« دیالوگ » مهم ترین و اثر بخش ترین روش برای بهبود وضعیت آموزش و پرورش از رهگذر جامعه ی مدنی

 فرهيختگان محترم ، دست در دست هم دهيم ، با آگاهي آفريني همه جانبه ، ياد آوري مجدد ، با آموزش  خستگي ناپذير ، و تلاشي خردمندانه ، شرايط بلوغ سياسي  تشکل ها ي مدني فعال در آموزش و پرورش را فراهم نماييم .راهي جز اين نداريم .
نقش تشکل هاي مدني فرهنگيان در رابطه با  " بهبود بهبود آموزش و پرورش از رهگذر جامعه مدني "

1. مقدمه :

الف : در سايت حقوق  معلم و کارگر مقاله اي به قلم استاد گران قدر مهدي بهلولي ،  تحت عنوان  " بهبود آموزش و پرورش از رهگذر جامعه مدني " آمده است :
در یکی از واپسین نظرسنجی هایی که در هفته دوم بهمن 93،در جهان مجازی و به صورتی محدود از فرهنگیان کشور انجام گرفت، مهم ترین راهکار برای برخورد با تبعیض ها و ناعدالتی ها،حضور گسترده تر فرهنگیان در نشریه ها و رسانه ها دانسته شد. از سویی کسانی که پیشینه حضور در گروه های فرهنگیان را دارند، اغلب بر این باورند که شوربختانه در این گروه ها، کار اندیشگی جدی انجام نمی گیرد.
این که چرا آموزش و پرورش پیشرفت نمی کند،مانع های پیش روی آن چیست،...دلیل های سیاسی،فرهنگی و اجتماعی گوناگونی دارد که چندان هم ناشناخته نیستند. اما اگر بخواهیم با محوریت جامعه مدنی به این مسآله بپردازیم بی گمان و متآسفانه، در همین گروه ها – همان گونه که در بالا هم گفته شد- کار جدی اندیشگی بر روی مسائل صنفی و آموزشی انجام نگرفته و نمی گیرد. هم اکنون یک سال و نیم از روی کار آمدن علی اصغر فانی می گذرد. در این مدت، فرآیند خصوصی سازی آموزش و پرورش با روش های گوناگون، گسترش یافته است. فانی البته به دنبال طرحی است به نام رتبه بندی معلمان.

آیا نباید تشکل های صنفی فرهنگیان در برابر این رویکردها و برنامه ها،دیدگاه های دقیق خود را روشن سازند؟
به باور این نگارنده، گروه های آموزگاران، همان گونه که به تبعض های حقوقی و کاستی های دستمزدی،حساس و معترض اند بایستی به بررسی همه سویه ی برنامه های آموزشی نیز بپردازند. گروه های ... در آموزش و پرورش، باید انجام کارهای کارشناسانه ی آموزشی را در دستور کار خود بگذارند. نمونه ی برجسته ی جهانی این گروه ها،...،می باشد. نگاهی به تارنمای... ، و پیگیری کارهای این نهاد، نشان می دهد که دوران توجه صرف به حقوق و معیشت به سر رسیده است. گروه های ... فرهنگیان،با آغاز از آموزش و با نگاه و نگرش آموزشی و صنفی،می توانند به مسائل اجتماعی،فرهنگی و حتی سیاسی جامعه  بپردازند. گستره ی آموزش،با همه ی این گستره ها،همبسته است و همپوشانی های فراوان دارد. با نگاه آموزشی و البته با حفظ استقلال اندیشگی و رفتاری، گروه های فرهنگیان می توانند و می باید به بیرون از گستره ی آموزش و پرورش هم نظر بیفکنند و از “در خود فرو رفتگی” بیرون آیند. فرهنگیان کشور،البته باید به نیرومندسازی جامعه مدنی خود بیندیشند.   

  ب :  پنجشنبه 17 مهر 1393در سايت مجمع فرهنگيان ايران اسلامي جناب آقاي رضامرادی- عضو مجمع فرهنگیان ایران اسلامی در مقاله
" نقش تشکل ها در فرایند هدف مند سازی برنامه ها در آموزش وپرورش " مي فرمايند :
یکی از مهم ترین گرانیگاه ها در توسعه ی متوازن و فراگیر در سطوح اجتماعی و فرهنگی عنایت به نقش و جایگاه مشارکت مردمی و خرد جمعی در جامعه می باشد .در جوامع توسعه یافته وجود نهادهای مدنی و تشکل های مردم نهاد و جریان های گوناگون فکری و سلایق متکثر و معاضدت و تعامل آنان با یکدیگر علی رغم وجود آرمان ها و اهداف متعدد ضامن بقا استمرار و شکوفایی و توسعه ی اجتماعی و انسانی خواهد شد. وجود تشکل های مردم نهاد چرخ دنده ی ماشین نظام اجتماعی است.کار ویژه ی تشکل های مدنی تسهیل و با ثبات نمودن روند زندگی اجتماعی-صنفی و فرهنگی- سیاسی است و آنان چون ریه ها تنفس و حیات را برای جامعه مهیا می نمایند و توجه به تکثر صداها و مشارکت گروهی ازاهمیت اساسی و راهبردی برخوردار بوده و بسیار تعیین کننده می باشد .وجود گروه ها و انجمن های صنفی و اجتماعی در هر جامعه ای کارکرد و بازده ژرفی در جامعه داشته و سبب تنظیم هدف مند و با برنامه در رفتار اجتماعی شده و زمینه های مناسب و منطقی نیل و رسیدن به آرمان ها و منویات گروهی ومردمی را فراهم می نماید و زمینه ساز تکوین و شکل گیری حس مشترک وهم نوایی گروهی گردیده و به شدن درست و تحقق طرح ها وبرنامه ها می انجامد...
تشکل های اجتماعی و صنفی نقش تعیین کننده و اثر بخشی در انتقال درست و واقع بینانه ی انتظارات و مطالبات شایسته ی جامعه ی معلمین ، دانش آموزان و اولیا آنان به برنامه ریزان و تصمیم سازان در امور ستادی آموزش وپرورش به عهده دارند که در صورت تکوین واقعی و نه صوری تشکلات مذکور و ارتباط ارگانیک و منطقی با ایشان در طراحی و برنامه ریزی اصولی در عرصه های عملکردی بسیار موثر بوده وتعیین کننده می باشد .
                        
2.  آيا تشکل هاي مدني همچون مجريان ستادي ، در ايجاد اين رابطه يک سويه ( نه به اندازه آنها ) مقصرند ؟
عدم ورود اکثريت قريب به اتفاق  نهاد هاي مدني فعال در آموزش و پرورش در تنظيم اسنادي چون ، سند تحول ، سند برنامه درسي ، رتبه بندي و ...نشانه عدم بلوغ تشکل ها (عدم مسئوليت پذيري " تشکل هاي مدني " ) است و يا نشانه يک سو نگري مسئولين است ؟

در مقاله اي با نام " مهمترين چالش آموزش و پرورش چيست؟ " به قلم اينجانب که در سايت وزين سخن معلم درج گرديده است آمده است :
عدم ارتباط ارگانيک بين برنامه ريزان و طراحان و متخصصان، مجريان ستادي آموزش و پرورش ازيک طرف و " تشکل هاي مدني " از طرف ديگر  مهم ترين چالش آموزش و پرورش است .
دره عميق بين صف و ستاد را فقط و فقط ، پل هاي واسط بين مردم و مسئولين يعني "تشکل هاي مدني " پوشش مي دهند .
وظيفه "سازمان هاي مردم نهاد " سازماندهي "ملت هميشه در صحنه " در گفت و گوي دو سويه مردم و مسئولين است .
انسان براي ارتقاي سطح زندگي اجتماعي ، خرد جمعي را به کار مي گيرد که لازمه آن تعامل مردم و مسئولين است .
اين ارتباط دو سويه چگونه حاصل مي شود ؟
بدون حضور " تشکل هاي مدني " و بدون ارتباط دو سويه بين اين نهاد هاي مدني به عنوان حلقه واسط بين مردم و مسئولين ، به هيج وجه مردم سالاري تحقق نمي يابد . حاکم شدن فضاي گفت و گوي يک سويه در آموزش و پرورش ، سمٌ مهلک براي جامعه مي باشد .
هر دو گروه " تشکل هاي مدني" و مسئولين ( هريک به سهم خود ) در اجراي رسالت خود (تعامل بين مردم و مسئولين  ) کوتاهي کرده اند . در اينجا ، عدم مسئوليت پذيري " تشکل هاي مدني " را نقد مي کنيم .
چگونه ممکن است "سند تحول بنيادين" در آموزش و پرورش و يا "سند برنامه درسي ملي" و ... تدوين شود و به تصويب شورای عالي آموزش وپرورش هم برسد ولي خيل عظيم فرهنگيان فرهيخته که مجريان اصلي اين طرح ها و اسناد هستند ، در کنار متخصصين و مسئولين دلسوز نظام آموزشي  با هم در اين موضوع هاي مهم تعامل نداشته باشند.  
آيا چالشي مهم تر از اين عدم همکاري ، که جامعه را به پرتگاه نيستي و سقوط مي کشاند وجود دارد؟
در ذيل جهت روشن شدن موضوع ، چکونگي پديد آوردن "سند برنامه درسي ملي" را و عدم همکاري "سازمان هاي مردم نهاد " و مسئولين و متخصصان را مورد نقد و بررسي قرار مي دهيم .
لازم است ،خلاصه روند پديد آوردن "سند برنامه ملي درسي" را به نقل از متن آن ارائه گردد.کار از اسفند 1384 با تشکيل دبيرخانه طرح آغاز شد .پس از تحقيقات و مطالعات اوليه و ابلاغ مصوبه به هفتصد و چهل و پنجمين جلسه شوراي عالي آموزش و پرورش در ارديبهشت 1386 با پشتوانه نيرومند حقوقي ادامه يافت ...کميته هاي هفت گانه تخصصي... تشکيل شد...بالاخره نخستين نگاشت برنامه درسي ملي در بهمن 1387 تدوين و براي اظهار نظر در اختيار صاحب نظران و کارشناسان حوزه هاي ستادي و استاني قرار داده شد...دومين نگاشت در 25اسفند 1387 براي استفاده فرهنگيان و صاحب نظران به همراه پرسش نامه ارزيابي ، بر روي سايت دفتر تأليف و برنامه ريزي کتب درسي قرار گرفت ... متن حاضر ...تا بهمن ماه 1389 است براي تقديم به شوراي عالي آموزش و پرورش و ساير مرجع ذي صلاح آماده شده است ... از " تشکل هاي مدني " به خصوص نهاد هاي مدني فرهنگيان انتطار مي رفت بر اساس مسئوليت خود ، وقتي اين طرح بر روي سايت قرار داشت ، نظر کارشناسي خود را ارائه مي نمودند .

3. آيا مسئولين آموزش و پرورش انباشت تجربه دارند ؟روز يک شنبه مورخ 19 مرداد 1393در پايگاه جامع اطلاع رساني وزارت آموزش و پرورش خبر ذيل درج شد :
طی حکمی از سوی وزیر آموزش و پرورش: مشاور وزیر در امور تشکل های فرهنگیان منصوب شد .طی حکمی از سوی وزیر آموزش و پرورش، عادل عبدی به سمت «مشاور وزیر در امور تشکل های فرهنگیان» منصوب شد.
متن کامل حکم به شرح زیر است:
برادر گرامی
جناب آقای عادل عبدی
با سلام
نظر به مراتب تعهد، شایستگی و تجارب ارزشمند جناب عالی، به موجب این حکم به سمت «مشاور وزیر در امور تشکل های فرهنگیان» منصوب می شوید.
امید است با توکل به خداوند متعال و بهره گیری از رهنمودهای مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و سیاست های رئیس جمهور محترم و همکاری و همراهی همه تشکل های فرهنگی و سایر صاحب نظران در انجام امور محوله بویژه:
- بهره گیری از ظرفیت تشکل های فرهنگیان در شناسایی مشکلات نظام آموزش و پرورش و ارائه راه حل
- تعامل مثبت و سازنده با همه تشکل های صنفی معلمان و استفاده از خردجمعی برای پیشبرد بهتر امور

 بدیهی است گزارش های مستمر شما به اینجانب و بازخورد آن برای تشکل های فرهنگی گام مهمی در ارتقای فعالیت های وزارت آموزش و پرورش خواهد بود.
علی اصغر فانی
در پايگاه جامع اطلاع رساني وزارت آموزش و پرورش
کد مطلب : a3f76 تاریخ انتشار : 1393/6/3 دوشنبه مشاور وزیر در امور تشکل های صنفی معلمان: تاکید مسئولان ارشد نظام بر استفاده از ظرفیت نهادهای مدنی از اتفاقات مهم اجلاس است
مشاور وزیر آموزش و پرورش در امور تشکل های صنفی معلمان گفت: تاکید مسئولان ارشد نظام بر استفاده از ظرفیت نهادهای مدنی از اتفاقات مهم سی و یکمین اجلاس روسای آموزش و پرورش مناطق کشور است.
 
به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش وپرورش، عادل عبدی مشاور وزیر در امور تشکل ها در حاشیه سی و یکمین اجلاس رؤسای آموزش و پرورش مناطق کشور که در سالن همایش های رازی برگزار می شود، اظهار کرد: مسائل مطرح شده در اجلاس از جمله سخنان وزیر آموزش و پرورش در حضور رئیس جمهور مبنی بر فرصت بودن تشکل ها و ضرورت کمک گرفتن از نهادهای مدنی برای بهبود امور و همچنین سخنان رئیس جمهور درباره استفاده از توان نهادهای مدنی در بهبود شرایط آموزش و پرورش  و اشارات رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بر لزوم گسترش مشارکت مردم و تاکید وزیر محترم اطلاعات مبنی بر تامین آرامش و امنیت جامعه فرهنگیان از نکات برجسته این اجلاس است که  با اقبال معلمان و  تشکل ها و نهادهای صنفی معلمان مواجه خواهد شد.
عبدی تاکید کرد: با توجه به بررسی های به عمل آمده در مدت کوتاه حضور به عنوان مشاور وزیر در امور تشکل ها ظرفیت های فراوانی برای همکاری و تعامل میان این وزارت و تشکل های معلمی شناسایی شده است.
مشاور وزیر در امور تشکل ها ی معلمان، خاطرنشان کرد: امیدواریم در دولت تدبیر و امید شاهد ایفای نقش  مطلوب تشکل های  معلمی در برنامه ها و تصمیمات کلان آموزش و پرورش و تعامل دوسویه با مدیران باشیم.

4. آيا تشکل هاي مدني در  آموزش و پرورش انباشت تجربه دارند ؟

تأسف از اينکه  تشکل هاي مدني در آموزش و پرورش تقريبأ هيج نقد جدي از فعاليت دوره قبل خود ارائه ننموده اند .
تأسف از اينکه  در هشت سالي که به بازي گرفته نشده اند ، فرصت مرور تاريخي هم  نداشته اند  تا به نقد خود بپردازند .
تأسف از این که در شرايط موجود هم نگاه به گذشته را به کلي فراموش کرده اند .
تأسف از اينکه ، مشاهده مي شود که  تشکل هاي مدني  به دليل عدم بلوغ سياسي اجتماعي ، که ناشي از عدم انباشت تجربه گذشته است از اين ظرفيت قانوني تعامل بين نهاد هاي مدني و مسئولين  ايجاد شده به خوبي بهره نبرده اند .
تأسف از اينکه اکثريت قريب به اتفاق تشکل هاي مدني فعال در آموزش و پرورش ، همچون اکثريت قريب به اتفاق مسئولين تجربه ديالوگ با يکديگر  بر سر چالش هاي مهمي ماننده خصوصي سازي در آموزش و پرورش ، رتبه بندي معلمان ، صندوق ذخيره فرهنگيان ، نقد لايحه بودجه 94و... ندارند  .
تأسف از اينکه بسياري از تشکل ها  هنوز خود را در فضاي قبلي  تصور مي کنند که دريک فرآيند  يک سويه بايد مطالبات انباشته شده فرهنگيان را با همان شيوه هاي منسوخ گذشته سازماندهي کنند  ؛ غافل از اينکه آزموده را آزمودن خطاست !
تأسف از اينکه بسياري از تشکل ها  هنوز به عواقب فرآيند هاي کنترل ناپذير بي توجه هستند !
تأسف از اينکه بسياري از تشکل ها  هنوز نتوانسته اند اهداف کوتاه مدت ، ميان مدت و بلند مدت خود را مشخص نمايند  !
تأسف از اينکه بسياري از تشکل ها  هنوز نتوانسته اند مطالبات انباشته شده فرهنگيان اولويت بندي کنند !  
تاسف از اينکه بسياري از تشکل ها  هنوز نتوانسته اند روش هاي تحقق مطالبات انباشته شده فرهنگيان طبقه بندي کنند  !
تأسف از اينکه بسياري از تشکل ها  هنوز نتوانسته اند خواسته هاي مشخصي را براي روش هاي معينˏ تحقق مطالبات انباشته شده فرهنگيان ، مشخص کنند !
تأسف از اينکه بسياري از تشکل ها  ، هنوز پاي خود را  در اولين پله مستحکم نکرده اند و اولين خواسته هاي خود را در مذاکره در فضاي تعامل موجود، محقق نکرده اند ؛ پا در بالاترين و پر هزينه ترين پله نهاده اند . خداوند رحمان و رحيم به همه ما عنايت فرمايد .

ان شا الله !!!

5.  آيا اميد به ادامه فعاليت منطقي وجود دارد ؟
جاي  بسی خوشبختي باقي است  ، موارد ذکر شده در بالا با نقد و بررسي گذشته و تدوين برنامه هاي کوتاه مدت ،ميان مدت ، بلند مدت ، اولويت بندي مطالبات انباشته شده ، تعيين روش هاي مناسب براي تحقق خواسته هاي متفاوت و طبقه بندي اين روش ها و ...قابل حل مي باشد . نهاد هاي مدني فعال در آموزش و پرورش ظرفيت ارتقاي سطح خود را دارند و در جامعه هم امکان اين رشد و بالندگي فراهم است .
خوشبختانه هر دو طرف ( نهاد هاي مدني و مسئولين ) تلاش مي کنند اين مسير تعالي بخش را به تدريج طي کنند . که نياز به همراهي همگاني دارند .
در اظهارات نمايندگان محترم تشکل هاي مدني مطرح مي شود که مسئولين محترم آموزش و پرورش در نشست با نمايندگان تشکل هاي مدني ،مشکلات خود را مطرح مي کنند و سخنان  فرهنگيان را گوش مي کنند  .
مثلآ در خبر ها آمده است :  نشست تشکل ها با جناب آقاي دکتر عمادي مسئول مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش ، يا نشست جناب آقاي غندالي  مدیر عامل محترم صندوق ذخیره فرهنگیان با نمايندگان تشکل هاي مدني فعال در آموزش و پرورش و ...

6. اين نشست ها لازم است ولي کافي نيست .
تشکل ها بايد به اين نشست ها به عنوان « يک فرصت تاريخي » نگاه بکنند .تا از ديالوگ ناشي از آن راهکار ها ارائه گردد . نشستن و گفتن و برخاستن چالش ها را برطرف نمي کند .

نکاتي که تشکل ها  قبل از حضور در نشست با مسئولين بايد رعايت کنند . 

الف  : نمايندگان و رهبران تشکل هاي مدني ، بايد قبل از حضور در اين نشست ها هم خودشان بر موضوعات مطالعه داشته باشند  و هم بر اساس خرد جمعي از مشاوران و اعضاي تشکل بخواهند در رابطه با چالش مورد نظر مطالعه کنند و اتاق فکر تشکل ها را ياري نمايند .
ب : نمايدگان  تشکل ها در حين مذاکره مراقب باشند که راهکار هاي ارائه شده توسط آنان ،کارشناسي شده باشد . زيرا در مسير مذاکره تيمي موفق تر است که نظر کارشناسي بهتر ارائه نمايد . بدين طريق اعتبار آن تشکل در جامعه بيشتر افزايش مي يابد . اگر در مورد موضوعي اطلاع ندارند وارد بحث نشوند .
ج : نمايندگان تشکل ها بايد موضوع هاي مطرح شده در جلساتˏ نشست مشترک را به اطلاع همه اعضا و همه فرهنگيان و همه آحاد جامعه برسانند و از همگان بخصوص کارشناسان مستقل بخواهند که اتاق فکر آن تشکل را در رابطه با چالش مورد نظر ياري رسانند .
د : مهمترين وظيفه تشکل هاي مدني و اتاق فکر آنان نقد چالش و ارائه راهکار ها مي باشد .
ه : دليلي ندارد که تشکل ها از ترس خطا در نقد ، و ارائه راهکار از وظايف اساسي خود طفره بروند . مهم حضور است و مهم تر از آن اصلاح حضور است .
مي گويند سفينه اي که به کرات آسماني فرستاده مي شود بر اساس مطالعات گسترده از قبل مسير آن به دقت رياضي تعيین مي شود ولي آنچه به آن کمک مي کند تا به کره مورد نظر مي رسد رصد کرد ن لحظه به لحظه مسير حرکت با مسير پيش بيني شده است . اگر اين رصد کردن و اين تصحيحات لحظه به لحظه نباشد . هيچ سفر و حرکتي  به مقصد و مقصود خود نمي رسد .
ديکته نانوشته غلط ندارد .
 
 محمد قوچاني در مقاله حرفه روشنفکر ( ماهنامه تجربه شماره 27 آغاز سال چهارم نوروز 93 صفحه 8و 9) مي فرمايند :
" ... مهمترين بحران فرهنگي ايران امروز اما نه " آزادي يا انسداد " فرهنگي که " عقلانيت و مسئوليت  " فرهنگي است .
... جهل عمومي در روزگار ما جاي افکار عمومي را گرفته است و شگفت آنکه اين جهل عمومي را عقل جمعي مي خوانند! عقل جمعي نه در فضاي مجازي که در جامعه مدني ايجاد مي شود و جامعه مدني بر اساس نهاد هاي مدني ( صنفي / حرفه اي ) شکل مي گيرد .
... اگر روشنفکران بتوانند در اين دولت ( منظور دولت آقاي دکتر روحاني مي باشد .) استقلال مدني و صنفي خود را به دست آورند به بزرگترين پيروزي تاريخي خود رسيده اند .فرصتي که هر لحظه از دست دادن آن خطاي بزرگ و تاريخي است چه براي دولت مردان و چه براي روشنفکران.
... دولت در ميانه يک دو گانه تکراري گرفتار آمده است . محافظه کاري فرهنگي و رايکاليسم روشنفکري که هر دو تماميت خواه و افراط گرا هستند .
ايجاد تعادل و اعتدال ميان اين دو کار سختي است . گروهي در شبکه هاي اجتماعي دولت را محافظه کار مي خوانند و گروهي در نهاد هاي حاکميتي دولت را به استيضاح تهديد مي کنند.مسئوليت تاريخي روشنفکران در اين دوران همان مسئوليت پذيري آنان است.  "
 همه شهروندان وظيفه دارند که همواره فعاليت تشکل ها را رصد کنند و همواره به  تشکل هاي مدني به خصوص تشکل هاي مدني  فعال در آموزش و پرورش کمک کنند تا به نقش دو سويه خود که پل رابط بين مردم و مسئولين مي باشد به درستي عمل کنند تا تشکل ها از  مسير واقعي خود منحرف نشوند .
 در شرايط کنوني ديالوگ موثر ترين  روش ، براي بهبود آموزش و پرورش از رهگذر جامعه مدني مي باشد  .