از " شهرداری های تورنتو " تا " نهضت پارکینگ سازی " و " نهضت بزرگراه سازی " زاکانی شهردار تهران ؟!

عقل و هوشیاری، زمانی آغاز می‌شود که دریابیم با این علم زاده نشده‌ایم که بدانیم چگونه باید زندگی کنیم، بلکه زندگی یک مهارت است که باید کسب شود، مثل دوچرخه‌سواری یا نواختن یک پیانو.

آلن دوباتن
از کتاب "جستارهایی در باب عشق"

***

 وقتی جامعه ای سالم و شاد است و افق پیشرفت را در برابر خود می بیند دلیل دارد .  « شبکه خبررسانی سلام تورنتو » 16 اکتبر ( چهارشنبه 25 مهر ) چنین گزارش می دهد : ( این جا )

« دولت انتاریو در حال ارائه قانونی است که شهرداری ها را ملزم می کند قبل از ایجاد مسیرهای جدید دوچرخه سواری، تأییدیه استانی دریافت کنند.

پرابمیت سارکاریا، وزیر حمل و نقل انتاریو، صبح روز سه شنبه این خبر را اعلام کرد و گفت: «مسیرهای دوچرخه بخش مهمی از هر شهر هستند و راهی امن و قابل اعتماد برای تردد ساکنان فراهم می کنند. با این حال، کاری که شهرداری ها باید انجام دهند این است که نباید برای ایجاد مسیرهای دوچرخه سواری، خطوط تردد اتومبیل ها را کاهش دهند.»

او به تورنتو در گسترش گسترده مسیرهای دوچرخه سواری اشاره کرد و گفت که برخی از خطوط جدیدی که این شهر ایجاد کرده در طول دوره پاندمی اجرا شده اند. او اشاره کرد که رانندگان در کلانشهر تورنتو حدود 98 ساعت در سال را در شلوغی ترافیک می گذرانند.

اما شهردار اولیویا چاو در بیانیه ای از محدود کردن اختیارات شهرداری استقبال نکرد و گفت: «همیشه بهتر است با همکاری هم کار کنیم تا همه چیز درست شود. ما برای مقابله با ازدحام و ایمن نگه داشتن مردم در جاده های شهری، به انواع وسایل حمل و نقل نیاز داریم. استان باید روی کار خود تمرکز کرده و Eglinton Crosstown و Finch LRT را باز کند که تاثیر زیادی بر ازدحام شهر خواهد داشت.»

او خاطرنشان کرد که تورنتو به عنوان بزرگترین شهر استان، به پول نیاز دارد تا بتواند جاده ها را تعمیر کند » .

چهارشنبه ۱۰ مرداد ۱۴۰۳ ؛ روزنامه اعتماد گزارشی با عنوان : « سیاست شهرداری در دوره زاکانی، عدم توسعه و تخریب مسیرهای دوچرخه‌سواری است » را منتشر کرد که مطالعه و تدقیق در آن مهم است : ( این جا )

« یکی از انتقادات جدی‌ای که به علیرضا زاکانی، شهردار فعلی تهران وارد می‌شود، خصومت او با دوچرخه و دوچرخه‌سواری است. برای اثبات این موضوع، مثال‌های مختلفی زده می‌شود؛ از جمع‌آوری دوچرخه‌های اشتراکی بی‌دود به سبب عدم حمایت شهرداری گرفته تا تخریب مسیرهای دوچرخه‌سواری و بی‌اعتنایی به سه‌شنبه‌های بدون دود که در زمان شهردار قبل از زاکانی، پیروز حناچی، با دوچرخه‌سواری شهردار برجسته شد.

( حناچی - شهردار پیشین تهران )

از سوی دیگر برخی ضمن تبرئه زاکانی از این خصومت شخصی، اصولا دوچرخه را وسیله مفیدی برای حمل و نقل در تهران ندانسته و عدم توجه به آن را ناشی از بی‌فایده بودن دوچرخه‌سواری برای شهر تهران می‌دانند.

محمد نظرپور، دکترای شهرسازی و فعال دوچرخه‌سواری شهری در این زمینه می گوید :

« در تهران گزاره‌های جا افتاده‌ای وجود دارد که لزوما صحیح نیستند. مثلا برخی می‌گویند اینجا آمستردام نیست که مناسب دوچرخه‌سواری باشد یا شیب و آلودگی آن برای رکاب زدن مناسب نیست. این گزاره‌ها اگر‌چه در جامعه جا افتاده‌اند، اما از نظر تجربه یا مطالعات علمی کاملا صحیح نیستند یا چالش‌های آن چنان بزرگی نیستند که مانع توسعه دوچرخه‌سواری و سایر شیوه‌های حمل و نقل پاک مانند پیاده‌روی در تهران باشند.

بحث اصلی این است که اگر تهران با همین روند فعلی در حوزه حمل و نقل به جلو حرکت کند تا چند سال دیگر فضایی برای انسان باقی نمی‌ماند و همه چیز در خدمت خودروها خواهد بود و شهر یا خیابان می‌شود برای گذر خودرو یا پارکینگ برای آن.

 اینکه افراد همه‌جا را با خودروی شخصی به ویژه خودروی تک‌سرنشین بروند، تبدیل به یک فرهنگ شده است و به این راحتی تغییر نمی‌کند.

 این شیوه شهرسازی امریکایی در نیمه قرن دوم بود که در برخی کشورهای اروپایی نیز اجرا شد، اما در حال حاضر همه در حال حرکت به سمت اصلاح این شیوه هستند، زیرا این باور عمومی در آنجا پدید آمده است که نمی‌توان شهر را تماما برای خودرو تعریف کرد، زیرا چالش‌های مختلفی را ایجاد می‌کند.

از این رو مدیریت شهری باید نگرش خود را تغییر دهد و به جای شعارهایی چون «نهضت پارکینگ‌سازی» یا «نهضت بزرگراه‌سازی» و کارهایی چون وصل کردن دوباره تقاطع‌های غیر هم سطح و افتخار به «نهضت آسفالت‌ریزی» به سمت انسان محوری در شهرها برود.

این نگرش که اصلاح شود، به سمت حمل و نقل پاک حرکت باید کرد و وسایلی چون دوچرخه، اسکوتر در چرخه حمل و نقل استفاده شود.

* یعنی حتی شیب تهران هم برای دوچرخه‌سواری نامناسب تلقی نمی‌شود؟

در دنیا شیب زیر  ۵درصد برای دوچرخه‌سواری مناسب است و این در آیین‌نامه طراحی مسیرهای دوچرخه‌سواری نیز ذکر شده است. براساس پژوهشی که مرکز مطالعات شهرداری تهران انجام داده، ۷۰درصد سطح تهران برای دوچرخه‌های معمولی (بدون دنده) مناسب است. اگر دوچرخه دنده‌ای باشد، این میزان به ۸۵درصد می‌رسد و نزدیک به ۱۰درصد در شمال تهران تنها برای دوچرخه‌های برقی مناسب است.

پس چالش شیب هم قابل حل است و اصل تفکر است که در این زمینه باید اصلاح شود و این گزاره که تهران برای دوچرخه‌سواری مناسب نیست، اشتباه است. ازسوی دیگر دوچرخه وسیله جابه‌جایی‌های کوتاه است و ۶۸درصد جابه‌جایی‌های تهران برای سفرهای زیر ۵ کیلومتر است که با دوچرخه به راحتی قابل انجام است. اگر بخشی از این حجم از سفرها روی دوچرخه بیاید، برای شهر بسیار مفید است. البته برای مسیرهای بلند چاره‌ای برای استفاده از وسایل نقلیه دیگر یا حمل و نقل ترکیبی نیست به ویژه اینکه در همه شرایط آب و هوایی هم دوچرخه مناسب نیست.

* مشکل مدیریت شهری فعلی با دوچرخه‌سواری چیست؟

دوچرخه‌سواری در ایران برچسب سیاسی خورده و مشکل این است که به این دلیل، مدیریت شهری فعلی آن را عملی سیاسی و متعلق به دوران قبلی می‌داند. در دوران حضور آقای دکتر پورسیدآقایی در معاونت حمل و نقل شهرداری تهران، با کمک یک مشاور هلندی، سند ۵ ساله توسعه دوچرخه در تهران تهیه و بحث توسعه مسیرها نیز ذیل این سند تعریف و تدوین شد. در سال جاری اعلام شد که  ۴۸ درصد دانش آموزان تهرانی دارای اضافه وزن هستند که این درصد بسیار درست است و این کودکان در معرض بیماری‌هایی همچون دیابت، فشار خون و غیره قرار دارند .

شهری مثل تهران نیازمند داشتن شبکه‌ای زیرساختی از مسیرهای منسجم و باکیفیت است که اصل ضعف در تهران همین بود. مسیرهایی که وجود داشت یا منسجم نبود یا کیفیت لازم را نداشت و به نگهداشت آنها بی‌توجهی شده بود.

در دوران فعلی مدیریت شهری، سیاست توسعه دوچرخه‌سواری متوقف شد و آن را به آقای دکتر حناچی وصل کردند در‌حالی که وقتی ایشان آمد هم سند توسعه دوچرخه در تهران وجود داشت و هم امکان ورود دوچرخه به مترو و پارک‌ها وجود داشت و پارکینگ‌های خوبی نیز احداث شده بود.

در آن دوران دوچرخه‌سواران و سازمان‌های مردم‌نهاد این حوزه، با مدیریت شهری مرتبط بود و کارها با هماهنگی فعالان این حوزه انجام می‌شد که موفقیت خوبی را به همراه داشت، اما سند توسعه دوچرخه در تهران فقط برای ۳ سال اجرایی شد که در هیچ جای دنیا با این مدت اجرا، هیچ تغییر خاصی اتفاق نیفتاده است.

* یعنی شهرداری فعلی مخالف توسعه دوچرخه است؟

یکی از اعضای شورای شهر فعلی می‌گفت ضدیت با دوچرخه، ضدیت با عقلانیت است، اما بخش دیگری در شورا و بدنه فعلی شهرداری مخالف توسعه دوچرخه است. چندین‌بار در همشهری تیترهایی در مخالفت با دوچرخه‌سواری و حتی کاریکاتورهایی از آقای حناچی سوار بر دوچرخه منتشر شد و تلاش کردند تا دوچرخه را ضعیف نشان داده و هزینه را جای دیگری خرج کنند.

اکنون بودجه‌ای برای توسعه دوچرخه‌سواری و نگهداشت مسیرها اختصاص داده نمی‌شود و موضوع آن سیاسی هم شده است. پارکینگ‌های دوچرخه در حال تبدیل شدن به پارکینگ‌های موتور است. در سه سال اخیر سیاست شهرداری دست نزدن به مسیرهای دوچرخه‌سواری است تا کم‌کم از بین بروند و سپس آنها را جمع کند » .

( زاکانی - شهردار تهران )

دقت کنید :

یک سوی دنیا آن نگرش با محوریت « نگاهداشت و حفظ محیط زیست » گفتمان مسلط در حکومت و البته در جامعه است و در سوی دیگر آدم ها و ذهنیت های متصلبی وجود دارند که اتومبیل را ابزاری برای « تفاخر » می دانند و البته کلیت جامعه هم به دلایل مختلف از پذیرش « واقعیت » خودداری کرده و با تعابیری مانند چاره ای نیست ، مجبوریم ، این جا ایران است و... از طراحی و ترسیم « وضعیت بهتر » فراری است و به صور مختلف « مسئولیت گریزی » خویش را توجیه می کند .

27 دی 1399 ؛ رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت چنین اظهار می کند : ( این جا )

 بر اساس آخرین برآورد موسسه معتبر بار بیماری ها به ترتیب ۲۶ درصد از مرگ های ناشی از سکته مغزی، ۲۰ درصد از مرگ های ناشی از بیماری های ایسکمیک قلبی (IHD)، ۱۹ درصد از مرگ های ناشی از سرطان ریه،   ۲۰ درصد از مرگ های ناشی از دیابت، ۳۰ درصد از مرگ های ناشی از عفونت های تحتانی دستگاه تنفسی و ۴۰  درصد از مرگ های ناشی از بیماری های مزمن انسداد ریوی منتسب به مواجهه طولانی مدت با آلودگی هوای آزاد است » .

اما در این میان وزارت آموزش و پرورش که متولی اصلی فرهنگ سازی و اصلاح نگرش در جامعه است مشخص نیست که در این میان چه کاره هست ؟ و در کجای داستان قرار دارد ؟

« سرویس مدارس » در حال حاضر خود به یک مساله و چالش بزرگ تبدیل شده است .

برخی اوقات از دانش آموزان در مورد نحوه ایاب و ذهاب به « مدرسه » پرسش می کنم .

تعداد قابل توجهی از آنان دوچرخه دارند اما مهم ترین دغدغه آنان نبود فضا و پارکینگ مناسب برای این وسیله در مدارس است .

در سال جاری اعلام شد که  ۴۸ درصد دانش آموزان تهرانی دارای اضافه وزن هستند که این درصد بسیار درست است و این کودکان در معرض بیماری‌هایی همچون دیابت، فشار خون و غیره قرار دارند . ( این جا )

در سال 1402 همشهری‌ خبر داد که نزدیک به ۱۶ میلیون دانش‌آموز در کشور داریم که از این تعداد، حدود ۵ میلیون نفر دچار اضافه وزن و چاقی هستند.

این رسانه نوشت : ( این جا )

آمارهای رسمی کشور حاکی از این است که از هر ۳ دانش آموز، یک دانش‌آموز اضافه وزن دارد یا چاق است. یعنی از حدود ۱۶ میلیون دانش‌آموز ایرانی، نزدیک به ۵ میلیون نفر دچار اضافه وزن و چاقی هستند. این آخرین آماری است که معاون فرهنگی و توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان سال گذشته مطرح کرد و درباره آن هشدار داد » .

وقتی جامعه ای سالم و شاد است و افق پیشرفت را در برابر خود می بیند دلیل دارد .

جامعه ای هم که اسیر توهمات و گرفتار اصطکاک با خود و حکومت بوده و تغییر را بیش از آن که در « درون و نگاه » ببیند در دیگران جست و جو می کند و دست بردار هم نیست و مطالبه اش در « لحظه زیستن » خلاصه و پیچیده شده است ؛ نباید انتظاری طلایی داشت .

و این دور باطل ادامه دارد ....