درباره ی حادثه ی اخیر مرگ سربازان 05

  حادثه ی دلخراش مرگ عده ای از هم میهنان از جمله 13 تن از سربازان وطن - بنا بر اظهارات مقامات مسئول از 19 قربانی حادثه، 13 نفر سرباز هستند - نقل محافل گوناگون این روزهاست. ضمن اعلام همدری و عرض تسلیت به همه ی بازماندگان آن عزیزان لازم می دانم این حادثه را از نگاهی متفاوت با آن چه که در حال حاضر در فضاهای مجازی بررسی می شود پی بگیرم.
به نظر حقیر، این رویداد، بیش از آن که ربطی به خدمت سربازی داشته باشد، مربوط به فقدان ایمنی راه و وسایل نقلیه عمومی کشور و قوانین ناقص مربوط با ناوگان حمل و نقل یا اجرای ناقص قوانین است. از این رو پر رنگ شدن قضیه ی سرباز بودن کشته شدگان این حادثه تا حدودی غیرعادی و عجیب است. اگر فرض کنیم این اتوبوس، مشکل فنی داشته و 19 نفر قربانی حادثه، با اتوبوس دیگری قبل یا بعد از آن عازم می شدند، قطعا 19 نفر دیگر و شاید از مشاغل و طبقات دیگری، که سوار بر اتوبوس دارای اشکال شده بودند، دچار حادثه می شدند و شاید اصلاً هیچ حرفی هم از سربازی نمی شد. مثلاً اگر تعدادی از کارگران باغ های خرما در آن اتوبوس بودند و دچار سانحه می شدند، باید پرسیده می شد که چرا خرماچینی در کشور مکانیزه نیست که اکنون کارگران باغ خرما باید در جاده قربانی شوند؟!
پس به نظر می رسد این ماجرا به اهرم فشاری برای اعلام اعتراض به نحوه ی انجام خدمت مقدس سربازی در کشور ما تبدیل شده و از آن برای تاکید بر لزوم تغییر در قوانین سربازی استفاده و در اصل سوء استفاده می شود که اگر چنین باشد فاجعه است! زیرا مایه گذاشتن از جان از دست رفته ی عده ای از انسان های شریف، برای رسیدن به اغراض شخصی یا صنفی بی نهایت غیر انسانی و غیر اخلاقی است. در حالی که آن چه که باید پیگیری شود، جلوگیری از تکرار چنین حوادثی، برای همه ی اقشار و اصناف مردم و آحاد یک کشور است، نه تنها سربازان آن ملت!
آیا در اظهارات این روزها چقدر بر مسائلی چون: اصلاح ساختار حمل و نقل جاده ای کشور، ایمن سازی راهها و وسایل نقلیه عمومی، به کارگیری رانندگان و پرسنل شایسته و خوش سابقه و... تاکید شده؟! آن چه که بنده در واکنش ها رصد کردم، بیش از موارد پیش گفته، بر غربت و مظلومیت قربانیان سرباز این حادثه تاکید شده و این قابل قبول و منطقی نیست.
در واقع در این ماجرا، واکنش دیگران که برخاسته از ساحت های گوناگون وجودی هر انسان، و آمیخته ای از شور و هیجان، احساسات و عواطف و خردورزی و تفکر است، تا حدود زیادی به لحاظ قوت احساسات و هیجانات آنی، بر رویکرد خردمندانه به این قضیه غلبه یافته و موجب تضعیف آن شده است.
به یقین همه می دانیم که مدت هاست افراد زیادی از جامعه با شکل رایج سربازی در کشورمان مخالف و به آن معترض اند و چون تا کنون اعتراضشان به جایی نرسیده، این حادثه را فرصتی برای رساتر شدن چنین اعتراض هایی می بینند تا خواسته شان توسط دیگران به ویژه مسئولان شنیده شود و در کش و قوس این اعتراضات، دلیل اصلی حادثه که وجود شرایط غیر استاندارد برای سفرهای جاده ای است، کم رنگ می شود.

اگر چه که حق اعتراض به یک قانون یا نحوه ی اجرای آن را هم محفوظ دانسته و بدان احترام می گذارم اما اساساً مسأله ای که باید در این حادثه پی گیری شود، اصلاح حمل و نقل جاده ای کشور فارغ از نوع مسافران و کاربران آن است. اگر اذهان عمومی از درک علت اصلی حادثه منحرف شود - این گونه که این روزها از شاخه ای به شاخه ای دیگر تغییر مسیر داده است -- و انرژی لازم و کارآمد مردم برای فشار آوردن به تغییر قوانین سربازی صرف شود، نه تنها مشکل ناامنی راه ها حل نمی شود بلکه به دلیل باقی ماندن مشکل و دلیل اصلی، باید منتظر قربانیانی جدید و عده ای دیگر از اصناف دیگر جامعه در سوانح جاده ای باشیم! و این رشته سر دراز خواهد داشت!
متاسفانه به دلایل گوناگون، پشت هر اعتراضی، انگیزه های شخصی و سیاسی متعددی یافته می شود. کافی است توجه کنیم که سربازان حادثه دیده در این ماجرا، با اجبار و بر خلاف میل خود، سوار اتوبوس نشده بودند، تا بتوان برخی از اعتراضات را وارد دانست.
اما از آن جا که اگر در جامعه ای که کنش های اجتماعی و فعالیت های مدنی، حتی در غیر سیاسی ترین امور، مانند: کمک به ایتام و حقوق کودکان، محیط زیست، کمک به زلزله زدگان و... با عینک سیاسی رصد می شود و در بسیاری از موارد نیز برخورد صورت می گیرد، باید چنین نتیجه گرفت که در این جامعه، گروهی حاضر نیستند دیگران را ببینند و راه را برای مشارکت های مدنی آنان باز بگذارند.

در نتیجه، همین رفتارهای غیر متعارف در برخورد با یک سانحه - که متأسفانه در کشور ما بسیار عادی و رایج شده - نمود می یابد. در فضای بسته ی جوامعی که یک روزنامه با شکایت یک نهاد، بدون سپری کردن مراحل قانونی هیات نظارت، توسط دادستان توقیف می شود و یا دانشجویانش به صرف برگزاری جشنی اختصاصی از تحصیل محروم می گردند و دانشجویان دیگرش، بدون امکان اعتراض به حکم و امکان تجدید نظر که فرآیند رسیدگی آن چه بسا هفته ها زمان خواهد برد تنها ظرف 24 ساعت پس از بازداشت، شلاق می خورند و کارگران اعتصاب کننده و معترض به ناحقی های صنفی خود، نیز مزه ی شلاق می چشند و... صدها مورد دیگر که همه حکایت از بسته و نفس گیر بودن فضای اجتماعی و مدنی است، حرکت هایی چون روشن کردن شمع یادبود، اگر منطقی هم نباشد، طبیعی است.

انسان ها ربات نیستند که به آنان برنامه داده شود که چگونه حرکت کنند، انسان ها آمیزه ای از عقل و اندیشه، شعور، هیجان، شور احساسات هستند و اگر این ویژگی ها لحاظ نگردد، رفتارهای متناسب برای تعدیل خود را خودشان تعیین کرده و انجام می دهند. همه ی ما در جریان مرگ یک بازیکن ورزشی، یک خواننده یا هنرمند و حتی باخت تیم های ملی نیز حرکت های این چنین احساسی مشاهده می کنیم که با منطق خردورزانه ی آسیب شناسی و حل مسأله و پیشگیری از تکرار سازگار نیست .
البته اعتراف می کنم که شاید بتوان نادیده گرفتن ارزش و جایگاه انسانی افراد را نیز در بروز چنین واکنش هایی احساسی دخیل دانست ؛ مثلا چه کسی می تواند تصور کند که عده ای از نمایندگان مجلس (شورا یا خبرگان یا تشخیص مصلحت فرقی ندارد) یا هیات وزیران و حتی درجات پایین تر مثلا استانداران و رؤسای ادارات می توانستند مسافران "اتوبوس" مذکور باشند؟!
مریم میرزاخانی را همه می شناسیم... وی بازمانده ی 16 نخبه ای است که در سفر با مینی بوسی! فرسوده و راننده ای خواب آلود که بنا بر گزارش های آن زمان، روز و شب قبل را نیز در جاده ها مسافر جا به جا می کرده - همانند سربازان عزیز 05 - در دره های بین راه سقوط کردند! درست در همان زمانی که فوتبالیست های تیم ملی با سلام و صلوات و با هزینه ی دولتی از رقابت های مقدماتی جام جهانی در بهترین پروازها به کشور باز می گشتند! و باز درست هم زمان برای حدود 20 دانش آموز قاری و حافظ قرآن که از دزفول با کامیون! عازم شهر دیگری بودند همین اتفاق افتاد! واقعا امکان جایگزینی افراد دیگری در چنین مواردی قابل تصور هست؟!
اگر ارزش گذاری و حفظ کرامت انسانی رعایت می شد، آیا علیرضا صادقی نخستین مدال آور طلای جهانی در المپیاد ریاضی باز هم با مینی بوس! راهی می شد؟! یا قاریان دزفولی با کامیون جا به جا می شدند؟!
شاید انتظار زیادی باشد که بگوییم چرا سربازان مثلا با هواپیما جا به جا نشدند، اما... قطعا در کشوری که برای اعتراض به وقایع داخلی یک کشور، با رفتارهای خودسرانه و هیجان مدار، روابط دیپلماتیک دو کشور تیره می شود یا برخی چهره های شناخته شده - فراتر از مسئولیت های خود - بیانیه صادر می کنند، مرگ دلخراش و ارزان 19 سرباز لیسانس وظیفه در سکوت خبری رسانه ها بدون اعلام عزای عمومی لااقل در شهر مبدا و مقصد، نماد بی اعتنایی به جایگاه انسانی "سرباز" است.

در مقابل واقعیاتی که از آزادگان سرافراز شنیدم که در دوران جنگ مراکز تفریحی در عراق موظف به ارائه ی خدمات رایگان به رزمندگان و سربازان عراقی بودند و شخصا از یک عراقی شنیدم که می گفت زمان مرخصی به سینمایی در بغداد رفته بود و بهترین جای سینما را که توسط خریداران اصلی با بهای بلیط گرانتر اشغال شده بود برای أو و همراهانش خالی کرده بودند فقط به این دلیل که او سرباز بوده است!
پس چنان که گفته شد، وقوع چنین حوادثی برای هر صنف و قشری که باشد ناشی از مجموعه علل متعددی چون: ناامنی جاده ها و زیرساخت ها، ضعف ناوگان حمل و نقل و فرسودگی وسایل نقلیه، بی توجهی یا ناشیگری رانندگان، فقدان آموزش های مناسب شرایط بحران و... است. این امر هم با استانداردسازی و نظارت قاطع و سخت گیری مستمر مسئولان، محقق خواهد شد، نه با اختصاص بودجه یا امتیازات خاص به اقشار و گروه های مختلف برای امور جاری آنان.
گر چه جو حاکمی که من در کشور می بینم به هیچ وجه این خوش بینی را در من ایجاد نمی کند که اگر روزی حتی بهترین جاده ها و مجهزترین اتوبوس ها را داشته باشیم باز هم بسیاری از مسئولان مملکتی و سران رده ی بالا برای سفر، به کمتر از هواپیماهای لوکس و فرست کلاس! راضی بشوند!
از سوی دیگر برجسته و بولد کردن "سربازی" قربانیان این حادثه، بیشتر جنبه ی عاطفی دارد و گر نه مثالهای پیش گفته که سال ها پیش رخ داد، شاید از بعضی جهات تاسفبارتر هم بود. مثل نخبگان المپیاد ریاضی یا قاریان و حافظان قرآن که با تبلیغات جاری در کشور باید بیشتر مورد توجه و ارزش گذاری قرار می گرفتند.

شکل گیری کمپین هایی به تقلید از نمونه های مشابه در دنیا، مانند شمع افروزی و گل آذینی در نقاط مختلف شهرها کم کم این مسأله را از کانتکستی که داشته - یک حادثه جاده ای متاسفانه رایج و عادی - خارج کرده، به حرکتی اجتماعی تبدیل می کند که شائبه های سیاسی یا مغرضانه بودن چنین ماجراهایی را تقویت کرده و پی گیری های ضروری و دارای فوریت آن را عملا به حاشیه خواهد راند.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید