اگر یک زمانی سازمان ملل یا شورای امنیت یا امریکا علاقه اش این بود که در فلان کشور دنیا اتفاقی بیفتد ، قطعنامه صادر می کرد ، شرط می گذاشت . قطعنامه های از جنس سیاسی و نظامی که شورای امنیت صادر می کرده علیه کشورها یا از جنس شروط بانک جهانی صندوق پول می گذاشته و منوط می کرده تبلیغ در فلان کشور فلان وام را ...همین در ترکیه یا بسیاری از کشورهای دنیا فهرست بلند بالایی از شروط را که بسیاری از اوقات حتی اقتصادی نبود ، منتها از طرف صندوق بین المللی پول می پذیرفتند تا به آنها وام مربوطه تخصیص داده بشود. این تبدیل شد به این که اصلا چنین دستورهایی به کشورها ندهیم چون کم کم پذیرا نیستند ، مردم شان می پذیرند زیاد فشار بیاوریم می الآن می گویند استعمار نوین را می فهمیم و شورش می کنند علیه دولت هایشان. انقلاب می کنند. کمااین که در بیداری های اسلامی و بهارهای عربی ما آن را دیدیم. دیگر مردم پذیرای آن جنس نیستند. جنس جدیدی می طلبند. دیگر حسنی مبارک ها باید بروند سی سی ها می توانند حکومت کنند نه حسنی مبارک. و این فرایند ادامه دارد هنوز در مرحله گذار است. تبدیل به این شد که با ابزارهای نرم حکم اینها را افقی کنند مانند این که یک شاخص می سازند ؛ شاخص های ترکیبی و در آن شاخص ها، شاخصی می دهند که کشور شما در رقابت پذیری جهانی مثلا از بین این صد و هشتاد کشور رتبه هفتادم را دارد . بعد شما در این کشور بدون این که بدانید آن شاخص از کجا آمده مبتنی بر چه مولفه هایی است مثلا شاخص رقابت پذیری جهانی بالغ بر 120 مولفه دارد.
ما عینا می آییم سراغ این که هر کاری را بکنیم درون کشورمان که در آن شاخص جهانی که بُعد رسانه ای بسیار بزرگی هم پیدا کرده رتبه مان از هفتاد را به شصت و پنج برسانیم و این یک موفقیت است. پس اتفاقاتی که قبلا به صورت دستور یا بخشنامه یا قطعنامه برای کشورها صادر می شد الآن دیگر صادر نمی شود. الآن فقط شما را سُرت می کنند . این نه فقط در حکمرانی جهانی اتفاق افتاد ، در حکمرانی های دیگری هم اتفاق افتاده است. یک نظام استاندارد می سازند ، حکمرانی های کشوری که فقط می گویند شما استاندارد فلان را ندارید ؛ هیچی به شما نمی دهند . می خواهید داشته باشید می خواهید نداشته باشید ولی برای این که شما در این دنیا نفس بکشید مجبورید فلان استانداردها را کسب کنید. وقتی می خواهید کسب کنید به شما گاید لاین می دهند. دقت کنید دستورالعمل نمی دهند ، دستور العمل نمی دهند ، گاید لاین می دهند. همه اش نرم است . ولی شما همان گاید لاین ها را از هر دستور دیگری جدی تر و عمیق تر برای خودت تکلیف می کنی و اجرا می کنی. شاخص بعدی در مورد استعداد.( Global Talent Index ).
از این شاخص ها بروید در سایت یو ان سازمان ملل باز کنید قریب به دویست و پنجاه شاخص است که دنیا را با شاخص ها حکمرانی می کند. شاخصی می سازند به نام استعداد جهانی. حالا ما می گوییم استعداد یعنی آی کیو حالا کمی هم اضافه کنیم بشود ای کیو و کمی هم برویم سراغ معیارهای دیگری که تعداد قبولی ما در دانشگاه ، المپیادی های ما در خارج از کشور و مدال هایی که برده ایم .
نه خیر ! این شاخص استعداد جهانی نیست . هفده تا مولفه است که در آن مولف ها ایران چها و چندم است. بعد نظام اجرایی کشور برای این که از آن چهل و سومی ارائه شده است بشود سی و پنجمی موفقیت خودش را نشان بدهد تمام برنامه هایی که پشت سر هم علیه شاخص چیده شده را عینا اجرا می کند .
به این می گویند حکمرانی های افقی.
زمانی حدود سیزده سال پیش خدمت آقای دکتر تورانی بحث راجع به همایش سال پیامبر اکرم بود . همایش رویکرد مدیریت اسلامی در مدیریت مدرسه بود . آنجا به ایشان پیشنهاد دادم که لازم نیست برای این که مدارس اسلامی تر شود دستورالعمل بفرستید ، بخشنامه بفرستید . این برای دنیای شصت هفتاد سال قبل است و هنوز نظام حکمرانی ها بر اساس قانون و دستورالعمل و بخشنامه کار می کنند . شما اصلا با مدارس هیچ حرفی نزنید ، شما فقط یک شاخص خوب بسازید ، بعد رسانه ای اش را تکمیل بکنید فقط به مدرسه بگویید شما بین پانصد مدرسه که مورد توجه ما است شما چهارصد و نود امین هستید. این را خوب به مردم بگویید ، مفصل ارائه بدهید و آن مدرسه برای این که خودش را از چهار صد و نود و هفتمی به چهارصد و نود ارتقا بدهد تمام گاید لاین های شما را دانه به دانه اجرا می کند و شما اصلا مجبورش نکردید. این می شود حکمرانی های نرم و الان در دنیا دارد کار می کند و اتفاق می افتد.
در دنیای حکمرانی های نرم یک ، شاخص ها و ابزارها . دو معاهدات حرفه ای ؛ مجموعه ای از رشته های تخصصی مانند شیمی دور هم جمع می شوند ، یک سری استانداردهای علمی می نویسند. آن استانداردهای علمی می آیند در کشور حکمرانی می کنند چون اگر آنها را انجام ندهید شما در دنیا در محدوده ها شناخته نمی شوید.
در استانداردهای متعدد، استاندارد غذایی بگیرید ، استاندارد کشاورزی بگیرید ، استانداردهای صنعتی بگیرید. ما برای این که در دنیا به عنوان یک فرد معروف بشویم باید ایزو داشته باشیم .همه شرکت های ما انواع ایزوها را کسب می کنند ؛ ایزو چیست؟ ایزو کیست؟ بسیاری از مولفه هایی که ایزو می چیند برگرفته از تئوری هایی است. مثلا در مورد انبارداری ده ها تئوری داریم . انبارداری مطلوب چیست؟ و بعد بومی انبارداری چیست؟ بالاخره انبارداری در هوای سرد و گرم و جنوب و شمال فرق می کند. ایزو می گوید اگر می خواهید ایزو دوهزار و هفت را بگیرید در فلان حوزه انبارداری باید اینها را رعایت بکنید و شما تا آنها را نگیرید ایزو نمی گیرید. مثال کاملا واضحی می زنم. برویم به سمت بحث های فرهنگی مفصل است چون آیا ما مثلا ایزوی دوهزارو هفت را اگر بگیریم متناسب با شرایط بومی ایران هست یا نه و یا اصلا بحث این نیست . کسی نمی پرسد پشت صحنه ایزو چیست؟
الآن من می خواهم IT این سازمان را می خواهم بررسی کنم. ایزو بیست و یک هزارو فلان دارد ، ما در معاونت پژوهشی دانشگاه که ایزوی آن را کسب بکنیم. ایزو می گوید منابع انسانی باید این گونه باشد ، سیستم هایی که استفاده می کنید ، باید این گونه باشد. چرا از رتبه سیسکو استفاده نکردید ؟ رتبه سیسکو جاسوسی است. ثابت شده من رتبه ایرانی دارم. پس ایزو به شما نمی دهیم. تا زوایای ریز و پنهان ما را شاخص ها ، استانداردها ، کنوانسیون های حرفه ای و پرافشینال که اصلا سیاسی نیستند و نهادهای غیر سیاسی مردمی محض تا جزئیات حکمرانی کشور نفوذ دارد. نفوذ که می گویم به معنای سیاسی آن به مفهوم " ورود " . مثالی بزنم . نزدیکترین مثال فوتبال است. فیفا یک زمانی فدراسیون جهانی بود در چهل پنجاه سال پیش. کنفدراسیونی جهانی دور هم جمع می شویم جام جهانی هم برگزار می کنیم. اما فیفای الآن غیر از فیفای چهل سال پیش است. فیفای الآن حکمرانی می کند. چگونه حکمرانی می کند ؟ مثلا مسابقه فوتبالی را عمدی یا غیر عمدی می افتد شب احیا که مراجع تقلید ما می گویند نشود ، حاکمیت سیاسی هم می گوید نشود ولی می شود !
آیا این حکمرانی درست است؟
زنان در ورزشگاه حضور پیدا بکنند یا نکنند. چگونه پیدا می کنند. دست ما نیست. ما حکمرانی سیاسی نداریم که بشود یا نشود. اینها حکمرانی های نرم فرامرزی است که دارد مرزهای ملی را در می نوردد. یعنی دنیای آینده دنیایی است که مرزهای ملی در آن به این شکل وجود ندارد. مثال فیفا مفصل است. تک تک زوایای مالی فوتبال ما ، زوایای حقوقی ما ؛ این که رئیس فدراسیون را چه کسی انتخاب بکند یا نکند دارد از حاکمیت سیاسی دور می شود به حاکمیت فوتبالیست های کشورمان واگذار نمی شود و یا به کانون پیش کسوتان فوتبال واگذار نمی شود و خوشحال بشویم که سیاست زده و سیاسی نباشد ، حرفه ای بشود واگذار می شود به یک جریان جهانی . و تغییراتی را که می بینید خیلی جالب است. همین تغییرات من در فوتبال از منظر سیاست عمومی بسیار دنبال می کنم چون شاید بهترین گزینه و کیس در کشور ما برای این که مسائل مدیریتی کشور را مطالعه کنیم فوتبال است .
خیلی جالب است. در این حد حتی در ورزشگاه هایمان باید شماره روی صندلی هایمان بگذاریم یا نگذاریم ، سالیان سال بگوییم پول لازم است اجرا نمی شود ، فیفا دستور بدهد اجرا می شود. فیفا تعلیق بکند ما حاضریم همه مصوبات هیات دولت، فدراسیون هایمان و وزارت ورزشمان را کنار بگذاریم تا تعلیق نشویم. به این می گویند حکمرانی نرم افقی. به این می گویند کنار رفتن مرزهای رقیق شده و کمرنگ شدن مرزهای ملی در حکمرانی ها. این اتفاقی است که دارد پیش می آید. یک زمانی در کشورها حاکمیت های سیاسی با جغرافیای سیاسی با جغرافیای طبیعی با هم منطبق بود. شما می توانستید بگویید دقیقا در جغرافیای طبیعی من حاکمیت سیاسی دارم ، می خواهم اینجا فلان شبکه تلویزیونی راه بیاندازم دیده بشود یا نشود. فلان خبرگزاری باشد یا نباشد. ولی الآن این طوری نیست. الآن شبکه های اجتماعی بیشتر از بعضی خبرگزاری ها می تواند خبرسازی کنند ، می توانند موج بسازند .همین شبکه های اجتماعی مانند تلگرام و غیره اینها ابزارهایی هستند از کمرنگ کردن حاکمیت های سیاسی در کشورها .
من هم منفی آن را می گویم هم مثبت آن را ، فرقی نمی کند. این اتفاق دارد می افتد. دنیای نت ورک ها ( NETWORK ) که ما بیست سال است که از آن گذشتیم داریم و امروزه داریم وارد دنیای چینها ( CHAIN ) و زنجیره ها می شویم ، تمرکز گرایی ها دارد تبدیل می شود به عدم تمرکز ها .این فقط مسئله ما نیست. امروزه آمریکائی ها هم این مشکل را دارند. که مثلا قبلا یک آسوشیتدپرس بود ، چهار تا خبرگزاری بود و هر چه دلشان می خواست می گفتند الآن با شبکه های اجتماعی ما می توانیم کلیپ های انقلاب اسلامی را در آمریکا بچرخانیم ، اگر بلد باشیم. اگر نمی چرخانیم تقصیر خودمان است. دیگر آن انحصارات دارد از بین می رود با شبکه های اجتماعی ، با دنیا چین و زنجیره ها دارد انحصارات از بین می رود. همین بیت کوین دارد انحصار دلار و حکمرانی پولی در آمریکا را مخدوش می کند . جلسات و گزارشاتی که برگزار می کنند چگونه ما باید در دنیای چین حکمرانی سیاسی خودمان را حفظ بکنیم. این یک بحث جدی بین دانش امروز و موضع جهانی است.
در این دنیا در اواخر قرن بیستم نشستند و گفتند ما در استعمار نوین با حکمرانی نرم و افقی باید برنامه های جهانی بنویسیم. اولین برنامه ای که کلید زدند برنامه هزاره سوم بود. بشر به لحاظ روانی معمولا این گونه است که مثلا از شنبه من فلان کار را می کنم یا از بعد عید غدیر فلان کار را می کنم دنیا پذیرای این بود که بگوید هزاره سوم می خواهم چه بشوم. می خواهم همه اشتباهات گذشته را کنار بگذارم و دیگر آدم خوبی بشوم. گفتمان هزاره سوم در دنیا پذیرش داشت. 10 سال ها روی آن کار کردند و برنامه هزاره سوم را دادند به اسم ام دی جی.
( Millinium Development Goals)
اهداف توسعه هزاره. و این اهداف دو هزاره در هشت محور به دنیا ارائه شد و دنیا هم اجماع کرد . طبیعتا در این ده ساله دنیا عملا مشارکت ظاهری به آن داده اند. کاملا دعوتشان کردند و نشست و برخاست کردند ، جلسات تشکیل دادند ، به متن رسیدند ولی واقعیت مشارکت اصیل نیست. حرف های خوب هم در آن زیاد است این هشت محور را نگاه بکنید بسیار حرف های خوبی است. قرار بر این بود که این میلنیوم گلز پانزده ساله باشد یعنی افق پانزده ساله را برنامه ریزی کرده بود. از سال 2012 شروع کردند برای پانزده ساله دوم برنامه بریزند اسم این شد اس دی جی . ( Sustainable Develpoment Goals )
اهداف توسعه پایدار. به جای هشت بند هم شد 17 محورو 17 بند . چون پانزده سال دوم بود اسم دومی هم اس دی جی دارد به اسم 2030 . کشورها دوباره تقریبا از 2012 کنوانسیون ها و جلسات مختلف را برقرار کردند و مجامع مختلف شکل گرفت و مسئولین ما هم در آن شرکت کردند.
من یادم هست آن موقع آقای ضیاء مدیر کل بود و در برخی جلسات 2030 و در یکی از آن هفده محور که محور آموزش و پرورش است آقای حاجی بابایی شرکت کرد و به مردم گزارش داد . من خودم خبر و تصویر خبری آن را دادم. آقای ذوعلم هم گزارش داد . آن موقع این جا مدیر کل بود و گزارش داد و ما رفتیم در فلان جلسه یونسکو و فلان زمینه ها بحث کردیم .
آن موقع همه پیش نویس های 2030 بود .
رفتیم و نشستیم در این زمینه ها بحث کردیم. اینها همه پیچیدگی های 2030 بود. ولی جالب است که آن موقع آقایان نفهمیدند که دارند در چه پروژه ای مشارکت می کنند !
این سند 2030 در پانزده ساله دوم هم اجرا شد و هشت بند اول هم اجرایی شد. در این اجرائیات هم دولت های ما گزارش دادند به مجامع بین المللی تقریبا همه آن چه را که در این هشت محور در همه دنیا ارائه می شد اجرا شد .
ادامه دارد
پیاده سازی و ویرایش : زهرا قاسم پور دیزجی
نظرات بینندگان