« حقوق بشر » مجموعه ای از اصول و معیارهایی است که بدون آنها مردم نمی توانند به" زندگی با عزت" در مقام نوع بشر ادامه دهند.انسان خود، بنیان آزادی،عدالت و صلح است ؛ بنابراین احترام به این حقوق امکان پیشرفت و شکوفایی فردی و اجتماعی او را فراهم می سازد.(چراغی،جلیل 1384)
در طبقه بندی حقوق بشر به سه نسل حقوقی برخورد می کنیم:
1) حقوق مدنی و سیاسی (نسل اول حقوق) : این حقوق آزادی محور بوده و عبارتند از: حق زندگی، حق آزادی، امنیت فردی، حق رهایی از شکنجه و بردگی،حق مشارکت سیاسی، آزادی عقیده، بیان ،اندیشه و مذهب
2) حقوق اقتصادی و سیاسی (نسل دوم حقوق) : این حقوق امنیت محور بوده و عبارتند از: حق برخورداری از شغل و دسترسی به آموزش،حق برخورداری از سطح قابل قبول زندگی ،غذا و مسکن و مراقبتهای بهداشتی
3) حقوق زیست محیطی (نسل سوم حقوق) : این حقوق شامل حق زندگی در محیطی سالم و عاری از تخریب و نیز حق توسعه و پیشرفت فرهنگی،سیاسی و اقتصادی است.
اغلب مدارس در ایران به جای ترویج حقوق بشر ،ناامیدکننده عمل می کنند. پیش داوری ها و تعصباتی وجود دارد که بعضی از افراد حقوق بشر را در مدارس انکار می کنند ، برای مثال: اگر به دانش آموزان اجازه داده شود که دانش آموزان اقلیت های مذهبی یا قومی دیگر را با نام های توهین آمیز خطاب کنند و هیچ گونه واکنشی از طرف معلم صورت نگیرد ،این پیام را برای دانش آموزان دارد که تحمل نکردن، قابل قبول است.
با این مقدمه به جست و جوی مواد حقوق بشر در کتاب فارسی سوم دبستان می پردازیم.البته از آنجایی که به طور کلی در کشور ما با اعلامیه جهانی حقوق بشر به صورت گزینشی برخورد می شود بنابراین این تفکر که آموزش تک تک این مواد در کتب درسی نظام آموزشی به صورت منظم و سازمان یافته انجام شود، آب در هاون کوبیدن است.
البته چنانچه من در بررسی هایی که در این کتاب انجام دادم به صورت گزینشی و پراکنده به مواد حقوق بشر برخورد کردم و یافته هایم را به حضور خوانندگان عزیز تقدیم می دارم و امید دارم که این مقاله سرآغازی برای جست و جوی مواد اعلامیه حقوق بشر در کتب سایر مقاطع باشد.
درس اول این کتاب "محله ما" نام دارد.پسر بچه ای که تازه به محل جدید کوچ کرده اند ، شاهد بازی فوتبال دیگر بچه های محله است.بچه های محل بدون اینکه او را بشناسند و یا بازی او را دیده باشند او را به تیم محله دعوت می کنند و او هم دعوت آنها را قبول می کند و دروازبان تیم محله می شود.این درس ماده 24 حقوق بشر به صورت غیر مستقیم یادآوری می کند.این ماده اظهار می دارد: هر کس حق استراحت،فراغت و تفریح دارد.
درس دوم "زنگ ورزش"نام دارد.در این درس معلم از بچه ها می خواهد تا رشته ورزشی خودشان را بیان کنند.یکی از بچه ها شنا را انتخاب می کند و روز بعد به استخر می رود.در دیوار استخر نوشته شده بود که به فرزند خودتان شنا بیاموزید. وی از مربی استخر می خواهد که به او هم شنا یاد بدهد.این درس به صورت مستقیم به ماده 26 اعلامیه جهانی حقوق بشراشاره دارد که به حق افراد در برخورداری از آموزش و پرورش اشاره دارد.
درس سوم در مورد طبیعت است.آموزگار دانش آموزان خود را به دامنه کوهی می برد و به آنها می گوید که هر چه می بینند یادداشت کنند.یکی از بچه ها می نویسد که انداختن زباله در کوچه و خیابان باعث بیماری و آلودگی می شود.این درس به ماده 25 اعلامیه که حق برخورداری افراد از خدمات اجتماعی،بهداشت و بیمه است می پردازد.
درس چهارم " آواز گنجشک ها" است. در این درس معلم از بچه ها می خواهد که موضوعی را برای روزنامه دیواری پیشنهاد دهند که یکی از بچه ها آلودگی صوتی را ارایه می دهد و بچه ها در مورد آن به گفت و گو مشغول می شوند.این درس به ماده 26اعلامیه اشاره می کند که در مورد حق برخورداری افراد از آموزش و پرورش است.
درس پنجم "بلدرچین و برزگر"نام دارد.در این درس دو تا بلدرچین و جوجه هایش در مزرعه ای زندگی می کنند.یک روز بچه ها به والدین خود می گویند که صاحب مزرعه فردا با کمک همسایگان خود آماده دروی این مزرعه می شوند که والدین حرف بچه ها را رد می کنند و بالاخره صاحب مزرعه همراه با پسرش آماده دروی مزرعه می شود که بلدرچینها آنجا را ترک می کنند زیرا صاحب مزرعه دیگر کار خود را به دیگران واگذار نمی کند.این درس به ماده 3 حقوق بشر اشاره دارد.جایی که در مورد نقض حقوق بشر صحبت می شود.این ماده بر حق زندگی ،آزادی و امنیت اشاره دارد.
درس دهم در مورد " کتاب یار مهربان" است.این درس از زبان کتاب با بچه ها گفت و گو می کند.این درس به ماده 26 اعلامیه جهانی حقوق بشر اشاره دارد که در بالا به آن اشاره شد.
درس یازدهم "نویسنده بزرگ" است.در این درس به حاتم طایی می گویند که از خودت بزرگ همت تر دیده ای؟ وی جواب میدهد که بله. روزی چهل شتر قربانی کرده بودم و خودم برای کاری به صحرا رفتم و خارکنی را دیدم.به او گفتم که چرا مهمان حاتم طایی نمی شوی؟گفت: هر که نان از عمل خویش خورد،منت حاتم طایی نبرد. این درس به ماده 17 در مورد حق مالکیت وماده 13 در مورد آزادی عبور و مرور افراد اشاره دارد.
درس چهاردهم "ایران ما" نام دارد. گفت و گوی گروهی از دانش آموزان درباره میهن و قومیت های مختلفی که در آن زندگی می کنند ، شناختن تاریخ کشور،تکلم به زبان های مختلف توسط اقوام مختلف ،پیشرفت علمی و ... است. این درس یادآور ماده اول حقوق بشر (آزادی افراد) و ماده دوم (بهره مندی از آزادی های اعلام شده اعلامیه جهانی حقوق بشر بدون هیچ گونه تمایز مخصوصا از حیث نژاد ،رنگ ،جنس ،زبان ،مذهب ،عقیده سیاسی ،ملیت ،وضع اجتماعی ،ثروت و یا هر موقعیت دیگر ) و ماده سوم این حقوق(حق زندگی ،آزادی و امنیت) و ماده 21(حق شرکت در اداره امور کشور) و ماده 27(حق آزادانه در زندگی فرهنگی واجتماعی)است.
معلمی از کشور چک معتقد است که نمی توان حقوق بشر را به شیوه ای که خود بر خلاف حقوق بشر باشد، آموزش داد.
نگارنده امیدوار است روزی فرا برسد که اعلامیه حقوق بشر به صورت سازمان یافته و دقیقا به همان صورتی که در خود اعلامیه آمده است ،بدون کمترین نقصی، به کودکان این مرزوبوم آموزش داده شود.
منابع:
1) آموزش حقوق بشر ،مترجمان:خلیل چراغی ،ژاله باقرزاده و سعید قریشی.تهران نشر شورا (1384)
2) منشور سازمان ملل متحد به انضمام اعلامیه جهانی حقوق بشر. گردآورنده: محمد شبرنگ.تهران ،نشر انتشارات(1383)
3) کتاب فارسی سوم دبستان95-96
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان
برای مثال : کسی که بخشش حاتم طایی را رد می کند و میخواهد روی پای خود بایستد، به خواننده آموزش مهارت کسب استقلال و استفاده از پتانسیل های خود و عدم وابستگی به دیگران را آموزش میدهد.نه حقوق بشر ، اگر نویسنده داستان مانع کسب استقلال و کار آن کارگر میشد و زندگی ایشان را منوط به دریافت حمایت از حاتم طایی میکرد آنوقت میشد دم از حقوق ایشان زد.