دیدار وزیر آموزش و پرورش با فرهنگیان منتخب مجلس یازدهم و چند پرسش ؟!

گروه گزارش/

عصر روز دوشنبه 29 اردیبهشت ماه وزیر آموزش و پرورش با فرهنگیان منتخب دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی جلسه ای برگزار کرد .

این نشست در باشگاه فرهنگیان تهران برگزار شده و خبر آن در پرتال وزارت آموزش و پرورش و خبرگزاری پانا منعکس شده است .

محتوای هر دو خبر یکی است . ( این جا ) و ( این جا )

همان گونه که انتظار می رفت از خبرنگاران حوزه آموزش و پرورش در این مراسم دعوتی به عمل نیامده بود.

مشخص نیست این گونه سیاست گذاری های روابط عمومی تا کی و کجا استمرار خواهد یافت و چه کسی باید پاسخ گو باشد ؟

در خبر فقط سخنان « محسن حاجی میرزایی » وزیر آموزش و پرورش منتشر شده است اما تصاویر منتشر شده نشان می دهند که راه یافتگان به مجلس یازدهم حرف هایی زده اند اما هیچ گونه اشاره به آن ها نشده است .

با این حال از سخنان و نقطه نظرات وزیر آموزش و پرورش می توان به پرسش ها و دیدگاه های این نمایندگان پی برد ! " جای خالی مدیران شجاع و مستقل و کسانی که تسلیم این خواسته‌ها نشوند در بین مدیران استانی و وزارتی خالی است و این مسئله باعث شده در عزل و نصب‌ها همیشه ردپایی از نفوذ و دخالت کسانی دیده شود که مسئولیتی ندارند. از طرفی دیگر در نتیجه این دخالت‌ها کسانی انتخاب می شوند که در درجات چهارم و پنجم مدیریتی قرار دارند. "

به برخی از این نکات اشاره می گردد :

*حاجی میرزایی با اشاره به برخی مطالعات انجام شده درآموزش و پرورش گفت: تحقیقی را در خصوص مشکلات آموزش و پرورش انجام دادیم براساس آن، بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر تاریخ را از این تحقیق حذف کنیم متوجه می‌شویم مشکلات آموزش و پرورش قبل از انقلاب وجود داشته و به جز چند مورد همچنان این مشکلات باقی است.

*وی دسترسی به آموزش‌ها و کاهش بیسوادی در سطح کشور را از اتفاقات خوب بعد از انقلاب عنوان کرد و گفت: این موضوع از روی میز چالش‌های آموزش و پرورش برداشته شده است لذا امروزه به برکت انقلاب چتر آموزشی در سراسر کشور گسترده است و آموزش‌ها در دورترین نقاط کشور به دانش آموزان لازم التعلیم ارائه می‌شود.

* وی با بیان اینکه در بهترین شرایط، اعتبارات آموزش و پرورش تنها پاسخگوی حقوق جاری کارمندان است، اظهار کرد: بودجه کافی برای تحقق سند تحول وجود ندارد و اعتباری به این سند تخصیص داده نشده است. نمایندگان مجلس باید تدبیری را اتخاذ کنند تا مشکلات بودجه‌ای آموزش و پرورش حل شود لذا ساختار بودجه‌ای در آموزش و پرورش نیاز به اصلاح دارد.

* یکی از نکات مهم که ما از نمایندگان مجلس توقع داریم ارائه یک قانون مادر برای آموزش و پرورش است قوانین زیادی برای آموزش و پرورش در مجلس مصوب شد اما این قوانین در ادوار گذشته پاسخگوی مشکلات نبوده است لذا  قانونی باید تدوین شود که به اعتلای جایگاه معلمان بینجامد. " همه نمایندگان اعلام می کنند که دخالتی ندارند اما همه می‌دانند و دلایل و شواهدی وجود دارد که ثابت می‌کند از ابتدا در همه مسائل دخالت دارند. "

* وی با اشاره به مشکلاتی که شیوع بیماری کرونا برای نظام های تعلیم و تربیت در دنیا به وجود آورده است، گفت: اعتقاد جهانی بر این است که خلاصی از کرونا  به این زودی ممکن نیست باید با آن کنار بیاییم. سوال اینجاست آیا نباید در تقویم زمانی مدرسه تغییر ایجاد کرد، در صورت استمرار بحران کرونا، آموزش و پرورش با چه مخاطراتی روبه‌رو خواهد شد و دسترسی به آموزش درآینده چگونه خواهد بود. باید به این موضوعات پرداخته شود.

* حاجی میرزایی با اشاره به برگزاری کنفرانس مجازی فوق العاده اعضای آیسسکو در هفته گذشته اظهار کرد: در این کنفرانس مشخص شد راهکاری که در ایران برای ارائه آموزش‌های درسی به کار گرفته شده در سایر کشورها نیز به کار گرفته شده است اما علیرغم بهره‌مندی از آموزش‌های تلویزیونی و فضای مجازی، ابتکار ما در راه اندازی شبکه شاد به عنوان شبکه داخلی و اختصاصی آموزش و پرورش مورد توجه سایر کشورها  قرار گرفته است.

وی با بیان این که در برنامه‌های آموزشی تلویزیون امکان تعامل بین دانش آموزان و معلمان وجود نداشت، افزود: شبکه شاد علیرغم وجود تعامل بین معلم و دانش آموز، ظرفیت‌های بسیاری دارد به گونه‌ای که این شبکه را در مقایسه با سایر فضاهای مجازی برجسته کرده است. قابلیت پوشش بالا، ظرفیت‌های متنوع از جمله؛ وجود کانال‌های تربیتی، تربیت بدنی، انجمن اولیا و مربیان و .... از ویژگی‌های خوب این شبکه آموزشی است

*وزیر آموزش و پرورش برقراری تعامل بین مخاطبین و افزایش تاب‌آوری کشور در برابر بحران‌ها را از اهداف ایجاد شبکه شاد بر شمرد و افزود:  بیش از ۱۲و نیم میلیون دانش آموز و بیش از ۹۷ درصد معلمان از این شبکه بهره مند هستند. جابه جایی بیش از یک میلیارد و ۲۰۰میلیون فایل و بیش از سه میلیارد پیامک در شبکه شاد نشان از اقبال خوب مخاطبین از این شبکه است.

*وی با بیان اینکه در آموزش و پرورش مصمم هستیم حریم تعلیم و تربیت را از کشاکش سیاسی دور و شایسته گزینی کنیم، اظهار کرد: نمایندگان مجلس به ما کمک کنند تا در هر منطقه بهترین و شایسته‌‌ترین افراد مدیریت آموزش و پرورش را بر عهده بگیرند.

حاجی میرزایی در پایان گفت: وضعیت عمومی کشور را همه می‌دانیم، قرار نیست امتیاز ویژه به معلمان بدهیم بلکه می‌خواهیم  وضعیت معلمان مانند سایر کارمندان دولت باشد.

پیش از بحران کرونا ، « صدای معلم » گفت و گویی با دکتر مقصود فراستخواه در دانشگاه علامه طباطبایی داشت . ( این جا )

این استاد دانشگاه در این گفت و گوی تفصیلی به نکات مهمی اشاره کرد .

فراستخواه می گوید :

"  البته این را نیز عرض کنم که آموزش و پرورش ایران هم نیمه تاریک دارد و هم روشن. نیمه روشن از پویایی های جامعه ایرانی ناشی می شود پدر و مادرهایی که حاضرند برای سرمایه انسانی فرزندان شان گاهی از ابتدایی ترین ضروریات زندگی شان بزنند تا بچه های شان بلکه به جایی برسند. برای همین در ایران آموزش باز به مراتب نسبت به دیگر بخش های کشور، رشد کرده است. ایران از پیشتازها در گروه ‌منا (غرب آسیا و شمال آفریقا) در ارائه خدمات عمومی آموزشی بوده است؛  نرخ ثبت نام دبستانمان تقریبا نود و هشت درصد است و نزدیک به مالزی است. ولی متوسطه اول نود و سه درصد و متوسطه دوم هشتاد و دو می شود که از کشورهای  در حال توسعه موفق فاصله می گیریم و عقب می مانیم. 

آن رشد کمی هم که گفتم حاصل ترکیبی از پویش های درون جامعه و تقاضاهای اجتماعی به علاوه یک حس ولی نعمتی در بالا و در حکومت بوده است که می خواهد به رعیتش برسد ولی آن طور و آن مقدار که خود می خواهد. یعنی یک ولی نعمتی است رعیتش را می خواهد باسواد کند در حدی که خودش می خواهد. امور سواد و صحه این رعیت را می خواهد. در قدیم بعضی ولی نعمت ها می خواستند رعیت شان طوری لباس بپوشند که تناسب داشته باشند. سال های پیش دبستانی در ایران بی اهمیت است. اجباری نیست رایگان نیست ثبت نام هم هفتاد و پنج درصد است. در حالی که همه خوشبختی ها و بدبختی ها از همان پیش دبستانی شروع می شود. طبق تحقیقات روان سنجی که صورت گرفته بیشترین شانس رشد شناختی و رشد مغز در همان سنین است." " وقتی مدیر کل شدم وزیر وقت دکتر فانی بود که کم‌تر اجازه دخالت به نمایندگان می‌داد. بعد از فانی، دکتر آشتیانی هم به استقلال آموزش‌ و پرورش بها می‌داد اما در یکی دو سال اخیر میزان دخالت‌ها بیش‌تر شده است. "

صدای معلم از ایشان می پرسد :

" منظورتان این است که رشد کمی آموزش و پرورش در بعد از انقلاب ، با رشد کیفی و توازن و عدالت همراه نبوده است ؟ "

فراستخواه در پاسخ می گوید :

" حتی در همین رشد کمّی آموزش هم ما اغراق می کنیم. بنده محاسبه ای و مقایسه هایی کرده ام . قبل از انقلاب در فاصله 1335 تا سال 1355 نرخ رشد با سوادی افراد بالای شش سال در سال 35 ، 1 / 15 درصد بود که در سال 45 به 14 / 29  درصد رسید و در سال 55، 5 / 47  درصد شد.

متوسط رشد سالانه در این سالهای قبل انقلاب 7 / 10  درصد می شود. بعد آمدم و از سال 55 تا 95 را نیز هم محاسبه کردم که مجموعا 6 / 87  درصد رشد داشت و  سالانه 11/2 درصد رشد می شود. پس آهنگ قبل از انقلاب از خیز بیشتری برخوردار بود.

آن رشد سالانه ای که در سال 35 تا 55 بود اگر با همان روند ادامه پیدا می کرد و با همان نرخ در بعد انقلاب ادامه داشت خیلی زودتر از این بیشتر این مردم باسواد می شدند. پس حتی آنگاه که می گوییم در بهداشت و آموزش پیشرفت کمّی کرده ایم حتی این جا هم ممکن است اغراق بکنیم.

اما آنچه خیلی روشن است بی عدالتی های ماست. قبلا گفتم نرخ نام نویسی ابتدایی در کل کشور 98 درصد است و رشد کمّی خوبی داشتیم ولی همین شاخص در  سیستان و بلوچستان ، کردستان، آذربایجان غربی حدود 90% بود. مقدسی و همکارانش در گزارش سال 1397 خود در وزارت رفاه ارقامی از نابرابری‌های آموزشی را نشان داده اند.

شکافهای بین مناطق کشور و شهر و روستا بالاست. این بدان معناست که ما حتی برخلاف ایدئولوژی ادعایی خودمان که خواهان عدالت و برابری است نا برابری هایی تحویل داده ایم و این از آثار فاصله ایدئولوژی با واقعیت است.  

وقتی ما انقلاب کردیم هر ایرانی به طور متوسط حدود دو و نیم کلاس (6/2 کلاس) درس خوانده است که الآن ده کلاس شده است ولی شاخص نابرابری مان بسیار بالاست و  بیش از سی و هفت درصد است. این شاخص نابرابری آموزشی در دنیا یک شاخص مهمی است و در کشورهای همگن ما شانزده درصد است. در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته هفت درصد است. این را بیفزایم که مصیبت بسی فراتر است چون شاخص سی و هفت درصد ، از سرشماری خانوار درآمده است اما اگر شهر و روستا مقایسه شود پنجاه و پنج درصد نابرابری هم هست به ویژه برای دختران در دبستان.

کیفیت نیز که به مراتب مشکلش بیشتر بود. آزمون تیمز به عنوان شاخص اولیه از کیفیت آموزشی اگر در نظر بگیریم که دربارۀ خواندن و نوشتن دانش آموزان است . نتایج این آزمون در دهک های درآمدی ما کاملا نابرابر است؛ نابرابری بیشتر از تونس و مصر. از ترکیه هم بیشتر. احتمال اینکه یک کودک و نوجوان چهارده ساله ما در ده درصد اول آزمون سواد ریاضی تیمز قرار بگیرد؛ در دهک های بالا پنجاه و پنج درصد و در دهک های پایین چهار درصد است. من این را از گزارشات دولتی می گویم. از گزارش های دولتی رسمی که توسط برخی کارشناسان خوب و دلسوز کشور در همین  سازمان مدیریت و برنامه ریزی مرکز پژوهش های مجلس و دیگر سازمان های دولتی تولید شده است.. در دهه هشتاد نابرابری ها زیاد شده است. ما نابرابر بودیم و نابرابرترهم می شویم؛ نابرابری هم در کمّیت آموزشی و هم در کیفیت آموزشی.

اگر تیمز و پرلز را مبنا قرار بدهیم نتایج 2015 نشان داد که بچه های ایرانی عملکردی پایین تر از متوسط جهانی داشتند. در دنیایی که آینده توسعه کشور را آموزش تعیین می کند ما دچارعقب ماندن از دنیا می شویم که سال ها قابل جبران نیست. متأسفانه اطمینان دارم که ما ضرر می کنیم. رتبه ایران جزء ده کشور آخر رده بندی آزمون ریاضی است و بسیار پایین تر از کشور قزاقستان است. همه از آموزش و پرورش ناراضی هستند ؛ والدین، معلمان، محقق، مدیران شاید خود سیاستگذاران هم ناراضی باشند پس باید بگردیم در پی مسؤولیت گم شده. این از همان ایدئولوژی درآمده است.

اگر اجازه می دادیم که اجتماع قوی بشود ، محله قوی بشود ، انجمن معلمان قوی بشود مدرسه قوی بشود ، مدیریت مدرسه قوی بشود ، برنامه درسی در مدرسه شکل بگیرد، رسانه های آموزشی قوی باشد، روزنامه ها و شبکه ها آن را پیگیری و منعکس بکنند، متخصصان و کارشناسان صدای رسا داشته باشند و شفافیت و پاسخ گویی و مشارکت ونقد وگفت وگو باشد اینها می توانستند سبب شوند که مدرسه ما خودش را به صورت پرثمر و کیفی اداره بکند ولی نگذاشتیم که آن حرکت بکند ."

پیشنهاد « صدای معلم » به وزیر آموزش و پرورش و سایر مسئولان آن است که پیش از سخنرانی مطالعات خود را در حوزه " پژوهش " ارتقاء دهند و بر مبنای علم و الزامات مدیریت علمی سخن بگویند .

پیش تر وزیر و معاون برنامه ریزی و توسعه منابع وزارتخانه از تدوین " قانون خاص " برای آموزش و پرورش و معلمان می گفتند . الان به به " قانون مادر " تغییر یافته است .

پرسش « صدای معلم » آن است که این تعدد قوانین در حالی که ضمانت اجرایی و زیر ساخت های لازم و منابع مالی کافی و پشتیبان برای اجرای آن نیست چه برون دادی می تواند داشته باشد ؟

از آن مهم تر ؛ نگرش دست چندم به مقوله آموزش است .

اگر مسئولان و نمایندگان می خواهند کمکی به حل مساله کنند ؛ به تاسیس و تقویت " حوزه عمومی " در این دستگاه و ارتباط این زیر سیستم با سیستم کلان کمک کنند .

در جریان تصویب بودجه سال 1399 مجلس عملا و به بهانه شیوع کرونا کنار زده شد .

در اوج بحران کرونا هم مجلس تعطیل بود .

بهرام پارسایی نماینده اصلاح طلب مجلس  در نامه‌ای خطاب به علی لاریجانی، رئيس مجلس به تعطیلی مجلس در شرایط کرونایی کشور اعتراض کرده و نوشت  در شرایطی که پزشکان و پرستاران در حال فداکاری برای مردم‌اند "مایه خجلت" است که نمایندگان در قرنطینه باشند.

 او گفت با "شرمساری احساس می‌کنم در قرنطینه اخلاقی هستم تا قرنطینه سلامت."

او پرسید : «تعطیل کردن مجلس و جلوگیری از تشکیل جلسات رسمی آن با حضور نمایندگانی که سلامتشان پس از تست کرونا محرز می شود و با حفظ توصیه های ایمنی، به استناد کدامین منطق است؟ مگر نه این است که اکنون، هنگام اخذ تصمیمات و تصمیم‌سازی‌های آنی، علمی،حقوقی و عقلی عقلای قوم است؟ پس از حیث تنویر اذهان بفرمایید نقش مجلس در کجای مختصات سیاسی حقوقی قانونی و حتی اخلاقی این شرایط خاص قرار دارد؟»

پرسش این است ؛ مجلسی که توان برگزاری جلسات آنلاین و غیر حضوری را نداشت چگونه می تواند به سایر دستگاه ها کمک کرده و یا مشکلی از آن ها حل کند ؟

در نشست رسانه ای وزیر آموزش و پرورش با خبرنگاران در روز یکشنبه 28 اردیبهشت ایشان گفت : ( این جا )

"  تا کنون بیش از 5 / 12 میلیون نفر از دانش آموزان به این سامانه پیوستند و 98 درصد از مدیران و بیش از 82 درصد از معلمان الان روی این شبکه فعال هستند . " " آن رشد سالانه ای که در سال 35 تا 55 بود اگر با همان روند ادامه پیدا می کرد و با همان نرخ در بعد انقلاب ادامه داشت خیلی زودتر از این بیشتر این مردم باسواد می شدند. پس حتی آنگاه که می گوییم در بهداشت و آموزش پیشرفت کمّی کرده ایم حتی این جا هم ممکن است اغراق بکنیم. "

ایشان یک روز بعد میزان عضویت معلمان را از 82 درصد به 97 درصد ارتقاء داده است !

آیا واقعا برای مسئولان آمار به عنوان یک " علم " مطرح است ؟

و اما نکته آخر در مورد کمک نمایندگان مجلس به آموزش و پرورش است .

تجارب گذشته نشان می دهند نوع کمک بسیاری از نمایندگان به این وزارتخانه بیشتر از نوع دخالت در عزل و نصب مدیران آن بوده است هر چند از نظر این نمایندگان نام آن " تعامل " بوده است .

در این زمینه ؛ « مرتضی تمجیدی » مدیر کل پیشین آموزش و پرورش زنجان در این زمینه می گوید : ( این جا )

" متأسفانه در سال‌های اخیر نهادها، افراد و عوامل خارج از آموزش‌ و پرورش سعی می‌کنند در فرآیند قانونی انتخاب مسئولان دخالت کنند و به جای تفکر به منافع ملی و استانی و حل مسائل جامعه به دنبال مسائل شخصی هستند و دنبال اینکه برای اطرافیان خود پست و جایگاهی کسب کنند.»

تمجیدی می‌گوید: «فشار می‌آورند و سعی می‌کنند خواسته‌های شخصی‌شان را اعمال کنند و متأسفانه در این بین برخی از نمایندگان مجلس بدون توجه به اصل تفکیک قوا که اصلی قانونی است سعی می‌کنند نظرات و افکار غیرمنطقی خودشان را با فشار و زور و روش‌های خاص اعمال کنند.

متأسفانه در این بین باید به این موضوع اشاره کرد که در این شرایط مسئولان وزارتی و استانی هم دچار انفعال و استیصال هستند و گاهاً مسئولان استانی تشویق می‌شوند تن به خواسته‌های غیرقانونی برخی از نمایندگان بدهند.

این موضوع به یک فرهنگ تبدیل شده است و برخی نمایندگان در تمامی انتصاب‌ها از آبدارچی گرفته تا مدیر و معاون و مدیرکل دخالت می‌کنند و از اهرم استیضاح بهره لازم را می‌برند در حالی که استیضاح وسیله‌ای است برای حذف وزیران ناکارآمد نه وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف شخصی و به جایی رساندن اقوام و اطرافیان و آن‌هایی که در ستادهای انتخاباتی بودند.

به گفته این مدیر بازنشسته جای خالی مدیران شجاع و مستقل و کسانی که تسلیم این خواسته‌ها نشوند در بین مدیران استانی و وزارتی خالی است و این مسئله باعث شده در عزل و نصب‌ها همیشه ردپایی از نفوذ و دخالت کسانی دیده شود که مسئولیتی ندارند. از طرفی دیگر در نتیجه این دخالت‌ها کسانی انتخاب می شوند که در درجات چهارم و پنجم مدیریتی قرار دارند. " اگر اجازه می دادیم که اجتماع قوی بشود ، محله قوی بشود ، انجمن معلمان قوی بشود مدرسه قوی بشود ، مدیریت مدرسه قوی بشود ، برنامه درسی در مدرسه شکل بگیرد، رسانه های آموزشی قوی باشد، روزنامه ها و شبکه ها آن را پیگیری و منعکس بکنند، متخصصان و کارشناسان صدای رسا داشته باشند و شفافیت و پاسخ گویی و مشارکت ونقد وگفت وگو باشد اینها می توانستند سبب شوند که مدرسه ما خودش را به صورت پرثمر و کیفی اداره بکند ولی نگذاشتیم که آن حرکت بکند . "

همه نمایندگان اعلام می کنند که دخالتی ندارند اما همه می‌دانند و دلایل و شواهدی وجود دارد که ثابت می‌کند از ابتدا در همه مسائل دخالت دارند.

وی ادامه می‌دهد: «جای گلایه وجود دارد که چرا آموزش‌ و پرورش باید تسلیم این هیاهوها شود.

اگر دخالت‌های بی‌جای برخی نمایندگان یک روی سکه باشد روی دیگر آن ضعف برخی مدیران ستادی است که تسلیم این فضا می‌شوند. زمانی که در استان قبول مسئولیت کردم دوره قبلی مجلس بود. نمایندگان استان در دوره قبل تعامل بهتری با آموزش‌ و پرورش داشتند و دخالت‌های بسیار کم‌تری دیده می‌شد. وقتی مدیر کل شدم وزیر وقت دکتر فانی بود که کم‌تر اجازه دخالت به نمایندگان می‌داد. بعد از فانی، دکتر آشتیانی هم به استقلال آموزش‌ و پرورش بها می‌داد اما در یکی دو سال اخیر میزان دخالت‌ها بیش‌تر شده است.»

تمجیدی با ذکر این نکته که «امیدواریم حاکمیت قانونی را تصویب کند که مدیران بر اساس شایستگی انتخاب شوند و ثبات مدیریتی داشته باشند»، درباره علل بروز این رفتار از سوی نمایندگان می‌گوید: «شاید نیاز به آسیب‌شناسی داشته باشد و یک مطالعه فرهنگی بطلبد تا بتوان برای این دخالت‌ها پاسخی علمی و قانع‌کننده داد. اما متأسفانه این وضعیت در سال‌های اخیر رو به رشد بوده و عده‌ای با زدوبند بر سر کار آمده‌اند و می‌خواهند هم‌چنان جایگاه خود را داشته باشند و فکر می‌کنند اگر افرادی را که از اطرافیان خود هستند در مدیریت بگمارند دوره مسئولیت‌شان ادامه می یابد.»

مدیرکل اسبق آموزش‌ و پرورش استان با تأکید بر این نکته که «به نظر نهادهای نظارتی باید حساس شوند و موضوع را بررسی کنند چرا که این موضوع در بلند‌مدت تأثیر منفی بر مدیریت کلان دارد»، اظهار می‌کند: «فرقی که سال‌های اخیر با سال‌های گذشته دارد این است که ما شاهد وادادگی بیش‌تر مسئولان دولتی هستیم در حالی که اگر اجازه‌ای از سوی آن‌ها داده نشود جلوی مسئله دخالت گرفته می‌شود. "

آن چه که در حال حاضر بیش از همه مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش است ؛ استقلال حرفه ای این دستگاه و جلوگیری از دخالت نهادهای بیرونی برای کمک به رشد حرفه ای و علمی آن است .

شاید بزرگ ترین کمک نمایندگان آن باشد که کاری به آموزش و پرورش نداشته و اجازه دهند مسائل از کانال های تخصصی و کمیسیون های آن به صورت شفاف و علمی و غیرایدئولوژیک مطرح و پی گیری شوند .

پایان گزارش/