در ثنای معلم ایل (به مناسبت 26 بهمن، زادروز زنده یاد محمد بهمن بیگی)

  بدون شک استاد محمد بهمن بیگی (1389_1298 شمسی) را می توان تاثیرگذارترین فرد در تحولات فرهنگی و اجتماعی ایلات عشایری ایران طی یک قرن اخیر دانست. بهمن بیگی با تلاش ها و پیگیری های مجدانه ی خود در راستای پیکار با بی سوادی و ترویج فرهنگ سوادآموزی در بین ایلات عشایر ایران موفق شد تا بنای عظیمی را پی نهد که حاصل آن نسل بزرگی از روشنفکران بود که در کسوت معلم، پزشک، مهندس، حقوقدان، جامعه شناس، و ... سهم مهمی از پیشرفت های فرهنگی و اجتماعی کشور را طی نیم قرن اخیر به خود اختصاص دادند.

اقدامات گسترده ی او در مناطق مختلف ایران و در بین ایلات جهت توسعه ی مدارس عشایری سبب شد تا مردان و زنانی که مقتدرانه طبیعت را به تسخیر خود درآورده بودند بتوانند خود را به نیروی قلم و کاغذ نیز مجهز ساخته و بربال اندیشه ی جامعه سوارشده و در میدان تحولات اجتماعی، سیاسی، علمی و فرهنگی مملکت خود یکه تازی کنند.

آنچه بهمن بیگی انجام داد برپایی نهضتی بود برای آزادی بخشیدن به مردمانی آزاده که هیچ گاه دل در گرو هیچ قدرتی نسپرده بودند. او باور داشت که "کلید مشکلات ما لابلای الفبا نهفته است" و از این رهگذر رسالت عظیم خود را در راه با سواد کردن مردم ایل آغاز نمود.

بهمن بیگی نمونه ی بارز معلمی بود که دست به اصلاحات عمیق اجتماعی زد. بهمن بیگی به دنبال برابری های اجتماعی تلاش می کرد تا تمامی فرزندان ایل از هر طبقه و طایفه ای از امکان تحصیل برخوردار گردند. او زنان را جایگاهی واقعی بخشید. او تلاش کرد تا دختران ایل را با گچ و تخته ی مدرسه ی عشایری پیوند دهد و با فراهم ساختن فرصت علم آموزی برای آن ها جانی دوباره به نیروی فکر و اندیشه ی اجتماع بخشد.

او با نوشته ها و آموزش های خود و با توسعه ی علم و نگاه علمی درون اجتماع ایل بسیاری خرافه ها را که قرن ها تنها عامل مرگ و میر و مصیبت های ایل بود زدود و کمک نمود تا بهداشت و درمان نیز همانند آموزش در جوامع عشایری مورد توجه جدی قرار گیرد.وی اگرچه در دوره ای پس از انقلاب اسلامی به اشتباه مورد بی مهری قرار گرفت اما در همان دوران تنهایی و دوری از مسند آموزش و پرورش عشایری نیز دست از خدمت به فرهنگ ایل برنداشت و با مدد جستن از ذوق و قریحه ی بی نظیرخود آثار ارزشمندی را به رشته ی تحریر درآورد.

آثاری چون "بخارای من ، ایل من ؛ اگر قره قاج نبود ؛ عرف و عادت در عشایر فارس ؛ و ..." که همگی فرهنگ اصیل ایل را در بستر داستان هایی دلنشین روایت می کنند. نوشته های بهمن بیگی را در زمره ی بهترین آثار مردم شناسی و جامعه شناسی می توان به حساب آورد چرا که با دقتی وصف ناشدنی از تمام رموز و جلوه های اصیل زندگی ایل پرده برمی دارد و سعی می کند خواننده را در فضایی واقعی قرار داده تا فرهنگ مردمان عشایر را با تمام آداب و رسومش بشناسد. هنر در کلام و نوشته های بهمن بیگی از جایگاهی مهم برخوردار است. او موسیقی ایل را معرفی می کند و موسیقی دانان را که تا پیش از آن جزو طبقات فرودست ایل می دانستند ارزش و احترام ویژهمی بخشد. او به تفصیل از دست بافت های زنان هنرمند ایل سخن می گوید و احساس زیبایی شناسی مخاطبش را به تار و پود گلیم و قالی زنان و دختران عشایر گره می زند.   

در مقاله ی پیشین خود بحثی را در باب عاملیت معلم و نقش آن در تحقق اصلاحات اجتماعی مطرح ساختم. اگر خواسته باشم نمونه ای از تحقق چنین ویژگی بسیار حیاتی در جامعه ی فرهنگی خود آورده باشم بی گمان باید ازمحمد بهمن بیگی نام ببرم.

مروری بر زندگی سراسر هستی بخش بهمن بیگی و آگاهی از اقدامات بسیار اساسی که وی برای تعالی جامعه ی خود انجام دادگواهی براین مدعاست و تاثیرات او در چند دهه ی گذشته است که اذهان مردم امروز را با پرسش های فراوانی روبه رو می کند. پرسش هایی ازقبیل اینکه چرا جامعه ی امروز تعلیم و تربیت گرفتار چنان رکودی گشته که امید به ظهور بزرگانی چون بهمن بیگی بسیار دور از انتظار می نماید؟

چه چیزی بهمن بیگی را برانگیخت تا در زمانه ای که جز معدودی از مردمان شهر، بسیاری دیگر ازنعمت آموزش و پرورش برخوردار نبودند و دغدغه ها و امور فراوان زندگی ایلیاتی ، تصوراشتغال کودکان و نوجوانان آن بهتحصیل را ناممکن می نمود، دست به چنین اقدامی بزرگ بزند؟ چه انگیزه ای او را واداشت تا آن همه پدران و مادران نیازمند به کمک فرزندان را راضی کند تا اجازه ی حضور و تحصیل آن ها در سفید چادرهای مدارس عشایری را بدهند؟

او چگونه عهده دار تربیت آن همه معلمان عشایری شد که توانستند با آموزش های اثربخش خود در مدت زمان کوتاهی جایگاه برتر تحصیلی را در بین مدارس کشور از آن بچه های ایل کنند؟

آیا جز این بود که بهمن بیگی با قدرت ایمان به آرمان خود توانسته بود احساسی قوی از عاملیت را در خود ایجاد کند و با تکیه بر همین نیرو و انگیزه ی درونی به ذره ذره ی نقاط کوهستان های زاگرس سفر کند و هرجا اثری از ایل و ایلیاتی می دید مدرسه ای برپا کند؟

 بزرگانی همچون او هیچگاه خود را مقهور جبر زمانه نمی دانند و با نیرویی سرشار از امید و آرمان خواهی و با پایداری در برابر ناملایمات و دشواری های راه ، تمام هستی خود را صرف ساختن دنیایی بهتر برای دیگران می کنند. چنین انسان هایی معنای زندگی خود را در تعالی بخشیدن به جامعه ی بشری جست و جو می کنند و تحقق آن را در گرو روشنگری های همچون خود می دانند.

تعلیم و تربیت امروز اگر بخواهد در جهت بهبود بخشیدن به زندگی آدمیان گام بردارد نیازمند سرمشق گرفتن از انسان هایی نظیر بهمن بیگی و تلاش در جهت شناخت انگیزه ها ، آرمان ها و راز موفقیت آنان است.

تعلیم و تربیت امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند روشنگرانی چون بهمن بیگی است چرا که دنیای شتاب زده ی امروز چنان غرق در معضلات و مصیبت ها گشته که تنها شمار کثیری از خردمندان واقعی از سرتاسر دنیا می توانند نجات بخش آن باشند.

آموزش و پرورش ما به امثال بهمن بیگی ها بسیار نیاز دارد؛ به آن هایی که آرمانی دارند و برای آن مبارزه می کنند. اگر جامعه ی کنونی بخواهد به سمت کمال و تعالی گام بردارد نیازمند تربیت انسان هایی آزادیخواه و آرمان گراست و این جز با مربیانی دارای چنین صفاتی میسر نیست و الا به قول فرزانه ی ایل "فاصله ی بین گلستان حیات و گورستان نیستی" را با شتاب در خواهیم نوردید و یادمان باشد که بهمن بیگی های جهان هستی اندک اند و قدر دانستن آن ها غنیمت: "صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را__ تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید".

روحش شاد و یادش در خاطر همه ی مردمان ایل گرامی باد.

ارسال مطلب برای سخن معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید