بین مطالبه گری و طلبکاری تفاوت وجود دارد !

عرض سلام و عرض تبریک دارم به مناسبت حلول ماه مبارک ربیع الاول و تقارن این رویداد با امضای تفاهم نامه مشترک همکاری میان وزارت آموزش و پرورش و حوزه دستیاری ویژه رئیس جمهور در امور حقوق شهروندی را به فال نیک می گیریم.

امیدوار هستیم این تقارن یک مناسبتی باشد و آغازی باشد برای بهار همکاری های مشترک ما بین این دو نهاد مهم به ویژه حقوق شهروندی و خیر مقدم عرض می کنم خدمت مهمانان عزیز و به ویژه رابطین محترم حقوق شهروندی وزارت آموزش و پرورش که به عنوان شرکا و یکی از بازیگران همکار این حوزه هستند و جناب آقای بطحایی به خوبی اشاره کردند به عنوان راهبران حوزه تفاهم نامه قطعا نیاز به راهبری شما عزیزان دارد که ما در سراسر کشور بتوانیم برنامه های مشترکی که در چهارچوب این تفاهم کلی که امروز انجام دادیم و به امضا رساندیم به اجرا در بیاوریم و نقش کلیدی که برای وزارت آموزش و پرورش در حوزه نهادینه سازی حقوق شهروندی و فرهنگ شهروندی قائل هستیم بتوانیم از این طریق به نمایش بگذاریم. توسعه باید از ذهن ها شروع بشود توسعه باید از فرهنگ شروع بشود که اینجا نقش وزارت آموزش و پرورش بسیار بارز است

همین طور تشکر می کنم از تمامی حمایت ها، همراهی ها و عنایت ها و اهتمام ها و همین طور جسارت هایی که جناب آقای بطحایی در اتخاذ تدابیر، ابتکارات و سیاست های نوینی که به کار بستند و به نمونه هایی در بین صحبت هایم اشاره خواهم کرد و افق های جدیدی را هم در اجرای سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش و هم به طور کلی تحول اساسی در سیستم آموزشی کشورمان در دستور کار خودشان قرار دادند با همکارانشان که جای تشکر دارد.

در این تفاهم نامه تلاش ما بر این بود که در بند بند تفاهم نامه که رسانه ای می شود و در دسترس شما عزیزان هم قرار می گیرد هم روی سخن ما با دانش آموزان باشد و هم اولیاء و مربیان و هر کدام از اینها را به مثابه یک شهروند در نظر بگیریم که هم حق هایی را متوجه آنها می دانیم و هم مسئولیت هایی.

این تفاوت اساسی که در حقوق شهروندی با حقوق بشر قائل هستیم همین است که در این حوزه قائل به حقوق متقابل هستیم قائل به حق خواه و مسئولیت ها هستیم و صرفا تاکیدمان بر این نیست که شهروندان از حقوقی برخوردارند بدون آن که مسئولیتی یا وظیفه ای و یا رسالتی بر دوش آنها قرار گرفته باشد لذا با این نگاه سعی کردیم و بعد از ماه های زیادی که صبر کردیم مطالعه و بررسی و رفت و برگشت هایی که بین دو نهاد انجام شد بالاخره این متن را آماده کردیم .

  اگر ما به کودکانمان انواع مهارت ها را آموخته بودیم و تمرین کرده بودند مهارت "نه" گفتن را، مهارت گفت و گو، الآن چند درصد زندانیان در زندان نبودند اگر این مهارت ها را مسلط بودنددر این چهارچوب، یکی از ساز و کارهای اجرایی، منشور حقوق شهروندی است. منشور حقوق شهروندی ساز و کارهای اجرایی را پیش بینی کرده که در انتهای منشور اگر ملاحظه فرموده باشید یکی از بندهای مهم آن بند چهار این ساز و کارها اشاره و تاکید دارد بر نقش دستگاه های آموزشی ما در انتقال مفاهیم و آموزه های حقوق شهروندی به دانش آموزان و دانشجویان که مثال زده است: وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم و وزارت بهداشت،  درمان و آموزش پزشکی به واسطه دانشگاه های علوم پزشکی، که ما این را هم اصرار داشتیم که در تفاهم نامه قید بشود و قدمی که الآن برداشتیم برای عملیاتی کردن این ساز و کار مهم اجرایی بوده که در منشور پیش بینی شده و برنامه اصلی ما در این زمینه آموزش شهروندی و تربیت شهروندی است و یا پرورش انسان که چگونگی این آموزش ها را باید با هم بررسی بکنیم و هم توجه داشته باشیم که انشاءالله خروجی این آموزش ها بتواند به ما کمک بکند که آن هدفی را که از انعقاد این تفاهم نامه داشتیم محقق بشود.

یک الزام دیگر و ملاحظه دیگری که داشتیم این است که یکی از ابتکارات دولت دوازدهم و شخص رئیس جمهور این بود که در ابتدای دولت در پیوست احکام وزرا اولویت های تخصصی و اولویت های عمومی را مشخص کرده اند.

من شب گذشته فرصتی را داشتم که مرور بکنم البته قبلا هم مطالعه کرده بودم برای یادآوری در این جلسه اشاره ای بکنم اولویت های تخصصی وزارت آموزش و پرورش را که بررسی می کردم دقیقا همین بحث هایی بود که جناب آقای بطحایی به آن اشاره کردند و تک تک آنها را مورد تاکید قرار دادند.

البته در ابتدا و مقدمه این ابلاغ که رئیس جمهور انجام دادند برای وزرا جملاتی است که باید به آن توجه داشته باشیم این که دولت دوازدهم باید بتواند طی دوره فعالیت خود کشور را از چالش های بزرگ انباشته شده در طول چند دهه گذشته عبور داده و شرایط مساعدی را برای مقطع پایانی فعالیت خود در سال 1400 به وجود آورد.

بعد اشاره می کنند به محدودیت منابع و سایر محدودیت های سیاسی ، اداری، اجتماعی و فرهنگی که ایجاب می کند هر وزارتخانه بر اساس اهداف مشخص و محدودی که از اولویت بالایی برخوردار هستند متمرکز بشود و علاوه بر پیشبرد امور جاری اصلاحات ساختاری را برای تحقق این برنامه ها در دستور کار خودش قرار بدهد و به نظر می رسد که مسیر و ریل گذاری که وزارت آموزش و پرورش انتخاب کرده و دارد انجام می دهد مسیر درستی است. از این اولویت های تخصصی به چند مورد اشاره می کنم.

توجه بیشتر به مهارت آموزی دانش آموزان و توانمند سازی آنان برای ورود به بازار کار در آینده.

بی تعارف باید بگوییم الآن نه مدرسه ما و نه دانشگاه ما کارآفرین پرور نیست و لذا نسل های جدید در مدرسه و دانشگاه را داریم تدارک می بینیم و هم نظام و سیستم آموزشی جدید که امیدواریم بتوانیم در دهه آینده به هدف مان برسیم.

توجه به ارتقاء توانمندی های اجتماعی و فرهنگی دانش آموزان با توجه به آسیب های اجتماعی موجود.

 این یک اولویت تخصصی در وزارت آموزش و پرورش است. این که ما بتوانیم تاب آوری لازم را در دانش آموزان در اولیاء و مربیان مان ایجاد بکنیم و آنها را ارتقا ببخشیم و بسیار مهم است که در همین رابطه من در جریان هستم که وزارتخانه با همکاری و مشارکت سایر نهادهای زیربط طرح نماد را دارد اجرا می کند، نظام مراقبت های روانی و اجتماعی دانش آموزان را که طرح بسیار مهمی است که این توفیق را داشتم که در برنامه رونمایی نسخه ارتقا یافته سامانه جامع این طرح حضور داشته باشم و یا طرح توانمندسازی روانی اجتماعی دانش آموزان، اولیاء و کارکنان را وزارت خانه در دستور کار خودش  دارد.

بهبود برنامه های آموزشی برای افزایش توان خلاقیت دانش آموزان.

 بهبود برنامه های آموزشی جهت پاسخ دهی به تنوع دانش آموزان اعم از تنوع زبانی، تنوع جنسیتی و تنوع مکانی.

 مورد دیگر که به عنوان اولویت تخصصی اشاره می کنم افزایش توان خلاقیت، تفکر انتقادی و مهارت های نرم و کارآفرینی دانش آموزان است که در بندهای قبلی به آن پرداخته شده بود.

 مجموعه سیاست های جدید که دولت هم این سیاست ها را مورد تاکید دارد و از آن حمایت می کند و همراه آن است و در وزارتخانه اگر بخواهیم به مصداقی اشاره ای بکنیم  که همه آنها در چهارچوب منشور حقوق شهروندی قابل ارزیابی و قابل طبقه بندی است که شامل عدالت آموزشی است. همه در جریان هستید چه برنامه هایی در این زمینه در حال پیگیری و پیاده سازی است.

بحث حذف مشق شب ،حذف کتب کمک درسی آموزشی که الآن دارد پیگیری می شود، حذف غول کنکور و شکستن شاخ این غول که اگر اتفاق بیفتد قطعا یک رویداد و یک دستاورد شاخص تاریخی است که انشاءالله به نام دولت دوازدهم و دوره وزارت جناب آقای بطحایی رقم خواهد خورد. طرح شاداب سازی مدارس که نمونه ای از آن را اشاره کردم. ما با یک ابتکار و با یک تدبیر کوچک می توانیم تحولی بزرگ را در جامعه خودمان به وجود بیاوریم. سبک کردن کیف دانش آموزان. همه این سیاست هایی از این نوع نیاز به همراهی و همکاری اولیاء دارد که خودشان باید مطالبه گر این تحولات باشند .

 اینجا ما تفاوت قائل می شویم بین مطالبه گری و طلبکاری که متاسفانه بعضا می بینیم که خود اولیاء طلبکار این هستند که چرا چنین تحولاتی و تغییراتی در حال وقوع است و نگران  هستند در حالی که اگر همراهی را داشته باشند به دولت اعتماد بکنند و به مدیران وزارتخانه اعتماد بکنند قطعا دستاوردهایی که خواهد بود عاید همه کشور و نه فقط نظام آموزشی ما خواهد شد.

از جمله سندهایی که ما در این حوزه داشتیم و به تصویب رسید سند منشور حقوق دانش آموزی است که مجلس دانش آموزی آن را به تصویب رساند و شنیدیم که سند منشور حقوق والدین هم در دست تدوین است ؛ اینها اتفاقات مهمی است که تدوین شده است.

بتوانیم از تلویزیون تعاملی سینا در چهارچوب همین تفاهم نامه با این ظرفیتی که ایجاد شده بهره لازم را داشته باشیم یا رویداد پرسش مهر و سایر مواردی که در این زمینه در دست اقدام است و همه شما باید کمک بکنید که این ظرفیت ها را شناسایی بکنید و کمک های لازم را هم داشته باشید برای اجرای بهینه آن و هم بهره مند بشوید برای برنامه های خودتان و کمک بگیرید از این ظرفیت ها.

گزارش را متاسفانه من نبودم که جناب آقای کریمی ارائه کردند ولی تک نگاری که ترجمه شده بود را مطالعه کردم و بررسی تطبیقی که انجام دادم در زمینه نحوه آموزش های شهروندی در کشورهای مختلف و تجارب موفقی که در این زمینه در این کشورها وجود دارد که هدف از آن آموزش مهارت های اجتماعی است.

جناب آقای بطحایی به درستی اشاره کردند که دانش آموزان ما و دانشجویان ما وقتی که در مقام مقایسه قرار می گیرند در محیط کشورهای غربی قرار می گیرند از نظر مهارت های شناختی خیلی سر هستند و خیلی بالاتر هستند ولی وقتی که نوبت به مهارت های غیر شناختی می رسد مهارت های اجتماعی و مقایسه هایی که انجام شده و تجربه ثابت کرده خیلی پایین تر هستند و ما ضعفی را که وجود دارد باید حتما جبران بکنیم و از این ظرفیت نظام آموزشی ما که حدود سه دهه است که در اختیار دارد این دانش آموزان را و خیلی بیشتر از خانواده از دوران پیش از دبستان شروع می شود تا دوران پایان تحصیلات آموزش و پرورش ما می تواند و این فرصت را دارد که طوری این دانش آموزان را به بار بیاورد و پرورش بدهد که بتوانند در آینده ضمن این که توانایی لازم را برای حل مسائل شخصی و خانوادگی و خصوصی خودشان پیدا می کنند در آینده بتوانند در حل و فصل مسائل جامعه محلی و ملی خودشان هم پیشقدم باشند و هم مثمر ثمر باشند و این که نظام آموزشی ما بتواند آماده سازی بکند دانش آموزان و کودکان و نوجوانان ما را برای ورود به زندگی اجتماعی سیاسی اقتصادی و فرهنگی، در آینده ای که باز اشاره شد و در آن کشورها رسمی و غیر رسمی سرفصل هایی را دارند که البته باز باید تاکید کنیم که تربیت چنین شهروندی تنها وظیفه نظام آموزش و پرورش نیست بسیاری از نهادهای فرهنگی ما وظیفه دارند و دارند بودجه می گیرند از بیت المال لذا باید ما این هماهنگی را داشته باشیم حتی اگر نظام آموزش و پرورش ما در چنین مسیری قرار بگیرد و وظیفه خودش را بتواند به درستی انجام بدهد اگر آن نهادها هماهنگی های لازم را نداشته باشند و سیاست های مختلف را هماهنگی نداشته باشند باز نخواهیم توانست نتیجه مورد انتظار را از این برنامه ها و پیگیری ها داشته باشیم.

از ظرفیت های خیلی مهم که این وزارتخانه دارد کانون های پرورشی فکری کودکان و نوجوانان و انجمن های اولیاء و مربیان و پژوهش سراها و سایر ظرفیت ها را باید به کار بگیریم و این که به این آموزش ها استمرار بدهیم. صرفا اکتفا نکیم به یک دوره دوم متوسطه و یا دوره راهنمایی که الان دیگر این دوره را نداریم از همان سنین پایه شروع بکنیم و این را توزیع بکنیم در برنامه های آموزشی خودمان و بتوانیم یک شهروند مسئولیت پذیر و فعال پرسشگر را تحویل جامعه بدهیم.

مطرح می شود اگر ما به کودکانمان انواع مهارت ها را آموخته بودیم و تمرین کرده بودند مهارت "نه" گفتن را، مهارت گفت و گو، الآن چند درصد زندانیان در زندان نبودند اگر این مهارت ها را مسلط بودند. ما تفاوت قائل می شویم بین مطالبه گری و طلبکاری که متاسفانه بعضا می بینیم که خود اولیاء طلبکار این هستند که چرا چنین تحولاتی و تغییراتی در حال وقوع است و نگران  هستند در حالی که اگر همراهی را داشته باشند به دولت اعتماد بکنند و به مدیران وزارتخانه اعتماد بکنند قطعا دستاوردهایی که خواهد بود عاید همه کشور و نه فقط نظام آموزشی ما خواهد شد

در همین جلسه ای که برای رونمایی نسخه ارتقا یافته سامانه جامع نماد داشتیم آنجا یکی از سخنرانان به خوبی مطرح کردند که هزینه یک زندانی بیست برابر هزینه ای است که برای یک دانش آموز خرج می شود. این ملاحظات و این واقعیات را اگر در نظر بگیریم قطعا سرمایه گذاری هایی را که انجام می دهیم برای تحول در این نظام به پای این هزینه ها نخواهیم نوشت.

ما نیاز به این داریم طبق نظر یکی از صاحب نظران به فقر زدایی آموزشی در قرن بیست و یکم که تمام دنیا دارد روی آن سرمایه گذاری می کند برسیم و اشاره شد که محرومیت از شوق یادگیری را باید از میان برداریم، محرومیت از تنوع و خلاقیت آموزشی، محرومیت از مهارت های غیر شناختی که اشاره کردیم مهارت کار تیمی، تعامل موثر با دیگران، خلاقیت و پرسشگری، تفکر نقادانه و سایر مهارت هایی که باید به آن توجه بشود و محرومیت از دانش دیجیتال چهار محور کلیدی است که در دستور کار جهانی قرار گرفته و ما هم نمی توانیم خودمان را استثنا کنیم از این برنامه هایی که در حال اجرا است تا بتوانیم اهتمام لازم را برای تربیت انسان توانمند و شهروند توانمند به جای انسان دانشمند داشته باشیم که صرفا تکیه اش بر محفوظات ذهنی و پر کردن مغز است به جای این که سیاست مان باز کردن ذهن ها باشد .

باز هم تاکید می کنم بر این که نه تنها نظام آموزشی ما و نه تنها وزارت آموزش و پرورش ما بلکه کل نظام ما در مجموع ها، حاکمیت ما نیاز به یک افق گشایی و نیاز به یک پارادایم شیپ دارد که در اولویت های خودش تجدید نظر بکند که این هم باز کمک خواهد کرد به نگاهی که ما به توسعه داریم و آن را تقلیل بدهیم. صرفا  توجه مان به زیرساخت ها نباشد به توسعه اقتصادی نباشد که خیلی مهم است ولی این باور را در خودمان تقویت بکنیم که توسعه باید از ذهن ها شروع بشود توسعه باید از فرهنگ شروع بشود که اینجا نقش وزارت آموزش و پرورش بسیار بارز است و امیدوار هستم این تفاهم نامه قدم مهمی باشد و اشاره بکنم این اولین تفاهم نامه ما است با دستگاه های مختلف و آن را به فال نیک می گیریم و نشان از آن می دهد که ما اهمیت قائل هستیم هر چند، چند تفاهم نامه را الآن آماده امضا داریم ولی اصرار داشتیم اولین تفاهم نامه مان با وزارت آموزش و پرورش باشد به خاطر نقش کلیدی که این وزارتخانه می تواند داشته باشد در ترویج و جریان سازی و نهادینه سازی حقوق شهروندی که بسیار اساسی و بسیار تعیین کننده است و بسیار مهم تر از نهادسازی هایی است که ما انجام می دهیم و در این مسیر به کمک تک تک شما عزیزان نیاز داریم و با مجموعه اطلاعاتی که امروز دریافت می کنید و عصر امروز هم همین طور بتوانیم برنامه های مشخص و مثمر ثمر و اثربخشی را در چهارچوب این تفاهم نامه به اجرا در بیاوریم و نگاه ها را به این گونه تفاهم نامه ها تغییر بدهیم که این برداشت وجود دارد که این امضاها صرفا بر روی کاغذ است و در عمل هیچ تغییر و اتفاقی نمی افتد به ما کمک کنید و در واقع این کمک به خودتان است و به آینده فرزندان تک تک همه ما.

 متشکرم از این فرصتی که در اختیار ما قرار دادید و از خانم احمدی هم تشکر می کنم که یکی از همراهان خوب ما که در دولت قبل و چه در این دوره هستند و با نگاه روشنی که دارند و حمایت هایی که از جناب آقای بطحایی دریافت می کنند امیدوار هستیم این مسیر را به درستی و سلامت طی کنیم .

انشاءلله.

پیاده سازی و ویرایش : زهرا قاسم پور دیزجی