اشاره:
شوک کووید 19 در اسفند 1398 نظام آموزش و پرورش ایران را با چالش هاي زیادی مواجه ساخت. در آن فضا آموزش مجازی، پديده‌اي نوپديد محسوب مي‌شد كه بدون وجود زیرساخت ها و سامانه های مناسب و آماده نبودن معلمان، خانواده ها، مدیران و سیاستگذاران، با كاركردي ضعيف به ناچار جايگزين آموزش حضوري شد.
هم‌اكنون پس از گذشت 2 سال از آن پاندمي، برآورد دقيقي از تعداد هفته‌هاي تعطيلي مدارس كشور- با توجه به تنوع مدارس از عشايري و روستايي تا مدارس شهري_ وجود ندارد. ترديدي نيست كه در 2 سال گذشته مقدار و عمق يادگيري دانش‌آموزان مطلوب و حتي قابل انتظار نبوده و اغلبِ دانش‌آموزان در معرض افت يادگيري و ترك تحصيل و نيز مشكلات بهزيستي و سلامت روان قرار گرفته‌اند. بنابراين، اتخاذ تدابير مناسب و مداخله‌‌هاي مؤثر براي جبران افت و شكاف يادگيري و جلوگيري از پیامدهای زيان بار رواني، اجتماعی، اقتصادي و فرهنگي ضروري به نظر مي‌رسد.
در اين فرصت پيش آمده پيشنهاداتي براي مواجهه با پديده افت يادگيري به شرح زير ارائه مي‌شود.
1.پایش خسارت های ناشی از بحران کرونا بر کیفیت یادگیری در راستای برانگیزاندن مدیران و دست اندارکاران
بر اساس تحلیل اقتصاددانان حوزۀ آموزش و پرورش در سطح جهان، هر سه ماه تعطیلی مدارس در بحران کرونا موجب کاهش 5 / 1 درصدی تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورها در نیم قرن آتی خواهد شد (هانوشک و ووزمان، 2020). بر این اساس کشوری که 12 ماه تعطیلی داشته است، 6 درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) خود را در نیم قرن آتی از دست خواهد داد. کودکان متأثر از این افت یادگیری، 10 تریلیون دلار (چیزی معادل 8% از GDP جهانی) از درآمدهای خود را در طول زندگی از دست خواهند داد. برای هر کودک این کاهش درآمد معادل از دست دادن یک سال درآمد از بازارکار در طی دوران فعالیت شغلی است(بانک جهانی، 2020). شبیه سازی های اخیر (بانک جهانی، 2020) نشان می دهند که با یک سناریوی محافظه کارانۀ فقط 5 ماه تعطیلی مدارس، کشورهای دارای درآمد ضعیف تا متوسط با کاهش کیفیت سالهای تحصیل تا حداکثر حدود 9/0 (9 ماه) مواجه خواهند شد و فقر یادگیری از 53 درصد پیش از پاندمی به 63 درصد افزایش خواهد یافت. این امر کشورهای دارای عملکرد تحصیلی ضعیف پیش از این بحران را بیشتر تحت تأثیر قرار خواهد داد.
پيشنهاد مي شود تيم اقتصادي و مديريتي در سطح وزارتخانه تشكيل شود و اثرات بلندمدت افت يادگيري دانش‌آموزان را بر اقتصاد كشور تحليل كنند.
- تدوين و اجراي برنامه‌هاي ترميمي به اقتضای مدارس در مناطق بحرانی و خطرپذیر
افت يادگيري در طول زمان بدون اقدامات ترميمي، پيچيده‌تر مي‌شود. بايد توجه داشت كه يادگيري يك فرايند تجميعي یا تراکمی است و يادگيري هاي تازه، بر شالوده مهارتها و دانش هاي اکتسابی پيشين بنا مي‌شوند. وقتي دانش آموزان يادگيري‌هاي پايه را به خاطر تعطیلی مدارس يا آموزش از راه دور از دست مي دهند، شالوده‌هاي يادگيري‌هاي بعدي تشكيل نمي‌شود. در نتيجه، آمادگي براي يادگيري تضعيف مي‌شود و افت يادگيري رها شده و ترميم نشده به صورت خزنده به روند خود ادامه مي‌دهد مگر اينكه دولت‌ها اقداماتي براي ترميم و جبران يادگيري دانش آموزان هنگام برگشت به مدرسه انجام دهند. راهكارهاي ترميمي پيشنهادي را مي‌توان به شرح زير فهرست كرد: در وهله اول نظام آموزشي بايد به تشكل هاي مردم نهاد اعتماد داشته باشد. ثانياً بپذيرد كه خرد جمعي و عقلانيت نهفته در بيرون از آموزش و پرورش، ظرفيت ارزشمندي است كه مي تواند مورد بهره برداري قرار گيرد.
- تهیه و تدوین سریع یک برنامه یادگیری جبرانی باکیفیت و مناسب و جامع
- افزایش میزان ساعات حضور دانش آموزان در مدرسه،
- حضور دانش آموزان در مدرسه در روزهای تعطیل،
- طولانی کردن سال تحصیلی،
- کم کردن تعطیلات تابستانی،
- راه‌اندازي مدارس تابستانی و ایجاد فرصت های یادگیری فشرده برای دانش آموزان،
- تهیۀ منابع کافی اعم از وسایل و مکان امن برای یادگیری،
- پایش مشارکت جدی دانش آموزان از طریق تحلیل حضور، رفتار و پیشرفت یادگیری آنها،
- پشتیبانی انفرادی و آموزش خصوصی برای چیرگی بر مطالب درسی.
- آموزش و توجيه کارکنان آموزش و پرورش و مجريان در سطوح مختلف در ارتباط با شکاف یادگیری و تکنیک های مواجهه با آن بر اساس تجارب بین المللی
يكي از راهكارهاي مواجهه با افت يادگيري دانش‌آموزان آموزش نيروي انساني است. براي آنكه اين راهكار عملياتي شود در نظر گرفتن آن در سه سطح ضروري است:
- مسأله افت يادگيري و ضرورت انجام مداخلات توسط مسئولان پژوهشگاه مطالعات و معاونان وزير در صدا و سيماي ملي و محلي و نيز تريبون هاي نمازهاي جمعه و جماعت مطرح و از همه گروه‌هاي ذي‌نفع براي مشاركت و همكاري براي جبران عقب افتادگي‌ها دعوت شود.
- به منظور برانگيختن و درگير كردن گروههای ذی‌نفع با پديده شكاف یادگیری ايجاد شده در دو سال گذشته، مي‌توان به برگزاری وبینارهای آموزشی در زمینه چگونگی مواجه نظام آموزشی اقدام كرد. شايسته است اولين وبينارها براي مديران و كارشناسان حوزه ستادي تشكيل شود. پس از آن همزمان با تشكيل وبينارها، اطلاع رساني تشكيل اين وبينارها از طريق رسانه‌ها انجام شود. تدبيري اتخاذ شود كه همه گروه‌هاي ذي‌نفع (مديران استانها و مناطق، كارشناسان، مديران مدارس، معلمان، دانش‌آموزان و اولياي دانش‌آموزان) در اين وبينارها شركت كنند. براي برگزاري اين وبينارها مي‌توان از مديران و كارشناسان حوزه ستادي و صاحب‌نظران و فعالان حوزه تعليم و تربيت استفاده كرد. در وبينارها، مي‌توان به بررسي شواهد ناظر بر افت يادگيري، تبيين پديده شكاف يادگيري و افت تحصيلي، راهكارهاي غلبه بر شكاف يادگيري با توجه به ظرفيت هاي خاص هر منطقه، بهره مندي از تجارب زيسته مناطق و استان ها در زمينه پركردن شكاف يادگيري دانش آموزان، پرداخت. کودکان متأثر از این افت یادگیری، 10 تریلیون دلار (چیزی معادل 8% از GDP جهانی) از درآمدهای خود را در طول زندگی از دست خواهند داد. برای هر کودک این کاهش درآمد معادل از دست دادن یک سال درآمد از بازارکار در طی دوران فعالیت شغلی است(بانک جهانی، 2020).
- از معاونت های وزارت آموزش و پرورش خواسته شود تا اقدامات انجام شده در خصوص سنجش ميزان افت در حوزه‌هاي مختلف يادگيري را به تفكيك گروه‌هاي مختلف دانش‌آموزي، به‌طور مرتب گزارش كنند.
- در سطح استان ها و مناطق، مديران دوره هاي مختلف تحصيلي لازم است از اقداماتي كه درسنجش ميزان افت و ترميم شكاف يادگيري در سطح مدرسه قابل اجراست، حمايت هايي جدي به عمل آورند و مداخلات مدنظر پيگيري شود. پيش بيني و استقرار تيمي از مشاوران درسي براي كمك به معلمان جهت پركردن خلاءهاي يادگيري مفيد به نظر مي‌رسد.
- در سطح مدرسه، به آسيب شناسي وضعيت تحصيلي دانش آموزان و استخراج مشكلات پربسامد و جست و جوي راهكارهاي عملي در گروه هاي درسي مدرسه و شوراي معلمان، اقدام شود. معلم هر درس با توجه به نيازهاي مبرم برخي از دانش‌آموزان، با ابتكار خود از ظرفيت دانش آموزان توانمند براي كمك به دانش آموزان نيازمند استفاده كند.
- توسعه و تکمیل زیرساخت های لازم براي کاهش شکاف یادگیری
آموزش مجازی رویکرد مناسبی برای تداوم آموزش مدرسه‌ای در در زمان های بحرانی از قبیل بحران کرونا، حوادث طبیعی و آلودگی هوا، جنگ و غیره است. در دوره کرونا به صورت ضمنی ثابت شد که دانش آموزان نابرخوردار در ایران در مناطق محروم و روستایی و حاشیه‌ی شهرها با بسته شدن مدارس در معرض افت شديد يادگيري هستند براي مقابله با اين وضعيت راهكارهاي زير توصيه مي شود.
- اختصاص بودجه مناسب برای تجهیز و تأمین زیرساخت های آموزش مجازی در مدارس مناطق محروم در راستای کاهش شکاف عدالت آموزشی؛
- تعامل مداوم با وزارت ارتباطات و شورای عالی مجازی برای افزایش پهنای باند و تأمین و استقرار اینترنت با کیفیت در مدارس؛
- انتخاب و توسعه سیستم های مدیریت یادگیری با توجه به ابعاد تربیتی و پداگوژیکی دانش‌آموزان؛
- مجهز كردن مدارس به تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مناسب آموزش مجازی؛
- تشکیل و آماده کردن کادر و کارشناسان پشتیبان آموزش مجازی؛
- توسعه ظرفیت های وباگوژي معلمان و توانایی به کارگیری امکانات مولتی مدیا و تصویری؛
- تهیه قوانین و مقررات برای حفظ حریم شخصی و حفاظت از لاگ داده های سیستم های مدیریت یادگیری در وزارت آموزش و پرورش؛
- قطع نکردن آموزش مجازی و به کارکیری یادگیری ترکیبی در مدارس کشور در شرایط پسا کرونا
- اتخاذ تدابير مؤثر توسط آموزش و پرورش برای حضور فعال سازمان های مردم نهاد مرتبط با تعلیم و تربیت در کاهش افت یادگیری.
در سطح كشور، سازمان‌هاي مردم نهاد و خيرين به صورت پراكنده مشغول خدمت‌رساني هستند. در شرايط حاضر، استفاده از ظرفيت اين نهادها بسيار مفيد خواهد بود. براي استفاده از ظرفيت سمن‌ها اقدامات زير پيشنهاد مي‌شود:
- در وهله اول نظام آموزشي بايد به تشكل هاي مردم نهاد اعتماد داشته باشد. ثانياً بپذيرد كه خرد جمعي و عقلانيت نهفته در بيرون از آموزش و پرورش، ظرفيت ارزشمندي است كه مي تواند مورد بهره برداري قرار گيرد. ثالثاً زمينه هاي همكاري (توزيع منابع، ايجاد زيرساخت‌ها، جذب معلمان با كيفيت ) را تعيين نمايد و متناسب با هر زمينه از سمن‌هايي كه كار كرده اند، دعوت به همكاري كند و براي اين نوع همكاري چهارچوب هايي را در قالب تفاهم نامه هاي مشترك تنظيم نمايد.
- مقررات همكاري با پشتيبان‌هاي آموزشي داوطلب و يا سازمان‌هاي مردم نهاد تبيين شود.
- معلمان (شاغل يا بازنشسته) كه داوطلب تدريس يك به يك هستند، شناسايي و ترغيب شوند.
- مواد آموزشي و ارزشيابي در فضاي مجازي در سطوح مختلف براي استفادة دانش‌آموزان با نيازهاي مختلف تهية و توليد شود.
- ابزار فن آوري مورد نياز خانواده‌هاي نيازمند تأمين شود.
- سايتي براي ثبت‌نام متقاضيان و همكاري (ثبت نام و آگاهي از نحوه، حوزة و زمان‌هاي همكاري آنها) و ارتباط بين آنها و دانش آموزاني كه نيازشان متناسب با خدمات ارائه شده است، از طرف داوطلبين راه‌اندازي شود.
- استفاده از تجارب بین المللی
رصد تجربه ها و سیاست های نظام آموزشی کشورهای مختلف در مواجهه با افت یادگیری دانش آموزان و سایر عوامل مرتبط در دستور وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد. شواهد بين‌المللي در باره نظام آموزش و پرورش آينده‌نگر نشان مي‌دهد كه در درازمدت، سیستم‌ها باید تاب‌آوری یادگیرنده را تقویت کنند و محیط‌هایی را مهيا کنند که در آن هر فرد شایستگی‌های لازم برای دستیابی به پتانسیل کامل خود را داشته باشد. برای این منظور سیاستگذاران می توانند اقداماتی را برنامه ریزی کنند که منعطف بوده و تاثیر زیادی در رفع شکاف های تحصیلی دانش آموزان داشته باشد. بنابراين سیاستگذاران مي باید سیستم های تاب آوری را در نظر بگیرند که توانایی پاسخ به نیازهای تمام دانش آموزان را داشته باشند به خصوص دانش آموزانی که آسیب پذیرتر هستند.
برای این امر موارد زیر پیشنهاد می شود:
- تدوين برنامه هاي بلندمدت براي كاهش افت يادگيري- نابرابری‌های یادگیری بسیار پیچیده‌تر از آن هستند که به سرعت برطرف شوند. علاوه بر این، اثرات بحران كويد 19 احتمالاً فراتر از بازگشایی مؤسسات آموزشی ادراك می شود. بنابراین، دانش‌آموزان برای پر کردن شکاف‌های یادگیری نیاز به حمایت فوری دارند، و دولت باید تعهد بلندمدت را در برنامه هاي خود قرار دهد.
- انتخاب مداخلات جامع و منعطف براي كاهش افت يادگيري- انعطاف‌پذیری در طراحی خط‌مشی، عوامل اجرایی را قادر می‌سازد تا مداخلات و تلاش‌های اصلاحی را با نیازهای مخاطب و تقاضاهای آن ها تغییر دهند. مکانیسم‌های انعطاف‌پذیری ممکن است شامل تغییر تمرکز از کنترل به مؤسسه یا سطح محلی، گرد هم آوردن متخصصان با تخصص‌های مختلف برای تطبیق مداخلات، یا فراهم کردن ابزارها و منابع برای امکان استفاده از انواع روش‌های تحویل باشد. در اين راستا، سیستم‌های آموزشی باید رویکردهایی را اتخاذ کنند که تجربه یادگیری دانش آموزان را شکل دهد. این رویکردها می تواند شامل تقویت رفاه دانش‌آموزان، ایجاد جو یادگیری مثبت در مؤسسات آموزشی، و تقویت پیوندهای خانه و مدرسه برای ایجاد یک محیط آموزشی دانش‌آموز محور باشد. مشارکت دادن دانش‌آموزان و والدین در ارائه مداخلات آموزشی، ايدههاي مفیدی برای دستیابی به این هدف است.
- استفاده از مكانيسم‌هاي نظارتي و ارزيابانه براي حداکثرسازي اثربخشي - در شرایط بحرانی بایستی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نظارت شود و فرایند آموزشی مطابق با نیازهای دانش آموزان بوده و قبل از معرفی اقدامات اصلاحی، ارزیابی های تشخیصی برای اطمینان از برآورده شدن کامل نیازهای دانش آموزان صورت گيرد.
پایان پیام/
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان