خط های سیاه و سفید خط سفید ؛ من از خط سفید، آسمان آبی و زمین پاک می خواهم

  اگر در فرصتي مناسب از چند كيلومتري تهران را نظاره كنيم، دود غليظي كه روي شهر را گرفته است، مي بينيد؛ خفگي مزمن، گونه هاي زرد، خستگي هاي جسمي و عصبي، سرطان و بيماري هاي ريوي و قلبي انتقامي است كه طبيعت از اسراف كنندگان مي گيرد. اغلب مردم تصور مي كنند كه فقط دود اتوبوس ها و كاميون ها گازوئيل سوز است كه ناراحتي و آلودگي مي آورد، هر چند دودهاي اين چنين آزاردهنده است، اما خطر اصلي مربوط به گازهاي سرب، ازت، اكسيده و گازكربنيك، بي رنگ و بي بويي است كه از دهانه اگزوز و صدها هزار اتومبيل هر روزه بيرون مي آيد و داخل هوايي مي شود كه زندگي همه ما، حيوانات و گياهان به آن بسته است و به همين دليل تنها مبارزه با دود اتوبوس و كاميون ها بي توجهي به مشكل اصلي بوده و يك نوع گمراهي است.
مسوولان و مدیران شهری با راه اندازی کمپین خط سفید و آسمان آبی و زمین پاک  قصد دارند شهری زیبا با آسمانی آبی و زمینی قابل زیست و پاک  برای شهروندان مهیا نمایند ؛ شهری که کمتراز آلودگی هوا اثری داشته باشد و خبری. شهری که در خوشبینانه ترین صورت از 10 روز هوای سالم برخوردار می باشد و آلودگی هوامشکلات گسترده ای برای شهروندان بوجود آورده است.
   
از خط سفید خیابان  تا سبک زندگی خانواده
ما ملتي مسلمان  و پيرو حضرت محمد (ص) و ائمه اطهار هستیم. در روايات آمده است که حضرت محمد (ص) فرمودند: سوار، به راه سزاوارتر است تا پياده. و امام علي(ع) فرمودند: در جنگي همراه پيامبر بوديم. مردم ازدحام کردند و راه تنگ شد. پيامبر به شخصي دستور داد تا ندا دهد: «هرکس راه را بند آورد، هيچ جهادي نکرده است...» امام صادق(ع) نيز فرمودند: «هر کس بخشي از راه عبور مسلمانان را تباه کند، ضامن آن است» و امام موسي کاظم (ع) نيز مي‌فرمايد: « هنگامي که قائم ما قيام کند، مي‌گويد: اي سوارگان! از وسط راه و اي پيادگان از دو سو حرکت کنيد...» و اين احاديث و روايات در 1400سال پیش بيان شده است، درحالي که بسياري از کشورهاي جهان، هويت و پيشينه‌اي نداشتند؛ اما حالا ما آن همه هويت و اصالت را فراموش کرده‌ايم و در  فرهنگ حمل ونقل جزو عقب‌مانده‌ترين کشورهاي جهان هستیم و در رفتار ترافيکي سخره عالم شده‌ايم!

به راستي چرا چنين است؟  

 
  به راستی ما را چه شده است که یکی از بی فرهنگ ترین مردم دنیا در رانندگی از آب درآمده ایم؛ به گونه ای که در کنار معرفی جاذبه‌های گردشگری در ایران، « هشدار جدی نسبت به رانندگی خطرناک ایرانیان » یکی از بخش‌های جدایی ناپذیر کتابچه‌های راهنمای جهانگردان است؟

مگر ما چه گونه رانندگی می‌کنیم که فیلم رانندگی و نیز روش عبور عابران در ایران، تبدیل به یکی از انواع کلیپ های پربیننده و خنده‌دار در اینترنت با صدها هزار بیننده شده است و آبروی ایرانی را یک جا به حراج گذاشته‌ایم؟

هرچه هست، ما اصلاح ناشدنی نیستیم؛ وگرنه ایستادن خودروها در پشت خط عابرپیاده و نیز بستن کمربند ایمنی، امروز در میان ما فراگیر نشده بود... به نظر می‌رسد، یک عامل اساسی که چنین ما را گرفتار کرده، این است که در ایران اساساً از آغاز، کلمه «رانندگی» نادرست معنا شده است.... رانندگی در دنیا، یک امر « جمعی» است؛ اما در ایران یک امر« فردی » تلقی می‌شود. رانندگی در ایران یعنی«می خواهم خودم را با خودرو به مقصدم برسانم». پس رانندگان دیگر، « رقیب » من هستند و من نباید از رقبا عقب بمانم.... هر فضای خالی که پیدا شد، باید زودتر از دیگران آن را پر کنم. چنین است که رانندگی ایرانی، یعنی« چپاندن خودرو یا موتور در نخستین فضایی که خالی می‌شود »؛ یعنی« رفتن از هر راه ممکن نه از راه تعیین شده »؛ نتیجه این نوع رانندگی چنین تصویری است.
 
از سوی دیگر هرچند اتومبیل سال‌هاست وارد ایران شده، اما تعریف رانندگی، هنوز وارد کشورمان نشده است.

خط سفید و رانندگی صحیح :
رانندگی صحیح، نوعی مشارکت در یک امرجمعی است. این جریان عبور و مرور است که راننده را به مقصد می‌رساند نه به اصطلاح « زرنگی » او. « رانندگی صحیح » که نوعی مشارکت در یک امرجمعی است، به معنای « هدایت خودرو خود در جای صحیح در میان خودروهای دیگر» است. بنابراین، اینکه خودروی فرد درمیان دو خودرو جلویی جا می‌شود یا نه، تأثیری در روش رانندگی درست ندارد.... وقتی در جامعه‌ای این نگرش به رانندگی حاکم باشد، یعنی هرکس پیش از آنکه به رسیدن به مقصدش بیندیشد، به دنبال مشارکت در حرکت جمعی خودروها باشد، این نظم در عمل چنین خود را نشان می‌دهد:

با این روش:
سرعت حرکت خودروها چند برابر می‌شود.
 احتمال برخورد اتومبیل ها به شدت کاهش می‌یابد.
 در صورت تصادف، با توجه به مسیر خالی در دو طرف، خودروهای پلیس و آمبولانس به سرعت به محل رسیده، راه را باز می‌کنند.
در صورت پنچرشدن یا خرابی یک ماشین، به علت وجود فضای کافی، راه بندان پدید نمی‌آید.
از همه مهم تر، رانندگان با اعصاب راحت، رانندگی می‌کنند. دیگر لازم نیست که آنان در هرلحظه، چهار طرف را مراقبت کنند تا مبادا سپر یا آینه اتومبیل کناری به اتومبیل شان برخورد کند یا از عقب کسی به آنان بزند. همچنین کسی که می‌خواهد در بزرگراه به راست بپیچد، از صدها متر جلوتر در مسیر تعیین شده، قرار می‌گیرد و خالی بودن باند کناری، او را به قانون شکنی نمی‌کشاند.( البته اعمال شدید قانون نقش خود را دارد که باید روش آن بررسی شود ).
  
حال اين سوال باقي است که آيا ما با وجود بيش از 20 هزار كشته حوادث رانندگي در سال، برنامه‌اي براي 10سال آينده داريم؟ بهتر بگويم که آيا شعار جهاني time for action را جدي گرفته‌ايم؟ شاید خط سفید و اجرای آن گامی مهم در ارتقای فرهنگ ترافیکی و تغییراتی اساسی در سبک زندگی از نوع اسلامی و ایرانی باشد.
از این رو دهه آینده برای جمهوری اسلامی ایران که به نسبت جمعیت خود، بالاترین میزان تلفات سوانح رانندگی را در جهان دارد، می‌تواند منشأ یک تحول بنیادین در نظام حمل و نقل زمینی باشد تا با برنامه‌های صحیح علمی و سرمایه‌گذاری مناسب برای کاهش آمار تصادف های رانندگی و ارتقای ایمنی جاده‌های خود اقدام کند.

 خط سفید ، نماد انضباط رفتار شهری
مهم ترین تفاوت کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته « انضباط اجتماعی » است و خیابان های شهر نمایشگاه انضباط اجتماعی و کارنامه شهرنشینی و شهروندی یک ملت است.
خط سفيد به عنوان نماد انضباط بخشي ترافيکي مورد تاکيد مديريت شهري قرار گرفته است، متاسفانه حرکت نکردن خودروها بين خطوط، تجاوز خودروها و موتورسيکلت ها به گذرگاه عابر پياده، تردد عابران از عرض خيابان، استفاده نکردن از گذرگاه عابر پياده و ورودهاي غير مجاز به محل هاي ممنوعه و توقف در اين محل ها از جمله مواردي است که در شهر با آنها مواجه هستيم.

خط سفید چراغ قرمز قانون است و البته رعایت قانون در کشورهای پیشرفته تعارف نمی شناسد و وظیفه جمعی است که به قانون مقید باشند و قوانین راهنمایی و رانندگی را جدی بگیرند و البته تخلف از قوانین راهنمایی و رانندگی از سنگین ترین تخلفات در جوامع محسوب می شود .
هدف از  پروژه  خط سفید این است که خط سفید را قطع نکنیم، به آن پای بند باشیم و بدین صورت حقوق سایر شهروندان را ضایع نکنیم. این خط کشی ها افراد را در عبور و مرور راهنمایی می کند و اگر فردی به این علائم توجه نکرد، مشخص می شود. همچنین در این طرح هر آنچه که مربوط به عبور و مرور ترافیکی از جمله تابلوهای راهنمایی و رانندگی است، سامان دهی خواهد شد. اصلی ترین بخش پروژه خط سفید به فرهنگ سازی ترافیکی شهروندان برمی گردد.  
تغيير الفباي مديريت شهري به معناي انعطاف هر چه بيشتر مديريت شهري در حوزه انساني و تمرکز بر ابعاد اجتماعي و فرهنگي است. ملاحظاتي که مي تواند برنامه هاي گسترده شهري را با توفيق همراه کند و به شهروندان بياموزد که موفقيت در زندگي اجتماعي امروز در گرو مشارکت همه جانبه است. گسترش نقش حمايت گري و پشتوانه هاي مادي و معنوي لازم  از تمام نهادها و ارگان هاي دولتي براي اجراي طرح لازم و ضروری می باشد. اين امر نه تنها وظيفه دولت که توقع تمامي شهروندان است.

گره های کور خط سفید:
اجرای خط سفید از جنبه سخت افزاری و بستر سازی آن در خیابان از یک سو و از سوی دیگر ارتقای فرهنگی می باشد و نکته همین جاست که گره های کور خط سفید بخش فرهنگی آن است که دارای مشکلات عدیده ای می باشد.مثل ما مثل این داستان است که در ادبیات ایران زمین وجود دارد.
در ادبیات ایران داستانی وجود دارد به نام " لاک پشت و خرگوش" که گفتمان آن، پیش از  مدرن و وابسته به دنیای سنت است. این داستان در کتاب درسی دوره دبستان نیز وجود دارد. تناقض تبلیغ رفتار لاک پشتی و کند در دنیای سرعت گرفته کنونی، موجب تناقص و عصبی در شهروندان ایرانی شده است.

تلویزیون، سینما، ویدئو کلیپ، اتومبیل های تندرو، ماهواره، موشک، هواپیمای سریعالسیر، اینترنت و… سرعت را به افراد دهکده جهانی ارائه می کند و انسان های خرگوشی را به سرعتی فراتر از خرگوش فرا می خواند و در اصل، جهان امروز، نماد خود را در دنیای وحش یوزپلنگ می داند که پرسرعت، شکارگر و چست و چالاک است؛ اما گفتمان رسمی ایران هنوز خرگوش را سرکوب و مبلغ لاک پشت است. رانندگان و شهروندان باور خویش را خود انتخاب می کنند، به همین علت رانندگان، سرعت خود را هرگونه که دوست دارند، تنظیم می کنند. یک آهنگ پاپ با ریتم تند و صدای بلند را می گذارند و نگرش خرگوشی خود را با سرعت زیاد و با بالابردن آمار تصادف ها بیان می کنند. ویراژ می دهند، بیکار می چرخند، ترمز ناگهانی می گیرند، مزاحم می شوند و می ترسانند و…. در سراسر اروپا شما یک مورد از این رفتارها را در رانندگی نمی بینید !

خیابانهای آنها باریک تر و ماشین هم بیشتر است. اما همه آرامند؟!

چون در زندگی قانون مند و آرام اند و انعکاس این قانون مندی در همه امور اجتماعی نمایان است. 

  خط های سیاه و سفید خط سفید
 از منظر نگارنده فرهنگ سازی ترافیکی اجرای طرح خط سفید را دچار مشکل می کند زیرا؛
فرهنگ سازي، امري سهل و ممتنع است و اكنون ضرورت عمده در فرهنگ سازي ترافيك احساس مي شود. فرهنگ سازي يك نياز و ضرورت است نه ژست و تفنن اجتماعي. بنابراين نخستین گام در فرهنگ سازي اين است كه باورها و ديدگاه ما درباره اين مسأله تغيير كند؛ يعني مسوولان و سياست گذاران اجتماعي، سياسي و فرهنگي كه دغدغه مسائل شهري و ترافيكي دارند، بايد بدانند كه:
- فرهنگ و فرهنگ سازي امري تدريجي است و فرهنگ سازي ترافيك در كوتاه مدت ميسر نمي شود و فرهنگ سازي گام به گام و مرحله به مرحله به نتيجه مي رسد.
- فرهنگ سازي يك امر همگاني است. قطعاً اقدام های مسوولان شهري، بدون همراهي خانواده، مدارس، مساجد، رسانه ها و ... محال است.
- فرهنگ سازي نيازمند دانش فني است. براي فرهنگ سازي بايد از علوم ديني و مذهبي، روان شناسي، جامعه شناسي، مديريت، علوم سياسي، ادبيات و هنر بهره برد.
- فرهنگ سازي، امري سهل و ممتنع است. در جامعه اين تصور در ميان عوام و برخي از خواص وجود دارد كه فرهنگ سازي آسان است و فرهنگ سازي يعني اجرای يك يا دو كار نمادين؛ اما در منظر جامعه شناختي، فرهنگ سازي امري سخت و دشوار است و مهارت، دقت، حوصله و صبر فراوان مي طلبد.
- فرهنگ سازي بدون برنامه، موفقيتي به دست نمي آورد. برنامه ريزي مي تواند كوتاه مدت، ميان مدت و بلندمدت ارائه شود.
- آخرين مسأله در فرهنگ سازي اين است كه فعاليت هاي فرهنگي مي بايد با ارزشيابي همراه شوند و قطعاً با توجه به نكات بالا مي توان تغييرهای اساسي برای فرهنگ سازي ايجاد کرد، زيرا انسان آفريننده فرهنگ، پرورده فرهنگ، پروراننده فرهنگ و نيازمند فرهنگ است.