ویل دورانت در کتاب مشرق زمین گهواره تمدن می‌نویسد : در مصر باستان ، مردم به زیارت می‌رفتند و نذور و قربانی‌های خود را به کاهنان تقدیم می‌کردند. زنان و مردان مصری وقت زیارت هدایای خود را روی میز سنگی قربانگاه که در زیر پای این مجسمه الهی قرار داشت، می‌گذاشتند و زانو می‌زدند و با پای برهنه به عبادت می‌نشستند. فرهنگ زیارت در تاریخ ادبیات و اخلاقیات این سرزمین محسوس و مشهود بوده است و بزرگان، عارفان، شاعران و اولیای دین فراوان در این باره سخن‌ها گفته‌اند و بهره‌ها برده‌اند.
سعدی شاعر عظمت و عزت ایرانیان، در گلستان می‌فرماید : بر بالین تربیت یحیی پیغمبر (ص) معتکف بودی و در جامع دمشق یکی از ملوک عرب به زیارت آمد و حافظ، شاعر عشق و شور و شادی می‌فرماید :
ثواب روزه و حج قبول، آن کس برد
که در خاک میکده عشق را زیارت کرد
و زیباترین صحنه عشق و زیارت را نظامی بزرگ در مثنوی عاشقانه لیلی و مجنون خلق کرد. آن جا که مجنون از غم عشق لیلی سر به کوه و بیابان نهاده است و پدر مجنون در غم فرزند، پریشان حال و در جست و جوی او بر می‌آید و می‌خواهد او را از غم و درد دیوانگی و آوارگی برهاند، مهر و دل‌سوزی پدر و نصایح و چاره جویی‌های او گواه اضطراب و عطوفت پدرانه‌ی اوست، اما آتش عشق مجنون سرکش تر از آن است که پند هر نیک‌خواهی حتی پدر، آن را فرو نشاند. پدر در می‌ماند و خویشاوندان به یاری‌اش بر می‌خیزند و از او می‌خواهند که مجنون را به زیارت کعبه ببرد. شاید عنایت الهی گره‌گشایی در او شود، اما در جوار کعبه نیز مجنون طول عمر لیلی را- که تنها آرزوی اوست- از خدا می‌خواهد و دیگر هیچ مجنون می‌گوید :
یا رب به خـدایی خـداییـت
وان گه به کمـال پادشاییت
کز عشق به غایتی رسانـم
کاو ماند اگر چه من نمانـم
گر چه زشراب عشـق مستـم
عاشق تر از این کنم که هستـم
از عمر من آن چه هست بر جای
بستان و به عمر لیلی افزای
می‌داشت پدر به سوی او گوش
کاین قصه شنید، گشت خاموش
دانسـت که دل، اسیـر دارد
دردی نـه دوا پـذیـر دارد
زیارت و بهداشت روانی
اخیراً در سازمان بهداشت جهانی روان‌شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که در آمریکا، پدربزرگ‌هایی که بچه‌هایشان را زیاد می‌بینند و بیشتر با آنها مراوده دارند و به طور متوسط 2 سال عمرشان از دیگر پدربزرگ‌هایی که به دیدار نوه‌ها و بچه‌ها و فامیل نایل نمی‌شوند، بیشتر است. زیست‌شناسان بر آثار زیستی زیارت که طولانی شدن عمر انسان است، تأکید دارند. وقتی انسان به دیدار و زیارت عزیزی می‌رود تغییرات سلولی ایجاد می‌شود و سلول‌ها منبسط می‌شوند و بر حوزه رفتاری- روانی فرد تأثیرگذار است.
ویتر و کریدن، دو روان‌شناس غربی در سال 1988 به بررسی نگرش مذهبی و ارتباط آن با سلامت روانی پرداخته‌اند. موریس، روان‌شناس دیگری بود که به بررسی نقش زیارت مذهبی در سلامت روانی و کاهش اضطراب اضطراب و افسردگی پرداخته است.
البته زیارت دارای مراحلی است که هر مرحله بر بهداشت روانی و فردی تأثیرگذار است. وقتی انسان به زیارت عزیزی نایل می‌شود، اعمالی چون حزن و گریستن، دعا و اعتکاف و نیایش انجام می‌دهد و لطف خداوندی و نظر آن بزرگوار، نتیجه و هدیه‌ای است که نصیب او می‌شود.
وقتی انسان به زیارت عزیزی توفیق می‌یابد، تحت تأثیر فضای روحانی آن مکان مقدس قرار می‌گیرد و اشک و گریه اولین قدم زیارت است. عرفا معتقدند : حداقل بهره‌ای را که از عبادت و زیارت می‌توان برد، پیدا کردن حالات حزن و گریستن است که به آرامش و رضایت مندی از زندگی می‌انجامد و گریه برای اولیا و انبیاء، گریه شوق و حزن و گریه پیروزی است.
امام سجاد (ع) می‌فرمایند : چرا نگریم، در صورتی که نمی‌دانم فرجام من چگونه است. می‌گریم بر آن حالتی که روح و روانم از بدنم خارج می‌شود و می‌گریم برای تاریکی قبرم. دکتر جودی دل یوکا، متخصص اعصاب و روان در یک بررسی آماری نشان داد که بسیاری از زنان و مردان پس از گریستن به احساس بهتری دست می‌یابند. گریه بازگوکننده وضع روحی است و با گریه کردن از احساساتمان آگاه می‌شویم. گریه امری طبیعی و عکس‌العمل روحی انسان و نشانه تندرستی است.
زیارت و نیایش
دومین مرحله در زیارت اولیا و انبیا، دعا و نیایش است. دعا به معنای حاجت خواستن، استغاثه به خدا، درخواست از درگاه خالق است. دعا مرهمی است بر دردهایمان! آگاهی اوقات برخی دردها را نمی‌شود بیان کرد و نمی‌توان به توصیف آن پرداخت و نمی‌توان از محضر مشاوری کمک خواست و هنوز در عالم پزشکی نیز دارویی برای آن کشف نشده است و فقط به خالق عظیم و اولیای کریم و ائمه اطهار می‌توان گفت و راه درمان را نیز از آنها جست.
روان‌شناسان و روان پزشکان می‌گویند : دعا و نماز دگرگونی چشم گیری در بدن انسان پدید می‌آورد و وقتی مردم دست به دعا بر می‌‌دارند و عبادت می‌کنند، فشار خونشان به نحو محسوسی کاهش یافته، میزان سوخت و ساز (متابولیسم ) بدن و تعداد ضربان قلب و تنفس آنان منظم می‌شود و دچار حالتی می‌شوند که به واکنش ناشی از آرامش شهرت دارد.
فرانک لاباخ می‌گوید : دعا و عمل در حقیقت لازم و ملزوم یکدیگرند، زیرا هر یک به تنهایی ضعیف‌اند و دکتر الکیس کارل در کتاب انسان موجود ناشناخته می‌نویسد : در هر کشور و هر عصر مردم به کیفیت معجزه و درمان سریع کم و بیش بیماری‌ها در زیارت‌گاه‌ها و اماکن مقدسه معتقد بوده‌اند، اما امروزه پایه این اعتقادات سست شده و عده‌ای از پزشکان وجود معجزه را قبول ندارند.
معهذا این افکار با مشاهداتی که در دست داریم، باید مورد عفو و تأمل قرار گیرد. موارد زیادی از این مشاهدات به وسیله موسسه پزشکی (لورد) جمع‌آوری شده است و اطلاعاتی را به دست می‌دهد که تأثیر فوری نیایش و دعا را بر بهبود بیمارانی غیرقابل درمان نشان می‌دهد.
یونگ، روان‌شناس شهیر می‌گوید : در درون بدن آدمی جوهری مابعدالطبیعه نهفته است که فقط عده خاصی آن را می‌شناسند که نیاز به دارو ندارند، زیرا خود آن دارویی فسادناپذیر است.
جبران خلیل جبران در کتاب‌نامه‌های عاشقانه می‌نویسد :
انجام نیایش قسمتی از زندگی است. هر از چند گاهی توقف کردن، از خود گریختن، خاموش در برابر گیتی ایستادن، زانو زدن با جسم و روح بدون درخواست چیزی! داستانی وجود دارد که در آن پلیکانی که در یک زمستان سخت از گوشتش، جوجه‌های خود را تغذیه می‌کرد و هنگامی که از شدت ضعف جان می‌داد، یکی از جوجه‌هایش به دیگری گفت : بالاخره خلاص شدیم! از خوردن غذاهای تکراری، آن هم هر روز،خسته شده بودم؟ ادعا و نیایش انسان‌ها را از روزمرگی و عادت رهایی می‌دهد تا بتوانند نگاهی نو به زندگی داشته باشند و طرحی دیگر در اندازند.
زیارت و شفا
موارد زیادی از شفای روحی، فکری پیش از دوره نبوت حضرت موسی (ع) در اسناد تاریخی آن زمان ثبت شده است. نحوه شفای حضرت عیسی مسیح نیز این گونه بود که او اظهار داشت. تمام بیماری‌ها، نتیجه نابه سامانی حالات فکری و روحی است. مسیح این اصل را تعلیم می‌داد که اگر حالات روانی خود را اصلاح کنیم، حالات بیماری‌های جسمی و فیزیکی نیز ناپدید خواهند شد.
همچنین پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) و اهل بیت در زمان خودشان این تعالیم معنوی را به مردم یادآور می‌شدند و انسان‌های بی‌شماری به وسیله ایشان شفا یافته‌اند و کم نیستند هم اکنون کسانی که هر شب جمعه و یا در موارد خاص دیگر، در مشاهد مشرفه حضرت علی (ع) و امام حسین (ع) و امام رضا (ع) و یا رفتن به مسجد جمکران بسیاری از اماکن مقدسه و امامزاده‌های معتبر و توسل به امام زمان (عج) بدین طریق شفا می‌گیرند و دردهای درمان ناپذیرشان را معالجه می‌کنند.
شفا، محصول خواست، انتظار و ایمان است. شفا محصول مصلحت، دعا و شرایط است و اگر بیماری بدان دست نیافت، باز هم مصلحتی در آن نهفته است که فقط خداوند متعال سر آن را می‌داند.
زیارت هر طور که باشد از دو رکن اصلی برخوردار است : اول عرض ارادت و احترام. دوم، عرض نیاز و ارائه مشکل و تقاضا برای رفع آن، شایسته است زیارت برای رضا و قرب الهی و فیض از منبع روحانی صورت گیرد. شخصی که خود را برای زیارت آماده می‌کند، نخست پول و کسب و کار خود را نیز پاک گرداند، درآمد حلال داشته باشد و زیارت وسیله‌ای شود برای فیض و توسل بر ائمه و اولیای دین!
واقعیت این است که اختلالات روانی و بیماری‌های روحی همیشه وجود داشته است، اما مهم برخورد با مساله و مشکل روانی است. افرادی هستند که در صورت رویارویی با مساله‌ای، دست به خودکشی می‌زنند و خودکشی بزرگ‌ترین گناه در نزد خداوند متعال است، که ناامیدی از رحمت اوست!
روان‌شناسان 30 مکانیسم دفاعی در برابر مسائل و مشکلات روانی را بیان می‌کنند که برخی عبارتند از :
ابطال، سرکوب‌سازی، پرخاشگری، دلیل‌تراشی، آرمان‌نمایی، برون‌فکنی، واپس‌زنی، خودنگری وابسته ریشه بیماری‌های روحی و روانی در خود کم‌بینی و خود بزرگ‌بینی است.
زیارت کمک می‌کند تا فرد دردمند، دردش را با خداوند و اولیا باز گوید و درمان را از آنها جوید !
او یاد می‌گیرد که با عشق و ایمان و حوصله و مقاومت و زیارت بزرگ و عزیزی از دین می‌توان برابهت درد و رنج غلبه کرد : زیارت یک طریقت و حقیقت است و شایسته است زائر از آغاز تا پایان راه، رضای الهی رادر نظر گیرد و دل و جسم و روح خویش را آماده این فیض عظیم گرداند.
میراث فرهنگی و معنوی و مذهبی
15 درصد گردشگران دنیا، گردشگران فرهنگی هستند. این رقم برای کشورمان بسیار بیشتر از رقم فوق است. کاستی‌ها و نواقص در دیگر بخش‌ها و جذابیت‌های فوق‌العاده در این بخش، موجب شده تا 70 درصد گردشگری ایران را گردشگری فرهنگی تشکیل دهد. غنای فرهنگی ایران در عرصه‌های مختلف از جمله انواع هنرهای شرقی، ادبیات شیرین فارسی، عرفان ایرانی و اسلامی، اساطیر پرآوازه، افسانه‌های ایرانی، حکمت و فلسفه، ادبیات عامه، معماری صنایع دستی، بناهای تاریخی، هنرهای زیبا، شخصیت‌های بزرگ بخشی از میراث وزین از گذشته ایران زمین را تشکیل می‌دهد. کشور ایران از جمله کشورهای محدودی است که از نظر میراث مذهبی نیز حائز اهمیت است. ایران به خاطر قرار گرفتن در موقعیت خاص جغرافیایی، موقعیت ممتاز دینی و مذهبی نیز داشته است.
با نگاهی به تاریخ 3 هزار ساله این سرزمین و ظهور دین زرتشت و ورود اسلام و همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان گوناگون در این سرزمین یکی از ممتازترین سرزمین‌هایی است که بناهای مقدس و مکان‌های مذهبی ارزشمندی دارد که برای همه ادیان حائز اهمیت است. اماکن مقدس زردتشتیان مانند تخت جمشید، نقش رستم، طاق بستان، بیستون، آتشکده قدیمی آذر گشب، برج کاشمر، در خراسان، دریاچه ارومیه و اماکن مقدس در کرمان و یزد یا اماکن مقدس یهودیان؛ مانند دانیال نبی در شوش و استر همدان، اماکن مقدس اهل سنت، مانند تربت شیخ جام در خراسان و مسجد جامع سنندج و آرامگاه مختوم قلی (پدر شعر ترکمن) و اماکن مقدس شیعیان را می‌توان نام برد.
البته بایستی اشاره کرد که در حال حاضر یکی از غنی‌ترین و بدیع‌ترین جلوه‌های گردشگری و میراثی مساجد هستند که مورد توجه ویژه جهانگردان مسلمان و غیرمسلمان است. سالانه هزاران تن از مسلمانان، گردشگری را با نیت زیارت اماکن مقدسه و حضور در مساجد مهم و قدیمی و آشنا شدن با تاریخ کهن آغاز می‌کنند. بافت قدیم توأم با معماری اصیل و هنری کم نظیر و عناصر تشکیل دهنده آن، گنجینه با ارزشی به شمار می‌آیند که نمایانگر روند تاریخی حیات اجتماعی و عبادی این اماکن مقدس است. مساجد هویت ایرانی و اسلامی هستند و می‌توان با آسیب‌شناسی دقیق حل مشکلات و مسائل آن، گامی برای برداشتن کارکردهای مناسب انجام داد و چه زیبا، باستان‌شناسی شهیر ارتور اپهام در سفرنامه خود می‌نویسد : «... من آن روز وقتی به تماشای مساجد جامع اصفهان رفتم و در زیر این گنبد قرار گرفتم، متوجه شدم که تمام وجودم در تسخیر گنبد و مسجد است، چون در زیر این گنبد به خوبی می‌توان به شاهکار فناناپذیر خلاقه ایرانی‌ها پی برد و به عظمت مسجد و گنبد آن اعتقاد پیدا کرد. من از آن به بعد بارها به اصفهان رفتم و با تماشای گنبد این مسجد زبان به تحسین گشودم و عشق و علاقه خود را به اصفهان روزافزون دیدم و به همین جهت می‌خواهم بعد از این که دیده بر هم نهادم، جسدم را در این خاک مقدس دفن کنند.»
آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .
صدای معلم، صدای شما
با ارائه نظرات، فرهنگ گفت‌وگو و تفکر نقادی را نهادینه کنیم.