افراد و یا نوع گرایشات رفتاری به همدیگر می زدیم، از یک سو ما را به احتیاط بیشتر وامی داشت و از دیگر سو ما را به واکنش هایی تند و سریع و درگیری های لفظی و فیزیکی حتی مابین اعضای خانواده نیز مجبور می کرد. در این بین کثیری با فرو رفتن در لاک تنهایی خود، ترجیح دادند که بی خط و ربط باشند و با کوچک ترین مشخصه ظاهری و یا ریسک مخاطره آمیز، قابل شناسایی نباشند. پس بر تعداد جمعیت محافظه کار جامعه ما روز به روز افزوده شد.

محافظه کاری در آموزش و پرورش
این خصلت در بین برخی از مشاغل حسّاس، بیشتر نمود پیدا می کند. مثلا چون ارتباط معلمان با دانش آموزان به شکل مستقیم و چهره به چهره هست و آنان از نزدیک بر طرز تفکر، احساس، عواطف و نوع تصمیم گیری دانش آموزان خود جهت انتخاب شغل و اهداف زندگی، به اثراگذاری مستقیم و عمیق تری دست می یازند، پس بیشتر زیر ذره بین مداخله جویانه قرار گرفتند و روی همین اصل، دستکاری بر روی تمامی ریزفاکتورهای ساختاری فعالیت معلمان بیشتر گردید. از تجزیه و جدایی پرورش از آموزش تا جاگذاری نقش دبیران پرورشی در تمامی پایه های تحصیلی، از ترجیحات مذهبی در بیان پیام تا دخل و تصرف در واقعیت مفهوم شاعران و نویسندگان و تغییرات جنسیتی در عکس و نقاشی های درج شده در صفحات گوناگون کتب درسی تا ورود طلاب به ساختار آموزشی و پژوهشی و غیره  ، اما برای کارمندان ادارات و سازمان هایی چون ثبت و احوال، امور مالیاتی کشور، مخابرات و نظایر  این ، چنین واکنش هایِ بازدارنده ای لازم نیست. آنان با آمار و ارقام و اشیا در ارتباط هستند و ارتباط بسیاری از آنان با ارباب رجوع، گاه در حد یک سلام و علیک هم نیست تا تعاملی درخور توجه مابین آنان به وجود آید.

هر چقدر میزان دستکاری در آموزش و پرورش بیشتر گردید، پنهان کاری " خود واقعی " کارکنان آموزش و پرورش نیز به صورت تصاعدی افزایش یافت. همکاران در ظاهر با احترام و محبت نسبت به یکدیگر و نسبت به نیروهای ستادی یا نقش های سیاسی تازه وارد شده به مدارس، رفتار می کردند اما در باطن دچار نوعی بی اعتمادی و سوء ظن در تقابل با همدیگر شده بودند. البته این قصه هنوز هم ادامه دارد، اما انجام هر نوع فعالیتی و با هر نیّتی در چنین فضایی غبارآلود و مِه گون، بسیار دشوار و گاه نومیدکننده بوده و هست .

برخی از افراد محافظه کار، افکار واقعی خود را به راحتی و بدون ترس و نگرانی به دیگران منتقل نمی کنند. آنان در درون خود هیچ حس خوب و مثبتی به طرف مقابل ندارند و افکار و رفتار او را نمی پسندند اما در مواجه با این آدم ها طوری برخورد می کنند که گویی خیرخواه واقعی او هستند. قدرمسلم بیشتر ما مخالفت توأم با صراحت لهجه برخی از افراد با افکار و عقاید درست یا نادرست خودمان را به همراهی و تأیید افراد محافظه کار با بیان غیرواقعی و دروغ، ترجیح می دهیم.

در یک کلام می توان گفت که آموزش و پرورش ایران شدیدا میل به محافظه کاری دارد و از نوگرایی و پیشرو بودن شدیدا واهمه دارد. آموزش و پرورش ما در پیله سنت و احتیاط، سعی دارد ریسک نکند تا دست از پا خطا نکند. ما از این رو قادر نیستیم آموزش و پرورش خود  را به سوی تفکرات پویا و کارآمد گسیل داریم چون اصلا و ابدا اراده ای در قدم گذاشتن به این وادی وجود ندارد. نظام آموزشی ما به اوهامی دگماتیسم آمیز که خشک و متعصب گونه است و انعطاف ناپذیری محض از خود نشان می دهد، مبتلاست. و طبق تعریف ذکر شده در بالا، محافظه کاری نقطه مقابل جرأت ورزی است. پس تاکنون چنین وزیری نصیب ما و نظام آموزشی کشور نشده است. عزل شدن از وزارت و استیضاح و کنار گذاشته شدن یکی از دلایل اصلی وزرا تاکنون برای نداشتن هر گونه جرأت نوگرایی بوده است.

ردپای علل تاریخی در محافظه کاری
" محافظه کاری یعنی نوعی رفتار مبهم و گنگ که باعث حفاظت انسان نسبت به آنچه در محیط است، می‌شود. معمولاً کس یا جامعه ای که محافظه کار است چندلایه است و به راحتی نمی‌ توان به آنچه که در بطن آنها اتفاق می‌افتد دسترسی پیدا کرد. یکی از دلایل آن علل تاریخی دارد. ما کشوری هستیم با قدمتی تقریباً سه هزار ساله و در این مدت، فراز و نشیب تاریخی در کشورمان زیاد بوده است. حمله‌های بسیار زیادی به ما شده است و آدم‌هایی آمده‌اند و بعضاً در زمان‌هایی کوتاه مستقر شده و حکومت کرده‌اند و مثلاً دو سه سال بعد، شخصی زورمندتر آنان را خلع ید کرده و به اصطلاح از قدرت پایین کشیده است. در اینجا بسیار پیش آمده که مثلاً افرادی که با گروه حاکم قبلی همراه بوده‌اند با روی کار آمدن گروه‌های بعدی ضرر اقتصادی و یا جانی می کرده اند. در نتیجه جامعه کم کم به این نتیجه می‌رسد که باید سر در چنبره خود فرو ببرد و آن چیزی را که دارد به راحتی عرضه نکند. لذا بین کلام و متن یک فاصله به وجود می آید. یعنی فرد به نحوی عمل می کند که هر کس بحثی را انجام دهد آن چرخش وجود داشته باشد.

محافظه کاری در کلام همه آدم‌ها از بالا تا پایین دیده می شود که ریشه تاریخی بسیار روشنی دارد. فرض کنید در شهری مانند کرمان که کویری بوده و مانع جغرافیایی خاصی برای حمله‌ها وجود نداشته است یا در شهری مانند مشهد که موانعی طبیعی سنگی ندارد (بر خلاف شهرهایی مانند کردستان یا مازندران که کوه‌های سر به فلک کشیده، جنگل‌ و دریا و این موانع طبیعی را داشته‌اند) مردم شب می‌خوابیدند و صبح بیدار می‌شدند و می‌دیدند که مثلاً " علی مردان خان زورگو " کودتا کرده و حاکم شده است و دو ماه یا دو سال بعد یک " علی احمدخان " می‌آمد و جای او را می‌گرفت و همه کسانی که با تیم اول بوده‌اند را گردن می‌زدند.

یا در بافت قدیمی شهر تبریز، شاهد خانه های سنتی در کوچه های تنگ در هم پیچیده بن بست بسیار هستیم. اصولا مردم تبریز بسیار سخت به افراد بیگانه اعتماد می ورزند و یا با آنها ارتباط برقرار می کنند. تاخت و تاراج دوران های مختلف تاریخی از ایلخانان تا جنبش مشروطه، اشغال تبریز به دست روس‌ها، جنگ جهانی دوم و حکومت خودمختار آذربایجان، از جنبش مشروطه تا انقلاب اسلامی، مردم تبریز را به محافظه کاری بیشتر واداشته است.
در چنین شرایطی طبیعی است که مردم نوعی محافظه کاری داشته باشند که همیشه با حکومت‌ها و حتی بین خودشان رُوراست نباشند. در نتیجه این عقبه، مسائل فرهنگی خاصی در روابط بین انسان‌ها ایجاد می‌ شود. مثلا ما مغازه باز می‌کنیم و می‌خواهیم برای کاسبی پول در بیاوریم ولی وقتی مشتری می‌آید و کالا را به دستش می‌دهیم، با وجود ناشناس بودن می‌گوئیم: قابل ندارد، مهمان باشید. همه ما می‌دانیم این دروغ است و تعارف، اما وجود دارد.

محافظه کاری در ادبیات
این داستان در ادبیات ما نیز دیده می شود. یعنی از بیان صریح دوران فردوسی : توانا بود هرکه دانا بود / ز دانش دل پیر برنا بود که ساده و امروزی به نظر می آید، می‌رسیم به مولوی، سعدی و بعد از آن حافظ، که در طول زمان، کلام آنان پیچیده تر گردیده است. این پیچیدگی کلام نتیجه همین تجربه تاریخی و محافظه کار شدن جامعه است. به این دلیل که بر اساس تجربه به او اثبات شده است که با عرضه باز و کامل خود و سخن مستقیم، مورد خشم حاکمان و بزرگان و زورداران و زورمندان قرار گرفته و ضرر و زیان زیادی دیده است. در نتیجه این مسأله همیشه بوده و امروز هم همین گونه است، یعنی گِردگویی و حرف زدن به شکلی که چیزی از آن بیرون نمی‌آید. یعنی کلمات مبهم و واژگان کش دار هستند و واژگان نیاز به تفسیر دارند." اما تفسیر متفاوت اشخاص بر این سخنان مبهم، اصالت پیام و کلام را خدشه دار می سازد. چون هر کسی از ظنّ خود یار شاعر و نویسنده می گردد.

دین و ریا، جمع اضداد است
" محافظه کاری به نوعی به ریاکاری و دوروریی و دورنگی نزدیک است ولی دین ریاکاری را را رد و آن را مذمت می‌کند. اما در بین دین داران، ریاکاری یا محافظه کاری وجود دارد. یعنی کسانی که روی مباحث اعتقادی متعصب و به قول معروف " کاتولیک تر از پاپ " هستند و این در ذیل فرهنگ قرار می‌گیرد، گرچه خود دین هم بخشی از فرهنگ است. در نتیجه خود دین باعث محافظه کاری یا به تعبیری دورویی نمی‌شود اما برداشتی که افراد از دین دارند باعث نوعی تعصب جزمی می‌شود که فضا و عرصه را بر دیگران تنگ می‌کند، به نحوی که دگراندیشان جرأت ابِراز عقیده ندارند.
آنجایی که حافظ می‌گوید: واعظان کین جلوه در محراب و منبر می‌کنند / چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می کنند، دقیقا به این موضوع اشاره می‌کند که افرادی که گویی خودشان مُبلّغ هستند و به صورت تعصب وار عقیده‌ای دارند و آن مبانی اعتقادی را نشان می‌دهند خیلی هم به آن معتقد نیستند و در مقام عمل وقتی به زندگی خصوصی آنها دقیق شوید ،جلوه ای دیگر را می‌بینید. مانند اختلاس‌ها، درگیری‌ها، تعدّد زوجات، مسافرت‌های آن‌چنانی، زندگی‌های اشرافی و … نشان دهنده این جلوه دادن امری به صورتی، و عمل کردن به نحوی دیگر است که حتماً پیامد فرهنگی دارد. در واقع دین باعث این قضیه نیست و برداشت ما از دین ممکن است این اتفاق را رقم بزند که جنبه فرهنگی آن بسیار قوی تراست." آموزش و پرورش ایران شدیدا میل به محافظه کاری دارد و از نوگرایی و پیشرو بودن شدیدا واهمه دارد.

محافظه کاری بیشتر نتیجه احساس بی ثباتی است
"بیشتر از واقعیت بی ثباتی، احساس بی ثباتی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی موجب می‌شود تا انسان‌ها در جنبه‌های مختلف رفتار و گفتار خود، محافظه کار شوند و نداشتن " سواد رابطه برقرار کردن" که دانشی جدید است، به آن دامن می زند. حتی در رابطه زن و شوهر یا والدین با فرزندان و حتی فرزندان بزرگ‌تر با والدین، ما این محافظه کاری‌ها را می‌بینیم و بخش عمده آن به دلیل داشتن این احساس بی ثباتی است. این احساس مخرب‌تر از خود بی ثباتی است." (6)

چه باید کرد؟
ما برای رهایی از نتایج منفی محافظه کاری، نیازمند فعل و انفعالات مثبت در فرهنگ خود هستیم. ما باید هنر اعتمادورزی را فرا بگیریم. ما به اعتماد کردن به قول و فعل مردان سیاسی خود نیاز داریم. برای نیل به چنین هدف فرهنگی، باید پل از خودگذشتگی را در بین خود محکم و استوار بسازیم. پس همه ما به ترجیح اهداف جمعی نسبت به خودخواهی های فردی نیازمندیم. نمی توان فقط بر روی توانایی های مردم حساب باز کرد. این تلاشی دوسویه هست که همه جمعیت کشور و مردان سیاسی باید بدان توجه نمایند. آموزش و ترویج فرهنگ و عناصر آن، مهم ترین فاکتور جهت رسیدن به چنین هدفی است. فرهنگ به منزله جریان خون در شاهرگ ها، رگها و مویرگها، امری حیاتی است.

تمامی دردسرهای ریز و درشت دیروز و امروز ما از غفلت مان نسبت به فرهنگ ایجاد شده است.

ما در جامعه کنونی خود قراردادهای ناقص و نامعتبر اقتصادی را جایگزین تعهدات فرهنگی نموده ایم و برای همین ره گم کرده و سرگردان هستیم. برای باور این سخن، فقط کافی است به پیام های سالانه عید نوروز مقام رهبری، نیم نگاهی تأمل انگیز داشته باشیم که از سال 74 تاکنون بر محور مفاهیم یا رفتار اقتصادی، هدایت شده ایم. یعنی 27 سال پیام های اقتصادی که دیگر ابعاد زندگی را مستتر ساخته است. 27 سالی که در بهبود روابط اقتصادی، تغییرات مطلوب کمی و کیفی صورت نگرفته است و گرنه آثار آن در جامعه و زندگی مردم قابل مشاهده و لمس بود. چنین پیام هایی مردم را بیشتر به رفتار و گرایشات اقتصادی بیمارگونه و نامتعارف هدایت می کند و غفلت در فرهنگ و آموزش را امری عادی می سازد. باید بپذیریم که برای حفظ تعادل اجتماعی و سازگاری مابین عناصر گوناگون آن، به توجه در هر بُعد در حد متعارف نیازمندیم. برجسته ساختن یکی از آنها و نادیده گرفتن دیگر بخش ها، به عدم تعادل و ناسازگاری در روابط اجتماعی و جامعه منجر می شود.

رواج محافظه کاری توأم با ترس و بیزاری در جامعه امروزی ما حاصل افراط و تفریط های غیرکارشناسانه مدیران ارشد است. محافظه کاری ما هنگام سرشماری با دادن آمار نادرست یا پنهان کردن دارایی ها و یا ثبت آنها به نام خویشاوندان و نوزادانی که هنوز چهل روز از عمرشان سپری نشده است، خودسری های اقتصادی مردم در هجوم به بازار بورس یا خرید ارز، سکه، اتومبیل و هر کالای سرمایه ای دیگر و.... کاملا مشهود و ملموس است. ما چون به دیگریِ هموطن یا فردی از دولت، اعتماد و اطمینان نداریم، پس با هجوم محافظه کارانه خود به هر سویی که احساس منفعت بیشتری داشته باشیم، بوجودآورنده و تقویت کننده عدم تعادل اجتماعی و اقتصادی می گردیم. هیچ یک از ما در چنین جامعه ای ناپایدار، توفیق دسترسی به آسایش و آرامش را نخواهیم داشت، چون هر دائم در حال غوطه ور خوردن در تلاطم های بیشماری هستیم که یا خودمان آنها را به وجود آورده ایم و یا دولت. چه تفاوتی دارد ؛ مهم این است که ما بدون فرهنگ، آموزش و تولید، هیچ چیز نیستیم.
محافظه کاری افراطی بسیاری از ما باعث شده است که ره گم کرده مصداق حکایت ضرب‌المثل " لنگه کفش پاره هم در بیابان غنیمت است " باشیم.

منابع :
1 ) آموزش های روانشناسی. انسان محافظه کار محکوم به داشتن خود متعصب است. 30 اردیبهشت 1399.
2 ) نمناک . افراد را به سرعت از روی رفتارشان بشناسیم . کد مطلب : 58905 .
3 ) نشر نی. تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم (جلد دوم) . لیبرالیسم و محافظه‌کاری. حسین بشیریه.
4 ) پرتال جامع علوم انسانی . غلام‏عباس توسلی . منبع: بازتاب اندیشه 1385 شماره 81 .
5 ) ویکی پدیا. دانشنامه آزاد. محافظه کاری.
6 ) خبرگزاری جمهوری اسلامی . فرهنگ محافظه کار یا محافظه کاری فرهنگی . کد خبر: 83397866 . 25 تیر 1398.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید