خلاصه از قبل

ریچاد نیفیو طراح تحریم های دولت اوباما گفته بود :

اگر اصلاح اقتصادی در ایران صورت بگیرد تحریم ها بی اثر یا کم اثر می‌شود ! 

معضلات زیست محیطی ، اصلاح ِ ساختار بانکی ، صندوق های بازنشستگی ، معضل کم آبی، .... و بودجه های سمی از ابر چالش های اقتصاد ایران است .

از  حقیر بپذیرید که تاکنون ( نگارش اين گفت و گو ) تبلیغ ِ تحریم موثر تر از خود تحریم ها بوده است !

دستیار ویژه سابق ِ رئیس‌جمهوری در امور اقتصادی معتقد است که اقتصاد ایران اسیر یک توهم در سطح سیاست‌گذار و جامعه شده است. توهمی که دولت خود را متصدی تمام امور اقتصادی می‌داند و جامعه ارائه منابع ارزان از سمت دولت را یک وظیفه بدیهی می‌داند؛ غافل از اینکه همین رویکرد سبب مخارج افراطی دولت و مصرف بی‌رویه جامعه شده است. مسعود نیلی رفع این تمرین اجتماعی غلط ۷۰ ساله را از ضروریات اقتصاد کشور می‌داند. 

آنچه عمیقاً به آن نیاز داریم تداوم عقلانیت اما با اراده قوی برای « تغییر ساختارهای موجود » اقتصاد کشور است. دستیابی به نتایج ارزشمند موجود نوید آن را می دهد که می توان از زمان باقیمانده حسن استفاده کرد و آینده بهتر را رقم زد و کاری کرد که سال ۱۴۰۰ آغازی مبارک بر قرنی جدید با خطاهای کمتر برای اقتصاد ایران باشد.

 همان طور که در بالا اشاره شد ، میزان تأثیر گذاری تحریم‌ها به میزان بیماری اقتصاد ایران بستگی دارد .

برای کاهش اثرات تحریم‌ها باید اصلاحات اقتصادی را دنبال کنیم .

اجرای این اصلاحات با بیم و امیدها همراه است .

 از برخی سیاست‌مداران تصمیم ساز و تصمیم‌گیر ِ پوپولیست که می‌خواهند به زور پل بسازند ! بايد ترسيد !

کسري بودجه و عدم توجه ِ سياستمداران به محدوديت منابع ، مهمترین چالش اقتصادی ایران است .

تلاش نافرجام روحاني براي پائين نگهداشتن قيمت ارز همچون دولت ِ " معجزه هزاره سوم " خطاي استراتژيک بود که نتايج يکساني داشت !

 به زور پائين نگهداشتن نرخ ارز ، جهت کنترل تورم ، يک سياست مختوم به شکست است .

واقعیت اقتصاد ایران از رشد‌های بالای نقدینگی فراتر از نیاز اقتصاد حکایت دارد و به همین دلیل نیز ایران جزو معدود کشورهایی است که برای مدت طولانی تورم‌های بالا را تداوم بخشیده است.

سه قلم حاتم بخشي دولت ، بيش از 21 درصد بودجه عمومي دولت در سال 97 مي شود !

اکنون نرخ تورم در حال افزایش است و انتشار پول به افزایش بیشتر این تورم دامن خواهد زد. باید حواسمان باشد که تبعات انتشار پول در این دوره بیشتر از گذشته خواهد بود، چون میزان نقدینگی در مقایسه با گذشته افزایش یافته است. زمانی که پول منتشر می‌کنیم، به صورت تکاثری نقدینگی گسترش پیدا می‌کند و افزایش نقدینگی به معنای افزایش بی‌ثباتی در اقتصاد کلان است. نقدینگی بالا اقتصاد را از ثبات خارج خواهد کرد و در شرایط متلاطم و بی‌ثبات اقتصادی، اساسا نقدینگی به سمت بخش تولید نمی‌شود.

رشد نقدینگی باید متناسب با رشد اقتصاد باشد. نقدینگی سال‌هاست در کشور ما رشد کرده و این نقدینگی بالا حتما بانک مرکزی را مجبور می‌کند که پول بیشتری منتشر کند.

صندوق بین‌المللی پول در تازه‌ترین گزارش خود پیش بینی کرده رشد تولید ناخالص داخلی ایران در سال جاری میلادی (۲۰۱۸) به منفی ۱.۵ درصد و در سال آینده میلادی (۲۰۱۹) به منفی ۳.۶ درصد برسد.

بودجه در تنگناي احتمالي پيش روي اقتصاد ايران در سال 1398 مي تواند اثر دوگانه اي بر اقتصاد داشته باشد.

تدوين ارقام بودجه نيازمند تعيين مختصه صحيح و پيش بيني درست از اثر سياست هاي بودجه اي بر اقتصاد است.

با فرض فروش 2/ 1 ميليون بشكه نفت در روز ميزان درآمد دولت از محل فروش نفت در سال آينده حدود 12 درصد در مقايسه با رقم منعكس داده شده در بودجه دولت در سال جاري كاهش خواهد يافت.

اين تغيير به معناي كاهش 14 هزار ميليارد تومان از منابع دولت است.

انتخابات متغيرهاي بودجه اي در شرايط فعلي به انتخابي سخت تبديل شده است كه مي تواند حاوي اثرات متناقضي باشد. در شرايطي كه منابع مالي دولت با انقباض روبه‎ رو شده اند، دولت بايد ضمن كاهش هزينه هاي غيرضروري، منابع بودجه اي را در جهت ايجاد بيشترين كارآيي تخصيص دهد؛ هدفمندكردن يارانه ها، كاهش انحراف در نقطه اصابت برنامه هاي حمايتي، همكاري بين قوه اي براي مبارزه با فساد و تشخيص مساله اولويت دار از بين مهار تورم و تحريك اقتصاد از جمله ضرورت هايي است كه مي تواند از طريق افزايش كارآيي، كاهش منابع عمومي دولت را جبران كند. تدوين بودجه در شرايط چالش برانگيز همان طور از يك سو مي تواند به نقطه تشديد بحران تبديل شود و از سوي ديگر مي تواند نقطه پايان بسياري از رفتارها و سياست هاي سوء مالي باشد، اتفاقي كه در سال  1999 در هندوستان (بر خلاف تجربه ابتدايي دهه 90) و با فاصله كمي از آن در تركيه رخ داد و نتيجه آن كاهش كسري بودجه دولت، توسعه ابزارهاي تامين مالي عمومي و قاعده مند شد.

شما بايد جعبه اي را در نظر بگيريد که دو ورودي «سطح مخارج» و «ترکیب مخارج» دارد  و سه خروجی آن يا سه هدف عمده آن تنظيم ِ «رشد اقتصادی»، «توزیع درآمد» و «تولید کالاها و خدمات عمومی» مي باشد .

مطابق شکل ذيل :

وظايف دولت عبارتند از :

در وهله اول دولت کالاها و خدمات عمومی ضروری جامعه را که بخش خصوصی تمایل به تولید آنها نداشته عرضه می‌کند.

در وهله دوم، سطح و ترکیب مخارج خود را به نحوی تعیین می‌کند که چرخه‌های تجاری را کنترل و رشد اقتصادی را تقویت کند.

در وهله سوم، دولت در تلاش است تا بودجه به نحوی توزیع و طراحی شود که اقشار آسیب‌پذیر جامعه حمایت شوند.

لازم است دولت به جای پرداختن به اموری که وظیفه ذاتی در قبال آن ندارد، بر ماموریت‌های اصلی مانند توسعه زیرساخت‌ها، بهبود کیفیت بهداشت عمومی و آموزش پایه، امنیت، تحقیقات پایه، تامین اجتماعی، حفاظت محیط‌ زیست، بهبود حکمرانی، بهبود محیط کسب و کار و نظایر آن متمرکز شود.

البته لازم به تاکید است که همزمان با کاهش تعهدات غیرمرتبط و تمرکز دولت بر وظایف اصلی، لازم است اصلاحاتی مانند افزایش بهره ‌وری دستگاه‌های اجرایی، کاهش بنگاه‌ داری و تصد یگری دولت در اقتصاد و حذف ماموریت‌های موازی نیز به اجرا درآید.

قسمت ششم ( قسمت پاياني ) :

پرسش کننده :

چگونه مي توان مقاله پل کروگمن را مطالعه کرد  ؟

پاسخ دهنده ( 13 ) :

به همت بابک صحراگرد ( مترجم اين مقاله )،  در روزنامه دنیای اقتصاد سه شنبه 18 دي ماه 1397 شماره 4517   مي توانيد مقاله پل کروگمن در نيورک تايمز را تحت عنوان ِ خطاي تطابق با چرخه بخوانيد . تا به اهميت ِ توجه جدي به بودجه هاي ضروري مانند بودجه سلامت جامعه ، آموزش و پرورش ، تغذیه کودکان و... از يک سو و عدم کاهش ماليات ثروتمندان از سوي ديگر ، پي ببريد !( 13 )  

پرسش کننده :

احتمالأ  پل کروگمن ، طرفدار ِ توجه جدي به بودجه هاي ضروري مانند بودجه سلامت جامعه است ؟

پاسخ دهنده ( 13 ) :

پل کروگمن با مقدمه ي توجه به بيمه سلامت  اين مقاله را آغاز مي کند :

"روز سه‌شنبه، «نانسی پلوسی» بار دیگر چکش ریاست مجلس نمایندگان در آمریکا را به دست گرفت. این تغییر را می‌توان جایگزین بهترین سخنگوی دهه‌های اخیر مجلس نمایندگان به جای یکی از بدترین‌ها دانست. نانسی پلوسی چه در زمینه اعطای بیمه سلامت به حدود ۲۰ میلیون آمریکایی و چه در واگذار نشدن امنیت ملی به بخش خصوصی، یکی از اثرگذارترین افراد بود. "

پرسش کننده :

دل نگراني  ِ پل کروگمن در رابطه با بودجه چيست ؟

پاسخ دهنده ( 13 ) :

پل کروگمن مي گويد :

خبرها نشان می‌دهد که در روزهای اخیر با توجه به قانون ِ  PAYGO برخی از دموکرات‌های پیشرو با برخی از اقدامات اولیه رئیس جدید مجلس نمایندگان مخالفت کردنده اند . "بررسی اعداد و ارقام لایحه بودجه ۹۸ نشان می‌دهد کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی حدودا ۵/ ۱۹۱ میلیارد تومان بوده که به نسبت قانون بودجه ۹۷ با کاهش ۲۶ درصدی رو‌به‌رو بوده است. مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، سازمان برنامه و بودجه، دادگستری، وزارت ارشاد و نهاد ریاست‌جمهوری ۶ ارگانی هستند که در مجموع ۵/ ۱۹۱ میلیارد تومان ردیف بودجه کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی را در اختیار دارند."

پرسش کننده :

قانون ِ  PAYGO چيست   ؟

پاسخ دهنده ( 13 ) :

طبق ِ  قانون بودجه‌ای PAYGO ، همزمان با افزایش هزینه‌های یک ردیف بودجه‌ای خاص (برای مثال هزینه سلامت)، دولت این اجازه را دارد که این اعتبارات را از محل سهم بودجه‌ای سایر ردیف‌های بودجه‌ای یا افزایش کسری بودجه جبران کند. به‌طور معمول مصارف بودجه‌ای اولویت‌دار قابلیت تامین اعتبار از طریق PAYGO دارند.

پرسش کننده :

اين قانون که مفيد است ! علت نگراني چيست ؟

پاسخ دهنده :

پل کروگمن ،  نگران ِ همگرايي برخي  دموکرات هاي معتقد به دليل کاهش ِ کسر بودجه با جمهوري خواهان مخالف  ِ بودجه هاي ضروري مثل سلامت و آموزش و پرورش است !

پرسش کننده :

يعني  پل کروگمن نگران است  که جمهور خواهان در سايه همگرايي با برخي از دموکرات ها ( که راهنماي چپ مي زند  ولي به راست مي پيچند ! ) با شعار کاهش ِ کسر بودجه ، سهم ِ بودجه سلامت جامعه يا آموزش و پرورش را کم کنند ؟

پاسخ دهنده :

آيا تعبير شما در مورد برخي دموکرات ها ( که راهنماي چپ مي زند  ولي به راست مي پيچند ! ) ، صحيح است ؟ يا خير ؟ اطلاعي ندارم !

ولي مي دانم :

پل کروگمن ،  نگران ِ حذف ِ بودجه هاي ضروري مثل سلامت و آموزش و پرورش است !

همانطور که قبلأ اشاره شد ، ترکيب و اجزاي مناسب ِ بودجه مهم تر از سطح بودجه است .

با توجه به مخالفت هاي دولت ِ ترامپ ، با بودجه سلامت ِ جامعه و خطر حذف يا کاهش اين بودجه ِ لازم و ضروري ، پل کروگمن نگران است با سوء استفاده از قانون ِ  PAYGO از بودجه سلامت جامعه يا آموزش و پرورش کسر شود و به رديف بودجه هاي غير ضروري افزوده شود ! 

وي نگراني خود را چنين بيان مي کند :

"مساله این است که مجلس نمایندگان به دنبال تصویب قانونی است که به دولت این اجازه را می‌دهد کمبود اعتبار برخی از ردیف‌های بودجه‌ای را از طریق کاهش بودجه اختصاص داده شده به سایر ردیف‌ها یا از طریق کسری بودجه جبران کند.

پرسش کننده :

به عبارت ديگر ، پل کروگمن نگران است که دموکرات ها  در سايه توجه بيش از اندازه به سطح مخارج ( کسري بودجه ) ، ترکيب مخارج ( توجه به سلامت جامعه و آموزش و پرورش ) را به فراموشي بسپارند ؟

پاسخ دهنده ( 13 )

پل کروگمن  مي گويد :

"آن‌چیزی که بیشتر از تصویب یا تصویب نشدن این طرح اهمیت دارد، سیگنال‌هایی است که منعکس‌کننده طرز فکر برخی از دموکرات‌ها درباره کسری بودجه ‌است؛ کسری بودجه مهم‌ترین اولویت این سیاست‌گذاران است و سایر اهداف بودجه‌ای در ذیل تراز بودجه قرار می‌گیرد. "

پرسش کننده :

يعني سياست گذاران آمريکايي هم اشتباه مي کنند و فقط به ميزان بودجه توجه مي کنند و به موضوع مهم تر ، ترکيب بودجه بي توجه هستند ؟

پاسخ دهنده :

بله ، نگراني پل کروگمن در اين مقاله گوياي اين اشتباه ِ بزرگ ِ برخي از اعضاي  ِ مجلس نمايندگان آمريکا مي باشد !

پرسش کننده :

به نظر ِ پل کروگمن   حتي در شرايطي که رکود اقتصادي آمريکا را تهديد مي کند ، کدام بخش هاي از بودجه نبايد فداي بخش هاي ديگر آن شود ؟

پاسخ دهنده ( 13 ) :

" اینکه اقتصاد آمریکا در حال حاضر در فاصله از رکود قرار گرفته و نرخ بیکاری به رقم کم‌ سابقه ۴ درصد رسیده ‌است ادعای قابل قبولی است. اما از سوی دیگر باید توجه کرد که اقتصاد آمریکا در معرض رکودی قرار دارد که دیر یا زود نشانه‌های آن بروز خواهد کرد. افزون بر این برخی از هزینه‌های دولت حتی در شرایطی که اقتصاد در محدوده اشتغال کامل قرار دارد نیز قابل اجتناب نخواهد بود. برای مثال هزینه‌ای که دولت آمریکا صرف بهبود زیرساخت‌های در حال استهلاک می‌کند، هزینه‌ای که صرف آموزش می‌شود و هزینه‌ای که دولت صرف بهبود سلامت شهروندان می‌کند.هزینه‌هایی که پیامدهای آن در بلندمدت و حتی گاهی به شکل پولی بروز پیدا می‌کند. بنابراین در هر شرایطی این هزینه‌ها باید حضور پررنگی در بودجه دولت داشته‌باشند."

ايشان به صراحت مي گويد :

"آیا باید سیاست‌گذاران از اینکه افزایش هزینه برای تعمیر شبکه فاضلاب یا بهبود وضعیت تغذیه کودکان بر نرخ‌های بهره به بهای افزایش حداقلی کسری بودجه یا افزایش ناچیز نرخ بهره ، نگران باشند؟  "

پرسش کننده :

نگراني اصلي پل کروگمن چيست ؟ از کدام دو گروه ِ ذيل ، بيشتر نگران است ؟

1. سياست گذاران دموکرات که بدون توجه به اهميت حياتي ترکيب بودجه ، شعار کنترل کسري بودجه را سر مي دهند !

يا

2. سياست گذاران جمهوري خواه که به بهانه کسري بودجه ، قصد ِ کاهش مالیات، به نفع دهک‌های پر درآمد و ثروتمند را دارند ؛ به عبارت ديگر مي خواهند با کاهش ِ بودجه سلامت جامعه ، ثروتمندان را از پرداخت ماليات معاف کنند !

پاسخ دهنده  :

پل کروگمن  کمتر نگران ِ سياست گذاران دموکرات  ، با شعار کنترل کسري بودجه ( بدون توجه به اهميت حياتي ترکيب بودجه ) مي باشد .

زيرا دموکرات‌ها در سال‌های گذشته قانون «بیمه سلامت مقرون به‌صرفه» را اجرایی کردند که تامین هزینه‌های آن با افزایش مالیات و کاهش هزینه سایر ردیف‌های بودجه‌ای همراه بود.

پل کروگمن بيشتر نگران ِ کاهش مالیات، به نفع دهک‌های پر درآمدی ثروتمندتر است !

او مي گويد ( 13 ) :

"نگاه به رویکرد مالی دولت آمریکا در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که هر گاه دموکرات‌ها در آمریکا بر سر کار آمده‌اند مساله تعادل بخشی به بودجه دولت اهمیت پیدا کرده ‌است. این در حالی است که جمهوری‌خواهان همواره تلاش داشته‌اند با استفاده از ابزارهایی مانند کاهش مالیات، به نفع دهک‌های درآمدی ثروتمندتر عمل کنند."

پرسش کننده :

ثروتمندان و طرفداران آنان در مجلس نمايندگان ، با طرح شعار ِ مخالفت باکسري بودجه ، عوام فريبانه تلاش مي کنند با حفظ ظاهر ( حمايت از قانون ِ PAYGO ) در عمل ، مستکبران يا دهک هاي فوق ِثروتمند را معاف از ماليات نمايند !

به نظر ِ پل کروگمن  نمايندگان ِ طرفدار ِ ثروتمندان که  عوام فريبانه با پرچم ِ کسري بودجه با گسترش سلامت در جامعه مخالفت مي کنند! ، وقتي با پيشنهاد ِکاهش ماليات ها ( به نفع ثروتمندان ) مواجه مي شوند ؛ چه واکنشي نشان مي دهند  ؟

پاسخ دهنده ( 13 ) :

"برخی از تجربیات گذشته نشان می‌دهد که در خیلی از مواقع ، آنهایی که به نفع کاهش کسری بودجه دولت رای می‌دهند، در صورت به دست گرفتن قدرت اهمیت وسواس‌گونه برای مساله تراز بودجه دولت قائل نیستند. "

وي در ادامه مي گويد :

"برخي از منتقدان به کسري بودجه ، به پيشنهاد ِ کاهش شدید مالیات‌ها «هیچ» واکنشي نشان نمي دهند !  گویی این منتقدان بیش از آنچه نگران کسری بودجه دولت باشند به دنبال کاهش هزینه‌های رفاهی دولت مي باشند ! " 

پرسش کننده :

پس در مجلس نمايندگان آمريکا هم عوام فريبان در قالب مخالفت با کسري بودجه از پرداخت ماليات هاي قانوني طفره مي روند !

پاسخ دهنده ( 13 ) :

دموکرات‌ها در سال‌های گذشته قانون «بیمه سلامت مقرون به‌صرفه» را اجرایی کردند که تامین هزینه‌های آن با افزایش مالیات و کاهش هزینه سایر ردیف‌های بودجه‌ای همراه بود. نکته جالب اینکه در آغاز تصویب این طرح نیز «کسری بودجه» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نقدهای مخالفان مطرح بود. اما تجربه نشان داده ‌است بسیاری از این نگرانی‌ها بیش از آنکه ناظر بر کاهش یا افزایش کسری بودجه باشد به دنبال کاهش هزینه‌های رفاهی دولت‌ها هستند و اثری بر واقعیت زمان حال ندارد. برای مثال کسری بودجه نقشی محوری در «گفتمان بلت‌وی» در دوره ریاست‌جمهوری اوباما داشت. طی این دوره راه‌حل‌های ارائه‌شده در ترس و لرز ثبت اعداد قرمز در ترازنامه مالی دولت، هر روز ادعا می‌کردند که کسری بودجه عمیق و مخرب فراخواهد رسید؛ مگر اینکه دولت از سایر هزینه‌های خود در رابطه با هزینه سلامت و هزینه‌های رفاهی بکاهد. اما پاسخ همین منتقدان به کاهش شدید مالیات‌ها «هیچ» بود. گویی این منتقدان بیش از آنچه نگران کسری بودجه دولت باشند به دنبال کاهش هزینه‌های رفاهی دولت بودند. 

پرسش کننده :

پيشنهاد  ِ پل کروگمن  به قانون گذاران براي ترکيب صحيح ِ منابع و مخارج  چيست ؟

پاسخ دهنده ( 13 ) :

  البته نقدکردن وسواس دموکرات‌ها به تعادل بودجه لزوما به معنای تشویق به کسری بودجه نیست، بلکه در مواردی مانند افزایش هزینه‌های سلامت که نتیجه آن افزایش قابل توجه هزینه‌ها در عین نبودن منبع جایگزین است، قانون‌گذاران باید این سوال را از خود بپرسند که آیا منبع یا جایگزینی برای تامین هزینه تصمیماتشان وجود دارد یا خیر.

پرسش کننده :

در قسمت چهارم اين گفت و گو در پاسخ به پرسش اول گفتيد :

1. با توجه به محدودیت‌های سمت منابع در سال آینده، دولت لازم است «سطح»، «ترکیب» و «کارآیی» بودجه را به نحوی انتخاب کند که به ترکیب هدفمندی از توزیع درآمد و رشد اقتصادی دست یابد.

2. در حالی بودجه سال آتی به مرحله تصویب نزدیک می‌شود که اقتصاد ایران به مراتب نیاز بیشتری به تنظیم یک بودجه هدفمند و اهرمی دارد.

3. دولت در تعیین ارقام لایحه بودجه با یک تابع هدف بودجه‌ای مواجه است که ورودی آن «سطح مخارج» و «ترکیب مخارج» بوده و خروجی آن سه هدف عمده «رشد اقتصادی»، «توزیع درآمد» و «تولید کالاها و خدمات عمومی» است.

در آن زمان درک خوبي از اين سه جمله نداشتم ! ولي طي پاسخ هاي بعدي با مفاهيم ترکیب مخارج» ، «رشد اقتصادی»، «توزیع درآمد» و «تولید کالاها و خدمات عمومی» بيشتر آشنا شدم لذا حالا با توجه به فهم خودم ، مي خواهم در دو موضوع بسيار مهم که در بيان شما مغفول مانده است بپردازم .

پاسخ دهنده :

باکمال ميل مشتاق ِ اظهار نظر شما هستم .

پرسش کننده :

1. در علم اقتصاد براي دريافت ماليات مي گويند :

ماهي گير ، صيد هاي کوچک را به دريا بر مي گراند تا درآينده ( در سايه رشد ماهي هاي کوچک ) صيد بهتري داشته باشد ! از نظر ماهي گير صيد فقط ، ماهي بزرگ مي باشد !

در بودجه سال 98 ميزان ماليات و معافيت هاي مالياتي مهم است  ولي مهمتر از آن ترکيب ماليات و معافيت هاي مالياتي است !

اميد است نمايندگان محترم مجلس به اين مهم توجه جدي داشته باشند :

1. حجم دريافت ِ ماليات از بنگاه هاي کوچک ،کمتر و ميزان معافيت آنان از ماليات بيشتر شود .

2. حجم دريافت ِ ماليات از بنگاه هاي بزرگ  ، بيشتر و ميزان معافيت آنان از ماليات کمتر شود .

تا هم شاهد کم کردن اثر تحريم ها شويم .

هم شاهد رشد اقتصادي با تکيه کمتر به درآمد هاي نفتي باشيم .

پاسخ دهنده :

با اغماض ، نظر شما صحيح مي باشد .

اصلاح سيستم مالياتي و شفاف سازي مصارف بودجه نکته قابل توجهي است .

پرسش کننده :

حالا که بحث  مهم ِ اصلاح ِ مالياتي و شفاف سازي در مصارف بودجه را مطرح کرديد ؛ به ياد ِ موضوع ِ  " بودجه در اختيار " و غير شفاف بودن مصرف آن افتادم .

نظر شما در مورد اين نوع رديف هاي بودجه که هیچ گونه نظارتی روی تخصیص آنها وجود ندارد چيست ؟

پاسخ دهنده : (14 )

روزنامه دنياي اقتصاد چهار شنبه 3 بهمن 1397 شماره 4530 در مقاله ي صرفه‌جویی در کمک‌های نامعلوم به بررسي اين کمک هاي نامعلوم پرداخته است :

"بررسی اعداد و ارقام لایحه بودجه ۹۸ نشان می‌دهد کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی حدودا ۵/ ۱۹۱ میلیارد تومان بوده که به نسبت قانون بودجه ۹۷ با کاهش ۲۶ درصدی رو‌به‌رو بوده است. مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، سازمان برنامه و بودجه، دادگستری، وزارت ارشاد و نهاد ریاست‌جمهوری ۶ ارگانی هستند که در مجموع ۵/ ۱۹۱ میلیارد تومان ردیف بودجه کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی را در اختیار دارند."

"یکی از قسمت‌هایی که در بودجه کشور با ابهاماتی مواجه است، ردیف بودجه کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی برخی از نهادها و موسسات دولتی است که شامل مبلغ قابل‌توجهی است. بودجه‌ای که هیچ گونه نظارتی روی تخصیص آنها وجود ندارد و مدیران هر گونه که صلاح بدانند، آن را به اشخاص حقیقی و حقوقی اختصاص می‌دهند و امکان انحراف در تخصیص این بودجه‌ها بسیار بالاست.  "

"اگرچه مقایسه بودجه در نظر گرفته شده برای کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی در لایحه بودجه ۹۸ و عملکرد بودجه ۹۷ کاهش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است، اما عدم‌شفافیت در مورد این ردیف هزینه‌ای با هدف اصلی بودجه‌نویسی که شفافیت در هزینه‌های دولت است مغایرت دارد. بودجه کمک به اشخاص حقیقی و حقوقی که از آن به‌عنوان بودجه در اختیار نیز نامبرده می‌شود بودجه‌ای است که در اختیار مدیران برخی از ارگان‌ها و نهادها قرار می‌گیرد و به نوعی بودجه مدیریتی محسوب می‌شود. در نتیجه نحوه تخصیص آن به صلاحدید مدیر مربوطه بستگی دارد و دیوان محاسبات نمی‌تواند نظارتی بر تخصیص آن داشته باشد. به‌نظر می‌رسد لازم است در سال‌های آتی شفاف‌سازی در مورد نحوه استفاده از بودجه در اختیار صورت گیرد تا علاوه‌بر اینکه از فساد جلوگیری شود، شبهات پیرامون این موضوع نیز برطرف شود."

پرسش کننده :

نظرتان در مورد بودجه آموزش و پرورش چيست ؟ پل کروگمن ،  نگران ِ حذف ِ بودجه هاي ضروري مثل سلامت و آموزش و پرورش است !

پاسخ دهنده :

در قسمت هاي قبل از اهميت توجه نمايدگان محترم به بودجه ضروري و مفيد ( مانند سلامت جامعه و آموزش و پروش و ... ) بسيار سخن گفته شد .

خوشبختانه نمايندگان محترم مجلس ، يک درصد از درآمد ِ شرکت ها و بانک ها را به آموزش و پرورش اختصاص داده اند.

اين نشانه بسيار خوبي از توجه به آموزش و پرورش است و لازم است از نمايندگان محترم مجلس  قدر داني کنم .

ولي :

به قول برخي کارشناسان اگر بودجه آموزش و پرورش چند برابر هم شود ولي اصلاح ساختار در آموزش و پرورش صورت نگيرد مشکلات همچنان باقي خواهد ماند !

جامعه تصميم سازان و تصميم گيران ايران ( همه قوا ، نهاد و مسئولين محترم ، نهادهاي مدني به عنوان حلقه واسط بين مردم و مسئولين ، رسانه ها به عنوان رکن چهارم دموکراسي و... ) بايد احساس مسئوليت کنند !

زيرا ؛

براي اصلاح ساختار آموزش و پرورش نياز به عزم ملي داريم  !

پرسش کننده :

الهیار ترکمن گفته :

" در یک فرایند خوب برای ایجاد تعادل بین هزینه‌های پرسنلی و غیرپرسنلی حرکت می کنیم: "

پاسخ دهنده :

اصلاح ساختار آموزش و پرورش بسيار فراتر از اين فرمايشات و اين اقدامات کوچک مي باشد .

پرسش کننده :

از پاسخ طفره نرويد !

الهیار ترکمن گفته :

"زمانی 98 درصد بودجه آموزش و پرورش برای هزینه‌های پرسنلی بود که هم اکنون وضعیت قدری بهبود یافته و 94 درصد بودجه به اعتبارات پرسنلی و 6 درصد به سایر هزینه‌ها تخصیص می‌یابد."

اين فرآيند را چگونه ارزيابي مي کنيد ؟

پاسخ دهنده :

اين فرآيند لازم است ولي کافي نيست ! ( اين اقدام ِ اصلاحي مفيد و قابل قدر داني است ولي جابه جايي کاهي از کوه مشکلات است ! )

به نمودار ذيل توجه کنيد . سهم برخي از اجزاي بودجه آموزش و پرورش در لايحه بودجه 1398 تقريبأ صفر درصد است .

نمودار دايره اي مقايسه ي سهم اجزاي بودجه آموزش و پرورش در لايحه بودجه 1398

پرسش کننده :

نا متوازن بودن ِ بودجه آموزش و پرورش در نمودار فوق زياد مشخص نمي باشد .

پاسخ دهنده :

به نمودار ميله اي ذيل توجه کنيد تا متوجه شويد که عملأ بودجه آموزش و پرورش استان ها ( هزينه جاري ) ، خود نمايي مي کند و عزمي براي اصلاح ساختار آموزش و پرورش نمايان نيست .

نمودار ستوني مقايسه ي سهم اجزاي بودجه آموزش و پرورش در لايحه بودجه 1398

پرسش کننده :

براي متوازن کردن بودجه آموزش و پرورش چه بايد کرد ؟ تا در آينده : دولت در تعیین ارقام لایحه بودجه با یک تابع هدف بودجه‌ای مواجه است که ورودی آن «سطح مخارج» و «ترکیب مخارج» بوده و خروجی آن سه هدف عمده «رشد اقتصادی»، «توزیع درآمد» و «تولید کالاها و خدمات عمومی» است

الف -  شاهد ِ آتش سوزي و... در مدارس کشور نباشيم ؟

ب  - شاهد ِ تعليم و تربيت ... در مدارس کشور باشيم ؟

پاسخ دهنده :

بايد در سايه تعامل بين اصولگرايان ، اصلاح طلبان ، معتدل ها ، مستقل ها و ... با بهره گيري از دو بال ِ پرواز :  

الف - نهادهاي مدني بعنوان حلقه واسط بين مردم و مسئولين

ب - رسانه ها به عنوان رکن چهارم دموکراسي

جهت حصول ِ تو سعه پايدار ، پرچمي را برافرازيم که  پزشکان ، پرستاران ، وکلا ، مهندسان ، کارمندان ، کارگران ، کشاورزان ، محققان ، تجار ، صنعتگران و... را جهت اصلاح ساختار آموزش و پرورش ترغيب نمايد .

زيرا ورودي آموزش و پرورش بزرگترين سرمايه هاي آحاد جامعه ( فرزندان ِ مردم ) مي باشند و خروجي آموزش و پرورش بزرگترين سرمايه هاي اجتماعي جامعه ( نيروي کار جامعه ) مي باشند .

براي اصلاح بودجه آموزش و پرورش بايد سهم آموزش و پرورش در توليد ناخالص داخلي افزايش يابد تا سهم آموزش و پرورش از  توليد ناخالص داخلي افزايش يابد .

آموزش و پرورش به معلمان حرفه اي نيازمنداست  که توسط يک نهاد مدني مستقل " سازمان نظام معلمی " ارزيابي و رتبه بندي شوند !

تا شاهد جايگزيني هر ليسانس و فوق ليسانس در هر رسته اي از آموزش و پرورش ، به عنوان معلم نباشيم .

پايان گفت و گو

بخش پیشین

منابع :

( 1 ) روایت مسعود نیلی از چگونگی پیدایش و رشد ابر چالش‌های اقتصاد ایران روزنامه دنیای اقتصاد شماره ۴۱۳۴ مورخ ۲۲ شهریور ۱۳۹۶

( 2 ) دکتر تیمور رحمانی مقاله معمای رشد و کمبود نقدینگی : روزنامه دنياي اقتصاد شماره 4503 منتشره در روز يک شنبه 2 دِي 1397

( 3 ) تارنماي سرپوش اقتصادي ، دوم مهر 1396 ، بحران ٤١ هزار ميليارد تومانی صندوق‌های ورشكسته

( 4 ) تارنماي تابناک ، 8 بهمن 1396 ، هر ایرانی چقدر بابت بدهی موسسات پرداخت کرد؟

( 5 ) تارنماي مشرق ، 14 مهر 1395 ، میزان یارانه پرداختی سالانه در کشور چقدر است؟

( 6 ) تارنماي دارايان ، سه شنبه 14 فرودين 1397، متن کامل قانون بودجه ۱۳۹۷ کل کشور

( 7 ) دانشنامه آزاد ويکي پديا

( 8 ) تارنماي خبر آنلاين ، 4 مرداد 97 ، کسری بودجه چگونه جبران خواهد شد؟

( 9 ) روزنامه دنياي اقتصاد ، سه شنبه 4 دي 97 شماره 4505 ، جهت يابي اقتصاد با بودجه 98

( 10 ) روزنامه دنياي اقتصاد شماره ۴۴۹۶ تجربه کشورهای عضو « OECD » بررسی شد .حذف خطای مداخله در بودجه

( 11 ) روزنامه دنياي اقتصاد يک شنبه 16 دي 1397 شماره 4515

سر مقاله : آیا مشکل دولت کمبود منابع است؟

( 12 ) روزنامه دنياي اقتصاد سه شنبه 18 دي ماه 1397 شماره 4517 سر مقاله اهرم بودجه در اقتصاد به قلم دکتر اصغر شاهمرادي

( 13 ) روزنامه دنیای اقتصاد سه شنبه 18 دي ماه 1397 شماره مقاله پل کروگمن ، تحت عنوان ِ خطاي تطابق با چرخه

( 14 ) روزنامه دنياي اقتصاد چهار شنبه3 بهمن 1397 شماره 4530 صرفه‌جویی در کمک‌های نامعلوم