در تاریخ زندگی بشر همواره کسانی بوده اند که صاحب قدرت بوده و عده ای دیگر به متابعت از آنها پرداخته اند. اما در ساختار خانواده اغلب این زنان بوده اند که زیر سایه قدرت مردان زندگی کرده اند. یکی از دلایل سلطه گری مردان بر زنان قدرت اقتصادی آنها و نیاز مالی زنان به مردان بوده است. زنان حتی قبل از ازدواج نیز تابع پدرها و یا برادرهای خود بوده اند و سلطه پذیری زنان بخشی از نقش سنتی آنها به حساب می آمده است.
در جوامع سنتی سلطه پذیری زن با تعابیری نظیر نجابت، به عنوان یک ارزش در ایفای نقش اجتماعی او به حساب می آمده است.در برخی ازجوامع سنتی گاهی سلطه پذیری زنان به حدی بوده که آنها حتی هویت مستقل خود را از دست داده اند. در جوامع مدرن امروزی شاید ظهور فمنیست نوعی واکنش به چنین روابطی باشد. اما آیا دست یابی زنان به منابعی نظیر تحصیلات بالا و شغل، زمینه ساز سلطه گری آنها بر مردان شده است، یا آنها را از زیر سلطه مردان رهایی بخشیده است؟
می توان سلطه گری را نوعی از شخصیت به حساب آورد که ویژگی های آن شامل داشتن نگرش های شدید تنبیهی نسبت به زیر دستان و اطاعت محض از طبقات بالاتر است، سلطه گری تمایل به قرار گرفتن در مراتب بالاتر قدرت است در مقابل سلطه پذیری تمایل به قرار گرفتن در مراتب پایین تر سلسله مراتب قدرت می باشد. با این تعبیر می توان گفت در همه زنانی که به کار اشتغال دارند، تمایل به سلطه گری مشهود نیست. شاید آنها بخواهند تحت سلطه مردان نباشند و خواستار موقعیت اجتماعی برابر با آنها باشند.
سلطه گری و سلطه پذیری از جمله مسائلی است که در گستره زمان ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. سلطه به معناي قدرت و قوت يافتن بر ديگري است كه در زبان فارسي به معنی چيره شدن نيز مي آيد. درحوزه كاربردهاي اجتماعي و علوم سياسي سلطه به رابطه آميخته به قدرت ميان دو شخص يا دو گروه يا دو دولت اطلاق مي شود. سلطه گري و سلطه پذيري علاوه برکاربردی که در زمینه علوم سیاسی دارند، درحوزه هاي روان شناسي اجتماعي نيز به كار رفته اند.
به سخني دیگر ، مسأله سلطه همواره درحوزه رابطه اجتماعي و تعامل دو سويه معنا و مفهوم مي يابد. درحوزه روان شناسي اجتماعي مساله فرمانبري و فرماندهي در ميان افراد و گروه هاي اجتماعي مطرح مي شود. برخي از شخصيت هاي انساني به گونه اي هستند كه گرايش به سلطه گري و برخي تمایل به سلطه پذيري دارند.
البته به نظر مي رسد كه گرایش به سلطه گری و یا سلطه پذیری، امري اكتسابي است و اين گونه نيست كه در ذات و ماهيت افراد گرايش به سلطه گري و سلطه پذيري قوام یافته باشد، هرچند كه نقش وراثت را نمي توان در تقويت و افزايش هر يك از این دو سو ناديده گرفت.
اشتغال زمینه استقلال اقتصادی افراد را فراهم می کند و استقلال اقتصادی افراد این فرصت را در اختیار آنها قرار می دهد که جایگاه اجتماعی بالاتری را برای خود در ارتباط اجتماعی در نظر گیرند. به طوری که در سال های اخیر میزان اشتغال زنان در بخش های مختلف اقتصادی جامعه افزایش یافته و ساختار سنتی خانواده با چالش مواجه شده است. داشتن شغل امکان دسترسی فرد به منابع اقتصادی را افزایش می دهد. در جامعه ای که ارزش های اقتصادی مراتب اجتماعی افراد را مشخص می کند، زنان و مردان غیرشاغل ممکن است حاشیه رانده شوند. اما زنان شاغل به دلیل عدم وابستگی اقتصادی به مردان، ممکن است نه تنها سلطه پذیر نباشند، بلکه به سلطه گری نیز بپردازند.
در برخی از موارد اشتغال زنان و دسترسی آنها به منابع اقتصادی، ممکن است به تحول در ساختار خانواده بیانجامد و تلاش مردان برای حفظ خود در جایگاه برتر، به کشمکش های بین آنها دامن زند و زنان به خاطر عدم وابستگی اقتصادی به مردان مانع کمتری در گرایش به طلاق در رویاروی خود حس کنند. این امر ممکن است باعث افزایش میزان طلاق در جامعه شود.
برخی از زنان ممکن است اعتقاد داشته باشند، زندگی در شرایط تحت سلطه، باعث آسیب به شأن و احترام آنهاست و پیامدهایی نظیر خودباختگی، شرمساری و خجالت و خشونت جانبی را به دنبال دارد. اما گاهی خودباختگی با همانندسازی معادل محسوب می شود و فرد سعی دارد خود را شبیه اشخاص غالب کند و همانند او رفتار نماید این حالت نوعی نادیده گرفتن و انکار خود محسوب می شود و ممکن است هم به تنفر از خود و هم به تنفر از اشخاص غالب بیانجامد.
این افراد به خاطر انکار ویژگی های ذاتی خود و پذیرفتن ویژگی های افراد سلطه گر به حاشیه می روند. قرارگیری در حاشیه به جهت بی ارزش دانستن و نپذیرفتن ویژگی های خویش، اعتماد به نفس پایین و خود بیزاری را به دنبال خواهد داشت. پذیرش سلطه دیگران هر چند در کوتاه مدت باعث می شود فرد به آرامشی کاذب دست یابد اما قرار گرفتن در چنین حالتی خشمی سرکوب شده را در درون وی تولید می کند که ممکن است در به ضربه زدن به خود و یا فرد غالب کارگر افتد.
شایع ترین پیامد سلطه گری خشونت است که به اشکال متنوع کلامی و غیر کلامی تظاهر پیدا می کند. برخی زنان شاغل، مشاغلی را می پذیرند که با نقش های سنتی آنها همسویی دارد و گرایش به سلطه پذیری پیدا می کنند. در مقابل سلطه گری با نقش سنتی زنان دریک راستا نبوده و زنان شاغلی که چنین ویژگی هایی را دارند در محل کارخود با خشونت رفتار کرده و سازگاری کمتری خواهند داشت. رقابت، نیز از جمله ویژگی هایی است که در اکثر افراد وجود دارد و این تمایل جهت تسلط افراد بر همدیگر است. تسلط جویی افراد در مقابل سلطه پذیری برخی از افراد دیگر معنی پیدا می کند.
از آنجا که کارکردهای خانواده در جهت بهره گیری از یکدیگر جهت تأمین نیازهای متقابل و رسیدن به آرامش است، در چنین خانواده ای تولید نسل و تربیت فرزندان نیز می تواند مسیر مناسبی را طی نماید. اما اگر اين رابطه به گونه اي باشد كه شخصی يا گروهی بخواهد از ديگري بهره برد و بهره اي نرساند و يا بهره اندكي به طور طبيعي به ديگري برسد اين رابطه، رابطۀ سلطه است.
در جامعه ما نه تنها زنان بلکه بساری از مردان نیز وجود چنین رابطه ای در ساختار خانواده را مانعی برای رشد اعضای آن به شمار می آورند و اعتقاد غالب بر حاکمیت احترام بر روابط متقابل اعضای خانواده است. احترام متقابل در محیط خانواده ضمانت بخش بهداشت روانی تک تک اعضای آن اعم از زن و مرد و فرزندان آنها خواهد بود.
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان