« انتخاب رشته » احتمالا یکی از مهم ترین اتفاقاتی است که در طول زندگی تحصیلی دانش آموزان رخ می دهد و جای تاسف دارد اینکه هنوز تکلیف دانش آموزان پایه نهم مشخص نشده و همه چیز به روزهای پایانی کشیده می شود.
به دقایق نود سال تحصیلی نزدیک می شویم و هنوز شیوه نامه مشخصی از هدایت تحصیلی به مدارس ارسال نشده است .هاله ای از ابهام همه چیز را فرا گرفته است . تکلیف هزاران دانش آموزان پایه نهم دبیرستان ها به دقایق پایانی گره خورده . این نشان از آن دارد که مدیران حوزه ستادی چقدر با" تدبیر" تصمیم سازی و تصمیم گیری می کنند .
گرچه موضوعاتی از این دست ای بسا در میان هزاران مشکل آموزش و پرورش گم باشد و مدیران ارشد آموزش و پرورش دغدغه های مهم تری داشته باشند ولی اینکه نگاه آزمایشگاهی به هزاران دانش آموز داشته باشیم نیز به نظر بی انصافی است .
مدیران ارشدی که یک شبه نظامی آموزشی را عوض می کنند ؛ آیا یک بار هم به این موضوع فکر نکرده بودند که قبل از آنکه اقدامی در این خصوص داشته باشند بایست نقشه راه را فراهم کنند؟
آنچه از فحوای کلام مسئولین آموزش و پرورش در این روزها بر می آید گویا قرار است رشته های متوسطه سهمیه بندی شود و طی یک دفترچه ای به دبیرستان های متوسطه اول ارائه شود تا بر اساس آن دانش آموزان به رشته های مختلف توزیع شوند .
اینکه آموزش و پرورش تازه فهمیده است که توزیع عادلانه ای از دانش آموزان در سال های گذشته انجام نشده است اتفاق میمون و مبارکی است حتی اینکه تاکید و تمرکز آموزش و پرورش بر آن شده که دانش آموزان بیشتر به هنرستان های فنی و حرفه ای بروند نیز کار پسندیده ای است اما گفتن چند نکته خالی از لطف نیست :
نخست این که : از قدیم گفته اند سالی که نکوست از بهارش پیداست و بهار انتخاب رشته در سال جاری به نظر نمی رسد چنگی به دل بزند ؛ چرا که انتخابی که قرار است در ثانیه های آخر سال تحصیلی آن هم بدون هیچ برنامه مشخص و منسجمی صورت بگیرد گمان نمی کنم آش دهان سوزی شود .
دوم آن که : وقتی از انتخاب رشته صحبت می شود مراد آن است که چنان چه دانش آموزی شرایط ورود به رشته ای را داشته باشد با ارائه اطلاعاتی مناسب دانش آموزان در انتخاب آینده ی خود مخیر باشد نه آنکه از مدیران مدارس تلویحا خواسته شود که موتور اغنا گری خود را روشن کنند و دانش آموزان را به رشته هایی که مد نظر است هدایت کنند .
سوم آن که : وقتی ما اصرار داریم؛ دانش آموزان را به هنرستان ها هدایت کنیم فرض مان بر این است که بستر لازم در هنرستان ها فراهم است و دانش آموزان وقتی به آنجا می روند با فراغ خاطر در رشته های عملی ادامه تحصیل خواهند داد نه آنکه دانش آموزان را به رشته ای هدایت کنیم که زیر ساخت های لازم برای آن فراهم نشده است .
چهارم آن که : قبل از آنکه دانش آموزان را تشویق به رفتن هنرستان ها کنیم بد نیست آسیب شناسی لازم در خصوص اینکه چرا دانش آموزانی که از نمرات برتری برخوردار هستند تمایل و رغبتی به رفتن هنرستان ها ندارند را مورد مطالعه قرار دهیم .
پنجم آن که: تعریف روشنی از نقش مشاوران در هدایت تحصیلی ارائه شود نه آنکه لباس دوخته و بریده شده را در اختیار مشاوران قرار دهیم و از آنها بخواهیم این لباس را به تن دانش آموزان بپوشانند . آن هم لباسی که در حد و اندازه دانش آموزان نیست و من البته در این یادداشت بیشتر تمرکزم بر این بند خواهد بود .
لازم می دانم فرآیند مشاوره را برای آن دسته از مسئولین که گویا فراموش کرده اند مشاوره چه تعریفی دارد دوباره یاد آوری نمایم .
"معنای لغوی مشاوره ، همکاری کردن و رأی و نظر تخصصی دیگران را برای انجام دادن کاری خواستن است ( شفیع آبادی - 1372)" گرچه تعاریف متعددی برای مشاوره ارائه شده است ولی من برای آنکه اتلاف وقت ننمایم به همین تعریف بسنده می کنم .
آنچه مسلم است مشاوره امری یاری رسان است برای آنکه مراجع به یک تصمیم برسد ؛ به تعبیری ما (مشاور) در مشاوره با کمک مراجع" تصمیم سازی "می کنیم نه "تصمیم گیری " یعنی آن قسمت دوم که تصمیم گیری است صرفا در اختیار مراجع است و مشاور نقش پر رنگی در آن ندارد .
با این مقدمه به گمانم مشاوران مدارس در فرآیند هدایت تحصیلی مستقیما برای دانش آموزان تصمیم گیری خواهند کرد و نقش "انتخاب رشته" عملا در حد یک حرف باقی خواهد ماند چرا که اگر بپذیریم؛ دانش آموز شرایط رشته را آورده است این وظیفه ی ذاتی آموزش و پرورش است تا آن قسمت که مربوط به خودش است را فراهم نماید یعنی کلاس هایی را ایجاد نماید تا دانش آموزانی که رشته لازم را احراز نموده اند در آن به ادامه تحصیل بپردازند .
ارائه دفترچه و سهم بندی کردن مدارس برای معرفی دانش آموزان به رشته های ریاضی ، تجربی، انسانی، فنی و... جز اینکه یک کاغذ بازی اضافی و سر در گمی و اعتراض بر دوش مدارس بگذارد کار دیگری نخواهد کرد .
من گمان می کنم آنچه در حال رخ دادن است این است که مدیران ارشد آموزش و پرورش توپ را در زمین مدارس می اندازند تا ببینند چه اتفاقی می افتد آیا آبی گرم می شود یا نه ؟!
تمام منبع اطلاعاتی مدیران ارشد آموزش و پرورش آن است که کشورهای پیشرفته از این روش استفاده کرده اند و به این سطح از توان مندی رسیده اند ، این را خوب می فهمم ؛ اما من به عنوان یک مشاور این نکته را نمی فهمم؛ با فرض بر اینکه کشورهای پیشرفته چنین راهی رفته اند آیا این راه برای کشوری مثل ایران نیز می تواند سودمند باشد؟
فراوان از این تصمیم گیری های هیجانی در آموزش و پرورش دیده ایم ,مثلا یکی را همین چند سال پیش تجربه کردیم (هوشمند سازی مدارس) . بروید بپرسید حداکثر ظرفیت مورد استفاده از هوشمند شدن مدارس چقدر بوده زمانی که شما نرم افزار لازم را برای هوشمندی نداشتید یعنی نه معلم هوشمند دارید نه دانش آموز و نه کلاس هوشمندی می آیید و مدارس خود را هوشمند می سازید؟! چرا؟ چون مالزی این کار را کرده است ما هم می خواهیم چنین کنیم . یکی نمی رود تحقیق کند ببیند آیا هوشمند سازی در مالزی جواب داد که حالا مدارس ایران هوشمند شود ؟
چرا این همه هزینه روی دست آموزش و پرورش می گذاریم در حالی آموزش و پرورش همیشه با کسری بودجه مواجه بوده ؟
صادقانه عرض می کنم مشاوران محترم در این روش انتخاب رشته فقط به یک موتور اغناگری برای دانش آموزان تبدیل می شوند تا با شعبده بازی دانش آموزان را به رشته های هدایت کنند که ظرفیتش از قبل تعیین شده است و ادارت می خواهند آن ظرفیت ها تکمیل شود .
مثلا مشاور؛ دانش آموزی را به رشته فنی حرفه ای هدایت می کند ، دانش آموز علاقه مند می شود و به سمت فنی حرفه ای می رود اما از میان رشته های فنی حرفه ای رشته مورد علاقه خود را در منطقه خود و مناطق همجوار نمی یابد ؛ در نتیجه مشاور بایست در اقدامی شعبده گونه دانش آموز را به رشته ی که در نزدیکی او قرار دارد هدایت کند و ای بسا این دانش آموز از اساس اصلا تمایلی به رفتن به این رشته نداشته باشد .
من فکرم می کنم مدیران محترمی که چنین طرحی را نوشته و اصرار دارند هر طوری شده این طرح "امسال" اجرایی شود هیچ برنامه ای از پیش تعیین شده ندارند !
ای کاش این طرح برای نمونه در شهری کوچک اجرایی می شد بعد در سراسری کردند آن اقدام به عمل می آمد .
اگر چنین شده ، چرا هیچ وقت آمار روشنی از آزمایش های مقدماتی این طرح ارائه نکرده اند تا ببینیم تا چه حد این طرح با موفقیت همراه بوده است؟جز این است که باز از روش آزمون و خطا استفاده می کنیم ؟ آن هم در سطح کلان آموزشی کشور؟!
هدایت تحصیلی که هنوز شیوه نامه ای برای آن تنظیم نشده فکر می کنید چقدر می تواند اجرایی باشد ؟
چرا آموزش و پرورش این قدر بر طرحی که هنوز در مرحله تکمیل و بازنویسی است اصرار دارد؟
چرا با سرنوشت دانش آموزان به راحتی بازی می شود؟
و مهم ترین سئوال این است که مسئولان مگر وقتی در حال تغییر نظام آموزشی بودند فکر این جای کار را نکرده بودند که دانش آموزان در پایه نهم نیاز به انتخاب رشته خواهند داشت ؟
چرا در لحظات پایانی که به امتحانات خرداد نزدیک می شویم هنوز شیوه نامه ای جامع تنظیم و در اختیار مدارس قرار نگرفته است ؟
من شخصا فقط یک فرض را متحمل می دانم ؛ قطاری که در حال حرکت است نه راننده ای دارد نه ریلی و نه اصلا می دانیم این قطار به کجا خواهد رفت !
نظرات بینندگان
در بین تمام دبیرخانه ها فقط دبیرخانه کامپیوتر واقع در مشهد در صدر است و با تمام تلاش در تولید محتوا میکند و کارهای دیگر امسالش برگزاری ضمن خدمت های آنلاین برگزاری کارگاه های آنلاین استفاده از ظرفیت بالای همکاران این رشته تعامل بین همکاران در شبکه مجازی و...
حال به دیگر دبیرخانه ها سربزنید مثل شیمی ،آزمایشگاه علوم ،و...در کل سال ۷ مطلب ندارند
اما در مورد انتخاب رشته
شورای عالی آ.پ بدون هیچ برنامه ای و باقضا و قدر دست به هر کاری بدون نظرخواهی و انتشار مصوبات کار را به دقیقه ۹۰ کشانده اند از بی برنامگی آنها میتوان به این اشاره کرد که تا دو هفته پیش قرارشان این بود که در سال دوم متوسطه تفکیک رشته باشد و در سال اول تفکیم
ودر سال اول تفکیک گرایش درحالی که بعد از عید که لیست دروس متوسطه دوم را منتشر کردند تفکیک از سال اول انجام شده این یعنی دقیقه ۹۰ این کار صورت گرفته مثل رشته نقاشی که این روزهها در مورد آن حرف میزنند یا دفترچه سهمیه رشته ها!!!
سخن دیگر این است وقتی در حال پایان سال تحصیلی هستیم دانش آموزان در مدارسی که مشاوران و دبیران تخصصی رشته ها غیر بومی است چه دسترسی به این همکاران خواهند داشت و چگونه انتخاب رشته کنند و از چه کسی کمک خواهند گرفت ؟؟!!!!