آسیب شناسی تشکل های فرهنگیان: تشکل ها بر علیه تشکل ها

تعریف، توصیف و تبیین تشکل ها در راستای تعریف مفهومی و عملیاتی احزاب قابل توجه می باشد. همان گونه که احزاب به ‌مثابه سازماني بازتاباننده‌ از نيازها و خواسته‌هاي بنيادين لايه ها و طبقات اجتماعي و یا به‌ عنوان عنصري تعاملي بين حكومت - قدرت مستقر - از يك‌سو و جامعه‌ مدني و توده‌هاي مردم از سوي ديگر  با توحه به يك هويت جمعي شناسنامه‌ دار جهت تسهيل شناخت اجتماعي قابل طرح می باشند؛ تشکل ها هم در قالب عناصری مهم از جامعه مدنی در جهت پاسخگویی به نیازهای گروهی با توجه به آرمان ها و مشی های های مشخص شکل گرفته اند. در اهمیت تشکل ها همین بس که آورده اند که تشکل های غیر دولتی کارآمدترین الگوی مشارکت اجتماعی به منظور عینیت بخشیدن بر نقش مردم در فرایند توسعه اجتماعی مورد توجه می باشند.

مساله تشکل ها در حوزه آموزش و پرورش عمدتا در دو شکل و یا رویکرد مطرح بوده است که اولی در جهت پی گیری مطالبات صنفی و دومی هم توجه به نیازهای صنفی در متن فعالیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی مورد توجه واقع شده است که بر این اساس برخی از تشکل ها عمدتا بر مبنای فعالیت های صنفی و برخی هم در قالب فعالیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در کنار فعالیت های صنفی کنشگری می نمایند که تعداد تشکل ها با رویکردهای مختلف صنفی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از تشکل های صرفا صنفی بیشتر می باشد.

در نگاهی ضمنی به تشکل های فرهنگیان می توان به  تشکل هایی مانند کانون صنفی معلمان، انجمن اسلامی معلمان، کانون فرهنگیان حزب اعتدال و توسعه، سازمان معلمان ایران، مجمع فرهنگیان ایران اسلامی، کانون تربیت اسلامی اشاره کرد.

ارزیابی عملکرد تشکل های فرهنگیان بدون توجه به اهداف مورد نظر و مدون آن ها امکان پذیر نمی باشد؛ بنابراین ضرورت دارد که قبل از پرداختن به امر ارزیابی تشکل ها به نمونه هایی از این اهداف توجه گردد:

1. ایجاد زمینه مناسب جهت مشارکت واقعی فرهنگیان در عرصه‌های صنفی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آموزش ‌و پرورش در راستای ارتقاء منزلت معلمان در جامعه

2. ایجاد وحدت و هم بستگی بین معلمان

3. دفاع از حقوق مادی و معنوی معلمان کشور

4. ایجاد رابطه عمیق و پایدار بین معلمان و سایر اقشار جامعه

5. فراهم نمودن زمینه مشارکت معلمان بصورت سازمان یافته درتصمیم سازی ها و تصمیم گیری های آموزش و پرورش

6. ارتقاء مستمر دانش و بینش معلمان و نیز رشد فرهنگی و سیاسی معلمان

7. ایجاد عدالت در برخورداری از حقوق مادی و معنوی بین معلمان و سایر کارکنان دولت وکمک به ایفای نقش اساسی معلمان در توسعه اجتماعی و فرهنگی جامعه

8. تلاش مستمر در جهت بهبود روش‌ها، فرآیندها و ساختار نظام آموزش و پرورش کشور ضمن بهره گیری از دستاوردهای نوین جهانی

تشکل های موجود درآموزش و پرورش به تنهایی قادر به حل و یا کاهش چالش های آموزش و پرورش نبوده و نخواهند بود؛ بنابراین ضرورت دارد تا فرهنگ گفت و گو بین تشکل های فرهنگیان علیرغم داشتن گرایش های سیاسی خاص درراستای تمرکز بر اهداف مشترک تقویت و نهادینه شود که مروری بر عملکرد تشکل ها در این ارتباط نیز نشان از ضعف جدی در این حوزه می باشد

با نگاهی توصیفی و حتی با توجه به نتایج تحقیق های پیمایشی در شرایط کنونی می توان به صراحت اعلام کرد که:

1. منزلت فرهنگیان ایران در طول زمان نه تنها ارتقاء نیافته بلکه روز به روز در سیر نزولی قرار گرفته است.

2. کانال های ارتباطی بین معلمان صرفاّ از طریق شبکه های مجازی آن هم بصورت سازمان نیافته در مقایسه با گذشته در سطحی ابتدایی شکل گرفته است.

3. فرهنگیان ایران هیچ نقشی در تصمیم سازی و تصمیم گیری های آموزش و پرورش ندارند.

4. برای فرهنگیان ایران کوچکترین نقشی در انتخاب مدیران سطوح مختلف آموزش و پرورش تعریف نشده است.

5. از حقوق مادی و معنوی فرهنگیان به صورت سازمان یافته در لایه های قدرت دفاع محکم و پاسخ گرانه ای نمی شود.

6. آموزش های مرتبط با دانش افزایی و توانمند سازی در مورد معلمان به نقطه های حداقل رسیده است.

7. ساختار مطلوب نظام آموزشی ایران به مرحله عینیت نرسیده است و همچنان مشکلات متعدد و پیچیده ای متوجه آن است.

8. فرهنگیان ایران از حیث عدالت حقوق و مزایای دریافتی از بسیاری از کارکنان سازمان ها به شکل قابل توجه فاصله گرفته اند.

در ارتباط با علل موارد هشت گانه فوق، مراجع و منابع مختلفی دخیل هستند و در زمینه نقش تشکل ها در ارتباط با اهداف فوق می توان به شکلی ادعا کرد که تشکل های موجود در ایفای وظائف خود در راستای اهداف مدون و مصرح توفیق نداشته اند چرا که در شرایط حاضر:

1. تعداد بسیار کمتری از فرهنگیان در تشکل های مختلف عضو هستند و عموم قاطبه فرهنگیان نسبت به ماهیت و عملکرد تشکل های مورد نظر کم اطلاع و حتی بی اطلاع هستند.

2. اقدامات گسترده عملی در جهت آشنایی فرهنگیان با اهداف تشکل ها انجام نمی گیرد و در مورد برخی تشکل ها چنین اقداماتی در حد صفر می باشد.

3. اقدامات عضو گیری در بین اکثر تشکل ها ضغیف تر بوده و حتی برخی از تشکل ها رغبتی به عضو گیری نداشته و تلاش در حفظ اعضای حداقلی خود دارند.

4. اقدامات خاصی توسط تشکل ها در جهت تشریح فعالیت ها با ذکر میزان اثربخشی برای عموم معلمان دیده نمی شود.

5. فعالیت بسیاری از تشکل ها عمدتا منحصراّ به زمان انتخابات و یا تغییر و انتخاب وزرا می باشد.

با نگاهی به مطالب ذکر شده در سطور بالا لازم است دلایل عدم موفقیت تشکل های فرهنگیان مورد آسیب شناسی قرار گیرد تا انشاالله شاهد توسعه کیفی عملکرد آن ها در پهنای آموزش و پرورش کشور باشیم:

1. نوع رفتار مسئولین ارشد احزاب در کشور در کنار نوع نگاه منفی مسئولین سیاسی کشور به ماهیت و اهداف احزاب

باید اذعان نمود که ماهیت تشکل ها بدون توجه به ماهیت احزاب قابل برررسی نبوده و توفیق و یا عدم توفیق آن ها نیز بدون توجه به علل کارآمدی و ناکارآمدی احزاب در کشور قابل تبیین نمی باشد. واقعیت بسیار مهم در ارتباط با عملکرد احزاب، دقت بر این امر است که تاکنون در سطح کشور هیچ حزبی در شاکله و قامت یک حزب کامل به وجود نیامده است و احزاب موجود در حقیقت شبح هایی از احزاب واقعی هستند که بیشتر با مفهوم فعالیت های فصلی قابل توجیه بوده و در راستای کسب قدرت توسط عده محدودی فعالیت می نمایند و هیچ وقت هم به لایه های اجتماعی جامعه نفوذ نکرده اند و در این میان نیز نباید از مقوله عدم باور جدی مسئولان سیاسی کشور به ماهیت و عملکرد احزاب غافل شد. باید این واقعیت تلخ را در ارتباط با فعالیت های تشکل های فرهنگیان پذیرفت که این تشکل ها در طرح واره ذهنی فرهنگیان جای مشخصی برای خود باز نکرده اند و در یک بررسی ساده مشخص می گردد که نه نام این تشکل ها برای اکثریت فرهنگیان مشخص است و نه نوع فعالیت هایشان

2. مدیران ارشد آموزش و پرورش

واقعیت امر توجه به این مساله مهم است که عده کثیری از مسئولین ارشد آموزش و پرورش به خصوص مسئولین استانی، تمایلی به توسعه فعالیت های تشکل ها نداشته و به صورت های مستقیم و غیر مستقیم سعی در محدود سازی آن ها دارند و حتی  مخالفت های خود را با تشکل ها بصورت هایی چون خط قرمز بودن اعضای تشکل ها در تفویض پست های مدیریتی، عدم تعامل جدی با تشکل ها و برهم زدن نظم تشکل ها از طرق مختلف نشان می دهند و اگر نمونه هایی از تفویض پست ها به برخی از اعضای تشکل ها مشاهده می شود عمدتا برگرفته از فشار افراد با نفوذ برخی از تشکل ها از درون وزارت است.  

3. بنیانگذاران تشکل ها

تشکل های موجود درآموزش و پرورش با رویکرد سیاسی غالبا توسط افراد با نفوذ سیاسی بوجود آمده اند و آنچه که در پس انگیزه های چنین بانیانی دیده می شود تلاش در جهت تقویت موقعیت و جایگاه خود در گستره سیاسی کشور از طریق احراز منصب های مدیریتی بالا توسط خود و اطرافیان نزدیک است و اعضای دیگر هم به عنوان سیاهی لشکرهایی جهت توجیه جایگاه تشکیلاتی چنین افرادی در نظر گرفته می گردد.

""4.  نوع رفتار تشکل ها

در بررسی ناکارآمدی تشکل های آموزش و پرورش شاید هیچ علتی به اندازه خود تشکل ها مهم نباشد و در این میان لازم است به چند واقعیت مهم اشاره گردد:

1-4. حرکت بر محور شخصیت های بانفوذ سیاسی و مخدوش شدن استقلال تشکل ها و فرد محور بودن آن ها

اکثر تشکل های فرهنگیان به خصوص تشکل های سیاسی – صنفی بر محور افراد سیاسی با نفوذ شکل گرفته و حتی ادامه این تشکل ها قائم بر وجود چنین افرادی می باشد؛ بنابراین طبیعی و قابل پیش بینی است که کمیت و کیفیت فعالیت تشکل های مورد نظر تابع تصمیم های این افراد می باشد.

2-4. فقدان یک برنامه مشخص استراتژیک در راستای اهداف تشکل ها

نگاهی بر اساسنامه اکثر تشکل ها و نیز رجوع بر فعالیت های آن ها در طول زمان های گذشته نشان از فقدان یک برنامه مشخص بر اساس سیاست های روشن، اهداف مصرح و برنامه های کاربردی و عملیاتی جهت دستیابی به اهداف و اصلاح کاستی ها می باشد و آنچه که در قالب اساسنامه این تشکل ها نوشته شده بیشتر شکل و گونه ای از کلی گویی و آرمانی را دارا می باشند.

3-4. تمرکز عمده تشکل ها بر کسب قدرت

تجربه عمده در مورد تشکل ها به خصوص تشکل های سیاسی – صنفی، تمرکز بیشتر بر کسب پست های مدیریتی به خصوص در سطح وزارت و شهر تهران بوده است. البته نباید از این امر غافل شد که یکی از اهداف اصلی احزاب و تشکل ها، کسب قدرت در راستای اعمال اهداف تشکیلاتی خود می باشد؛ اما نکته مهم در این میان توجه به این مساله است که کسب قدرت زمانی شکل مشروعیت و مقبولیت پیدا می کند که مبتنی بر اصل شایسته سالاری، مسئولیت پذیری، پاسخگویی بر محور اثربخشی باشد که متاسفانه این امر در حوزه رفتار تشکل ها مشاهده نمی گردد.

4—4. خنثی شدن تشکل ها و پیش گرفتن رفتارهای محافظه کارانه توسط آن ها پس از کسب پست ها و منصب های مدیریتی

واقعیت بسیار تلخی که در زمینه سیستم ها و در بین بسیاری از کنشگران جامعه ما مشاهده می گردد توجه به این پدیده است که زمانی که بیشتر افراد فعال، منتقد به خصوص تشکیلاتی بر مسند قدرت و پست ها می نشینند در جهت حفظ موقعیت خود، رسم و آداب محافظه کاری را در پیش می گیرند.

5-4. ضعف اثرگذاری بر کانون های قدرت در راستای منافع آموزش و پرورش

یکی از عوامل موثر در جهت جلب توجه کانون های قدرت بر هر سیستمی به خصوص در جامعه ایران، رایزنی و لابی گری فعالین هر سیستم در جهت منافع سیستمی می باشد. نگاهی هر چند سطحی بر عملکرد تشکل های فرهنگیان نشان از ضعیف بودن عملکرد آن ها در ارتباط با رایزنی با لایه های قدرت مرتبط با قوه های مجریه، مقننه، قضاییه و سایر مراکز  قدرت در جهت اعتلای  آموزش و پرورش کشور می باشد.

6-4. فعال نبودن تشکل ها در ارتباط با رویدادهای آموزش و پرورش و عدم پی گیری جدی مطالبات فرهنگیان

آموزش و پرورش ایران همواره با مسائل، مشکلات و رویدادهای مختلفی در حوزه دروندادی، فرایندی، بروندادی و پیامدی برخوردار هست که متاسفانه واکنش تشکل ها نسبت به چنین رویدادهایی در ارتباط با تحلیل، آسیب شناسی و ارائه راهکار بسیار ضعیف و کمرنگ تر بوده است.

7-4. فقدان بسترهای مناسب در جهت تعامل با فرهنگیان

باید این واقعیت تلخ را در ارتباط با فعالیت های تشکل های فرهنگیان پذیرفت که این تشکل ها در طرح واره ذهنی فرهنگیان جای مشخصی برای خود باز نکرده اند و در یک بررسی ساده مشخص می گردد که نه نام این تشکل ها برای اکثریت فرهنگیان مشخص است و نه نوع فعالیت هایشان.

8-4. ضعف در گفتمان سازی

یکی از نشانه های کارآمدی و اثرگذاری هر جریان و یا هر نوع تشکلی توجه به مقوله گفتمان سازی در جهت تمرکز و توجه به مسایل مهم و چالشی یک سیستم و نیز نزدیک نمودن باور و نگرش فعالین در جهت اهداف آن سازمان  و همچنین توجه به راهکارهای بدیع و تحول گر می باشد که متاسفانه عملکرد تشکل ها در این میان نیز قابل دفاع نمی باشد.

9-4. ضعیف بودن رفتارهای تیمی اعضای تشکل ها

عدم نهادینه شدن ساختارهای حزبی و تشکیلاتی در تمام احزاب و تشکل ها منجر به عدم توجه به آموزش و پرورش اعضاء به منظور جامعه پذیری تشکیلاتی شده است؛ به طوری که تناقض رفتارهای اعضاء با اهداف تشکیلات در راستای منافع شخصی به کرار مشاهده می گردد.

10-4. گم شدن پی گیری مطالبات فرهنگیان در بده و بستان های سیاسی

اصولا از مهمترین اهداف تشکل های فرهنگیان و نیز از شاخص های مهم اثربخشی آن ها، پی گیری جدی مطالبات فرهنگیان می باشد که متاسفانه تاکنون یک مطالبه مشخص به صورت قاطع مورد پی گیری واقع نشده است که شاید یکی از دلایل مهم آن درگیری بیش از حد در بده و بستان های سیاسی می باشد.

11-4. عدم هماهنگی و گفتگوی جدی بین تشکل های فرهنگیان بر محور منافع آموزش و پرورش

تشکل های موجود درآموزش و پرورش به تنهایی قادر به حل و یا کاهش چالش های آموزش و پرورش نبوده و نخواهند بود؛ بنابراین ضرورت دارد تا فرهنگ گفت و گو بین تشکل های فرهنگیان علیرغم داشتن گرایش های سیاسی خاص درراستای تمرکز بر اهداف مشترک تقویت و نهادینه شود که مروری بر عملکرد تشکل ها در این ارتباط نیز نشان از ضعف جدی در این حوزه می باشد.

12-4. ضعیف بودن فعالیت تشکل ها در شهرهای دیگر

از نشانه های پویایی یک تشکل توجه بر گسترش آن در بخش های مختلف جامعه می باشد و در حوزه آموزش و پرورش مهم این است که تشکل ها علاوه در تهران در مرکز استان ها و شهرهای آن ها گسترش یابند که باز عملکرد تشکل ها در این زمینه نیز بسیار ضعیف بوده و تعداد افراد تشکل ها به صورت واقعی در بعضی از استان ها از تعداد انگشتان دو دست هم فراتر نمی رود.

5. خود معلمان

در بحث آسیب شناسی تشکل های فرهنگیان نباید از نقش خود معلمان غافل شد و در ارتباط با این مساله می توان به چند مورد اشاره کرد:

1-4. فقدان شناخت فرهنگیان نسبت به تشکل ها

در ارتباط با وضعیت شناخت فرهنگیان نسبت به ماهیت و عملکرد تشکل ها در سطور بالا اشاره گردید که اقدامات اساسی توسط تشکل ها در ارتباط با تشریح اهمیت و وظایف تشکل ها برای فرهنگیان انجام نپذیرفته است و بر این اساس اطلاعات فرهنگیان کشور نسبت به این تشکل ها خیلی ضعیف می باشد.

2-4. بی اعتمادی فرهنگیان به تشکل ها

مشاهدات فرهنگیان از اقدامات مرتبط با سهم خواهی و سهم جویی تشکل ها بدون توجه به شایسته سالاری، جنگ قدرت و یا معامله بین تشکل ها در کسب منصب های مدیریتی، بی توجهی بر نیازها و مشکلات واقعی فرهنگیان توسط تشکل ها و فصلی و اقتضایی بودن فعالیت های آن ها سبب ایجاد بی اعتمادی در بین فرهنگیان نسبت به تشکل ها شده است.

به عنوان یک نمونه از تجربه کار تشکیلاتی اینجانب، تشکیل کانون فرهنگیان حزب اعتدال و توسعه در سطح استان در کنار دوستان اندیشمند و فعال بوده که گسترش فعالیت های آن حتی در سطح کشور بی بدیل بود؛ چرا که در در عرض هجده ماه کانون فرهنگیان حزب اعتدال و توسعه در نواحی پنج گانه تبریز و سی و شش منطقه آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی در کنار شورای مرکزی استانی شکل گرفت که به زودی مقاله ای در ارتباط با فرایند تکوین و تضعیف آن به صورت تحلیلی خواهم نوشت.

 ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید