خلاصه قسمت هاي اول تا پنجم :

 نکته ظريفتر از مو که متأسفانه بسياري به آن توجه نمي کنند آن است که وقتي بدنه کارشناسي تصميمي مي گيرد ، براي اجراي صحيح ِ  اين تصميم ، بايد هماهنگي بين همه يا اغلب نهاد ها و مسئولين ِ مربوطه برقرار باشد .

اگر فقط کارشناسان  ِ همه نهادهاي مسئول و ذينفع با هم تعامل داشته باشند و يک راه حل را ارائه دهند ولي مسئولين آن نهاد ها ، به هر دليلي ، تمايلي براي اجراي آن راه حل نداشته باشند  اين فرآيند ِ اصلاح ، ابتر مانده و بي حاصل مي گردد.

" نیلی اولین مساله را وجود یک اراده سیاسی قوی در جمع سیاستمداران دانست. به‌نظر می‌رسد به این دلیل نیلی نیاز به اراده سیاسی را مهم‌ترین مساله می‌داند که تغییرات گسترده و اصلاحات اساسی هزینه‌هایی را در کوتاه‌مدت خواهد داشت که مستلزم تحمل سیاستمدار و اصرار او بر تداوم سیاست‌های اصلاحی است. در نتیجه بدون این پیش‌نیاز، هر گونه اصلاحی بی‌ثمر خواهد بود و در نیمه راه خواهد ماند."

کسري بودجه حدود  600 هزار ميليارد ريالي سال 95 با حدود 33% رشد به 800 هزار ميليارد ريال رسيده است که اين چالش ِ  بودجه هاي سمي تا به امروز مي باشد !  که از سال 88 به بعد کسري بودجه با سرعت سر سام آوري رشد داشته است  .

مسعود نیلی می‌گوید:

«بودجه دولت دچار کسری پایدار و فزاینده است. علت آن هم رشد پایدار مخارج در دوره ‏وفور نفتی با اتکا به منابع ناپایدار بوده است.» در نتیجه «شرایط بودجه -به خصوص پدیده افزایش هزینه‌های جاری و ناکافی بودن مخارج سرمایه‌گذاری- محدودیت‌هایی را بر رشد اقتصادی وارد خواهد کرد» و عملاً چرخه رشد پایین در اقتصاد ایران تداوم پیدا می‌کند.

نخستین بودجه ریزی عملکردی ایران پس از ٣٧ سال به مجلس تقدیم شد.

پایه اصلی بودجه امسال، شفافیت است و پرداخت اعتبار به دســتگاه ها بر مبنای عملکرد سه ماهه آنها صورت می گیرد.

اگر کشور واقعا خود را ملزم به ايجاد فضاي کسب وکار براي تحصيل کردگان مي داند، بايد لوازم بين المللي آن را نيز فراهم آورد.

 آخرين يافته هاي پژوهشي درباره فقر و شيوه هاي موثر مبارزه با آن بيشترين تاکيد را روي اصلاحات اقتصادي معطوف به بازار مي گذارد نه پول پاشي مستقيم يا غير مستقيم .

تحقق مسیر توسعه اقتصادی در هر کشوری علاوه بر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی به همراهی و مشارکت عموم مردم نیز نیاز دارد.

استفاده از دیپلماسی رسانه‌ای چه در فرآیند توسعه برای شکل‌دهی به افکار عمومی و چه در مواقع وقوع بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای فروکش کردن موج احساسات مورد توجه قرار گرفته ‌است.

در هیچ جای دنیا کشوری سراغ نداریم که بدون تولید ثروت، بدون ممتاز کردن بخش خصوصی، بدون دور کردن دولت از مسائل اشتغال و توسعه اقتصادی سراغ آزادی سیاسی رفته باشد.

در هر زمینه‌ای که آگاهی کافی به مساله نداریم باید صریحا آن را عنوان کنیم و از ظرفیت‌های جهانی برای انجام آن بهره ببریم.  بسياري  از اقدامات که در ظاهر براي رفاه حال فقرا مي باشد ( پرداخت نقدي يارانه ها به روش کنوني ، مسکن مهر ، کنترل نرخ ارز و... )  پول پاشي عوام فريبانه از نوع حکمراني سياسي مي باشد که نه تنها براي اقشار آسيب پذير مفيد نيست بلکه براي کل اقتصاد ِ کشور و اکثريت ِ مردم مضرر مي باشد

امروز شرایط برای آغاز اصلاحات ساختاری دشوار شده است. ولی باید توجه داشت که در اقتصاد تنها فکر و سیاست اصولی جواب می‌دهد نه مصلحت‌اندیشی و عقب‌نشینی.

دولت باید با صداقت با مردم حرف بزند و سیاست‌های اصولی خود را پیش ببرد چراکه راه دیگری وجود ندارد.

اجرای موفق اصلاحات اقتصادی منوط به حمایت و پشتیبانی مردم است.

شباهت‌ها و تفاوت‌های وضعیت امروز ایران و ونزوئلا ، بسيار مي باشد  . اميد است که در سايه تعامل بين اصولگرايان ، اصلاح طلبان ، معتدل ها ، مستقل ها و ...   راه‌های پرهیز از ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران را طي کنيم .

قسمت ششم :

با توجه تغييرات عمده لايحه بودجه 97 در کميسيون تلفيق ، در اين قسمت  نگاهي عميق تر به شکاف بين ديدگاه برخي  سياستمداران ِ تصميم گير با کارشناسان تصميم ساز مي اندازيم .

 سئوال کننده :

‌در تحليل تبصره 14  لايحه بودجه 97 برخي کارشناسان اعلام کرده بودند که اجراي اين تبصره ( حذف تعداد قابل توجهي از يارانه بگيران نقدي ) به نفع اقشار زير خط فقر و مفيد براي آينده  اقتصاد کشور مي باشد .

درصورتي که دکتر حاجي بابايي عضو کميسيون برنامه و بودجه مجلس مي گويد :

حاجی بابایی: بودجه ۹۷ یارانه بگیران را قلع و قمع و فقرا را نابود می‎کند .

چرا روحاني بر خلاف حاجي بابايي مخالف فقرا مي باشد  ؟

پاسخ دهنده :

اولأ نظر بسياري  از کارشناسان اقتصادي ، مخالف نظرِ دکتر حاجي بابايي مي باشد !

ثانيأ اگر همچنان ، سياستمدران به نظر کارشناسان بي توجهي کنند سرنوشت مختوم کشور ، همچون ملت ونزوئلا خواهد بود !

 سئوال کننده :

چرا نظر حاجي بابايي به عنوان سياستمدار ، سرنوشت مختوم ونزوئلا را رقم مي زند ؟

پاسخ دهنده :

بحث افراد ي مثل ِ جناب آقاي دکتر حاجي بابايي نيست !

بحث اصلي و اساسي تري مطرح است ، شکاف عميق بين حمکراني سياست محور ( سرنوشت مختوم ونزوئلا را محقق مي کند)  و حکمراني اقتصاد محور است ( توسعه پايدار را منتج مي شود .) بايد بررسي شود .

‌

سئوال کننده :

شما در سايه بازي با  کلمات ، عوام فريبي نموده  سعي در تخريب ِ حاجي بابايي ، توجيه عدم پرداخت يارانه ي نقدي  و مبارزه با فقرا را دنبال مي کنيد  .

پاسخ دهنده :

نظر ِ کارشناسان و تجربيات جهاني نشان داده است که حمکراني سياست محور فقر آفرين است و حکمراني اقتصاد محور تحول آفرين است .

 سئوال کننده :

با وجود آنکه من و بسياري از خوانندگان موافق فرمايشات حاجي بابايي هستيم و اطمينان خاطر داريم که شما در سايه بازي با  کلمات ، عوام فريبي نموده  سعي در تخريب ِ حاجي بابايي ، نفي پرداخت يارانه ي نقدي و نابودي فقرا را داريد ولي مشتاقانه توضيحات ِ شما در رابطه با تفاوت فاحش بين دو نوع حکمراني اقتصاد محور با حمکراني سياست محور را پيگيري مي کنيم .

پاسخ دهنده :

نقد يک تفکر به معني تخريب فرد نمي باشد .اگر اجازه بدهيد ويژگي هاي دو نوع حکمراني اقتصاد محور با حمکراني سياست محور را توضيح مي دهم . سپس شما و خوانندگان فهيم قضاوت کنيد کدام روش به نفع مردم و کدام روش به ضرر مردم است !

لطفأ پيش داوري نکنيد .

سئوال کننده :

شما  ويژگي هاي دو نوع حکمراني اقتصاد محور با حمکراني سياست محور را توضيح دهيد  .

پاسخ دهنده :

روزنامه دنياي اقتصاد روز چهار شنبه 11 بهمن شماره 4256 ( 1 ) به نقل از :

دکتر مسعود نيلي رئيس موسسه آموزش و پژوهش ، مديريت و برنامه ريزي ، در یک کنفرانس مدیریتی ،  در مقاله ي " رابطه کارآمد میان اقتصاد و سیاست "  دو نوع حکمراني اقتصاد محور و سياست محور را باهم مقايسه مي کند ! (1)

در حکمرانی اقتصادمحور، «اقتصاد» به مثابه لکوموتیو است که سوخت آن از سیاست تغذیه می‌شود و در حکمرانی سیاست‌محور، جای این دو بخش تغییر می‌کند. (1)

نتایج حکمرانی اقتصاد محور ، تناسب اهداف با ابزار سیاست‌گذاری، شکل‌گیری سیاست‌گذاری بر مبنای تجارت بین‌المللی و تجارب گذشته، تصحیح خطاهای سیاست‌گذاری، رفاه پایدار و شکل‌گیری چشم‌انداز بلندمدت برای آحاد اقتصادی است. (1)

حال آنکه در حکمرانی سیاست‌محور، عدم تناسب اهداف با ابزار، محدود شدن فضا و عدم‌یادگیری در سیاست‌گذاری، همراه با رفاه نوسانی و نبود چشم‌انداز بلندمدت به‌وجود می‌آید. (1)

 سئوال کننده :

‌ دو نوع حکمراني اقتصاد محور و حکمراني  سياست محور را بيشتر توضيح دهيد .

پاسخ دهنده :

اين استاد دانشگاه صنعتي شريف ، در سیزدهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت پروژه ، با معرفی دو طیف حدی در سطوح راهبردی فضای حکمرانی، یعنی

سیاست خارجی،

سیاست داخلی،

حمایت‌های اجتماعی

و سیاست‌های اقتصادی،

ويژگي هاي دو نوع حکمرانی اقتصادمحور و سیاست‌محور را مشخص  مي کند .(1)

سئوال کننده :

آیا بین شیوه اداره یک کشور در حوزه عمومی (حکمرانی) و عملکرد اقتصادی آن ارتباط وجود دارد؟ و آیا می‌توان از مدل‌های مختلف حکمرانی انتظار عملکرد‌های اقتصادی یکسان داشته باشیم؟

پاسخ دهنده :

بین شیوه اداره یک کشور در حوزه عمومی (حکمرانی) و عملکرد اقتصادی ارتباط وجود دارد ولي از مدل‌های مختلف حکمرانی انتظار عملکرد‌های اقتصادی یکسان وجود ندارد. در واقع باید این موضوع مطرح شود که چه ارتباطی بین شیوه اداره کشور و عملکرد اقتصادی وجود دارد. (1)

سئوال کننده :

کیفیت حکمرانی و عملکرد اقتصادی را تبیین نماييد  و ارتباط مفهومي بين  این دو مقوله را توضيح دهيد .

پاسخ دهنده :

از نظر علم اقتصاد آنچه به‌عنوان عملکرد اقتصاد مطرح می‌شود این است که در سطح خُرد بازیگران اصلی اقتصاد چگونه تصمیم می‌گیرند و هم افزايي  این مجموعه تصمیمات در برآیند کل عملکرد اقتصاد چگونه است؟ (1)

به لحاظ متدولوژی علم اقتصاد، نقطه شروع، مباحث اقتصاد کلان، رفتار در سطح خُرد است. (1)

سئوال کننده :

ارتباط اقتصاد کلان و  رفتار در سطح خُرد را  بيشتر توضيح دهيد .

پاسخ دهنده :

در واحدهای کوچک اقتصاد اگر به خانوار و بنگاه‌ها رجوع شود، مشاهده می‌شود در مقاطعی که اقتصاد اشتغال ایجاد نکرده و خانوارها تصمیم به ورود به بازار نگرفته‌اند،‌ در نتیجه نرخ بیکاری هم افزایش نداشته است. بر عکس، سال‌هایی نیز وجود داشته که اقتصاد اشتغال‌زایی مناسبی داشته است، اما خانوارها تصمیم به ورود به بازار کار گرفته و نرخ مشارکت افزایش یافته است، بنابراین با افزایش اشتغال‌زایی، نرخ بیکاری نیز رشد کرده است، بنابراین باید تحلیل کرد که مبانی تصمیم رفتار درون خانوارها چیست؟(1)

سئوال کننده :

اثر متفاوتی که رفتار خانوارها در اقتصاد دارند را مي توان به بنگاه‌ها نیز تعميم داد ؟

پاسخ دهنده :

نظام‌های حکمرانی مختلف، ساختارهای انگیزشی متفاوت را در اجزاي خُرد (خانواده يا بنگاه ها و... ) ایجاد می‌کنند . (1)

تمام آحاد ِ اقتصادی در هر کشور ، یک چشم‌انداز اقتصادی تعریف می‌کنند که این چشم‌انداز، از حاکمیت دریافت می‌شود

سئوال کننده :

عملکرد ِ حکمرانی روی انگیزه‌ها چگونه اثر می‌گذارد ؟

پاسخ دهنده :

اگر خانوارها این ارزیابی را داشته باشند که بنگاه‌های اقتصادی تحرک خوبی داشته و شرایط مساعدی در اقتصاد وجود دارد و می‌توان با کسب آموزش و مهارت پیشرفت کرد، در نتیجه سعی می‌کنند، در بنگاه‌های خصوصی استخدام شوند. (1)

ولي اگر چشم‌انداز خانوار ریسک با عدم قطعیت باشد، تمایل به استخدام در محیط دولتی داشته و به‌جای سعی در آموزش و تلاش بیشتر، سعی می‌کند از کانال‌هایی که امکان دارد، وارد دولت شوند. (1)

سئوال کننده :

عملکرد حکمرانی روی انگیزه‌ها ي سرمايه گذاري چگونه اثر می‌گذارد ؟

پاسخ دهنده :

اگر خانوار يا بنگاه ها تشخیص دهند که در  پس‌انداز ، چشم‌انداز مثبتی در شرایط اقتصاد وجود دارد و این  پس‌انداز به سرمایه ملی تبدیل می‌شود و بازدهی برای خود دارد ، سعی می‌کنند سرمایه خود را به سرمایه ملی تبدیل کرده و هموارسازی در مصرف داشته باشند. (1)

برعکس در صورت وجود عدم قطعیت، افراد سعی می‌کنند دارایی خود را به دارایی شخصی تبدیل کرده و  پس‌انداز خُرد نیز در این شرایط نمی‌تواند ظرفیتی برای یک سرمایه‌گذاری بزرگ در کشور به‌وجود بیاورد. (1)

سئوال کننده :

عملکرد حکمرانی، روی انگیزه‌ها ي تربيت ِ نيروي انساني ماهر چگونه اثر می‌گذارد ؟

پاسخ دهنده :

اگر بنگاهی، یک قاعده تولیدی پایدار را در مقابل خود ببیند، سعی می‌کند به آموزش نیروهای خود توجه نمايد  و تقاضا برای نیروهای با مهارت و آموزش‌دیده افزایش می‌یابد . همچنین نهاده‌های تولید به سمتی حرکت می‌کنند که بهروه‌وری خود را رشد دهند. (1)

اما اگر بنگاه به شرایط خوش‌بین نباشد!  به شکلی برنامه‌ریزی می‌کند که در لحظه کسب‌وکار خود را تغییر دهد  و سرمایه‌گذار بلندمدتی بر  نیروی انسانی خود ندارد. در این شرایط این بنگاه سعی می‌کند از نهاده‌های ارزان‌قیمت دولت استفاده کرده و در حوزه عرضه بازار کمتر به دنبال بازار پایدار برای محصول می‌گردد، زیرا ممکن است کسب‌وکار در هر لحظه تغییر کند. (1)

سئوال کننده :

رابطه بين کارشناسان ِ تصميم سازان و سياستمدران ِ تصميم گيرچيست  ؟

پاسخ دهنده :

سطح حکمرانی ، در دو بخش «راهبردی» و «مدیریت و سیاست‌گذاری اجرایی در حوزه‌های تخصصی» تعریف مي شود .

سطح نخست، سطح تکنوکراسی و بوروکراسی که مجموعه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها و سازمان‌های اداره‌کننده کشور را تشکیل می‌دهد .

سطح دیگر سطح سیاسی متشکل از مقامات سیاسی کشور که تصمیمات راهبردی کشور را اتخاذ می‌کنند.

در میان سطح راهبردی و مدیریت و سیاست‌گذاری اجرایی، محدوده‌ای به‌عنوان محدوده سیاست‌گذاری(Policy Space) تعریف می‌شود. (1)

باید بررسی کرد کارشناسانی که کار اجرایی انجام می‌دهند، چه میدانی در اختیار دارند، این فضا مقررات حاکم بر بازی را در سطح راهبردی مشخص می‌کند. ( 1 )

سئوال کننده :

رابطه بين سطح راهبردي و سطح اجرايي يا  ابزار و اهداف چيست ؟

پاسخ دهنده :

‌ممکن است اهدافي که  در سطح راهبردی تعیین می‌شوند، با ابزارهایی که در سطح اجرایی مي باشند، سازگاری نداشته و تناسبی بین اهداف و ابزار وجود نداشته باشد. ( 1 )

در کشور ما کمتر بحث «تئوری سیاست‌گذاری» در سطح آکادمیک مطرح شده است . ( 1 )

در این تئوری بحث ابزار هدفمندی (Target Instrument) بحث بسیار مهمی است، اینکه چه ارتباطی بین اهداف و ابزار برقرار است. اگر اهداف در جایی باشد و ابزار در جای دیگر، لزوما اینها با یکدیگر چفت و بست نمی‌شوند و باعث می‌شود اهدافی که مدنظر بوده تحقق پیدا نکند، اما چون این دو از هم جدا هستند آن سطحی که اهداف را مشخص می‌کند شاید خیلی نتواند این را سنجش کند که چرا  اهداف تحقق پیدا نمی‌کند. ( 1 )

 سئوال کننده :

با توجه به توضيحات ارائه شده لايه هاي موثر در اقتصاد را مشخص کنيد.

پاسخ دهنده :

سه لايه اقتصادي عبارتند از :

لایه سطح خُرد،

سطح تکنوکراسی و بوروکراسی در سازمان‌ها

و سطح عالی سیاست‌گذاری ( 1 )

سئوال کننده :

رابطه بين اين سه لايه و بازخورد اطلاعات بين اين سه لايه چه اهميتي دارد؟

پاسخ دهنده :

همیشه در هر فعالیتی خطایی وجود دارد، اما اصل وجود خطا اشکال ندارد، ولی مشکل، عدم تصحیح این خطا است. ( 1 )

نکته کلیدی این است که چگونه بین این سه لایه سطح خُرد، سطح تکنوکراسی و بوروکراسی در سازمان‌ها و سطح عالی سیاست‌گذاری بازخورد اطلاعات صورت مي گيرد . ( 1 )

بنابراین اصلی‌ترین موضوع در حکمرانی یادگیری است. ( 1 )

اینکه سیاست‌گذار متوجه شود، بعد از چند سال این اهداف ، اهدافی نیستند که در کوتاه‌مدت امکان تحقق داشته باشند و این اهداف ، اهدافی نیستند که بتوانند با این ابزار‌ها تحقق پیدا کنند. (1)

جدا از ارتباط سلسله‌مراتبی از سطح مدیریت به سطح سیاست‌گذاری اجرایی، یک ارتباط مستقیم از سطح راهبردی روی سطح خُرد وجود دارد . ( 1 )

تمام آحاد ِ اقتصادی در هر کشور ، یک چشم‌انداز اقتصادی تعریف می‌کنند که این چشم‌انداز، از حاکمیت دریافت می‌شود .  ( 1 )

سئوال کننده :

عوامل شکل دهنده فضاي حکمراني  چيست ؟

پاسخ دهنده :

به نکته بسيار بسيار مهمي اشاره کرديد که توجه به آن  اهميت زيادي دارد .همان طور که قبلأ اشاره شد .

عوامل شکل‌دهنده فضای حکمرانی در چهار سطح،

خطوط راهبردی سیاست خارجی،

خطوط راهبردی سیاست داخلی،

خطوط راهبردی حمایت‌های اجتماعی

و خطوط راهبردی سیاست‌های اقتصادی مي باشد .

که براي هريک از آنان دو رويکرد حدي مي توان در نظر گرفت . ( 1 )

 سئوال کننده :

‌ اگر امکان دارد ، به جاي نقل قول ، اين قسمت هاي مهم را بطور خلاصه در قالب يک جدول ارائه نماييد .

پاسخ دهنده :

اولأ اطمينان خاطر دارم ، شما و خوانندگان فهيم و انديشمند با مراجعه به " اصل مقاله " درکي بسيار عميق تر  از  اين مفاهيم ِ  مهم اقتصادي  خواهيد داشت .

ثانيأ حقير ،به عنوان خدمتگزار ِ حضرتعالي و خوانندگان فهيم ِ تار نماي وزين " صداي معلم " در حد بضاعت ̗ بسيار اندکم تلاش مي کنم حسب الامر حضرتعالي انجام وظيفه نمايم .

جدول خلاصه عوامل شکل دهنده فضاي حکمراني در چهار سطح ِ راهبردي

جدول خلاصه عوامل شکل دهنده فضاي حکمراني در چهار سطح ِ راهبردي

سئوال کننده :

بسيار خوب ، با يک نگاه به جدول فوق مي توانم تفاوت فاحش بين ِ حکمراني  اقتصاد محور و حکمراني سياست محور (عوامل شکل‌دهنده فضای حکمرانی در چهار سطح   ) را  درک کنم .

آرايش اين چهار مولفه مهم است ! در قالب يک جدول و مثال قابل فهم ِ عموم ، توضيح دهيد  که کدام نقش مسلط را ایفا می‌کند و کدام نتیجه است.

پاسخ دهنده :

با تاکید بر این موضوع که هر قطار، یک لکوموتیو دارد .

آرایش این چهار مولفه را در دو حکمراني  اقتصاد محور و حکمراني سياست محور  بررسي مي کنيم .

جدول مقايسه بين حکمراني اقتصاد محور و حکمراني سياست محور

جدول مقايسه بين حکمراني اقتصاد محور و حکمراني سياست محور

سئوال کننده :

با توجه به توضيحات شما و مراجعه به جداول فوق  نتيجه مي گيرم :

1.  کیفیت حکمرانی حتما بر عملکرد اقتصاد تاثیرگذار است و در آن تردیدی نیست .  سطح راهبردی حکمرانی، فضای سیاست‌گذاری و خروجی سیاست‌گذاری را معین و مشخص می‌کند. عملکرد اقتصادی متفاوت، متاثر از چگونگی در اولویت قرار گرفتن اجزای مختلف سطح راهبردی خواهد بود که می‌تواند یک حکمرانی اقتصادمحور باشد و یک حکمرانی سیاست‌محور باشد. ( 1 )

2. بسياري  از اقدامات که در ظاهر براي رفاه حال فقرا مي باشد ( پرداخت نقدي يارانه ها به روش کنوني ، مسکن مهر ، کنترل نرخ ارز و... )  پول پاشي عوام فريبانه از نوع حکمراني سياسي مي باشد که نه تنها براي اقشار آسيب پذير مفيد نيست بلکه براي کل اقتصاد ِ کشور و اکثريت ِ مردم مضرر مي باشد !

اميدوارم که نمايندگان محترم مجلس در بررسي لايحه بودجه 97 ، برعکس اکثريت کميسيون تلفيق به حکمراني اقتصادي توجه نمايند !

ادامه دارد

منابع :

(1 ) روزنامه دنياي اقتصاد روز چهار شنبه 11 بهمن شماره 4256 در مقاله ي " رابطه کارآمد میان اقتصاد و سیاست "

( 2 )

تار نماي مشرق حاجی بابایی: بودجه ۹۷ یارانه بگیران را قلع و قمع و فقرا را نابود می‎کند.

تاریخ انتشار: ۲۳ آذر ۱۳۹۶ - ۱۳:۱۷