آموزش و پرورش و چالشی به نام کمبود معلم

موضوع تامین نیروی آموزشی و معلمان مدارس کشور برای سال‌های آتی، تبدیل به یکی از دغدغه‌های مهم دستگاه تعلیم و تربیت شده است. به اذعان مسئولان مربوطه، آموزش‌ و پرورش در سال‌های پیش‌رو با معضل بازنشستگی معلمان و بحران کمبود نیروی انسانی مواجه خواهد شد و از مهر 97 با سه سال شدن هنرستان‌ها کمبود نیروی انسانی در این بخش به شکل ویژه‌تری محسوس خواهد بود.

سید محمد بطحایی، وزیر آموزش‌ و پرورش در فروردین‌ماه سال‌جاری، طی مصاحبه با صداوسیما درباره کمبود نیروی انسانی در این وزارتخانه، اظهار کرده بود: «به‌دلیل خروج نیروی انسانی از سال 97 به بعد به شدت با کمبود نیرو مواجه می‌شویم و تعداد افرادی که شرایط بازنشستگی پیدا می‌کنند افزایش می‌یابد. امسال 65 هزار نفر در آموزش‌ و پرورش بازنشسته می‌شوند و تا چهار سال آینده این تعداد شیب افزایشی خواهد داشت و باید از روش‌های مختلفی برای تامین نیروی انسانی در سال تحصیلی آینده و سال‌های بعد استفاده کنیم تا مشکلاتی برای نظام آموزش‌ و‌ پرورش کشور ایجاد نشود.»

با توجه به شرایط موجود، مسئولان به فکر تدابیری برای تامین نیاز دستگاه تعلیم و تربیت به معلم افتاده‌اند. در این راستا اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز منابع انسانی وزارت آموزش‌ و‌ پرورش سی‌ام اردیبهشت سال‌جاری در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرده بود: «طرحی در نظر گرفتیم که براساس آن دانش‌آموزان پس از اخذ دیپلم به فعالیت در آموزش‌ و‌ پرورش بپردازند. در نظر داریم از طرح 2+2 استفاده کنیم که براساس آن از خروجی دیپلم بهره گرفته و افراد را پس از گذراندن یک دوره دو ساله فارغ‌التحصیل می‌کنیم تا امکان فعالیت در حرفه معلمی را داشته باشند. بعد از این دوره، مجددا دوره دو ساله‌ای برای آن‌ها در نظر می‌گیریم که به منزله کارشناسی ناپیوسته محسوب می‌شود؛ در واقع  روند اجرای این طرح مانند فارغ‌التحصیلان دوره کاردانی به کارشناسی خواهد بود.» وی درباره ضمانت اجرایی این طرح برای سال آینده  گفته بود: «اکنون دانشگاه فرهنگیان برای اجرای چنین طرحی اعلام آمادگی کرده و آموزش‌ و‌ پرورش هم در حال رایزنی است تا از این طریق استخدام نیروی انسانی را در دستور کار قرار دهیم.»

از طرف دیگر برخی از مسئولان مربوطه مشکل اساسی آموزش‌ و پرورش را نامتوازنی نیروها می‌دانند که دستگاه تعلیم و تربیت را با معادله چندمجهولی مواجه کرده است.در این میان تلاش برای تربیت سریع معلم از میان دیپلمه‌ها در حالیست که تعداد کثیری از معلمان آزاد شاغل در مدارس غیردولتی کشور که نیروهای مجرب و دارای سابقه و تحصیلات عالیه هستند، به‌دلیل خلاءهای قانونی نمی‌توانند استخدام دستگاه تعلیم و تربیت شوند.

در این گزارش با مسئولان اداره‌کل آموزش‌ و پرورش استان زنجان گفت‌وگو کرده‌ایم تا شرایط حاکم بر وضعیت نیروی انسانی آموزش‌ و پرورش و راه‌های مدیریت کمبود نیرو در استان را بررسی کنیم.

با سازماندهی صحیح نیروها می‌توان به کمبود نیروی انسانی پاسخ داد

اصغر بیات، معاون آموزش‌ ابتدایی آموزش و پرورش استان زنجان در این خصوص اظهار می‌کند: «کمبود نیرو برای تدریس موضوعی است که برای مدارس سطح کشور مطرح است. استان زنجان هم جزء استان‌هایی است که به‌دلیل روند افزایش جمعیت دانش‌آموزی و بازنشستگی معلمان هر سال نسبت به سال قبل نیاز بیشتری به نیرو پیدا می‌کند.»

وی ادامه می‌دهد: «این کمبود از طریق فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان و آزمونی که هر ساله برای جذب نیرو برگزار می‌شود، تامین خواهد شد. با این وجود استان زنجان در مقطع ابتدایی با بحران نیروی انسانی مواجه نیست؛ چراکه با سازماندهی صحیح نیروها می‌توانیم به این کمبودها پاسخ دهیم.» افزوده شدن پایه دوازدهم در سال 97، نیاز به 700 نفر معلم را ایجاد می‌کند

محمود شهبازی، معاون آموزش متوسطه آموزش‌ و‌ پرورش استان زنجان نیز اظهار می‌کند: «در سال‌های گذشته نظام آموزشی کشور به 6، 3، 3 تغییر کرد و حالا دامنه تغییرات به مقطع متوسطه رسیده است و در سال 97 نظام آموزشی جدید کامل می‌شود؛ یعنی پایه دوازدهم هم استقرار پیدا می‌کند. در پی این موضوع یک پایه به هنرستان‌ها هم اضافه خواهد شد و دوره تحصیل آن‌ها از دو سال به سه سال افزایش خواهد یافت. اضافه شدن یک پایه تحصیلی، نیروی انسانی، فضای کافی و تجهیزات لازم را می‌طلبد که ما فضا و تجهیزات را مدیریت کرده‌ایم. در رابطه با نیروهای انسانی هم تحلیل دقیق آماری انجام شده و برای تامین آن پیش‌بینی‌های لازم صورت گرفته است.»وی تصریح می‌کند: «سال آینده پیش‌دانشگاهی حذف و پایه دوازدهم مستقر می‌شود.

تفاوتی که پیش‌دانشگاهی با پایه دوازدهم دارد این است که در پیش‌دانشگاهی هفته‌ای 24 ساعت کلاس وجود داشت، ولی در پایه دوازدهم 35 ساعت خواهد بود که به معنی 11 ساعت افزایش در هفته است.

بر این اساس در مجموع بیش از 17 هزار ساعت افزایش ساعت تدریس خواهیم داشت که این افزایش نیازمند بیش از 700 نفر معلم و نیروی آموزشی است.»

مشکل بزرگ ما در آموزش‌ و پرورش، نامتوازنی نیروهاست

محمود سیفی‌نیا، معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و تامین نیروی انسانی آموزش‌ و پرورش استان زنجان نیز در این رابطه اظهار می‌کند: «کمبود نیرو در کلان کشوری وجود دارد و استان زنجان هم مدلی کوچک از این الگوی بزرگ است و این موضوع قابل انکار نیست؛ اگرچه به نظر ما شدت و حدت آن در استان‌های مختلف متفاوت است. استان زنجان هم با کمبود نیرو مواجه است ولی با راهکارهایی که تدبیر شده سعی در برطرف کردن مشکل داریم؛ با این وجود تابع سیاست‌های کلی و کشوری خواهیم بود.»

وی تصریح می‌کند: «مشکل بزرگ ما در آموزش‌ و پرورش، نامتوازنی نیروهاست؛ به این معنی که وقتی موضوع استخدام پیش می‌آید مطرح می‌کنند که شما در بخشی‌هایی نیروی مازاد دارید. در حالی که ما مثلا در یک ماده درسی مازاد داریم و در ماده درسی دیگر کمبود داریم. این نامتوازنی معادله چندمجهولی ایجاد کرده که به تعادل رساندن آن کار سختی است؛ اما در سال‌های اخیر جذب‌های هدفمند این موضوع را تا حدی متعادل کرده است.»

معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و تامین نیروی انسانی آموزش‌ و پرورش استان زنجان در رابطه با امکان به‌کارگیری نیروهای آزاد فعال در مدارس غیردولتی، اظهار کرد: «ما در کل تابع سیاست‌های کشوری هستیم و در سطح استان به‌طور جداگانه نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. اما در مجموع موضوع استخدام، سازوکار مخصوص خود را دارد و نیازمند قانون است. اگر قانون اصلاح شود و به ما اجازه استفاده از نیروهای آزاد مدارس غیردولتی را بدهد، ما استقبال می‌کنیم که از این نیروهای مجرب استفاده کنیم، ولی در حال‌حاضر قانون فقط اجازه استفاده از نیروهایی را به ما داده است که حق‌الزحمه آن‌ها از منابع دولتی پرداخت شده است. شرایط موجود به‌گونه‌ای است که ما به همه این نیروها نیاز داریم، چون با حالت بحرانی مواجه هستیم که باید برای آن تدبیری صورت بگیرد، اما در به‌کارگیری این دست از نیروهای آزاد باید قانون این اجازه را به ما بدهد تا بتوانیم جذب را انجام دهیم.»

سیفی‌نیا ادامه می‌دهد: «قانون ما را محدود کرده است به اینکه جذب معلم در قالب دانشگاه فرهنگیان باشد. همچنین ماده 28 آیین‌نامه دانشگاه فرهنگیان تصریح دارد در مواقعی که دانشگاه فرهنگیان از ظرفیت لازم برخوردار نباشد یا رشته‌های مورد نیاز آموزش‌ و پرورش را نداشته باشد، به آموزش‌وپرورش اجازه می‌دهد که در حد ظرفیت‌های قانونی بتواند از طریق سازمان سنجش نیرو جذب کرده و آن‌ها را یک‌سال آموزش دهد و بعد به کار گیرد.»

وی در ادامه با اشاره به میزان نیاز آموزش‌ و پرورش استان به معلم، اظهار می‌کند: «ما در سال تحصیلی آینده هزار و 800 نفر کمبود خواهیم داشت که بخشی از آن توسط همکاران شاغل تامین خواهد شد و بخشی دیگر هم باید از طریق قبولی‌های آزمون و نیروهای آزاد و حق‌التدریس تامین شود.»

نمایندگان مجلس برای رفع موانع قانونی استخدام نیروهای آزاد تدبیر کنند تیرماه سال گذشته بود که ابطحی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفت‌وگو با خانه ملت با بیان اینکه آموزش‌ و‌ پرورش قدرت ساماندهی نیروهای سرگردان خود را ندارد، اظهار کرده بود: «ساماندهی نیروهای آموزش‌ و‌ پرورش مسئله مهمی است که باید برای آن فکری کرد؛ چراکه این وزارتخانه با وجود آنکه هر سال از طریق آزمون به جذب نیروهای جدید اقدام می‌کند مملو از نیروهای سرگردانی است که سراب استخدام را در سر می‌پرورانند.» از جمله این نیروهای سرگردان، نیروهای آزاد مدارس غیردولتی هستند که با وجود سابقه سال‌ها تدریس که کوله‌باری از تجربه و مهارت را عاید آن‌ها کرده، حتی در شرایطی که سیستم آموزشی کشور با بحران کمبود نیرو مواجه است، به‌دلیل خلاءهای قانونی استخدام نمی‌شوند.

جمعی از این نیروها در گفت‌وگو با مردم‌نو عنوان کرده‌اند: «وجود نیروهای آزاد مدارس غیردولتی در سطح کشور، سرمایه عظیمی است که انتظار می‌رود در شرایط نیاز کشور، اقدامی برای به‌کار‌گیری این نیروهای مجرب انجام شود که در این راستا از نمایندگان مجلس انتظار تدبیر داریم. همچنین از وزیر آموزش‌ و پرورش انتظار می‌رود که با اقدامات لازم، مسیر رفع خلاء‌های قانونی به‌منظور استخدام نیروهای آزاد را هموار سازد.»

روزنامه مردم نو