کلیشه های اجتماعی نابرابری جنسی در تحصیلات عالی ؛ دشواری امروز برخی از کشورهای اروپایی !

مقدمه
در یادداشت اخیر خود " از دانش سراهای مقدماتی و عالی تا مراکز تربیت معلم و دانشگاه فرهنگیان ؟! ( بخش پایانی ) " - این جا - به جایگاه و اهمیت و سطح مدرک تحصیلی در ایران و جهان ، پرداختم . بیشتر شخصیت های سیاسی در سراسر جهان سواد آکادمیک در مقطع لیسانس داشتند و احتمالا سیاسیون این ممالک چنین می اندیشند که دانش سطوح عالی تر مختص دانشمندان و عالمان علوم مختلف هست . وجود چنین باوری ، امروز اروپا را با مشکل جدیدی مواجه ساخته است که برای حل و فصل آن با ارائه راهکارهایی ، تلاش جدیدی را آغاز کرده است . آنان می پرسند که چرا تعداد زنان دانشمند و اندیشمند در جامعه اروپایی کمتر از مردان هست و برای همین طرح های جدیدی جهت راغب کردن زنان به ادامه تحصیل برنامه ریزی شده است که در ادامه بحث به توضیح هر یک می پردازم .

دیدگاه علم جامعه شناسی
علم جامعه شناسی بر این باور است که هیچ پدیده ای ثابت و لایتغیر نیست و سیر تکاملی یک پدیده فراز و فرودهایی دارد که دو متغیر زمان و مکان ، بر آن ها تأثیری عمیق می گذارد . نمونه آن نکته تعجب برانگیز ی است که بر اساس آن نابرابری جنسی در آموزش عالی را به عنوان دشواری جدید در اروپا ، مطرح می سازد .

تفاوت نقش نابرابری جنسی در تحصیل زنان اروپایی با کشورهای در حال توسعه
در قرون گذشته این مشکلِ بیشترِ کشورهای عقب مانده ، عقب نگه داشته شده و در حال توسعه بوده و در برخی از آنها هنوز نیز جریان دارد . علت ذکر هر سه طبقه بندی از کشورها ، همسانی هویتی آنهاست ، چون در عمل کمتر تفاوتی با یکدیگر دارند اما وجوه مشترک بسیاری دارند .
بیشتر آنان از واقعیت هایی همچون بی ارادگی ، تنبلی ، سطحی اندیشی و بی مسئولیتی رنج می برند .

تفاوتی آشکار مابین نابرابری جنسی در آموزش مابین این دو گروه از کشورها وجود دارد . در کشورهای جهان سوم ، بیشتر در تعقیب سیاست های مردسالارانه و حاکمیت اتوریته مردان با اعتقاد به اصلی ترین وظیفه زن یعنی بچه داری ، همسرداری و خانه داری بوده است ؛ اعتقادات فرهنگی - مذهبی ، ترویج خرافات ، عمومیت جهل و بیسوادی و حاکمیت استبداد در نظام های سیاسی این جوامع ، از دیگر عوامل بیسوادی زنان و یا مانع ادامه تحصیل آنان بوده است .
اما مشکل امروز اروپا ، بیسوادی زنان نیست . بلکه آنان نگران عدم رغبت زنان برای ادامه تحصیلات عالی تر هستند . تعداد کرسی های استادی در دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی ، برای زنان انگشت شمار گشته است و آنان نگران این مهم هستند .
و ما با وجود نداشتن محدودیتی برای ادامه تحصیل زنان در دانشگاه ها و حتی با برتری تعداد دانشجویان دختر نسبت به پسر در بیش از دو دهه که معایب خاص خود را دارد ، در تعقیب باورهای مردسالارانه و مذهبی ، به موضوع مدیریت ارشد زنان ، با تردید و احتیاط عمل برخورد می کنیم ، نوعی حرکت دست به عصا که شهامت ریسک کردن و یا قبول واقعیت توانایی زنان در امر مدیریت را انکار می کند . ظاهر خوشایند اما با نتایج نامطلوب برخی از سیاست ها ، تا کی در کشور ما تداوم خواهد داشت ؟
البته با این تفاوت ، که اروپائیان وام دار پست مدیریتی برای زنان نیستند ، آنان از جا ماندن زنان در عرصه های علمی نگرانند . اروپائیان نمی خواهند با جا ماندن زنان ، فرصت جذب نیمی از جمعیتی کشور خود را در گسترش علم و فناوری از دست بدهند.  مشکل جدّی این است که اغلب مردم معتقدند داشتن یک شغلِ علمی موفقیت آمیز با تشکیل خانواده و بزرگ کردن کودکان ناسازگار است . زنان جوان واقف از حجم کاری پژوهشگران ، از این که مجبور به انتخاب بین زندگی خصوصی و حرفه خود شوند ، واهمه دارند .

طرح هایی برای واداشتن زنان اروپایی به ادامه تحصیل
اکثریت دانشمندان در اروپا مرد هستند و زنان در این عرصه حضور بسیار کمرنگی دارند. دو طرح اروپایی ، یکی در دانمارک موسوم به “توییست” و دیگری در مجارستان موسوم به “جنسیت “ سعی در تغییر قالب های اجتماعی و تشویق دختران جوان به پیگیری تحصیلات شان در عرصه گوناگون علوم را دارند .

طرح “ توییست” در دانمارک
تحقیقات نشان می دهند که دختران مانند پسران به رشته های علمی علاقه داشته و مستعدند. در هر حال ، حرفه پژوهشگر برای دختران ، انتخابی نادر است . کلیشه های جنسی ، اعتماد به نفس دختران را تضعیف می کند و آنها را از زمینه های تحت سلطه مردان بیرون می راند .
شینا لورسن ، هماهنگ کننده طرح “ توییست” می گوید : " اغلب نظرهایی می شنویم مانند این که مشکل چیست؟ زنان نیز می توانند دانشمند شوند؟! فکر می کنم مردم بر این باورند ولی موقعیت ، مخصوصا در دانمارک این گونه است که هر چه در سلسله مراتب بالاتر می روید ، زنان کمتری می بینید و این برای هر دو جنس شرم آور است.”

هدف یکی از طرح های اتحادیه اروپا ، مقابله با کلیشه های اجتماعی است که موجب نابرابری جنسی می شود. در اروپا دانشمندان مرد مخصوصا در رشته های ریاضی و مهندسی به وضوح غالب هستند. عرصه علوم اروپا در غیبت زنان ، استعدادهای بالقوه بسیاری را از دست می دهد .
در یک نمایشگاه تعاملی در دانمارک ، مجموعه ای از مصاحبه های ویدیویی دانشمندان زن اروپایی مانند آنژا اندرسون ، متخصص فیزیک نجومی به نمایش گذاشته شده است . آنژا اندرسون ، استادیار فیزیک نجومی در مؤسسه نیلز بوهر می گوید : “در این نمایشگاه هدف ، ارائه الگو برای دختران جوان است و نشان دادن این که زن دانشمند چگونه است تا خود را از ایده های کلیشه ای مانند این باور که زن دانشمند وجود ندارد یا زن دانشمند باید یک تیپ بخصوصی باشد ، رها کند . این بهترین بخش این طرح است . چون از کشورهای مختلف اروپایی زنانی می بینید که با هم خیلی فرق دارند ، در رشته های مختلف علمی هستند و به علم علاقه فراوانی دارند.”

یکی از راه های آشکار ساختن کلیشه های جنسیتی ، به چالش کشیدن آنها است . برگزار کنندگان نمایشگاه یک عروسک مجازی موسوم به “ توییستی” طراحی کرده اند که از راه دور کنترل می شود . “ توییستی” با بازدید کنندگان صحبت می کند و در باره نقش زنان در جامعه پرسش های اخلاقی سخت مطرح می کند.
این عروسک مجازی می گوید : “ من یک رایانه زنده هستم . یعنی یک نفر به من یاد داده چه سؤالی بپرسم .”
سارا کلوزن ، بازیگر عروسک توضیح می دهد : “ راه بسیار خوبی برای صحبت با مردم است ، چون متوجه نمی شوند که یک شخص واقعی صحبت می کند . آنها نقاب هایی را که جلوی اشخاص دیگر بر چهره دارند ، بر می دارند و عقیده واقعی خود را بیان می کنند.”
توییستی ، عروسک مجازی ادامه می دهد : “ اکثریت آنها معتقدند که زنان قادر به تفکر منطقی نیستند و فکر می کنند که زنان باید در خانه بمانند.”

طرح “جنسیت” در بوداپست مجارستان
در حالی که طرح “ توییست” آگاهی مردم را در مورد موانع موجود در راه زنان علاقه مند به علم ، بالا می برد ، ابتکار اروپایی دیگری دختران دبیرستانی را تشویق به پیگیری آموزش علم و دانش می کند.
دانشگاه اوبودا یکی از مراکز علمی پیشروی مجارستان در حوزه انفورماتیک و مهندسی است . این مرکز کمبود دانشجوی دختر دارد . طرح موسوم به “جنسیت” با دعوت دانش آموزان دبیرستان به مراکز علمی و تحقیقاتی ، سعی در رفع پیش فرض ها در مورد دختران دارد.
دورا گرو ، هماهنگ کننده طرح “جنسیت” می گوید : “ نشان دادن این که کار این دانشگاه ها چیست ، آموزش چگونه است و چه می توانند بیاموزند بسیار مهم است . همچنین باید آنها را قانع کرد که با پسران برابرند و باید تلاش کنند که وارد این مراکز شوند .”

در طول تاریخ ، نقش های مهم در مهندسی کامپیوتر را زنان ایفا کرده اند. مانند آدا لاولیس ، اولین برنامه نویس یا گریس هاپر ، توسعه دهنده اولین رایانه الکترونیک . کوتر لازلو ، استاد مهندسی کامپیوتر در دانشگاه اوبودا می گوید : “ این زمینه ای است عالی برای زنان ، چون آن ها جهان را متفاوت از مردان می بینند. مرد غالبا تنها بر یک نکته متمرکز می شود ، و زن معمولا مجموعه ای از نکته ها را مورد توجه قرار می دهد.”

آناماریا مهندس کامپیوتر دانشگاه اوبودا و ده سال است که دوره های آموزشی برای افراد کم شنوا ، برگزار می کند. به نظر او دلیلی وجود ندارد که زنان همچنان در رشته های علمی حضور کم داشته باشند. او می گوید : “من مهندسی کامپیوتر را انتخاب کردم چون این عرصه دانش ، به همه و همچنین به افرادی که ضعف شنوایی دارند ، فرصت های نامحدودی اعطا می کند . همه در این عرصه می توانند پیشرفت کنند و من معتقدم که زنان به خوبی مردان می توانند عمل کنند . ما به اقدامات مؤثر بیشتری احتیاج داریم تا این امر تحقق یابد.”

دست اندرکاران طرح “ توییست” در دانمارک با تدارک یک کنفرانس ملی در باره برابری جنسیتی در عرصه علمی ، یک رشته مناظره در دبیرستان ها برگزار می کنند.
در یک آزمایشگاه در بوداپست بر روی سیستمی کار می شود که در آن از حس گرهای بی سیم برای تحت نظر داشتن افراد مُسن استفاده می شود. در عرصه بهداشت و درمان رایانه ای و پزشکی از راه دور می توان از استعداد زنان بهره برد و برای زنان تحصیل کرده ای که شجاعت لازم برای ورود به این عرصه را دارند ، فرصت های شغلی فراهم کرد.

ویکتوریا آلکساندرا بژرگارد ، گرداننده مناظره در طرح “ توییست” می گوید : “ فکر می کنم گوش دادن به آنچه جوانان می گویند مهم است . اگر من اینجا می ایستادم و فقط صحبت می کردم ، تاثیر دیگری داشت . باید آنها را وارد بحث کنیم و به نظرهای شان توجه کنیم . یازده درصد استادهای اروپایی در رشته های علمی زن هستند . آیا شما فکر می کنید این یک اشکال باشد؟ ”

نظر چند تن از دانش آموزان دختر و پسر
دانش آموز دختر : “ این نکته ها در مدرسه توضیح داده نمی شود ، فکر می کنم خیلی سخت است ، چون این دختران به سوی ناشناخته ها می روند و هیچگونه اطلاعی درباره آینده خود و نحوه تحصیلی شان و حرفه علمی شان ندارند.”

دانش آموز پسر : “ صد درصد استادهای ما خوبند ، مهم نیست مردند یا زن .”
دانش آموز دختر : “ فکر می کنم جامعه ، ما را در دو دسته قرار داده است . این که دختران با احساس شان و پسران با منطق شان فکر می کنند.”
دانش آموز پسر : “ما باید قبول کنیم که زنان و مردان متفاوتند.”

جدّی ترین مشکل چیست ؟
مشکل جدّی این است که اغلب مردم معتقدند داشتن یک شغلِ علمی موفقیت آمیز با تشکیل خانواده و بزرگ کردن کودکان ناسازگار است . زنان جوان واقف از حجم کاری پژوهشگران ، از این که مجبور به انتخاب بین زندگی خصوصی و حرفه خود شوند ، واهمه دارند .

تور بنک هانسن ، آموزگار علوم سیاسی می گوید : “ اگر می خواهید زنان مانند مردان دانشمند خوب شوند ، باید جامعه کلا تغییر کند . ولی نمی دانم چه باید کرد. خیلی سخت است.”

سخن آخر
در حالی که متخصصان سراسر اروپا توصیه های خود را برای تصمیم گیرندگان آماده می کنند ، به نظر می رسد که یک نکته برای آن ها روشن است و آن این که علم و جامعه باید با هم برای از میان برداشتن موانع جنسی تلاش کنند .
تفاوت شاخص های گوناگون اجتماعی - فرهنگی در ساختار جمعیتی کشورها و قاره های مختلف ، امری طبیعی است ، مهم آن است که سیاست گذران و برنامه ریزان یک جامعه ، قبل از فوت وقت و با تیزبینی دلسوزانه ، نتایج آماری حیطه های گوناگون را بررسی و برای کنترل ، هدایت و بازسازی آن به موقع وارد عمل شوند. مثلا یکی از مشکلات عمده ما در این خصوص پیشی گرفتن آمار قبولین دختر از پسر در تمامی دانشگاه ها و مناطق است . این امر یک پدیده ای دو دهه ای اما جریانی غیرطبیعی است و باید در این خصوص چاره اندیشی شود.


منبع :
1) برگرفته از Euronews . جهان آینده ؛ چرا زنان در عرصه های علمی کمتر می درخشند؟ به روز شده در : ۰۷/۰۳/۲۰۱۲ .

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید