کنکاشی بر اصل " عقلانیت " در روش های تعلیم و تربیت اسلامی

در سلسله مباحث مرتبط با نقد تعلیم و تربیت اسلامی، ابتدا گذری خواهیم داشت بر موضوعات طرح شده در حوزه مبانی و اصول این تعلیم و تربیت.
اصل، امری هنجاری است و جنبه تجویزی دارد. اصل از مبنا مشتق می شود. مبانی از واقعیت ها و هست ها سخن میگویند و اصل ها از باید و نبایدها. اصول تعلیم و تربیت برای وصول به اهداف جنبه ابزاری دارند و لذا سنخیت و هماهنگی آنها با یکدیگر الزامیست. از طرف دیگر اصل، معیار و ابزاری برای گزینش روشهای تربیتی است. به طور کلی هر گونه ناسازگاری و ناهماهنگی بین مبانی، اصول و اهداف و روش ها، محصولات سیستم تربیتی را دچار خسران و آسیب خواهد کرد.
جهت روشن تر شدن موضوع، مثالی در این خصوص کمک خواهد کرد.  اصلی تحت عنوان "عقلانیت" به دلیل عدم ارائه روش های مناسب و همجنس و هم راستا در سیستم تعلیم و تربیت اسلامی، در تئوری، موضوعیت و در عمل کاربرد خود را از دست می دهد و همچون عنصری بلا استفاده در ویترین زیبای تربیت اسلامی به جرگه اجناس صرفا دیدنی و نه خریدنی می‌پیوندد.
با مراجعه به متون تخصصی تعلیم و تربیت اسلامی در می‌یابیم که "عقلانیت" یکی از اصول مورد اشاره اسلامیون‌ است. (اگر چه چنین نیست که در تمام متون این اصل مورد تاکید باشد و این خود، محل اشکال و ایراد مهمی است که در متون تربیت اسلامی بین علما اتفاق نظری در خصوص اصول وجود ندارد).

وقتی به روش های تربیت اسلامی مراجعه می کنیم ردپای عقلانیت در آنها کاملا محو و نادیدنی است.

روش های پرورش عقلانیت بر بنیاد پرسش گری، نقد و انتخاب استوار هستند. موضوع انتخاب از ابتدا منتفی است، چرا که افراد، مسلمان به دنیا می‌آیند و پیش از آنکه فرصتی برای تفکر و انتخاب داشته باشند؛ شناسنامه، تکلیف آنها را در این خصوص روشن کرده است.

نقد و پرسش گری در یک بستر عاری از فرصتهای انتخاب، همانند ویترین مغازه ای است که اجناس لوکس و زیبا برای نمایش فراهم آورده ولی روی آنها برچسب "لطفا دست نزنید فروشی نیست" چسبانده است و موضوعی مهمتر و قابل توجه تر اینکه دین با تمام ضمائم و حواشی آن امری مقدس است و امر مقدس هرگز نقد و پرسش گری را برنمی تابد و لذا ادعای استفاده از روش های مناسب برای پرورش عقلانیت در متن دین، ادعایی کذب و ناشدنی است.
رواج تک‌ گویه هایی همچون "یک ساعت تفکر بهتر از هفتاد سال عبادت است" نه از جنس تفکر پرسش گرانه منتج به انتخاب بلکه از جنس تفکر در راستای جمع آوری شواهد تایید کننده برای اثبات حقانیت یک طرز تفکر محتوم، قطعی و غیر قابل تغییر است. یعنی فکر کن و هر چه می توانی شواهد تایید کننده در راستای اثبات حقانیت این مسیر پیدا کن (همان مسیری که منشا آن‌ نه انتخاب بلکه جبر جغرافیایی است).
بنابراین اصلی تحت عنوان "عقلانیت" به دلیل عدم ارائه روش های مناسب و همجنس و هم راستا در سیستم تعلیم و تربیت اسلامی، در تئوری، موضوعیت و در عمل کاربرد خود را از دست می دهد و همچون عنصری بلا استفاده در ویترین زیبای تربیت اسلامی به جرگه اجناس صرفا دیدنی و نه خریدنی می‌پیوندد.

کانال خرد و بینش

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید