کرونا ؛ مدارس همیشه تعطیل ، مدیران ترسو و ناکارآمد و معلمانی که جز دنباله روی حرفه دیگری ندارند !

حدود 15 سال عضو شورای مرکزی سازمان معلمان ایران بودم . این تشکل فرهنگی پس از دوم خرداد 1376 شکل گرفت . در ابتدا ساختاری اداری داشت و اکثریت اعضای آن را " مدیران " تشکیل می دادند اما به مرور  بدنه این تشکل به سمت بدنه آموزش و پرورش یعنی " معلمان " گرایش پیدا کرد .

اوایل اعضای شورای مرکزی را 25 نفر اصلی و 5 نفر را علی البدل تشکیل می دادند .

تا زمان دبیر کلی حیدر زندیه و البته کمی پس از آن در دوره علیرضا هاشمی وضعیت همین گونه بود .

مدتی که از فعالیت این تشکل گذشت برخی اعضا مطرح کردند که مواضع این تشکل " به روز " و هماهنگ با افکار عمومی نیست . از سوی دیگر جمع کردن این تعداد و مهم تر از آن توافق و اجماع بر روی موضوعات مشکل بود .

پیشنهاد دادند که " شورای بیانیه " تشکیل شود .

اعضای آن را هم  شورای مرکزی تعیین کردند .

ابتدا نشست ها منظم بود تا این که این تعداد ( حدود 7 نفر ) هم منظم شرکت نمی کردند . طوری شد که مواضع  این تشکل سرانجام توسط " یک نفر " یعنی همان " دبیر کل " صورت می گرفت .

در واقع کار یک تشکل که " ماهیت جمعی " داشت در اکثر موارد روی دوش یک نفر قرار می گرفت و من هم نامش را گذاشتم : معلمی که از تعطیلی مدارس رضایت دارد و سکوت می کند و آزمون را طوری برگزار می کند که " همه " راضی باشند و صدای اعتراضی برنخیزد اما زمانی که در کلاس و مدرسه با توهین ها و بی حرمتی های همان دانش آموزی رو به رو می شود که با اهدای نمرات پفکی و حبابی او را به پایه ای بالاتر " پرتاب " کرده است و در جلسه شورای معلمان و زنگ تفریح ناله و فغان از " بی سوادی " و " کم سوادی " دانش آموزان سر می دهد و ... نباید فراموش کند که خود او و عملکردش مسبب این وضعیت  و شرایط است و نمی تواند توپ را در زمین دیگران به گردش درآورد به ویژه زمانی که خودش هم بازیکن و بازی گر حرفه ای و قابلی هم نباشد و متاعی برای " عرضه " نداشته باشد .

" عقل کل " .

جالب است که در اساسنامه  سازمان معلمان کلی کمیته و شورا تعریف کرده بودند اما خیلی شان در مدار " فعالیت " نبودند و یا کار مفید و اثربخشی صورت نمی گرفت در حالی که ارکان تعریف شده بر اساس وظایف باید تشکل را به پیش می برد .

همیشه این پرسش را مطرح می کردم زمانی که این همه " رکن " تعریف شده و رسمی داریم دیگر چه نیازی است که سرپایی و شتاب زده بخواهیم ارکان دیگری تعریف کنیم ؟

( در پرانتر بگویم که این تشکل هیچ گونه بودجه و اعتبار دولتی ندارد . تصور کنید سازمانی را که بودجه ها و اعتبارات قابل توجه و پایدار دولتی هم داشته باشد  و به کسی هم پاسخ گو نباشد )

در ابتدای دهه 1380 که نخستین اعتراضات خیابانی معلمان پس از انقلاب شکل گرفت و یا تحصن ( اعتصاب ) مخلوط شد ؛ دولت خاتمی همان زمان با این اعتراضات اعلام کرد که کمیته ای " ویژه " برای پی گیری این مطالبات تشکیل داده است .

آن کمیته هم در نهایت چند جلسه نصفه و نیمه تشکیل  داد و بی سر صدا تعطیل  شد .

در این مدت این حرکات به دفعات تکرار شده است.

در آموزش و پرورش دو مرجع برای تصویب قوانین و آیین نامه ها در " قانون " پیش بینی شده است : شورای عالی آموزش و پرورش و مجلس .

نهاد بالادستی برای بررسی مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش هم مجلس است اما نهادی به نام " شورای عالی انقلاب فرهنگی " که در  قانون اساسی تعریف نشده و جایگاه قانونی ندارد برای هر دو تعیین تکلیف می کند .

بعضی اوقات برخی از این مدیران و نمایندگان هم برای خودشیرینی کاسه داغ تر از آش می شوند و گوی سبقت از یکدیگر می ربایند . ذکر این نکته مهم است که اگر مسئولان با جامعه صداقت داشته و شفاف باشند این حرکات پذیرفتنی و قابل هضم است اما مشکل اساسی آن جاست که طرف های مقابل خود را معمولا " زرنگ " می پندارند و البته باید این مسائل بدون هیچ گونه رو رد بایستی و ملاحظه بیان شوند تا متوجه کردار ناپسند خود بشوند و دیگران را " نادان " فرض نکنند .

مطابق " آیین نامه اجرایی مدارس " برای مدرسه ارکان تعریف شده است .

اما  به نظر می رسد عملا این ارکان تعطیل هستند و این " بخشنامه " اداره هست که قرار است صفر تا صد فعالیت ها را تعریف کند.

در آبان ماه سال گذشته قیمت بنزین بدون آن که در مجلس مطرح شود در شورایی به نام " شورای عالی اقتصادی " آن  را مصوب کردند و البته نتایج آن را هم دیدیم ...

انگار ما ایرانی ها استاد " موازی کاری " ، " بی خاصیت کردن ارکان رسمی " ، " دور زدن قانون "  و ابداع " میان بر " برای رسیدن به نتایج مورد دلخواه خود هستیم و نام آن را هم " زرنگی " می گذاریم .

به نظر می رسد احترام به قراردادهای اجتماعی و " قانون " به عنوان تنظیم کننده روابط میان فردی جایگاهی در قاموس و فرهنگ ما ندارد .

و اما موضوع دیگر مورد نظر من در این مقال ، اشاره به جایگاه نازل و بی ارزش " مدرسه " در روابط و معادلات جاری و در مقام " فعلیت " است .

بیش از 5 ماه از تعطیلی مدارس می گذرد .

در این مدت همه جا فعالیت خود را از سر گرفتند جز " مدرسه " .

به قول معروف ؛ انگار کرونا فقط  با مدرسه مشکل دارد .

کم نبودند معلمان ، مدیران و دانش آموزانی که ابتدا " یک صدا " و " هم نوا " خواهان تعطیلی مدارس شدند و مهم ترین دلیل آن ها حفظ " جان " بود .

به عنوان مثال ؛ در خرداد ماه و پس از افزایش حقوق معلمان ، وزیر آموزش و پرورش خبر داد که حقوق معلمان 2 میلیون تومان افزایش یافته است . بارها گفته و نوشته ام اگر معلمان در جامعه جایگاه و یا احترامی در خور ندارند و یا آموزش و پرورش در اولویت نیست ، پیش از متهم  کردن دیگران باید نخست نگاهی به خودمان و عملکردمان بیندازیم .

بد نیست حداقل معلمان و کادر مدرسه نظرات کاربران و نظرات و لایک داده شده را مرور می کردند تا بیش تر به جایگاه واقعی خویش در جامعه واقف شوند . ( این جا )

این  ذهنیت ها یک شبه به وجود نیامده اند و حاصل نوع برخوردها و جنس تعامل معلمان با جامعه و نیازهای آن بوده است .

گویا فراموش کرده بودند که مدرسه جای زندگی و تمرین مهارت زندگی و شهروندی است .

" دیوار کوتاه مدارس " فقط مختص به این زمان نیست و به هر بهانه ای مانند آلودگی هوا ، مسائل سیاسی و... تعطیل می شوند .

تعطیلی مزمن مدارس اتوریته این واحد سازمانی را در طول زمان از بین می برد و آن را تبدیل به موجودی زاید می کند .

آیا منطقی است که در همسایگی مدرسه ؛ مسجد ، اماکن ورزشی ، اقتصادی ، تفریحی و... باز باشند اما در مدرسه بسته باشد ؟

شاید دلیل مجسم و آشکار برای " مرگ مدرسه " را در این موارد باید جست و جو کرد .

مهم ترین درسی که می توان از بحران کرونا آموخت این بود که مدرسه در این وزارتخانه جایگاهی جز " ایستگاه اجرای بخشنامه  " ندارد و مفاهیمی مانند مدرسه محوری ، جایگاه معلم و... فقط در حد شعار مطرح  بوده و همه سرکاری هستند .

در این مدت مدیران و مسئولان آموزش و پرورش در سطوح مختلف یک صدا از " شبکه شاد " دفاع تمام قد کرده اند .

در سخنان شان هم دائما به فداکاری ها ، مجاهدت ها و ایثار معلمان استناد می شود و این در حالی است که در مراکز تصمیم گیری و تصمیم سازی این وزارتخانه ، نقش معلمان در حداقل ممکن است و اصلا جایگاهی ندارند .

ابتدا وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد که استفاده از شبکه شاد رایگان است اما بعدابا سخنان وزیر آموزش و پرورش خلاف آن ثابت شد . ( این جا )

معلوم می شود این تعاریف بی جهت نبوده است و خواسته اند که تا حد ممکن با مقاومت معلمان برخورد نکنند .

من این جا از مسئولان می خواهم تا میزان بودجه بهداشتی و سلامت و نیز اقدامات صورت گرفته در قالب " برنامه " را دقیقا تشریح کنند چرا که زمانی که مدرسه تعطیل باشد کمبودها ، آسیب ها و مهم تر از آن "سوء مدیریت ها " به حاشیه می رود ....

نکته ی قابل ذکر دیگر این که این مقامات و مسئولان آموزش و پرورش و حتی در ستاد کرونا هنگام شیوع اولیه کرونا و در مقام دفاع از تعطیلی مدارس به تجارب سایر کشورهای جهان و به ویژه کشورهای توسعه یافته استناد می کردند اما هنوز نمی دانند و یا نمی خواهند بفهمند که همان کشورها ماه هاست که مدارس را بازگشایی کرده اند و گویا توصیه های " یونسکو " را هم ندیده و یا نخوانده اند . ( این جا )

ذکر این نکته مهم است که اگر مسئولان با جامعه صداقت داشته و شفاف باشند این حرکات پذیرفتنی و قابل هضم است اما مشکل اساسی آن جاست که طرف های مقابل خود را معمولا " زرنگ " می پندارند و البته باید این مسائل بدون هیچ گونه رو رد بایستی و ملاحظه بیان شوند تا متوجه کردار ناپسند خود بشوند و دیگران را " نادان " فرض نکنند . مهم ترین درسی که می توان از بحران کرونا آموخت این بود که مدرسه در این وزارتخانه جایگاهی جز " ایستگاه اجرای بخشنامه  " ندارد و مفاهیمی مانند مدرسه محوری ، جایگاه معلم و... فقط در حد شعار مطرح  بوده و همه سرکاری هستند .

یکی از نقاط تاریک و تراژیک این مدت ، نوع برگزاری آزمون ها بود .

در این مدت « صدای معلم » گزارش مختلف و متنوعی از سیاست های متناقض وزارت آموزش و پرورش در مورد برگزاری آزمون ها منتشر کرد . ( این جا )

درجه بندی و تفاوت گذاری ها در برگزاری امتحان و آزمون به هیچ عنوان منطقی و قابل فهم نبود .

مگر می توان پذیرفت در یک مدرسه ، دانش آموزان در همان مدرسه تعدادی از دروس را " حضوری " و تعدادی دیگر را " غیرحضوری " امتحان دهند ؟

و یا در مدارس دولتی یک گونه برخورد شود و در مدارس خاص به گونه ای دیگر .

در پاسخ عنوان شد که برای آن ها ستاد کرونا مجوز صادر کرده است .

عملکرد این ستاد و مسئولان مرتبط در مجموعه نشان داد که " مسائل سیاسی  و ایدئولوژیک " مطابق معمول  در این جامعه بر بررسی های کارشناسی و علمی رجحان دارد و به بهانه های مختلف توجیه می شود.

باید به این اندیشید وقتی که جامعه این گونه تصمیم ها را خیلی جدی نمی گیرد ریشه ها در کجاست ؟

تازه اگر قرار است ستاد مبارزه با کرونا برای صفر تا صد آموزش و پرورش تصمیم گیری کند و از سوی دیگر پایداری و زمان این وضعیت هم مشخص نیست ؛ آیا منطقی نیست که این همه واحدهای ستادی و اداری با صرف هنگفت نیروی انسانی ، انرژی و.. در آموزش و پرورش تعطیل شوند و حداقل به بهره وری در این وزارتخانه پهن پیکرو کوچک سر کمکی شود ؟

جالب است که " شورای مدرسه " مطابق قانون در این موارد اختیارات لازم را دارد اما بسیاری از مدیران مدارس گویی مهره ای بیش نیستند و برای آب خوردن هم باید از اداره مجوز بگیرند .

در موردی که برای من در مدرسه محل تدریس ام پیش آمد و شرح ماقع آن قبلا  گفته شده است ( این جا ) ؛ وقتی اداره آموزش و پرورش منطقه 9 مشاهده کرد که نمی تواند از طریق بخشنامه های اداری و وزارتی متناقض پاسخ منطقی به مکتوبات من ارائه کند ؛ مدیر مدرسه را مجبور کرد تا با تشکیل " شورای  مدرسه " و گذراندن مصوبه نظر اداره را تامین و تایید کند !

این در حالی است که پس از گذشت 2 سال هنوز اداره آموزش و پرورش منطقه 9 نتوانسته است میلیاردها پولی که توسط کارمندش ، مریم شریفی مورد دست درازی قرار گرفته به صاحبانش عودت دهد و یا پاسخ قانع کننده ای به مال باختگان که اکثرا " معلم " هستند بدهد . ( این جا ) اما ظرف مدت بسیار کوتاهی و بر خلاف همین قوانین و آیین نامه های آموزش و پرورش امتحان مرا به فرد دیگری می دهند تا مبادا سر و صدایی بلند شود و طشت بی عرضگی و ناکارآمدی آنان از پشت بام بر زمین افتد !

نکته بسیار کلیدی و راهبردی که می توان در این استنتاج کرد این است که وقتی " آزادی " همراه با " مسئولیت پذیری " تعریف و احصا نشود ؛ نهادهای شورایی و دموکراتیک که قاعدتا و منطقا باید بیان کننده معدل افکار عمومی با گرایش به انصاف و عدالت باشند از مسیر خود منحرف شده و توجیه کننده ی استبداد فردی و اداری می شوند و پیشینه ی ذهنی و تاریخی که قدمتی طولانی در جامعه ی ما دارد به عنوان " کاتالیزور " و " مشدد " عمل کرده و فرآیند را دقیقا " معکوس " می کند .

این جاست که مکانیسم های " خود تنظیمی " در سیستم از کار افتاده و فساد سیستماتیک و گسترده در غیاب " حوزه عمومی " قدرت مند و فراگیر پدیدار می شود .

البته خیلی ها شاید با شنیدن و یا خواندن این جملات بر من بخندند و بگویند  مگر بیکاری ؟ و یا عباراتی مانند به درک ! تو را سننه ! و یا کاسه داغ تر از آش نشو ، خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو و... اما نباید فراموش کرد که جایگاه و پرستیژ در جامعه به خودی خود حاصل نمی شود .

در قضیه اخیر من هم می توانستم مثل " خیلی ها " یک آزمون فرمالیته و یا نمایشی برگزار کنم اما نمرات مورد دلخواه خود را رد کنم و نامش را هم زرنگی ، سازگاری مثبت با شرایط و محیط و... بگذارم .

بارها گفته و نوشته ام اگر معلمان در جامعه جایگاه و یا احترامی در خور ندارند و یا آموزش و پرورش در اولویت نیست ، پیش از متهم  کردن دیگران باید نخست نگاهی به خودمان و عملکردمان بیندازیم .

معلمی که از تعطیلی مدارس رضایت دارد و سکوت می کند و آزمون را طوری برگزار می کند که " همه " راضی باشند و صدای اعتراضی برنخیزد اما زمانی که در کلاس و مدرسه با توهین ها و بی حرمتی های همان دانش آموزی رو به رو می شود که با اهدای نمرات پفکی و حبابی او را به پایه ای بالاتر " پرتاب " کرده است و در جلسه شورای معلمان و زنگ تفریح ناله و فغان از " بی سوادی " و " کم سوادی " دانش آموزان سر می دهد و ... نباید فراموش کند که خود او و عملکردش مسبب این وضعیت  و شرایط است و نمی تواند توپ را در زمین دیگران به گردش درآورد به ویژه زمانی که خودش هم بازیکن و بازی گر حرفه ای و قابلی هم نباشد و متاعی برای " عرضه " نداشته باشد .