اگر وضعیت آموزش و پرورش کودکان را همین روزها درنیابیم، سال های بسیاری را باید به تیمار زخم های جامعه صرف کنیم. زخم های عمیق ناشی از آسیب های اجتماعی، سقوط فرهنگی و اخلاقی، آشفتگی اقتصادی و بن بست سیاسی که پیکره جامعه را شرحه شرحه خواهند کرد.
سیستمی که عملا وظیفه آماده سازی افراد برای زندگی در آینده را بر عهده دارد، اینک ذیل تئوری های متعلق به دهه ها قبل برنامه ریزی و مدیریت می شود.
در حوزه برنامه ریزی آموزشی که می توان آن را به مثابه ستون فقرات و موتور محرکه آموزش و پرورش دانست، کماکان با مفاهیم و تعاریف برجای مانده از تئوری های دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی کومبز دست به گریبان است. مع الاسف در سال های گذشته این رشته دانشگاهی در مقطع کارشناسی ارشد حذف شد، چنانچه گویا آموزش و پرورش اساسا به برنامه ریزی از نوع آموزشی نیازی ندارد.
در حوزه برنامه ریزی درسی البته وضعیت تا حدودی مساعدتر بوده و کتب و مقالات ترجمه شده در این حوزه نسبتا جدیدتر است.
با این حال در حوزه برنامه ریزی درسی نیز موانع بسیاری برای انجام برنامه ریزی و اجرای آن ها وجود دارد. ایدئولوژی غالب بر ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور عمده ترین این موانع است که برنامه ریزی بر اساس واقعیت ها و نیازهای روز فراگیران را ناممکن می سازد؛ در چنین وضعیتی برنامه ریزان ناچارند بخش هایی از فرآیند برنامه ریزی را فدای مصلحت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور کنند.
در حوزه مدیریت آموزشی ورود و کاربست تئوری های مدرن مدیریتی، سالیان بسیار جایگاه درخور توجهی در نظام آموزشی کشورمان نداشت؛ ورود مفاهیمی همچون مدیریت فرایند مدار، کیفیت جامع و برخی مفاهیم از این دست نتوانست گره از کار مدیران آموزشی بگشایند. چرا که فرآیند انتخاب و انتصاب مدیران به گونه ای بود که زیرساخت های لازم برای به کارگیری شیوه های علمی را مهیا نمی ساخت. چه بسا افرادی با رشته های تحصیلی غیرمرتبط، فاقد مهارت های حرفه ای و تجارب مدیریتی به صرف وابستگی های جناحی یا تعلق خاطر به فرد یا قومی خاص جهت تصدی پست مدیریت انتخاب می‌گردد؛ در چنین شرایطی برخورداری از خلقیات مدنظر مدیران بالادستی یعنی فرمانبرداری بی قید و شرط بیش از هر مشخصه دیگر مورد تاکید بود.
در رویه مرسوم انتصاب مدیران مدارس به طور مستقیم از سوی مدیران مناطق و با تائید حراست منطقه انجام می شد. لذا شاخص های حرفه ای و مهارت های انسانی کمترین نقش را در این انتصابات داشته و وابستگی های سیاسی یا قومی تعیین کننده ترین اصل در انتخاب مدیران مدارس بود.
در زمینه انتصاب مدیران ستادی نظام آموزشی نیز اوضاع بر همین منوال است.
اگرچه طی دهه های گذشته یک بار در دولت اصلاحات و بار دیگر نیز در دولت حسن روحانی، فرایند انتخاب و انتصاب مدیران تغییرات قابل توجهی را به خود دید. چنانچه در دولت اصلاحات با شکل گیری و تقویت تشکل های معلمان، موضوع انتخابی شدن مدیران مدارس در دستور کار قرار گرفت؛ اما پس از پایان عمر این دولت، انتصاب مدیران مدارس به همان رویه پیشین بازگشت.
از سال ۹۷ با ابلاغ شیوه نامه انتخاب و انتصاب مدیران مدارس، تغییر قابل توجهی در این زمینه پدید آمد. این اتفاق با تلاش جمعی از کارشناسان حوزه مدیریت آموزشی و کارکنان ستادی رقم خورد. با این حال طبق معمول، موانع موجود بر سر راه اجرا، طرح را از شکل اولیه آن دور ساخت.
طرح انتخاب مدیران آموزشی مدارس در راستای تحقق راهکار ۶-۲۲ سند تحول بنیادین، با هدف تضمین و بهبود کیفیت در مدارس به اجرا در آمد. اما آنچه با گذشت ۳ سال از ابلاغ رسمی این شیوه در حال اجراست، کمتر شباهتی با طرح اولیه و اهداف آن در انتخاب علمی و دموکراتیک مدیران مدارس دارد.
سه حوزه برنامه ریزی درسی، برنامه ریزی آموزشی و مدیریت آموزشی به عنوان مجاری کاربست علوم تربیتی در نظام آموزشی به شمار می روند؛ با این حال تاثیر عوامل حاشیه ای بر عملکرد نظام آموزشی به مراتب بیش از عوامل بنیادی همچون علوم تربیتی است.
به کارگیری دستاوردهای سایر شاخه های علوم تربیتی از جمله تکنولوژی آموزشی، روانشناسی تربیتی، فلسفه تعلیم و تربیت و برخی دیگر از زیرشاخه های آن در نظام آموزشی کشورمان به مراتب کمرنگ تر از سه حوزه اصلی یاد شده است.
با وجود مشکلات اساسی در شیوه های مدیریت منابع انسانی و مالی در آموزش و پرورش، به نظر می رسد سرمایه گذاری در آموزش طی سال های آتی از بخش دولتی به سوی بخش خصوصی سوق پیدا کند؛ چرا که بهره وری آموزش رسمی و دولتی بیش از پیش مورد سوال قرار گرفته است. ضمن آنکه بدون کاربست شیوه های مدرن و علمی در برنامه ریزی های آموزشی و درسی و شیوه های مدیریتی، امکان بهبود کیفیت دانش آموختگان نظام آموزشی به عنوان خروجی اصلی آن، دور از دسترس خواهد بود.
کانال تابان
نظرات بینندگان