مسئولیتم در بحث بررسی مبانی نظری سند تحول و همچنین جایگاه معلم و ویژگی های معلم در بحث های مربوط به تحولات و ایجاد تغییرات در نظام آموزشی ایجاب کی کند که به این بحث بپردازیم.
ما در سند تحول و مبانی نظری با یک نگاه بسیار متفاوت از وضع موجود ، نگاه به معلم را در بحث ایجاد تحول به آن پرداختیم. چون احساس کردیم که معلم با یک ویژگی به نام مربی یا وصف مربی شناخته می شود می تواند نقش اصلی را در جریان تربیت بر عهده بگیرد و دیگر ما چیزی به عنوان تفکیک معلم از مربی در سیستم های آموزشی که بعد از انقلاب رایج شده را نداشته باشیم.
علاوه بر آن ، بحث هایی که راجع به ان در سیستم تعلیم و تربیت ما اتفاق افتاد احساس کردیم که بسیاری از مباحث مربوط به ایجاد تحول در نظام یاددهی - یادگیری به خود معلم برمی گردد و یکی از ویژگی های خاصی است که داشته باشد. با کمال تاسف می توانیم بگوییم که خیلی نقش تربیتی برای معلمان تعریف نشده است .
اینجا بود نگاهی که برای تعریف تعلیم و تربیت مطرح کردیم نقش معلم به عنوان زمینه ساز معلم به مثابه مربی به عنوان زمینه ساز برای ایجاد تغییرات و تحولات هویتی در مخاطبان که اسمش را گذاشته ایم متربی یا دانش آموزان ، برجسته شد. اولا این که نقش معلم زمینه سازی است با یک شکل فرایندی و تعاملی و ثانیا هدفش آموزش یا به تعبیری انتقال دانش یا نوعی مهارت آموزی و مانند اینها نیست بلکه زمینه سازی است برای تغییر و تحول هویتی متربیان.
این کار نقش مربی را که همان معلم باشد خیلی گسترده می کند. یعنی نشان می دهد که جایگاه معلم فقط در حد یک یاددهنده علم نیست بلکه پیش از آن باید برود با ایجاد فضای تغییرات شخصیتی زمینه سازی هایی را انجام بدهد. این بحثی بود که ما روی بحث تربیت معلم به عنوان بحث اصلی در نیروی انسانی آموزش و پرورش روی آن حساب کردیم مثل پزشکی و پیراپزشکی گفتیم که معلم و پیرامعلم. یعنی تمام کسانی که در مدرسه هستند همه حول معلمند. این ایده که ما معلم را محور نیروی انسانی آموزش و پرورش بدانیم و مدیر ، معاون مدرسه یا کادر کارشناسی و همه کسانی که در سیستم تعلیم و تربیت حضور دارند آنها را در حول محور نقش معلم ببینیم بحثی بود که نقش معلم را بیشتر گسترش بدهیم.
وقتی وارد بحث تربیت معلم شدیم احساس کردیم که تربیت معلم را هم باید با همین نگاه زمینه سازی کنیم همچنان که ما روی دانش آموزان یا متربیان و روی بحث شایستگی هایشان کار می کنیم برای کسی که می خواهد معلم بشود ما روی مفهوم جدیدی به نام شایستگی تاکید کنیم نه دانش معلمی یا مهارت معلمی . اصطلاح دانش افزایی یا مهارت یا انگیزه اینها نشان نمی دهد کلیت آن جایگاهی که یک معلم باید داشته باشد. ما با همان نگاه هویت و تغییر هویت از باب این که ذات نایافته از هستی بخش کی تواند که شود هستی بخش گفتیم خود معلم در قدم اول باید آن تحول هویتی را در خودش رقم بزند و زمینه سازی های اولیه را در خودش داشته باشد.
این بخش باعث شد در تربیت معلم هم ما هدف را ببریم به سمت کسب شایستگی ها . اما شایستگی ها نه ان شایستگی هایی که دانش آموزان قرار است کسب کنند؛ اینها شایستگی های ویژه تری از آنها می خواهند با نام شایستگی های حرفه ای و به تعدادی از انواع شایستگی ها رسیدیم در برنامه درسی تربیت معلم . باز هم همان نگاه تفکیک میان تعلیم و تربیت همچنان وجود دارد که ما در دانشگاه فرهنگیان و به خصوص آن بحثی که در مورد مهارت های فرهنگی داشنتم سعی کردم راه هایی پیدا کنیم که هر معلم علاوه بر نقش ویژه ای که به عنوان یک حوزه تخصصی از آن 16 رشته بر عهده دارد و در دوره های مختلف ابتدایی تا متوسطه باید تعلیم و تربیت آن عرصه را بر عهده بگیرد باید نشان دهد که در ایجاد تحول هویتی در متربیان به صورت داوطلبانه نقش آفرین است .
در برنامه درسی تربیت معلم به نام شایستگی های چهارگانه: شایستگی های عمومی، شایستگی های تخصصی، شایستگی های تربیتی و شایستگی های تربیتی تخصصی. اصطلاحی که به کار بردند آغاز این کلمات را کنار هم گذاشتند البته با یک خطایی که اتفاق افتاد به جای این که واژه Competency را در نظر بگیرند واژه Knowledge را در نظر گرفتند و این هدف شد و البته این در خود برنامه نبود اما اصطلاح این گونه رایج شد که ما معلم را در هدفمان در تربیت معلم دنبال این باشیم که معلمان نوعی این چهار نوع شایستگی را شایستگی های عمومی که همه مردم باید داشته باشند معلم به طریف اولی باید داشته باشد. شایستگی های تخصصی یعنی در آن عرصه ای که معلم می خواهد معلم ریاضی باشد باید عالم آن عرصه باشد شایستگی تخصصی در آن عرصه را داشته باشد . شایستگی های تربیتی یعنی آن چیزی که یک معلم را معلم می کند و ویژگی ها ، خصوصیات ، مهارت ها ، توانمندی های یک معلم از غیر معلم می شود که ما آن را شایستگی های تربیتی نام نهادیم.
شایستگی های تربیتی تخصصی که موضوعی تخصصی است که فرضا معلم ریاضی بتواند که چگونه در توانمند کردن بچه ها در شایستگی های ریاضی چه کارهایی را باید انجام بدهد یا یک معلم دینی در حوزه تربیت دینی باید چه کار بکند ؛ همچنین در رشته های مختلف. این بود که برنامه درسی ما به برنامه درسی تربیت معلم رفت و این مطلبی بود که ما بر اساس سند تحول و در برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان در سال 92 شروع به کار کردن کردیم و آن چیزی که به نام برنامه کلان تغییر برنامه درسی تربیت معلم اتفاق افتاد بر اساس تکیه بر مفهوم شایستگی بود.
با توجه به این بحث ها و کار دیگری که روی نظام تربیت معلم بسیار تاکید شده روی بحث کارورزی به جای تمرین دبیری که شاید در دوره های قبلی مفید و مختصر برگزار می شد و خیلی جدی گرفته نمی شد تمرکز شد روی کسب شایستگی های معلم در صحنه عمل که یکی از مشکلات و معضلات تربیت معلم همین است که یک سری دانش ها یا بحث های نظری را به دانشجو معلم مطرح کنیم ولی وقتی به عرصه عمل می رود دوباره بر حسب آن یادگرفته های خودش از گذشته یافته های نظری خودش آن یافته های را به فراموشی می سپارد ؛ در اصطلاح ادبیات تعلیم و تربیت می گویند گپ شکاف میان نظر و عمل یکی از جاهای مهمش در همین تربیت معلم اتفاق می افتد. برای این کار ما برنامه ریزی کردیم حتی الامکان برنامه های تربیتی معلم به طور کلی به سمت عمل محوری ، توجه به حضور در محیط ، استفاده از ظرفیت معلمان راهنما به عنوان کسانی که بتوانند به صورت نقش استاد شاگردی در تربیت شایستگی های معلمی برایشان کار کنند بحث اقدام پژوهی و درس پژوهی پی گیری شد .
به نظر من مجموعا سند تحول نقشی که برای معلم واصلاح نظام آموزشی به وسیله معلم بر عهده گرفته است خیلی زیاد است . این جاست که مشخص می شود ما چقدر در دانشگاه فرهنگیان و یا نظام تربیت معلم بتوانیم و در یک نگاه گسترده تر بتوانیم آن منویات برنامه درسی را در تربیت معلم بتوانیم اجرا کنیم .
البته من نقدهایی بر اجرای برنامه های درسی تربیت معلم دارم اما ظاهرا هدف این برنامه نقد برنامه های موجود نیست بلکه بیشتر می خواهد جایگاه تربیت معلم را در اصلاحات آموزشی مشخص کند .
خلاصه بحث این است که ما اگر می خواهیم معلم نقش تربیتی بر عهده بگیرد – معلم به مثابه مربی – چاره ای ندارد مگر آن که خودش شایستگی های حرفه ای و شایستگی های عام مورد نیاز برای معلمی را کسب کند و این زمانی ممکن است که دوره تربیت معلم ما یک دوره پر باری باشد که نتیجه اش به کسب شایستگی ها و یا ارتقای شایستگی ها بینجامد و این جاست که مثلا معلمان در سیستم آموزشی ما و با کمال تاسف می توانیم بگوییم که خیلی نقش تربیتی برای آن ها تعریف نشده است .
مثلا طرف می گوید من آمده ام معلم علوم شوم ، معلم ادبیات شوم و یا معلم فارسی شوم ...
باز هم همان نگاه تفکیک میان تعلیم و تربیت همچنان وجود دارد که ما در دانشگاه فرهنگیان و به خصوص آن بحثی که در مورد مهارت های فرهنگی داشنتم سعی کردم راه هایی پیدا کنیم که هر معلم علاوه بر نقش ویژه ای که به عنوان یک حوزه تخصصی از آن 16 رشته بر عهده دارد و در دوره های مختلف ابتدایی تا متوسطه باید تعلیم و تربیت آن عرصه را بر عهده بگیرد باید نشان دهد که در ایجاد تحول هویتی در متربیان به صورت داوطلبانه نقش آفرین است .
این همان اساس نقش تربیتی معلم احیا می کند و اگر اتفاق بیفتد آن موقع معلمان ما و نو معلمان ما در این زمینه می توانند یک تصویر متفاوتی از معلم در شکل رایج و متعارف در نظام آموزشی به آن برسند و آن را نشان دهند .
باید ببینیم چقدر در مقام اجرای برنامه درسی تربیت معلم موفق بودیم و برنامه اجرا شده چقدر بوده است و برنامه کسب شده و این که دانشجو معلمان این دوره را گذراندند و داخل مدرسه رفتند با چه موانعی و مشکلاتی رو به رو شدند بتوانند نقش " اصلاح گری " را در سیستم آموزشی ایفا کنند .
ادامه دارد
پیاده سازی و ویرایش : زهرا قاسم پور دیزجی
نظرات بینندگان
نمیدونید چقدر ملت برای آزمون رتبه بندی بهتون ناسزا گفتن! نگم بهتره مدیر سریع نقطه چین میکنه. به اسم آدمم رحم نمیکنه! چهارتا نقطه میذاره برامون ((....))
حالا این همه انتظار که از معلم دارید یه نگاه به فیش حقوقیشم انداختید؟
به اخبار نگاه کردید ببینید این به قول شما محور داره چه دروغهایی میشنوه؟ هرکی میرسه سرش کلاه میذاره.
معلم ما که تا دیروز عزیزم و جانم از دهنش نمیوفتاد داره آشکارا ناسزا و بد و بیراه میگه و مینویسه و در حد سکته کردن حرص میخوره.
خوب با کلمات بازی میکنید خوب.
خانه از پای بست ویران است /خواجه در بند نقش ایوان است