" آموزش مجازی " تقدیرگرایی مدبّرانه در نظام آموزشی ما ؟!

مقدمه
در جوامع سنتی یا عقب مانده مدام تکرار می شد و می شود که با تدبیر نتوان تدبیر کرد. در این نوع جوامع ، تصور غالب این است که همه چیز به خواست خداوند انجام می شود و اراده و تلاش و همّت انسانها در آن کوچک ترین دخالتی نداشته و ندارد یعنی به خواست و اراده خداوند متعال به دنیا می آئیم ، بزرگ می شویم و در نهایت روزی می میریم . یک چرخه یکنواخت و ثابت و لایتغیر . برای آنان زندگی با غوطه ور شدن در فقر و نادانی و ناتوانی ترسیم می شود و اندیشه و تفکری فراتر و والاتر از تبعیت بی چون و چرا از چنین رویه ای در اذهان نمی گنجد. آنان از شاه کلید رهایی و سعادت یعنی فرآیند آموزش بی نصیب و بسیار بیگانه اند.
و امروز برای ما با تقدیرگرایی مدرن و جایگزینی آموزش مجازی به جای آموزش حضوری که واژگانی جدید در بین ما فرهنگیان هست ، مدبّرانه تلاش نموده اند تا ایجاب زمان را از دست ندهیم و به هر بهایی همرنگ دیگر کشورها ، عمل نماییم . مسیری که آنان سالهای زیادی است طی کرده اند و ما در ابتدای آن قرار داریم.

کودکان زیر 7 سال کمتر متوجه شرایط شیوع ویروس کرونا و دلایل مرگ آوری آن هستند اما عادت ایجاد شده در آنان برای استفاده از موبایل و تبلت و..... رویه ای ناخواسته در سال های بعدی زندگی شان خواهد شد. نباید اشتیاق این کودکان را برای مدرسه رفتن فراموش کنیم و یا آن را نادیده بگیریم. در جامعه ما مرسوم هست که هیجان ابتدایی ورود به مدرسه به جز ترس و واهمه قلیلی که با اشک روزهای اول مدرسه توأم می باشد ، بسیار شدید و رغبت انگیز است و خستگی و خمودی و رکود طی تحصیل و سال آخر تحصیل ، بسیار اسفبار هست که مسئولان نظام آموزشی بهتر است به دلایل آن ، قدری بیشتر بیندیشند. جذابیت و علاقه اولیه چرا با استهلاک سالانه به نفرت و بیزاری دانش آموزان از مدارس تبدیل می شود؟!

عواقب سوء اپیدمی کرونا و آموزش مجازی بر کودکان و نوجوانان و جامعه مدارس را مطلق تعطیل نکنیم که بازندگانی بد سرانجام خواهیم بود. آموزش ترکیبی حضوری و مجازی ، سال های متمادی است که در کشورهای پیشرفته رواج دارد ، پس ما نیز شرایط آموزش ترکیبی را برای امروز و دوران پساکرونا ، بهینه سازی نماییم.
* گروه خانواده قادر به عملیاتی کردن کارکرد مدرسه نیست و برعکس . خانواده نمی تواند خاصیت اثرگذاری مدارس را بر روی کودکان و نوجوانان ، با تمامی ناتوانی های طبیعی که دارند ، داشته باشد. دانش آموزان خام و کم تجربه و یا بی تجربه ، وارد مدرسه می شوند تا مهارت های لازم برای برعهده گرفتن نقش های گوناگون را فرا بگیرند ، خانواده نمی تواند چنین واقعیتی را تحقق بخشد.

* میزان آزادی عمل در استفاده از اینترنت برای کودکان و نوجوانان 18-6 ساله که قدرمسلم تعداد آنان نسبت به دوران قبل از کرونا ، بسیار زیاد می باشد، نباید نادیده گرفته شود. قبل از کرونا ، متخصصان امر از مضرّات اعتیادآمیز و مخلّ رشد طبیعی کودکان با استفاده از اینترنت توسط ابزاری چون موبایل و تبلت و کامپیوتر و لپ تاپ سخن می گفتند و اولیای دانش آموزان و مدارس با دیسپلینی دست و پا شکسته در برابر شگردهای شگفت انگیز کودکان و نوجوانان ، مقاومت می کردند. یکی از دغدغه های همه آنان آشنایی با راهکارهای کاهش استفاده فرزندان شان از این ابزار بود. و همین فرزندان امروز متعجبانه از همراهی والدین ، مدیران ، معاونان مدرسه و معلمان با خود ملزم به استفاده حتمی از آن جهت تحقق امر آموزش هستند.

* استفاده از اینترنت در بین کودکان و نوجوانان ما ، پدیده ای نوظهور نیست و قبل از کرونا نیز درصدی از جمعیت دانش آموزی ، از آن در حد افراط بهره می جستند. اما تفاوت شرایط استفاده از آن در دو مقطع قبل و ضمن کرونا ، در این است که :
1- همه بدان دسترسی نداشتند ، لذا تا این حد نگران کننده نبود.
2- در خانواده و مدرسه ، محدودیت هایی برای دانش آموزان و فرزندان جهت سیر در آفاق اینترنت وجود داشت.
3 - برخلاف امروز ، کارشناسان و متخصصان مدام از معایب و مضرّات استفاده بیش از حد کودکان و نوجوانان از رایانه و موبایل و تبلت ، سخن می گفتند.

قبل از کرونا ، متأسفانه کمتر دانش آموزی از این ابزار و امکانات برای امر آموزش و تقویت دانش خود استفاده می جست. چون امکان استفاده آموزشی را نه والدین برای فرزندان خود توجیه و هدایت می کردند و نه معلمان و نظام آموزشی . چون سیاست و تصور غالب ما در جامعه ، تابو بودن اینترنت بود . به جای آن که به آنان می گفتیم بهتر است چگونه و چطور از موبایل و کامپیوتر ، استفاده کنند از دستور حاکمانه و مسلط جویانه خود برای منع او بهره می جستیم که طبق اصل روانشناسی ، قانون ممانعت از هر امری ، میل و انگیزه و اشتیاق را می افزاید ولی در مسیری نادرست و خطرناک . چون خود ما آموزش لازم برای این مهم را کسب نکرده بودیم پس قدرت انتقال درست مفهوم و پیام را هم نداشتیم. برخی از والدین یک نظارت پنهان بر فرزند خود داشتند و برخی علنا با آنها در این مورد درگیر می شدند و استفاده از آنها در مدارس هم که جرم بزرگی بود. نتیجه رفتار غلط ما به پنهان کاری و خلافکاری بیشتر کودکان و نوجوانان منجر می شد و بزرگ ترین زشتی یعنی دروغ گویی را در آنان تقویت می نمود.

ما به فرزندان و دانش آموزان خود یاد نداده بودیم که هر موقع پاسخی برای پرسش خود نیافتی ، می توانی با سیر در عالم اینترنت به عنوان یک رفرانس و یا مرجع ، به پاسخ قانع کننده ای دست یازی . عمل انجام شده عمیق تر و زودتر از سخن گفته شده یاد گرفته می شود. پس ما با در دست گرفتن یک لغت نامه ، دایرﺓالمعارف و یا دانشنامه فارسی و انگلیسی ، در واقع به فرزندان و دانش آموزان مان خوداکتشافی را می توانستیم و می توانیم آموزش دهیم.

* امروز آمار ترک تحصیل در بسیاری از استانها خصوصا در مناطق محروم و پرجمعیت ، افزایش یافته است و کنترل آن هر چند که قبل از شرایط فعلی نیز از دسترس وزارت آموزش و پرورش خارج بود ، غیرممکن گردیده است. البته این امر به چند دلیل صورت می گیرد که :
- عدم نظارت رسمی بر اجبار اجتماعی دانش آموزان جهت حضور در امر آموزش ،
- خانواده چنین دانش آموزانی توان اقتصادی لازم جهت تهیه پیش نیازهای آموزشی را ندارند ،
- تعطیلی مدارس باعث خستگی و دلزدگی آنان جهت ادامه تحصیل در فضای منزل را موجب شده است ،
- به دلیل افزایش ساعات منزل نشینی در ایام کرونا و ترس از آخر و عاقبت آن ، تنش و درگیری مابین برخی از اعضای خانواده بیشتر گردیده است.
- غیرضرور دانستن تحصیل فرزندان در فضای مجازی بدون نظارت قانون برای تحصیل اجباری .

- دیگر علت مهم ترک تحصیل که بیشتر ناخواسته هست را از زبان مسئول شبکه شاد دریابیم :
مسئول شبکه شاد گفت: حدود سه میلیون و ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر معادل ۲۱ درصد از کل دانش‌آموزان فاقد دریافت کننده‌های هوشمند هستند یا در جایی هستند که دسترسی به نرم افزار ندارند.(1)
و این یعنی محرومیت طبقه فقیر جامعه در هر شرایطی ، یک سرنوشت محتوم خارج از توان و کارکرد دولت برای ایجاد تغییر است. امید می رفت با تعطیلی مدارس و به حداقل رسیدن هزینه ها در مدارس ، دولت و وزیر می توانستند با این قدرگرایی نیز مدبّرانه برخورد نمایند.
اما چه سود که آنان برای چنین بی نصیبی از سوی دولت لایق فرض شده اند.

* متعاقب ترک تحصیل و محرومیت آموزشی دانش آموزان از شبکه شاد ، امروز کودک همسری و فردا باروری دختران زیر 15 سال نیز بیشتر خواهد شد که اثرات زیانبار آن بر مادر و کودک و جامعه دقیقا مشخص می باشد .

* به دلیل نداشتن موبایل و ابزارهای لازم جهت حضور در کلاس های آنلاین ، پدیده خودکشی در بین کودکان و نوجوانان مشهود شده است ، دلیل دیگر که به کاهش سن خودکشی طی اپیدمی کرونا نیز منجر شده است ، نبود تعاملات اجتماعی گروه همسن و سالان هست . هر چند که این مورد از برنامه پنهان مدارس شمرده می شد و اثرات آن برای ما کمتر قابل لمس بود اما برای سلامتی روحی - روانی دانش آموزان و همچنین فراگیری مهارت معاشرت اجتماعی مؤثر بود . تعطیلی مدارس باعث خستگی و دلزدگی آنان جهت ادامه تحصیل در فضای منزل را موجب شده است

در واقع دانش آموزان در گروه دوستی و یا همکلاسی ، به نوعی تخلیه درونی دست می یازید که برای بهبود حال او خوشایند بود. و امروز شاهد هستیم که همدلی نکردن در گروه دوستی آن هم در دوران حسّاس بلوغ چقدر مخاطره آمیز است. خصوصا برای خانواده هایی که تنش زیادی مابین والدین از یک سو و مابین والدین با فرزندان وجود دارد و یا فقر و بیکاری خانواده فشار بر روی فرزندان را می افزاید. سن خودکشی در بین سنین 8 تا 15 سال ، در حال افزایش هست. البته به دلیل حساسیت موضوع حتی 10 مورد خودکشی نوجوانان هم باید برای ما زنگ خطر باشد. برای همین ضرورتی وجود ندارد که خودمان را مقیّد به میزان آمار بدانیم . یک کودک 8 ساله چرا و چگونه می تواند فعل خودکشی را بشناسد ، بدان فکر کند و آن را عملی سازد ؟ البته نباید سقوط از ارتفاعات کوهستانها هنگام دریافت ارتباطات اینترنتی در مناطق روستایی را نادیده گرفت. تعداد چنین وقایعی باز شاید کم باشد اما آیا ما حق داریم دانش آموزان خود را در معرض چنین مخاطراتی قرار دهیم؟

   سرعت اینترنت در کشور ما بسیار کم است و بهتر است اطلاعاتی جزئی در این خصوص را یادآور شوم :

" پر سرعت ترین اینترنت جهان
شاید برای شما هم سوال باشد که کدام کشور دارای پرسرعت ترین اینترنت جهان می باشد؟! در حال حاضر پرسرعت ترین اینترنت در جهان متعلق به کشور تایوان می باشد که سرعت میانگین اینترنت این کشور 85.02 مگابیت در هر ثانیه ( Megabits per second ) می باشد که واقعا خارق العاده است و شما می توانید 5 گیگابایت را تنها در 8 دقیقه دانلود کنید!

کم سرعت ترین اینترنت جهان
در میان تمام کشورهای جهان، در حال حاضر کشور یمن با سرعت میانگین اینترنت 0.38 مگابیت در هر ثانیه می باشد که برای دانلود 5 گیگابایت باید 30 ساعت و یک دقیقه وقت بگذارید!! این واقعا وحشتناک می باشد!!

رتبه سرعت اینترنت ایران در جهان
طبق آخرین گزارش رتبه سرعت اینترنت در ایران در حال حاضر 118 جهان می باشد که میانگین سرعت اینترنت 4.39 مگابیت در هر ثانیه می باشد و برای دانلود فایل 5 گیگابایتی باید 2 ساعت و 35 دقیقه زمان بگذارید. همچنین رتبه اینترنت ایران در سال 2018 میلادی ، 145 جهان بود که به میزان قابل توجهی پیشرفت کرده است." (2)

* اعتیاد نوجوانان در سایه فضای مجازی بیشتر شده است و جریان خرید و فروش دلالان مواد مخدر با حضور تعداد و زمان بیشتر نوجوانان در این فضا آسانتر شده است. در واقع شکار نوجوانان و دام گستری برای آنان سهل الوصول گردیده است. " گرس، بنگ ، ماری‌ جوانا و گل از جمله مواد ‌مخدری هستند که اکنون در فضای مجازی بیشترین سهم را در خرید و فروش دارند. خریداران این مواد عمدتاً سنین پایینی دارند و اطلاعی از اثرات منفی مواد مخدر ندارند. فروشندگان نیز با سوءاستفاده از این ناآگاهی ، تلاش می‌کنند تعداد بیشتری از نوجوانان و جوانان را در دام خود گرفتار کنند." (3)

* استفاده از اینترنت و وابستگی به گوشی موبایل در کودکان باعث بلوغ زودرس می شود و این خود به تنهایی می تواند در رشد کودکان اختلال ایجاد کند و هر عادت نامناسبی که فرد به آن دامن بزند باعث اختلال رفتاری شده و باید درمان شود. متعاقب ترک تحصیل و محرومیت آموزشی دانش آموزان از شبکه شاد ، امروز کودک همسری و فردا باروری دختران زیر 15 سال نیز بیشتر خواهد شد که اثرات زیانبار آن بر مادر و کودک و جامعه دقیقا مشخص می باشد

* نوجوانانی که به دلیل توفیق اجباری آموزش در فضای مجازی در گرداب آشنایی های آن چنانی با جنس مخالف قرار می گیرند و سر از کلانتری و مددکاری اجتماعی این مراکز در می آورند.، نیز معضلی دیگر است. قبلا این عمل در مسیر خانه و مدرسه و با تکمیل استفاده از گوشی و یا بدون آن برای عده ای فراهم می شد و امروز در فضای مجازی ، تله های فریب و خدعه به وفور و رایگان در اختیار مکّاران قرار می گیرد.

* سلامتی جسمی کودکان و نوجوانان به دلیل استفاده مکرّر و زیاد از فضای مجازی شدیدا در خطر می باشد ، دردهای مفصلی ، چشم درد ، چاقی و کاهش سن بیماران فشار خونی و قلبی و عروقی از عوارض یکجانشینی و کم تحرکی این گروه سنی حین آموزش مجازی است که امروز و صد البته فردا نمایان خواهد شد.

* نقش و اهمیت مدرسه و تشکیل گروه همکلاسی و دوستی در آن ، جهت سیر طبیعی جامعه پذیری و درونی شدن ارزش ها برای برعهده گرفتن نقش های گوناگون در جامعه ، از کارکرد های مهم و اجتناب ناپذیر مدارس برای کودکان هست. هیچ عامل دیگری حتی گروه های تشکیل شده در فضای مجازی ، قادر نیست این خلا مهم را پر نماید. چون تعامل اجتماعی یعنی تبادل احساسات و عقاید با یکدیگر به صورت چهره به چهره ، نه با واسطه ابزار . یعنی آموزش برقراری روابط اجتماعی مناسب جهت رسیدن به اهداف زندگی . یعنی یادگیری ارزش ها و هنجارها و فرهنگ عمومی و رسمی جامعه . کودکی که امروز قادر نیست به مهدکودک برود و یا در دوره پیش دبستانی حضور داشته باشد ، فردا جامعه پذیر نخواهد بود. در برقراری معاشرت اجتماعی مناسب و اثرگذار با دیگران موفق نخواهد بود. خصوصا امروزه که مدیریت مهدکودک ها نیز به آموزش و پرورش سپرده شده است و نظام آموزشی قادر خواهد بود سیاست هایی پویا و هم سو برای آنان تنظیم نماید.

جمع بندی
شرایط افسارگسیخته ایپدمی کرونا و مخاطرات عمومی آن ، بر کسی پوشیده نیست. همه انسانها غافلگیر شدند. ترس از احتمال درگیر شدن با آن و یا دشواری تشخیص از کی و کجا و از چه کسی بیماری کرونا گرفته ام ، آن قدر طبیعی است که کسی به خاطر آن مذمت نمی شود . البته آنهایی که سفر تفریحی می روند ، یا ماسک و دستکش نمی زنند ، یا دست های خود را با دقت صابون نمی زنند و... امروز دیگر فقط هنجار شکن نیستند که قانون شکن هم هستند و برای همین با عدول از پروتکل بهداشتی ، جریمه می شوند.
اما تعطیلی مدارس شوک تاریخی بسیار بزرگی برای جوامع گوناگون بود. هر بخشی اهمیت خاص خود را در جامعه دارد اما مدارس ما با گروه های سنی پایینی در ارتباط هست که تعطیلی مدارس ، کسب تجارب و مهارت های زیادی را برای آنها ناممکن خواهد ساخت. رشد و نمو آنان بسیار سریع و غیر قابل توقف هست. ما امروز فقط وقفه آموزشی نداریم ، ما امروز نسل بعدی جامعه خود را با انجماد تعلیم و تربیت ، تنها و بدون آموزش هر نوع مهارت علمی و زندگی ، رها ساخته ایم و فردا پدران و مادران و مدیران و کارکنانی منجمد و به دور از خلاقیت و تفکر و بالندگی احساس و ادراک ، خواهیم داشت . فردا چرخ های جامعه همانند دوران قبل از کرونا نخواهد چرخید ، حداقل برای غافلان و ناتوانان .

مخالفان آموزشی حضوری مدعی هستند که همان بهتر که نظام آموزشی معیوب ما متوقف شده است و فضای مجازی در بِستر این بی کفایتی ، معجزه می کند ! اما بدِ بدِ بد، خوبِ خوبِ خوب شمرده می شود.

مدارس نبض حیاتی هر جامعه ای هست و وقتی تعطیل هستند باید در سلامتی مغز و قلب آن جامعه تردید کرد. اگر مدارس دو روز در هفته هم باز باشند می توان روحیه سرزندگی در بین تمامی اقشار جامعه ، خصوصا دانش آموزان و معلمان را احیا کرد.

مدارس را مطلق تعطیل نکنیم که بازندگانی بد سرانجام خواهیم بود. آموزش ترکیبی حضوری و مجازی ، سال های متمادی است که در کشورهای پیشرفته رواج دارد ، پس ما نیز شرایط آموزش ترکیبی را برای امروز و دوران پساکرونا ، بهینه سازی نماییم.

منابع :
1) خبرگزاری کار ایران ایلنا . کد خبر : 977501 . 13 مهر ماه 1399 .
2) سایت نمناک . رتبه “سرعت اینترنت ایران” در جهان . کد مطلب : 5130.
3) منبع: همشهری ـ حمیدرضا بوجاریان . کد خبر 574247 . ۱ دی 1399.

( کلیپ ویدئویی را مشاهده فرمایید )

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید