گروه اخبار /
فقط كافي است در محفل و مجلسي حضور داشته باشيد؛ خواهيد ديد كه اغلب افراد براي اينكه موضوعي براي صحبت پيدا كنند به بررسي اتفاقات در حوزه‌هاي گوناگون مي‌پردازند. اينكه در جامعه همه از سواد نسبي براي درك اتفاقات جامعه برخوردارهستند مطلوب است، اما اينكه تحليل‌هاي موجود به چه ميزان كارشناسي يا حاصل كج فهمي‌هاي افراد غيرمتخصص است جاي تامل دارد و مي‌تواند زمينه‌ساز بروز مشكلات گوناگون شود. مي‌گويند: «همه‌چيز را همگان دانند.» اما به نظر مي‌رسد گاهي در جامعه ما از اين جمله چنين برداشت مي‌شود كه همه، همه‌چيز را مي‌دانند!
اغلب افراد در جامعه از مشكلات زيرپوستي و حاكم بر جامعه يا بي‌خبر هستند يا درباره آن اطلاعات كامل و جامعي ندارند و فقط به اظهارنظر مي‌پردازند. اينكه در جامعه توجه به مسائل سياسي، اقتصادي، اجتماعي و... با استقبال همگان روبه‌رو است مطلوب است، اما بايد توجه داشت كه ورود به هر يك از اين حوزه‌ها نيازمند مطالعات و بررسي‌هاي دقيق و كارشناسي است تا زمينه بروز ديگر مشكلات و نارسايي‌ها در جامعه كاهش يابد. امروزه به دليل افزايش روبه‌رشد ابزارهاي ارتباطي و اجتماعي اغلب افراد به دور از طبقه اجتماعي‌شان از اينكه در جامعه چه مي‌گذرد اطلاعات نسبي دارند. فقط كافي است در اماكن عمومي پاي صحبت افراد مختلف بنشينيد؛ خواهيد ديد كه هر كدام براي خود يك پا تحليل گر مسائل اجتماعي، اقتصادي، سياسي و... است و اينكه مسائل مختلف جامعه به موضوعي اين چنين دم‌دستي تبديل شده كه هر شخصي به خود اجازه ورود و اظهارنظر مي‌دهد باعث مي‌شود كارشناسان درباره سطحي شدن تحليل‌ها هشدار دهند.
همه مسئول اتفاقات هستند
وجود خطوط حمل و نقل شهري گوناگون در ميدان انقلاب يكي از دلايل شلوغي اين خيابان است. ساعت 10 رانندگان در جمع‌هاي پنج تا شش نفري مشغول صحبت هستند. حيدري 50 ساله راننده خط انقلاب - گيشاست. اين راننده ميانسال از اينكه روزگار چندان به وفق مراد نيست از زمين و زمان شكايت دارد مي‌گويد: چندي پيش فقط به برداشته شدن تحريم‌ها اميدوار بوديم، اما با وجود اتفاقات مطلوب هنوز تغيير خاصي در شرايط جامعه مشاهده نشده است. اين راننده تاكسي از وضعيت اقتصادي در جامعه گله‌مند است و گراني را يكي از اجزاي جدانشدني در اقتصاد كشور مي‌داند و مي‌افزايد: هر روز شاهد افزايش قيمت‌ها در جامعه هستيم و هيچ كس هم چيزي نمي‌گويد. فقط كافي است مبلغ اندكي به كرايه تاكسي‌ها افزوده شود رانندگان بايد با همه جدل كنند، اما معلوم نيست چه كسي پاسخگوي اين مساله است كه هر روز مبلغ قطعات خودرو بدون هيچ نظارتي گران مي‌شود و هيچ نظارتي روي ورود قطعات بي‌كيفيت این‌چنيني به كشور نيست.
نظارت براي همگان يكسان نيست
ابراهيم راننده خط انقلاب – جنت‌آباد است. اين راننده جوان كه مدتي است در صف تعويض خودروهاي فرسوده تاكسيراني نام‌نويسي كرده است از بي‌ثباتي و عدم قانون مشخص در اين زمينه كلافه است و مي‌گويد: تاكسيراني هر روز قيمت و شرايط جديدي را در ارائه خودروهاي جديد براي رانندگان در نظر گرفته و اين اقدامات اصلا گره‌گشا نبوده است. به گفته اين راننده جوان در چند سال اخير مشکلات اقتصادی بیشتر شده و ظاهرا راهکار عملی برای این موضوع هنوز پیدا نشده است. ابراهيم تاكيد مي‌كند: اجراي برخي قوانين فقط به شكل ظاهري و به‌طور ناقص صورت می‌گیرد. با اجرای دقیق قوانین در حوزه اقتصاد ديگر افرادي همچون خاوري يا بابك زنجاني پيدا نمي‌شوند. اين راننده جوان مي‌افزايد: براي دوري از حس دوگانگي رفتاري در جامعه نيازمند نظارت‌هاي اصولي در همه بخش‌ها هستيم.
هر فرد كارشناس زندگي خود است
راننده تاكسي در خط انقلاب - شهيد بهشتي مشغول غرزدن از وضعيت اقتصاد، فرهنگ و هر چيز ديگر در جامعه است. او كه اخبار راديو را به دقت گوش مي‌دهد درباره نوسان قيمت طلا و ارز مي‌گويد: افزايش يا كاهش قيمت‌ها در جامعه باید بر مبنای دلایل اقتصادی باشد. اين راننده تاكسي مي‌افزايد: چرا قيمت نان يك شبه تغيير كند؟ آیا از نظر اقتصادی این اتفاق پذیرفتنی است؟ اينكه در برخي مواقع شاهد بروز نارسايي‌هاي گوناگون هستيم به دليل سوءمديريت برخي از مديران است. به گفته اين راننده تاكسي با وجود نارسايي‌هاي گوناگون در حوزه اقتصادي اگر زمينه اشتغال براي جوانان فراهم شود به نسبت نارسايي‌ها و معضلات اجتماعي نيز كاهش مي‌يابد. او با بيان اينكه سه فرزند دانشجو دارد و براي تامين مخارج آنها مجبور است در خيابان‌ها دنده عوض كند، مي‌گويد: با فارغ‌التحصيلي هيچ اتفاقي براي جوانان نمي‌افتد، بلكه فقط بايد زمينه اشتغال افراد ايجاد شود. اين فرد با بيان اينكه در آغاز دولت يازدهم وعده وعيدهاي بسياري در زمينه ايجاد بستر اشتغال در جامعه داده شد اما تاكنون اقدام چندانی در اين زمينه انجام نشده است، تصريح مي‌كند: قبل از هر اتفاقي بايد زيرساخت‌هاي آن مهيا شود، اينكه در كشور ما اقدامات بدون تمهید زیرساخت‌های اصولی لحاظ مي‌شود جاي تامل دارد. او كه منشأ اطلاعات و اظهارنظر‌هايش درباره مسائل مختلف را زندگي در جامعه و گوش كردن به راديو مي‌داند، مي‌افزايد: فقط كافي است قيمت‌ها و اتفاقات را با سال‌هاي قبل مقايسه كنيد، خودتان متوجه تغیيرات مي‌شويد. با اين تفاسير هر فرد مي‌تواند كارشناس زندگي خود باشد.
فربه شدن اظهارنظرهاي شخصي
يك جامعه‌شناس درباره رواج اظهارنظرهاي سطحي در جامعه از سوي اقشار مختلف مي‌گويد: از لحاظ جامعهشناختي بروز چنين پديدهاي داراي ريشه‌هاي اجتماعي است؛ به لحاظ تاريخِ اجتماعي در اعصار و دوره‌هاي مختلف در جوامع بسته همواره حضور و كنش در حوزه‌هاي عمومي براي افراد هزينه‌هاي زيادي داشته و باعث رشد پنهان كاري و فربه شدن حوزه‌هاي خصوصي شده است.
عليرضا عزيزي مي‌افزايد: در اين نوع جوامع افراد ترجيح مي‌دادند تا تمام دغدغه‌ها و نگراني هايشان را درباره مسائل شخصي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي در جمع هاي خانوادگي و خصوصي بيان كنند تا با كمترين هزينه اجتماعي مواجه باشند.
به گفته او در اين شرايط به جاي آنكه مسائل در سطح جامعه مطرح و حل و فصل شود عمدتا تنها در جمع‌هاي خصوصي و خانوادگي به عنوان درد و دل‌ها و نگراني هاي شخصي افراد مطرح مي‌شود و لحاظ کردن تاريخِ اجتماعي، فرهنگ عمومي‌ما مبتني بر فرهنگ شفاهي است، لذا سخنوري و همراه نمودن ديگران با خود نوعي احترام و تاييد اجتماعي براي فرد را در پي داشته است، به همين جهت هنوز هم يكي از مهم‌ترين روش‌هاي نفوذ در ديگران، خودنمايي، كسب احترام و تاييد اجتماعي در جمع هاي خصوصي سخنوري است.
عزيزي تصريح مي‌كند: در اين شيوه افراد مي كوشند به هر طريق حتي سخن گفتن درباره موضوعاتي كه اطلاعات دقيقي هم درباره آن ندارند، نفوذ و اعتبار اجتماعي به دست آورند. او با بيان اينكه يكي ديگر از پيامدهاي رواج فرهنگ شفاهي در كشورمان، سطحي نگري درباره مسائل عمومي‌جامعه است، مي‌افزايد: از آنجا كه سطح مطالعه و آشنايي با فرهنگ نوشتاري در جامعه ما ضعيف است افراد اطلاعات و دانش عميق و تخصصي از مسائل ندارند و دقت نظر و جامع نگري به عنوان يك ارزش، اهميت خود را در اظهارنظرها از دست مي دهد و افراد بي‌آنكه پرواي صحت و دقت نظراتشان را داشته باشند آن را بيان مي كنند.
به گفته اين جامعه‌شناس بايد اين موضوع را مورد توجه داشت كه ضعف علوم انساني در كشور ما باعث شده است كه حتي فارغ‌التحصيلان چنين رشته‌هايي نيز از توانمندي لازم براي موشكافي و تحليل دقيق مسائل جامعه برخوردار نباشند، لذا در حوزه اجتماعي و آنچه كه با انسان ها سروكار دارد، عمدتا گفت‌وگوها به اظهارنظرهاي شخصي محدود مي‌شود و در چنين بستري آنهايي كه سخنورترند پيشتازترند.
او تصريح كرد: بايد به اين موضوع توجه داشت كه فرهنگ ميزباني در كشور ما اين‌گونه است كه گفت‌وگو درباره مسائل اجتماعي، سياسي، فرهنگي و... در جمع هاي خانوادگي و دوستان صرفا شكل صوري براي گذران وقت دارد و ميزبان تلاش مي كند حتي با وجود عدم موافقت، با همراهي با مهمان صرفا رعايت ادب ميزباني نمايد چرا كه به جهت عدم وجود فرهنگ نقدپذيري هرگونه اظهارنظر مخالفي با برخورد احساسي و دلخوري طرف مقابل روبه‌رو مي‌شود و افراد به اين ترتيب درباره مسائل مختلفي صحبت مي كنند بي‌آن كه هدفشان از گفت‌وگو دست يابي به نتيجه اي خاص يا افزايش دانش و اطلاعات دقيق باشد.
عزيزي تصريح مي‌كند: يكي از پيامدهاي مهم شيوع چنين پديدهاي در سطح جامعه، اهميت يافتن و بزرگ شدن مسائل غيرمهم در اذهان عمومي و غفلت عمومي از مسائلي است كه تنها متخصصان و كارشناسان اهميت آن را درمي يابند.
سطحي نگري در سايه فرهنگ شفاهي باعث رشد قضاوت هاي نادرست و عدم درك روشن از مسائل جامعه مي‌شود و به اين ترتيب رشد آگاهي اجتماعي را به مخاطره مي‌اندازد.
روزنامه آرمان
آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .
صدای معلم، صدای شما
با ارائه نظرات، فرهنگ گفت‌وگو و تفکر نقادی را نهادینه کنیم.