در « روز جهانی معلم » در سال ۲۰۱۸، به موضوع حقِ داشتن آموزگار شایسته توجه شد. این موضوع به مناسبت هفتادمین سالگرد اعلامیه‌ی حقوق بشر مطرح شد؛ زیرا آموزش‌ و‌ ‌پرورش کودکان و داشتن معلم شایسته، یکی از حقوق اساسی بشر است. اما «آموزگار شایسته» دقیقاً چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

معلم شایسته کیست؟

معلم شایسته، آموزگاری است که صلاحیت‌های علمی لازم را برای تدریس در یک کشور خاص دارد. این تعریف، با اصطلاح‌ معلمان آموزش‌دیده متفاوت است. معلمان آموزش‌دیده معلمانی اند که به‌طور سازمان‌یافته‌ (پیش از خدمت و ضمن خدمت) برای تدریس در سطح مشخص آموزش دیده‌اند؛ زیرا بعضی معلمان دارای مدرک تحصیلی لازم برای تدریس هستند ولی برای تدریس آموزش ندیده‌اند؛ همچنین معلمانی هستند که مهارت درس دادن دارند ولی اطلاعات و معلومات مورد نیاز را برای تدریس ندارند. برخی از معلمان هم نه مدارک تحصیلی مورد نیاز و نه توانایی تدریس را دارند.

آیا همه‌ی کشورها معلمان شایسته‌ی کافی دارند؟

پاسخ این پرسش، «خیر» است. در بسیاری از کشورهای کم‌درآمد، معلمان آموزش‌دیده و شایسته‌ی کافی وجود ندارند. در جنوب صحرای آفریقا، فقط ۶۴٪ از معلمان مدارسِ ابتدایی آموزش دیده‌اند. در جنوب آسیا این میزان به ۷۱% می‌رسد. کشورها از نظر مدت برنامه‌ی درسی، محتوای برنامه، کیفیت تجربه‌ی میدانی، آموزش عملی و بسیاری از جنبه‌های دیگر، با هم متفاوت اند. برنامه‌های آموزش معلمان در یک کشور، ممکن است محدود به یک دوره‌ی تمرین تدریس باشد که تحت نظارت استادان و به‌طور موقت اجرا می‌شود. در برخی از کشورها علاوه بر این، نیاز به مدارک تحصیلی است. این تفاوت‌ها، بر شایستگی معلمان، کیفیت آموزش دادن آنها در کلاس درس و در نهایت بر پیشرفت یادگیری دانش‌آموزان تاثیر می‌گذارد. براساس پژوهشی‌ای که در سال  ۲۰۱۵ انجام شد فقط ۶۲٪ از معلمان مدارس ابتدایی و ۴۵٪ از معلمان مدارس متوسطه در جنوب صحرای آفریقا، آموزش‌های لازم را، مطابق با استانداردهای ملی، با موفقیت گذرانده‌اند.

چگونه می‌توانیم در جهانی که با کمبود  معلم ، چه شایسته چه معمولی و چه بدون صلاحیت، روبه‌رو است از معلمان شایسته و واجد تمامی شرایط حرف بزنیم؟  

کمبود معلم ، یکی از چالش‌های اصلی نظام‌های آموزش و پرورش در سراسر جهان است. این کمبود از دیرباز مشهود بوده است. ۲۶۳ میلیون کودک و نوجوان دانش‌آموز در سراسر جهان وجود دارد؛ بنابراین طبق بررسی‌ها تا سال ۲۰۳۰، جامعه‌ی جهانی نیاز دارد میلیون‌ها معلمان در مقاطع مختلف جذب کند. کشورهای واقع در جنوب آفریقا، خلاء بیشتری  در این زمینه دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهند ۷۰% از کشورهای جهان با کمبود جدی معلم روبه‌رو هستند؛ به‌طوری که به بیش از ۱۷ میلیون معلم نیاز دارند که ۹۰%  از این میزان مربوط به معلمان دوره‌ی متوسطه است. این شکاف در دسترسی به معلمان، در جمعیت‌های آسیب پذیر مانند دختران، کودکانِ کم‌توان، کودکان پناهنده و مهاجر و کودکان فقیری که در مناطق روستایی یا دوردست زندگی می‌کنند، عمیق‌تر است.

کمبود معلم چه تاثیری بر جوامع دارد؟

کمبود معلم در بسیاری از کشورهای کم‌درآمد، از دست‌یابی به آموزش باکیفیت، عادلانه و فراگیر جلوگیری می‌کند. برای جبران این کمبود، کشورها مجبور می‌شوند معلمانی را به صورت موقت به کار بگیرند. بیشتر این معلمان نه صلاحیت علمی لازم را برای تدریس دارند، و نه برای این شغل مناسب‌اند. این اقدامات سطحی برای برآورده کردن نیاز فوری جامعه، شکاف طبقاتی در آموزش دانش‌آموزان را عمیق‌تر می‌کند.

در کشورهایی که شرایط بحرانی دارند، مانند کشورهای جنگ‌زده یا مهاجرپذیر، طبیعی است که شمار معلمان شایسته بسیار کمتر است. در شرایط بحرانی، آموزش کودکان، باید آنها را برای کنار آمدن با این شرایط توان‌مند سازد؛ اما غالباً مراکز کمک‌های بشردوستانه، معلمانی را در این کشورها استخدام می‌کنند که هیچ آمادگی‌ای برای پاسخ‌گویی به نیازهای پیچیده‌ی کودکان آسیب‌پذیر ندارند.

نقش یونسکو برای بهبود این اوضاع چیست؟

از اولویت‌های اصلی یونسکو، فراهم کردن معلمان کاملاٌ آموزش‌دیده، شایسته و واجد شرایط است. معلم شایسته، پایه‌ی آموزش مناسب و عادلانه است. از زمان تصویب اهداف توسعه پایدار- که ۴ هدف آن درباره‌ی آموزش باکیفیت و فراگیر از هدف‌های ویژه درباره‌ی آموزگاران(SDG 4.c ) است- هرساله روز جهانی معلم فرصت خوبی برای سنجش دستاوردها و بررسی میزان دست‌یابی جامعه‌ی جهانی به این اهداف با ارتقای حرفه‌ی‌ معلم است.

منبع : یونسکو - برگرفته از کتابک