خاستگاه رتبه بندی معلمان در طرح ما " مدرسه " بود ؛ رتبه بندی برای آن است که معلم هویت حرفه ای و توسعه حرفه ای پیدا کند و برای حرفه اش احترام قائل باشد و این مورد احترام جامعه واقع شود

صدای معلم:

لطفا خودتان را معرفی کنید؟

- رضایی هستم عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و عضو گروه پژوهشی اقتصاد و نیروی انسانی پژوهشگاه مطالعات.

عمده کارهایی که انجام دادم در زمینه معلم و تربیت معلم، شایستگی ها و صلاحیت معلمان بوده و بعد از تدوین سند تحول بنیادین هم با توجه به بحثی که مطرح شده بود راجع به رتبه بندی معلمان بر اساس شایستگی ها یا لحاظ کردن شایستگی ها باشد این سوال برای من پیش آمد که شایستگی های مد نظر سند چیست؟ و پیرو آن یک طرح پژوهشی انجام دادم که شایستگی های حرفه ای معلمان که در سند قید شده کدام هستند و این را غیر از خود سند به سراغ مبانی نظری و سند درسی ملی رفتم که این موارد را احصا کنم.

مشخص کردم که شایستگی هایی که در سند اشاره شده چه هستند. بعد از این که آن شایستگی ها مشخص شدند شایستگی های حرفه ای معلمان که معطوف بود به دانش و مهارت و ویژگی های اخلاقی که معلمان باید از آن برخوردار باشند آمدیم به صحنه عمل نزدیک تر بشویم. می خواهیم عملکرد معلم را در کلاس اندازه گیری کنیم باید به شاخص ها تبدیل بشوند.

من طرح پژوهشی دومم را به شاخص های ارزیابی عملکرد معلمان پیرو طرح قبلی ( فاز دوم ) را تهیه کردم که به حدود صد شاخص رسیدیم. اینها در ارزیابی عملکرد معلمان مورد استفاده قرار بگیرد و پیشنهاد من این بود که اینها را می توانیم دستمایه آموزش پیش از خدمت معلمان قرار بدهیم .

در واقع اینها انتظاراتی است که آن شایستگی هایی که عرض کردیم انتظاراتی بود که سند داشت یعنی معلم تراز جمهوری اسلامی باید این ویژگی ها را داشته باشد و از این شایستگی ها را برخوردار باشد. حالا در طرح بعدی ما چگونه اینها را اندازه گیری بکنیم با توجه به چه شاخص هایی  ؟

 این شاخص ها وقتی تعیین شد می توانست دستمایه آموزش پیش از خدمت باشد و دست مایه آموزش ضمن خدمت باشد که باید به اینها توجه بکنیم. حتی اینها می تواند ملاک ارزیابی قرار بگیرد.

 انگیزه من از انجام این کار این بود که وقتی در سند بحث رتبه بندی معلمان مطرح شده بود آنجا اشاره شده که این رتبه بندی مبتنی بر شایستگی های معلمان باشد. اول باید مشخص گردد که شایستگی های معلمان باید چه باشد که ما بر اساس آن معلمان را ارزیابی کنیم و رتبه بندی بکنیم .

صدای معلم:

آیا در مبانی نظری سند تحول به این شایستگی ها اشاره ای نشده بود که شما می خواستید این کار را انجام بدهید و شایستگی ها را احسا کنید؟

رضایی:

خیر ، پراکنده است. انتظارات مختلفی که وجود دارد باید هم اینها را احصا می کردیم هم اعتباربخشی می کردیم که به نظر صاحب نظران برسانیم مه بعد هم زمان بحث رتبه بندی در سطح شورای عالی مطرح شد. از همان جلسات ابتدایی من هم عضو آن کارگروه بودم . یک کارگروه خیلی مفصل و همه جانبه. با ترکیب همه جانبه ای تشکیل می شد که از بخش های مختلف. مثلا فرض بفرمایید از دانشگاه شهید رجایی، دانشگاه فرهنگیان، معاونت ها و کسانی که در این زمینه کار کرده بودند، خود معلمان و مدیران یک جمع چهل پنجاه نفره روی این بحث کار می کردند و روند منطقی در آنجا طی شد.

صدای معلم:

این نشست ها چه مدت طول کشید؟ اولیا مداخله داشته باشند ، دانش آموزان مداخله داشته باشند ، مدیر مدرسه مداخله داشته باشد ، شورای معلمان گروه اموزشی انجمن همه اینها بیایند به این ارزیابی مداخله داشته باشند. از جمله بحث سازمان نظام معلمی مطرح شد که نقش حرفه ای سازمان نظام معلمی را در نظر داشتیم و قائل بودیم که در ارزیابی  مداخله موثرداشته باشد به عنوان یک سازمان بی طرف تر بتواند موثر واقع بشود. روندی که آن کارگروه طی کرد روند و روال منطقی درستی بود و طرحی که  تهیه شد طبیعتا طرح خوبی بود.

رضایی:

یک سال و نیم تا دو سال طول کشید.

صدای معلم:

چند نشست کاری بود؟

رضایی:

فکر می کنم پنجاه نشست بود. محصول این به کمیسیون رفت. یعنی غیر از این کارگروه بعد از این که کارگروه کارش را انجام داد و این طرح را آماده کرد به کمیسیون منابع انسانی رفت. چندین جلسه هم در آنجا طول کشید که با حضور اعضای کمیسیون مورد بررسی قرار گرفت. روندی که در کارگروه طی شد روند منطقی بود. ابتدا در آنجا برایند پژوهش ها و مطالعاتی که انجام شد از جمله پژوهش من که خوشبختانه نتایج تا حدی به دست آمده بود و در آنجا ارائه شد.

اول مشخص شد که این صلاحیت ها و شایستگی ها چه هستند و چه چیزهایی باید مدنظر قرار بگیرد. نحوه شاخص ها مشخص شد مبتنی بر همان مطالعاتی که انجام شده بود و بحث هایی که در می گرفت مثلا این دسته بندی شاخص ها و بعد آن درجه بندی که معلمان باید می شدند. اسمی که ما باید به آنها بدهیم و رتبه ای که در آن قرار می گیرند که در مورد این ها بحث شد. حتی خود من یک مطالعه تطبیقی را که انجام داده بودم گزارش اش را به کارگروه دادم . نمونه کشورهای دیگری که این کار را انجام داده بودند مانند کاندا، انگلیس، آلمان، سنگاپور.

 وقتی این رتبه ها مشخص شد. بعد بحث فرایند اجرایی بود. از مدرسه به منطقه یا استان ...

صدای معلم:

قبل از این که شما به مرحله اجرا برسید آیا ما حسب کارهای شما در قالب کارگروه ها و زیرمجموعه ای که تعریف شده بود در قالب یک سند پژوهشی مدون تنظیم شده است؟

رضایی:

بله. این هم بخشی از همان بود. این سازو کار پیش بینی بود. پیش بینی این که از لحاظ ساختار و تشکیلاتی که باید باشد تا به اجرا در بیاورد ، کار بررسی مدارک معلمان را انجام بدهند مانند همان کاری که در مورد اعضای هیات علمی انجام می شود. وقتی من هم می خواهم تبدیل وضعیت بشوم غیر از آن پایانه سالانه ام باید همه مدارکم را عرضه کنم . یک کمیته ای در سطح سازمان تشکیل می شود و مدارک من را بررسی می کند و امتیاز می دهد که این پژوهش و این مقاله من ، این کتاب من این فعالیت های من .....

صدای معلم:

یعنی مدل شما تا حدودی برگرفته از سیستم آموزش عالی بوده است ؟

رضایی:

تا حدودی البته متناسب با وضعیت آموزش و پرورش.

صدای معلم:

این مرجع صلاحیت داری که شما در طرح تان تعریف کردید برای بررسی صلاحیت های حرفه ای معلمان مشخصا آن نهاد چه بوده یا ترکیبش چه بوده است؟

رضایی:

آن از مدرسه شروع می شد. ترکیبی بود . معلم بود ، نماینده شورای معلمان بود. از گروه آموزشی یک فرد متخصص در رابطه با آن حوزه می آمد. آن ترکیب خوبی بود. از مدرسه شروع می شد به نظر می رسد خااستگاهش باید مدرسه باشد. تاکید در جلسات هم همین بود. دو چیزی که در آن جلسات تاکید می شد یکی این که طرح رتبه بندی معلمان رویکرد توسعه حرفه ای دارد. درست است که از نظر مالی کمکی باشد ولی همان طور فرض کنید که در شرایط درست فرد استادیار باید با دانشیار تفاوت داشته باشد در ارتباط با معلم هم باید این گونه باشد. ممکن است حقوق این ها متفاوت باشد اما آن چه که مهم تر است جایگاه حرفه ای اینها است. دو چیز که تاکید روی آن فرایند بود این که بحث ما در اینجا افزایش مالی فرع است. این که هویت حرفه ای معلم از طریق توسعه حرفه ای اش احیا بشود و تقویت شود.

صدای معلم:

پس هدف نهایی  از توسعه حرفه ای معلمان چه بوده است؟ مگر نه این که به افزایش حقوقی منتهی بشود قابل ملاحظه باشد مانند سیستم آموزش عالی؟

رضایی:

 بله. این خود به خود حاصل می شد. اما این که معلم هویت حرفه ای پیدا بکند ، توسعه حرفه ای پیدا بکند خودش برای خود حرفه ای اش احترام قائل باشد و این مورد احترام جامعه واقع بشود.

صدای معلم:

تفسیر شما در زمینه تعریف و تببین هویت حرفه ای تا چه حد مورد قبول نهادهایی در آموزش و پرورش مانند گزینش ها، حراست ها، دانشگاه فرهنگیان و... است؟

رضایی:

مغایرتی با آن نهادها ندارد. منظور از هویت حرفه ای این است که معلم دانش و مهارت و نگرش حرفه ای داشته باشد. این مغایرتی با فعالیت آن نهادها ندارد. معلم باید بداند و بتواند به نسبت کاری که می خواهد انجام بدهد متعهد باشد این می شود همه آن هویت حرفه ای و خودش را به عنوان یک معلم باور داشته باشد.

 در آن طرح بعد از این که این ساختار مشخص شد بعد از آن بحث مالی آن بود. یعنی جدول مالی که تنظیم شد که بر اساس میزان امتیازی که معلم می گرفت و در آن رتبه قرار می گرفت آنجا افزایش هم در خور توجه بود چون آن فاصله ای که در نظر گرفته شده بود فاصله پنج سال یک بار بود و میزان امتیازات.

اتفاقا نکته ای که ما در آنجا داشتیم به خاطر این نقیصه ای که در آموزش عالی پیش آمده بود مانند مقاله های کپی پیست بیشتر معطوف شده بود به عملکرد معلم که حالا ابزارهای مختلفی برای این ارزیابی باید پیش بینی می شد.

 فرض کنید که مثلا اولیا مداخله داشته باشند ، دانش آموزان مداخله داشته باشند ، مدیر مدرسه مداخله داشته باشد ، شورای معلمان گروه اموزشی انجمن همه اینها بیایند به این ارزیابی مداخله داشته باشند. از جمله بحث سازمان نظام معلمی مطرح شد که نقش حرفه ای سازمان نظام معلمی را در نظر داشتیم و قائل بودیم که در ارزیابی  مداخله موثرداشته باشد به عنوان یک سازمان بی طرف تر بتواند موثر واقع بشود. روندی که آن کارگروه طی کرد روند و روال منطقی درستی بود و طرحی که  تهیه شد طبیعتا طرح خوبی بود. هر فعالیتی ممکن است اشکالاتی داشته باشد که می توانست در عمل اشکالاتش مشخص شود و رفع شود.

صدای معلم:

در این کارگروه هایی که شما داشتید فعالیت می کردید آیا مشخصا افرادی از معلمان یا گروه های آموزشی در آموزش و پرورش یا نماینده های معلمان حضور داشتند ؟

رضایی:

بله. اتفاقا یکی از نکات قوتش این بود که ترکیب خیلی جامع بود. از معاون پژوهشی دانشگاه فرهنگیان شهید رجایی گرفته تا خود مدیر و معلمان در این کارگروه شرکت داشتند. حتی وقتی به کمیسیون آمد باز هم نمایندگانی از معلمان و مدیران در جلسات دعوت می شدند که طرح چکش کاری شد و نقیصه ها رفع شد. سعی شد که یک محصول تقریبا بی اشکالی تهیه بشود.

پیاده سازی و ویرایش : زهرا قاسم پور دیزجی

ادامه دارد