نقش یادگیری در همه صحنه های زندگی ما نمایان است. یادگیری نه تنها آموختن مهارتی خاص یا مطالب درسی بلکه رشد هیجانی، تعامل اجتماعی و حتی در رشد شخصیت نیز دخالت دارد، مثلاً یاد می گیریم از چه بترسیم، چه چیز را دوست بداریم چگونه مودبانه رفتار کنیم، چگونه صمیمیت نشان دهیم و جز اینها مثلاً اینکه چگونه کودکانمان می آموزند دنیای اطراف خود را ادراک کنند یا افراد همجنس خود همانند سازی کنند و چگونه در مدرسه با دوستان خود مشارکت و دوستی و تعامل داشته باشند و رفتارهایشان را طبق معیارهای هم سالان و همنوعان خود و حتی با معلم و ناظم مدرسه تنظیم نمایند .
در تعریف یادگیری طبق مُدلی که روان شناسان معتبر دنیا ارائه می دهند می توان گفت: یادگیری تغییری نسبتاً دائمی در رفتار است که در نتیجه تمرین حاصل می شود.می گویند روزگاری، فیلسوفی سوار بر قایقی کوچک از رودخانه بزرگی رد می شد. از قایقران پرسید: «آیا شما فلسفه می دانید؟» مرد قایقران جواب داد: «نمی شود گفت که می دانم» فیلسوف گفت: «پس دوست عزیز، یک سوم عمرتان بر فناست.» و باز پرسید: « حالا بگویید ببینم، ادبیات می دانید؟» مرد قایقران جواب داد: «نمی شود گفت که می دانم» فیلسوف جار زد: « پس دو سوم زندگی تان بر باد رفت». در همان موقع، قایق به صخره ای اصابت کرد و کم کم در آب فرو رفت. قایقران از فیلسوف پرسید: « شما شنا بلدید؟» فیلسوف در جواب گفت: « خیر » مرد قایقران گفت: «پس کل زندگی شما بر باد رفت».
وقتی مسائل حساس و مهم پدید می آید، فلسفه بافی اغلب از میان می رود. برای انسانی که در قایقی نشسته و دارد غرق می شود، تئوری چیز به درد به خوری نیست، او یا شنا بلد است یا اینکه غرق خواهد شد. در آن بحبوحه ی بحران های کلاس، تمام کتاب های کتابخانه ها را هم که جمع کنید دردی دوا نخواهد شد. سخنرانی و تدریس چندان ارزشی نخواهد داشت. هنگامی که واقعیت مطرح است، فقط مهارت و کاردانی می تواند نجات دهنده باشد.
نشان دادن مهارت در رفتار است که در آموزش و پرورش مهم به شمار می آید. رفتارهایی که قابل توجه هستند بر ما معلومند. در واقع، معلم ها از شنیدن مکرر حرفهایم مربوط به این رفتارها در کنفرانس ها و انجمن ها خسته اند. چنان که یکی از معلم ها می گفت: «من خودم از قبل می دانم که دانش آموز به چه چیزی نیاز دارد. من نیاز او را حس می کنم. او نیاز دارد که قبولش داشته باشند، بهش احترام بگذارند، دوستش داشته باشند، بهش اعتماد کنند؛ او نیاز دارد که تشویقش کنند، پشتیبانش باشند، او را به فعالیت وا دارند، و موجبات تفریح و خوشی اش را فراهم آورند؛ او نیاز دارد که بتواند به کاوش بپردازد، آزمایش کند، و به نتایج موفقیت آمیزی برسد.
عجب حکایتی است! او این همه نیاز دارد و من تنها چیزی که کم دارم، عشق و دانایی سلیمان است و بینش و فراست فروید و علم و دانش انیشتین، و ایثار و از خود گذشتگی فلورانس نایتینگل.
در تئوری، ما از قبل می دانیم که آموزش و پرورش خوب چیست، ما تمام مفاهیم را در ذهن داریم. اما متاسفانه، آموزش و پرورش دانش آموزان نمی تواند صرفاً مبتنی بر مفاهیم باشند. دانش آموزان مسائلی را مطرح می سازند که از میان نمی رود، حتی زمانی که معلم، دموکراسی (Democracy)، عشق (Live)، احترام (Respect)، پذیرش (Acceptance)، تفاوت های فردی (Individua- differences) و یگانگی فـــردی (Persona- uniqueness) را بـاور داشته باشد. این مفاهیم، هر چند متعالی اند، بیش از اندازه انتزاعی و جامع هستند. به یـــک اسکناس هزار دلاری می ماند؛ این اسکناس پول قابل توجهی است، اما در برآورده ساختن نیازهای پیش پا افتاده ای همچون نوشیدن یک فنجان قهوه، دادن کرایه ی تاکسی، یا تلفن کردن به جایی، به هیچ وجه مفید واقع نمی شود.
در رفع نیازهای روزمره، ما به پول خُرد نیاز داریم. معلم ها، در داد و ستد کلاسی، به پول خرد روان شناختی (Psychologica- smal- change) نیاز دارند. در کلاس درس، دقیقه به دقیقه اتفاقاتی رخ می دهد، مثلاً بد خلقی های ناچیز، تعارضات روزمره و بحران های ناگهانی. معلم برای برخورد موثر و انسانی با این اتفاقات، نیازمند کسب مهارت های ویژه ای است. تمام این موقعیت ها مستلزم واکنش های مفید و واقع بینانه اند.
پاسخ معلم عواقب حساسی در بر دارد. این پاسخ یا جوی از توافق (Compliance) پدید می آورد یا جوی از خودسری؛ یا مایه ی خشنودی می شود یا مایه ی مشاجره؛ یا میلی به اصلاح وضع بر می انگیزد یا میلی به کینه توزی. این پاسخ بر رفتار و منش (Character) دانش آموز اثر می گذارد و آن را یا بهتر می سازد یا بدتر. اینها واقعیت های موجود در روابط عاطفی بشر هستند که ممکن یا ناممکن بودن تعلیم و یادگیری را تعیین می کنند. بهترین معلم از این حقیقت اصلی آگاه است: یادگیری همواره در زمان حال انجام می شود و همواره یک مساله ی شخصی است.
نوشته های تصویری زیر بهترین نوع معلم را نشان می دهد.بهترین معلم ها، یعنی معلم هایی که از ویژگی هایی مطلوب تعلیم برخوردارند، در جهت مشترکی گام بر می دارند. آنان به قدرت فضل فروشی اعتقاد ندارند. نه موعظه می کنند و نه درس اخلاق می دهند. آنان احساس گناه (Guilt) پدید نمی آورند و قول نمی گیرند. وقتی بد رفتاری ناچیزی روی می دهد، بحث علت و معلول را پیش نمی کشند یا در وقایعی که در کلاس رخ می دهد، به کاوش نمی پردازند، کارآگاه نمی شوند و از بچه ها جاسوس درست نمی کنند. آنان کاری به کار گذشته ی دانش آموز یا به آینده ی نزدیک او ندارند. آنان سروکارشان با زمان حال است، برایشان این مهم است که، اینجا و اکنون، دانش آموز در فشار روحی (Child i- distress) قرار گرفته است.
در این زمینه، معلمی می گفت: عادت داشتم تلاشم را بر پیشرفت های آینده متمرکز کنم. اما حالا هدف معتدل تری در سر دارم؛ دو چیز را در نظر می گیرم، خلق و خویی که دانش آموز در سال حاضر دارد و نیازهایی که بر وجود او مسلط است. به جای مدینه ی فاضله (Utopias)ای که فرسنگ ها با آن فاصله دارم، می خواهم به انسانیت لحظه به لحظه در کلاس درس برسم.»
بهترین معلم ها مدرکی زنده هستند که ثابت می کنند این دگرگونی ممکن و عملی است.
روزنامه ابتکار
نظرات بینندگان
ما هنوز در خانه اول ماندیم.اول باید معلم از مشکلات رها یابد و حاقل های یک زندگی آبرومندانه را به او بدهیم سپس از معلم انتظار داشته باشیم که بهترین روش های تدریس و برخورد با دانش آموزش را داشته و همواره به فکر ارتقای معلومات خود باشد.وقتی یک ساختمان چند طبقه می سازند،بیشترین زمان ساخت را صرف استحکام پی ساختمان می کنند.