مظلومیت ارزشیابی توصیفی در دوره ابتدایی !

  رویکرد ارزشیابی توصیفی از پشتوانه علمی و تحقیقی برخوردار بوده و سالیان سال اجرای آزمایشی خود با موفقیت سپری کرده است ، ماهیت آن بهبود کیفیت فرآیند یاددهی – یاد گیری دانش آموز است که در اثر خوب اجراء نشدن ، خیلی از نگاه ها را متوجه خود کرده است . این رویکرد انسان ساز به تمامی ابعاد شخصیتی دانش آموز توجه دارد و می کوشد تا دانش آموزان در این زمینه ها به رشد مناسبی دست یابند ، اما متاسفانه مجریان ارزشیابی توصیفی که در مقاله مدارس بیمار  ( این جا ) به آن ها اشاره شد این روش جدید را بسیار ناکارآمد معرفی کرده اند .

آن ها براین باورند که تمام افت تحصیلی موجود در مدارس ابتدایی متوجه ارزشیابی توصیفی است .

بسیار واضح است که اگر اجرای این روش توسط معلمان و مدیران باانگیزه و با مهارت انجام می شد می توانست بسیاری از مشکلات آموزشی و پرورشی موجود در مدارس را مرتفع سازد  و حالا شاهد افت تحصلیی آشکار و پنهان دانش آموزان نبودیم .

مسلما هیچ طرحی بدون عیب و ایراد نیست و طبیعی به نظر می رسد که رویکرد ارزشیابی توصیفی هم ازاین قاعده مستثنی نباید باشد، ولی باور کنید که در این زمان ارزشیابی توصیفی می تواند بسیاری از نیازهای امروز دانش آموزان ما را برطرف نماید ، نیازها و مهارت هایی که افراد جامعه کنونی به شدت به آنها نیازمند است .

به هر حال در این جا به محاسن ، معایب و آسیب های تحمیل شده به طرح و همچنین پیشنهادات لازم جهت رفع چالش های موجود اشاره می گردد.

محاسن :
1 – توجه به ابعاد شخصیتی دانش آموز ( اجتماعی ، عاطفی ، جسمانی و پیشرفت تحصیلی ) نه فقط پیشرفت تحصیلی
2 – استفاده از آزمون های گوناگون جهت بهبود فرآیند یاددهی _ یادگیری ، نه فقط آزمون های مداد کاغذی
3 – توجه به یادگیری مشارکتی و فرآیند یادگیری به جای توجه صرف به بازده یادگیری ؛ دراین روش چگونه یاد گرفتن بسیار مهمتر از خود یاد گرفتن است . ولی متاسفانه نه فقط معلمان ، بلکه بسیاری از رؤسای مناطق ،کارشناسان ، مدیران و دیگران این موضوع را باور ندارد و هم چنان به نظام سنتی می اندیشند .
4 – دراین رویکرد، ارزشیابی در خدمت یادگیری است .( از یادگیری جدانیست ،هم قبل ،هم بعد از و هم همراه تدریس است ) که این موضوع توسط معلمان رعایت نشده است .
5 - توجه به مهارت ها و توان مندی های دانش آموز در جریان تدریس و یادگیری
6 - بازخورد مستمر ، پویا و رشد دهنده ی معلم به دانش آموز و بالعکس ، آن هم توصیفی نه کیفی مانند : نیاز به تلاش بیشتر ، قابل قبول و....
7 – ترویج فرهنگ در مدرسه چه یاد گرفته ای به جای امروز چند گرفته ای ؟
8 – کاهش اضطراب دانش آموز در نتیجه حذف حاکم بودن مطلق امتحانات در مدرسه
9 – دراین طرح مشخص است که دانش آموزان در کدام مفهوم از درس مشکل دارد چون کتاب به اهداف روشن تقسیم شده است .

آسیب ها :
اکثرآسیب های زیر بر طرح تحمیل شده و جزء معایب طرح نیستند بلکه در اثر سوء مدیریت هایی است که باعث گردیده تمام اتهامات متوجه ارزشیابی توصیفی باشد به طوری که آن را بی خاصیت و فاقد کیفیت لازم نشان دهد .
1 – تراکم زیاد کلاس ها : دراین روش چون ارزشیابی سطحی نباید باشد بنابراین معلم جهت یادگیری عمقی و پایدار در دانش آموز به وقت بیشتری نیاز دارد لذا تراکم زیاد کلاس بااین موضوع منافات دارد . هرچه دانش آموز کمتر باشد کیفیت یادگیری گیری مناسب تر است .
2 - توجیه نشدن اولیا :  رفع این مشکل باید توسط مدیریت مدرسه صورت بگیرد که متاسفانه خودشان توجیه نشده اند و یا نمی خواهند خود را به زحمت بیندازند . کسی که خود تغییر نکرده باشد نمی تواند عامل تغییر دیگران باشد .
3 – مقاومت معلمان :  معلمان انگیزه لازم برای اجرای درست طرح ندارند زیرا معتقدند که ارزشیابی زمان بر است ولی دادن نمره آسان است و این سختی کار با وضعیت معیشتی ما هم خوانی ندارد .
4 عدم هماهنگی بین ارزشیایی توصیفی و مسابقات علمی ، آینده سازان و کنکورهای کوچک در مدارس که با روح و جوهره ی طرح توصیفی سازگاری ندارد .
5 – بی تفاوتی و منفعل بودن مسئولین ادارات آموزش و پرورش نسبت به طرح  که ناشی از تفکر سنتی آن هاست که قبلا از نظام نمره دهی کسب کرده و در آن ها نهادینه شده است .
6 - استفاده نادرست از ابزارهای گوناگون یادگیری ، طرح را بسیار سنگین و وقت گیر معرفی کرده است .
7 - معلمان در قبال انجام فعالیت ها امتیازی نمی گیرند که انگیزه ی کافی برای اجرای طرح داشته باشند .
8 – هجوم انواع کتب غیر معتبر کمک آموزشی از سوی آموزشگاه های غیر مسئول مشکل جدی دیگری در روند طرح ایجاد کرده است .
9 - مقایسه کردن مقیاس ها با نمره و رتبه بندی دانش آموزان
10 – توجه به پاداش های بیرونی به جای پاداش های درونی و لذت بخش
11 – استفاده از روش های سنتی تدریس در امر آموزش
12 – توجه زیاد به آزمون های مداد کاغذی ( تستی ، جاخالی و به طور کلی حافظه ای) و غافل شدن از سایر آزمون ها

نکات قابل تامل :
1 – عده ای عدم رقابت نابرابر بین دانش آموزان در ارزشیابی توصیفی را از معایب طرح می دانند در صورتی که ما می دانیم توانایی دو نفر مثل هم نیست و در مسابقه برای یادگیری ، افراد ضعیف همیشه شکست خواهند خورد که نتیجه شکست های مکرر جز ناامیدی و حقارت چیز دیگری را برای فرد دنبال ندارد . ما که نمی خواهیم مدارس ما این گونه افرادی را تحویل جامعه دهند .
2 - عده ای اعتقاد دارند که مقیاس ها باید بیشتر شوند که در نتیجه همان رقابت تنگاتنگ که بین صفر تا بیست وجود داشت دوباره زنده شود .( این یعنی به عقب برگشتن !)
3 – عده ای از مدارس خاص برای جانماندن از مسابقات علمي و آینده سازان و درخشش ظاهری مدرسه ، طرح ارزشیابی توصیفی را در بعضی از پایه خذف کرده اند !
4 – هر کسی بنا به سلیقه خود عمل می کند .
5 – بعضی از معلمان معتقد هستند که سنجش بعضی از دروس مانند ریاضی باید کمی باشد  .

پیشنهادات راهبردی :
1 – تشکیل دوره های باز آموزی برای معلمان ، معاونین و مسئولین مناطق و اولیا
2 –استفاده از مدرسان و معلمان راهنما جهت رفع مشکلات اجرایی مجریان ( البته راهنمایانی که طرح را قبول دارند و می توانند با دلیل و برهان از آن دفاع کنند .)
3 – حذف مسابقات علمي ، آینده سازان و کنکورهای کوچک در مدرسه مگر در صورت برگزاری این آزمون ها به شیوه ارزشیابی توصیفی
5 – برگزاری جشنواره روش ارزشیابی توصیفی با تمام ابعاد آن
6 – استفاده از ظرفیت های صدا و سیما جهت معرفی مناسب طرح
7 – هماهنگ شدن محتوای کتب با ارزشیابی توصیفی
8 – ممنوع شدن ورود کتب کمک آموزشی غیر معتبر به مدارس ابتدایی
9 – حذف کمد جوائز در مدرسه  که شرطی شدن دانش آموز برای یاد گیری را به دنبال دارد .
10 – در نظر گرفتن سختی کار برای معلمان مجری طرح توصیفی
11 – تشکیل کلاس های تقویتی در طول تابستان برای توان مند کردن دانش آموزان ضعیف ، نه این که بدون هیچ توجهی آن ها را تا ارزشیابی شهریور ماه رها کنیم . دراین صورت ارزشیابی دیگر مستمر نیست .
12- توجه به تراکم کلاس ها
13- کنار گذاشتن مهرهای تشویقی قابل قبول ، خیلی خوب ، نیازمند تلاش و....زیرا وجود این مقیاس ها در زیر برگ آزمون هیچ کمکی به دانش آموز نخواهد کرد چون ناقص هستند و باز هم باعث رتبه بندی می گردند . استفاده از مقیاس ها فقط داخل کارنامه استفاده شود نه در طول سال به طور مستمر .
14 – ارزشیابی باید مستمر ، پویا و رشد دهنده و به صورت توصیفی باشد یا شفاهی یا کتبی . این به نظر معلم بستگی دارد .
15 – اگر گزارش پیشرفت تحصیلی در کارنامه توصیفی باشد ضعف رتبه بندی را از بین می برد چون هر دانش آموز گزارش مختص به خود را دارد . تا معلم وقت کافی صرف نکند ارزشیابی توصیفی درست اجرا نخواهد شد .

تربیت مقوله مهمی است و باید برای آن هزینه کرد ولی متاسفانه این گونه عزمی در ما وجود ندارد .

پس انتظار رسیدن به اهداف عالی تعلیم وتربیت را هم نباید داشته باشیم ؛ چون رسیدن به چشم انداز توسعه با تنبلی و سهل انگاری و منفعل بودن به دست نمی آید .

نتیجه گیری :

آیا به نظر خواننده با این همه مشکلات و چالش های موچود ارزشیابی توصیفی می تواند موفق عمل کند ؟

در پایان بهتر است با ذکر یک مثال این مطلب را به پایان برسانم . اگر بهترین پارچه ابریشم و امکانات و ابزار لازم را به یک خیاط بی مهارت و بی انگیزه بدهند هرگز قادر به دوخت یک پیراهن مناسب نخواهد بود .؛ لذا از انصاف به دور است که ایراد از پارچه بگیریم . هم چنان که عامل مردودی 47000 دانش آموز را  ارزشیابی توصیفی می دانند و این یک نوع فرافکنی به تمام معناست .

ارسال مطلب برای سخن معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید