مدل های مشارکتی ما بسیار اندک و ضعیف بوده و بر می گردد به این که ما چه دیدی نسبت به مدرسه داشته باشیم/ اگر بخواهیم درصد بگوییم به نظر من 70 درصد به عملکرد برمی گردد. کارکرد قابل ادعایی از آنها رخ نداده که بخواهد بر آن مانور تبلیغاتی داده شود/ در مصوبه بحث احیای معاون پرورشی و امور تربیتی بود. آن احیا طوری تصور شد که باید به نحوی صورتی گیرد که جایگاه ستادی آموزش و پرورش تحت عنوان مربی تربیتی یا معاون پرورشی خیلی بزرگ شود تا این که آن مصوبه بتواند در عمل تحقق پیدا کند/ بعضی ها احساس کردند برای بزرگ کردن آن یکی دیگر را کوچک کنند. سازمان دانش آموزی کوچک شد. در این کوچک سازی طبیعتا جا به جایی نیروها اتفاق افتاد/ خیلی ها سازمان را به طرفی بردند که درآمد داشته باشد نه حتی درآمدی که حاصل از فعالیت های فرهنگی است بلکه درآمدهایی که ربطی به حوزه فعالیت های فرهنگی هم ندارد و این سازمان را خیلی تخریب کرد/ چیزی که می بینیم این است که سازمان دارد فعالیت می کند و ظاهرا هم در فعالیت هایش بزرگ شده بدون این که فعالیت مرتبط با دانش آموز باشد/ ما مجلس دانش آموزی را شکل دادیم و آموزش لازم را به اعضای مجلس ندادیم/ مانند مطلبی که شما از آن خانم روشن دل منتشر کرده بودید. این مطلب واقعا مطلب مفیدی بود. این به درد مجلس دانش آموزی می خورد. از این نوع تیپ موضوعات در نطق پیش از دستور کم بود. باید آموزش لازم را به اعضای مجلس دانش آموزی بدهیم/ نظام تدوین کتاب درسی مان از نظام فعالیت های پرورشی مان منفک است/ عرض من با همکاران این است که دانش آموز پایه هفتم این که بداند شورای نگهبان ماموریتش چه هست مهم تر است یا این که بداند شورای دانش آموزی که خودش هم می تواند عضو آن شود کارکردش چیست
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش :
خیلی ایده ها وقتی برای اولین بار مطرح می شود جای تعجب دارد که چرا تا به حال نبوده ست؟ حالا نمی شود روی این ذره بین گذاشت و ریشه یابی کرد ولی در کلیت آن را قبول دارم که مدل های مشارکتی ما بسیار اندک و ضعیف بوده و بر می گردد به این که ما چه دیدی نسبت به مدرسه داشته باشیم.
موقعی می گوییم که ما خدمات را در مدرسه آماده می کنیم و دانش آموز می آید و از خدمات آماده شده استفاده می کند و گاهی هم می گوییم که این خدمات هم بخشی از فرآیند تعلیم و تربیت است. این نگاه ها خیلی متفاوت است. مانند این است که بگوییم باید کلاس درس را تمیز کنیم ، با مستخدمی که در مدرسه داریم و دانش آموز باید از کلاس تمیز استفاده کند این یک رویکرد است و رویکرد دیگر این است که دانش آموز خودش در تمیز کردن کلاس درس باید مشارکت کند و این مشارکت بخشی از تعلیم و تربیت است. این طور نیست که بگوییم دانش آموز وقتش تلف شد. ولی برای پرورش دانش آموز این یک ضرورت است. خوشبختانه مقام عالی وزارت این نوع رویکرد را صراحتا مطرح فرموده اند و دارند دنبال می کنند . بحث اردوها است که الآن اردوها، اردوهای خدماتی است. ما غذا و فضا را آماده می کنیم ، رخت خواب و تخت خوابش را آماده می کنیم و پتوی تا شده در تخت می گذاریم ، ملافه هم روی تخت کشیده شده و افتخار می کنیم که یک محیط تمیزی برای شما آماده کرده ایم؛ حالا شما بیایید در این فضا کیفتان را کنید. در حالی که در اردوی آموزش و پرورشی خود دانش آموز باید این کارها را انجام دهد. باید خودش تختش را مونتاژ ( تخت تاشو) کند خودش پتو و ملافه بیاندازد و مرتب کرده و خودش بیاید استفاده کند. در پختن غذا هم کمک کند و آماده شود و اگر نیم سوز هم شده باشد از همان استفاده کند. این که بهترین غذا را بدهیم و افتخار کنیم که بهترین شرایط را در اردو مهیا کرده ایم در این رویکرد، تربیتی وجود ندارد. این تغییر رویکرد زمان می برد. در این مورد با من ،هم عقیده هستید که تغییر رویکرد در آموزش و پرورش باید جاری شود. رویکرد قبلی زمان برده تا حاکم شده است و رویکرد جدید کمی زمان می برد تا حاکم شود. ماموریت ما به عنوان ستاد و حضرت عالی و دوستان شما و رسانه سعی کنیم که این رویکرد را در دورترین نقاط آموزش و پرورش تا جایی که می رسد به نقطه مدرسه و مربیان تربیتی و این رویکرد در آنجا شنیده شود و قطعا برای مربیان تربیتی ما که هدفشان تربیت دانش آموز است این رویکرد مقبول می افتد. وقتی ما این پیشنهاد را در اردوگاه ها مطرح کردیم، اردوگاه ها می گویند هنگامی که ما اردو را از مدل خدماتی و مرفه که قبلا توصیف کردم تبدیل به اردویی که دانش آموز خود در آن مشارکت کند در آید، مشتری اردوی ما کم می شود . این تصور ما است که مشتری اردو کم می شود و شاید هم برعکس و یک چیز جالب این که اردوگاه های جدیدی طراحی شده که دانش آموز خودش باید شرایط را برای زندگی خودش طراحی کند. اردو یک فرصتی است برای زندگی ، آموختن زندگی واقعی، نه فرصت تفریح و تفرج و مدل صیاحتی. با این رویکرد شاید مشتری اردوی ما بیشتر شود. دلیل نمی شود که یک مدلی که قبلا جا افتاده بوده کنار گذاشته و رویکرد جدید را آورد و مشتری را از دست داد و بعضی می گویند اگر این رویکرد را تغییر دهیم ممکن است خانواده ها همراهی نکنند. ما باید به این فکر کنیم که چگونه افراد و خانواده ها را توجیه کنیم. امیدواریم که مدارس خانواده ها را توجیه کنند که اردویی که فرزند شما را می بریم این مدلی است و آگاه شوند، بهتر از آن است که دانش آموز را ببریم اردویی و یکباره با اردوی دیگری با شرایط جدید مواجه شوند. این وظیفه رسانه است که این تغییر رویکردها را به دورترین نقاط هم اطلاع رسانی کند.
مدیر صدای معلم :
بحث پرداختن به فعالیت های پرورشی در سطح مدارس نیاز به آسیب شناسی خیلی جدی و وسیع و مفصلی دارد که البته موضوع بحث امروز ما نیست .موضوع بحث ما تشکیلات دانش آموزی و نقش دانش آموز در مشارکت واقعی اش است.
با وجود آن که شورای دانش آموزی یا مجلس دانش آموزی یا سازمان دانش آموزی سال هاست که شکل گرفته اند اما بررسی ها و گزارشات ما نشان می دهد که در کف مدارس طیف عظیمی از دانش آموزان با این مجموعه ها و وظایف و کارکردهای آنان آشنایی ندارند. به نظر شما دلیل چیست؟ چند درصد به تبلیغات و معرفی و چند درصد به عملکرد این تشکیلات برمی گردد؟
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش :
اگر بخواهیم درصد بگوییم به نظر من 70 درصد به عملکرد برمی گردد. کارکرد قابل ادعایی از آنها رخ نداده که بخواهد بر آن مانور تبلیغاتی داده شود. آن سی درصد برای آن است که وقتی کاری رخ داد مانور داده شود روی عدم که نمی توان مانور داد. در مجلس دانش آموزی باید کارکردهای مختلفی را برای مجلس تصور کنیم. اگر مجلس کارکرد نظارتی دارد و انتظار می رود ، باید ساز و کار داشته باشد و اگر آن ساز و کار وجود نداشته باشد این باعث نمی شود که مثلا فقط باید آن 150 نفر فعال باشند. آن 150 نفر نماینده کل دانش آموزان هستند در کارکرد نظارتی. اگر کارکرد مشورت دارند باید برای آن ساز و کار طراحی شود. اگر کارکرد کمک در تصویب سازی دارند برای آن باید ساز و کار داشته باشیم. اگر کارکرد ارزیابی دارند باید نظام آموزش و پرورش را ارزیابی کنند، کتاب های درسی و حجم کتاب های درسی و ارزیابی معلمان باید ساز وکار داشته باشیم. این ساز و کارها چون طراحی نشده بنابراین کارکردها محقق نشده است. این عدم تعهد را باید برایش 70 درصد وضع قائل شویم که 30 درصد آن مربوط به تبلیغات است که نتوانستیم اجرایی کنیم و یا نشریه مناسبی را تولید کنیم. با بحث هایی که در مورد سازمان دانش آموزی دارد اتفاق می افتد احتمالا تغییراتی در حوزه مجلس دانش آموزی خواهیم داشت. امیدواریم بتوانیم آن ساز و کارها را به گونه ای طراحی کنیم که از آن کارکردهای جدید هم شکل بگیرد.
مدیر صدای معلم :
آقای فیض ؛ ماده پنج اساسنامه سازمان دانش آموزی تصریح می کند که اعضای سازمان، دانش آموزان می باشند و سازمان می تواند از معلمان و مربیان به عنوان همکاران افتخاری استفاده نماید به نظر می رسد با وضعیتی که در حال حاضر وجود دارد نقش واقعی دانش آموز به حاشیه رانده شده و این تشکیلات به ساختاری بوروکراتیک از بالا به پایین برای دیکته کردن برخی مسائل به دانش آموزان و حتی استفاده ابزاری از دانش آموزان برای مقاصد و کارکردهای سیاسی تبدیل شده است آیا این همان وضعیتی است که در اساسنامه و ایده های طراحان و قانون نویسان مدنظر بود؟
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش :
نه واقعیتش این است که در طراحی اولیه موضوعاتی مد نظر نبوده که که به تعبیر شما ابزار سیاسی باشند . ولی در طول زمان، آن ایده های اولیه استحاله می شود تا به زمان معاصر می رسد و از موضوعاتی است که دستخوش تغییرات و تحولات شده است. سازمان به طور ناگهانی بزرگ شد و مصوبه مجلس شکل گرفت. جایگاه سازمان در این مصوبه گم شد و سازمان به مرور کوچک شد . بعضی ها احساس کردند در مقابل آن مصوبه باید سازمان کم رنگ شود. در مصوبه بحث احیای معاون پرورشی و امور تربیتی بود. آن احیا طوری تصور شد که باید به نحوی صورتی گیرد که جایگاه ستادی آموزش و پرورش تحت عنوان مربی تربیتی یا معاون پرورشی خیلی بزرگ شود تا این که آن مصوبه بتواند در عمل تحقق پیدا کند.
مدیر صدای معلم :
یعنی احیای معاونت پرورشی در نهایت به کوچک کردن نقش دانش آموز در ساختار نظام آموزشی تبدیل شد در سازمان دانش آموزی؟
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش :
بله. بعضی ها احساس کردند برای بزرگ کردن آن یکی دیگر را کوچک کنند. سازمان دانش آموزی کوچک شد. در این کوچک سازی طبیعتا جا به جایی نیروها اتفاق افتاد. آن طراحان اولیه یا از حوزه آموزش و پرورش رفتند یا بازنشسته شدند .آن ایده اولیه فراموش شد. بعد رویکردهای اقتصادی آمد پررنگ شد. سازمان یک نهاد عمومی غیر دولتی است و مجوز فعالیت های درآمد زا را هم دارد .خیلی ها سازمان را به طرفی بردند که درآمد داشته باشد نه حتی درآمدی که حاصل از فعالیت های فرهنگی است بلکه درآمدهایی که ربطی به حوزه فعالیت های فرهنگی هم ندارد و این سازمان را خیلی تخریب کرد. در ظرف این پنج شش سال گذشته این رویکرد رخ داد. رویکرد اقتصادی شدن سازمان این بود که کار اقتصادی کند و کسب درآمد کند که برای فعالیت های فرهنگی هزینه کنند. فعالیت اقتصادی جنسش، جنس رقابت است. موقعی که فردی وارد میدان اقتصاد شود باید همه انرژی اش را بگذارد تا در رقابت کم نیاورد و دیگر انرژی برای او باقی نمی ماند که به ماموریت اصلی بپردازد. در سطح استان ها همین قاعده منتشر شد به این که استان ها در پی کسب درآمد باشند، بدون آن که دارای چارچوب باشند و می گویند کسب درآمد از متن فعالیت های پرورشی است. به عنوان مثال اگر دیگران اردوی رایگان برگزار می کنند ولی ما اردو برگزار می کنیم و معدل آن را هم می گوییم. خوب این اشکالی ندارد چون خدمات پرورشی دارد ارائه می شود و از نظر اقتصادی می تواند خودگردان باشد. اما این که فعالیت های غیر مرتبط با ماموریت در سازمان بخواهد صورت گیرد به قصد کسب درآمد این رویکرد سازمان را به حاشیه می کشاند و دانش آموز اصلا موضوعیت پیدا نمی کند که در اینجا دانش آموز نقشش کمرنگ می شود و چیزی که می بینیم این است که سازمان دارد فعالیت می کند و ظاهرا هم در فعالیت هایش بزرگ شده بدون این که فعالیت مرتبط با دانش آموز باشد.
مدیر صدای معلم :
مجلس دانش آموزی در طول دو سال فعالیت خود چهار مجمع عمومی برگزار می کند. دانش آموزان نیز به عنوان ناطقان پیش از دستور و میان دستور و غیره مطالبی را اکثرا به صورت انتقادی بیان می کنند . بسیار کم دیده شده است این سخنان و انتقادات در رسانه ها و خبرگزاری های رسمی منتشر شوند. صدای معلم برای نخستین بار در این مدت به این مجلس دعوت شد و بر اساس قولی که به دانش آموزان داده بود بخش قابل توجهی از این سخنان دانش آموزان را منتشر نمود . پرتال معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش که زیر نظر شما فعالیت می کند هیچ یک از این سخنان دانش آموزان را تا جایی که ما اطلاع داریم منتشر نکرد، دلیل آن چیست ؟ آیا قرار است دانش آموزان در یک محیط بسته فقط حرف هایی را بزنند و قضیه تمام شود؟
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش :
این انتقاد وارد است و پیگیری می کنم. با تاخیر این اتفاق افتاد. آقای دکتر دانش هم تاکید داشتند و اصرار دارند که ما از دانش آموزان مخصوصا در حوزه آموزش و پرورش استفاده کنیم و این عدم انتشار و بروزش در فضای سایت معاونت به نظر کوتاهی شده است.
مدیر صدای معلم :
چون اکثرا من آن را چک کردم بیشتر مسئولین صحبت کرده اند.
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش :
ما پایگاه های مختلفی برای اطلاع رسانی داریم. پرتال خود آموزش و پرورش است. خبرگزاری پانا است . آنجا هم منتشر نکرده بود. گاهی اوقات این پایگاه ها توقع دارند که این کار را دیگری انجام دهد یا بالعکس و آخرش هم هیچ کدام انجام نمی دهند.
ولی پی گیری خواهم کرد و جا دارد که این سخنان منتشر شود. مخصوصا موضوعاتی که مربوط به آموزش و پرورش باشد. بخشی از مطالبی که دانش آموزان مطرح می کردند ارتباط با آموزش و پرورش نداشت. جنسش از جنس مسائل کلان کشوری بود. جای این مباحث در مجلس شورای اسلامی است ولی در مجلس دانش آموزی نیست .
مدیر صدای معلم :
دلیل آن چیست که نماینده دانش آموزان می آیند و حرف هایی می زنند که در حوزه آموزش و پرورش است به نظر شما از کجا نشات می گیرد؟
فیض :
به آن برمی گردد که ما مجلس دانش آموزی را شکل دادیم و آموزش لازم را به اعضای مجلس ندادیم. آن کسی که عضو مجلس شده نمی داند که ماموریت او چیست؟ برایش تشریح نکردیم. اولین جلسه ای که برگزار شد در جلسه اخیر در مجلس عمومی دانش آموزی عرض کردم که مجلس دانش آموزی ما عمدتا جنبه ویترینی پیدا کرده است. این که افتخار کنیم که روز اول نشست با حضور رئیس جمهور باشد یا جلسه دوم با رئیس قوه قضائیه باشد، قوه مجریه باشد خود این ها را هماهنگ کردن دردسر دارد و آخرش هم فضا،فضای تشریفاتی می شود.
به نظر من نشست اول کسی نباید بیاید. نشست اول باید نشست توجیهی باشد. دانش آموز یکی دو روز بیاید و ببیند که اصلا آمده مجلس که چه کند. آئین نامه مجلس را بخواند. برای او توضیح داده شود که هدف از این کار چیست؟ مثلا در نطق پیش از دستور باید به چه نکاتی بپردازد. موضوعاتی که به آموزش و پرورش ربط داشته باشد.گفتن و نگفتن آن موضوع کمک کند که مسئولین رده بالای آموزش و پرورش در تصمیم گیری شان تحت تاثیر مطلب آنها قرار گیرند. مانند مطلبی که شما از آن خانم روشن دل منتشر کرده بودید. این مطلب واقعا مطلب مفیدی بود. این به درد مجلس دانش آموزی می خورد. از این نوع تیپ موضوعات در نطق پیش از دستور کم بود. باید آموزش لازم را به اعضای مجلس دانش آموزی بدهیم.
یکی از مشکلات مجلس دانش آموزی تک نوبتی بودن آن است. یکی از نقاط قوت مجلس شورای اسلامی، بودن نمایندگان ادواری است. هر دوره که می آیند یک عده که از قبل هستند به افرادی که جدید آمده اند به صورت غیر مستقیم آموزش می دهند. اما در مجلس دانش آموزی هر کس فقط یک نوبت می تواند عضو گردد. دور بعد که می شود همه اعضاء جدید هستند. هیچ کسی از دوره قبل نیست .انتقال تجربیات صورت نمی گیرد. یا مستند سازی تجربیات صورت نمی گیرد و این جزء نواقص است که باید چاره اندیشی کرد. مثلا مجلس را دو سطحی تعریف کنیم. یک سطحش این باشد که دانش آموز پایه دهم هم بتواند در آن شرکت کند و سطح دیگر سطح کشوری باشد که دانش آموز پایه یازدهم هم بتواند شرکت کند. وقتی دوره یازده و دوازده که در مجلس است دو سال طول بکشد تا آن وقت در آن دو سال درسش هم تمام شده است. با این طرح می توانیم کمی از مشکل را بر طرف کنیم که همه ترکیب عوض نشود و هر دو سال یک بار این ترکیب عوض شود. اصلش هم این است که به دانش آموزان آموزش بدهیم و ان شاءالله بتوانیم در دوره جدید آن را محقق کنیم.
مدیر صدای معلم :
شما معتقد هستید در زمینه آموزش وظایف چه در حوزه مجلس دانش آموزی و چه در حوزه شورای دانش آموزی ضعف داریم ؛ این تاخیرها برای چیست ؟ ما در حوزه مدارس هم آموزشی نداریم. معاونان پرورشی در مدارس هم این آموزش ها را به دانش آموز نمی دهند و تا جایی که می دانیم نظارتی هم در این زمینه صورت نگرفته است. از کجا باید شروع شود؟
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش :
ما کتابچه ای را در رابطه با معرفی شوراهای مدرسه تا مجلس دانش آموزی داریم تدوین می کنیم. هرمی که عرض کردم در آن هست. این کتاب را مربی تربیتی باید مطالعه کند و به بچه ها منتقل کند. اما مشکل عمده ای که هست و چاره اندیشی باید کرد، نظام تدوین کتاب درسی مان از نظام فعالیت های پرورشی مان منفک است ؛ به عنوان مثال هنگامی که کتاب آموزشی تدریس می شود کتاب های مطالعات اجتماعی و غیره داریم و امثال آن .حال در این کتاب درسی، پنج صفحه را به آموزش شوراها و مشارکت اجتماعی اختصاص دهند که دانش آموز پایه دهم وقتی وارد مقطع متوسطه می شود ببیند که وظایفش چیست و چه کارکردی دارد. این تقدیم می شود به مجلس دانش آموزی و حالا این پنج صفحه مطلب می خواهد. موقعی که این پنج صفحه در کتاب گنجانده شد می گویند فقط شما که نیستید ما باید مطلب شورای نگهبان را هم داشته باشیم. مطلب درباره مجلس خبرگان هم باشد. عرض من با همکاران این است که دانش آموز پایه هفتم این که بداند شورای نگهبان ماموریتش چه هست مهم تر است یا این که بداند شورای دانش آموزی که خودش هم می تواند عضو آن شود کارکردش چیست؟ تا تمرین نکند و یاد نگیرد نمی شود و اطلاعات فقط در حد امتحان است. این که مجلس خبرگان ماموریتش چیست را می خواند، یاد می گیرد و می خواند و امتحان می دهد.
مدیر صدای معلم :
شما فکر می کنید این برنمی گردد به نگاه سیاسی در آموزش و پرورش .نگاه سیاسی غلبه دارد بر نگاه صنفی. این یک نگاه صنفی است. دانش آموز با وظایف خودش و مجلس دانش آموزی و سازمان دانش آموزی و شورای دانش آموزی آشنا شود برای آن که با آن ارتباط دارد ما این ها را کنار می گذاریم و بگوییم باید مجلس خبرگان یا مجلس شورای اسلامی را بشناسید ؛ آیا آن به خاطر آن غلبه نگاه سیاسی نیست که وجود دارد؟
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش :
بخشی از آن ممکن است به این خاطر باشد ولی بخش دیگر به مدل درسی ما برمی گردد. در مدل برنامه درسی به عنوان مثال می گوییم درس جغرافی فقط در پایه نهم است پس درس جغرافی در مقاطع مختلف نیست و بایستی همگی در پایه نهم تدریس شود. چه آن که ربطی به حال دانش آموز داشته باشد و چه آن که ربطی به حال او نداشته باشد. مثلا وقتی می گوییم دانش اجتماعی فقط در پایه هشتم است آن وقت هر چه مربوط به دانش سیاسی و اجتماعی است همه در پایه هشتم تدریس می گردد در حالی که ظرفیت فکری دانش آموزان این را نمی کشد. اما اگر اینها توزیع شود یعنی درس دانش سیاسی اجتماعی باید در پایه هفتم و پایه هشتم و نهم و تا پایه دوازدهم توزیع گردد. در پایه دوازدهم کارکرد مجلس خبرگان را آموزش دهیم. چون در پایه دوازدهم است که دانش آموز می تواند در مجلس شورای دانش آموزی شرکت کند و آنجا موقعی است که به او آموزش بدهیم. در حد ظرفیت زمان باید آنها را توزیع کرد. مدل برنامه ریزی درسی ما مدل توزیع متوازن نیست. وقتی توزیع متوازن نبود آن وقت اطلاعات غیر قابل هضم مناسب آن سن را مجبوریم در پله های پایین تر ارائه کنیم .
ادامه دارد
پیاده سازی و ویرایش : زهرا قاسم پور دیزجی
نظرات بینندگان