بزرگ نمایی کرونا و کوچک نمایی آلودگی هوا ؟!

« یک انتخاب پیش روی ما است. آیا همین که لرزه افتادن بر بنیان ها و شالوده های زندگی خویش را احساس کردیم بایستی گوشه نشین اضطراب و وحشت شویم و در آنها پهلو بگیریم؟ آیا به خاطر ترس از کف دادن کنگره های آشنا باید زمین گیر شویم و ناتوانی مان را با بی تفاوتی لاپوشانی کنیم؟ اگر چنین کنیم شانس خود را برای شرکت در شکل دادن و ساختن آینده را واگذار خواهیم کرد. ما ویژگی شناساننده و تمایز بخش انسان - یعنی تأثیر پذیرفتن تکامل اش از آگاهی خویش را قربانی و تباه خواهیم ساخت. آنگاه کورکورانه تسلیم نیروی ویرانگر تاریخ شده ایم و شانس مان برای اینکه در آینده به جامعه ای عادلانه تر و انسانی تر دست یابیم بربادرفته است.

رولو می
از کتاب" شجاعت خلاقیت"

***

کرونا نزدیک به دو سال است که وارد کشور ما شده و به نوعی خود را بر وجوه و شئون مختلف زندگی ما تحمیل کرده است .

با وجود گذشت این مدت زمان طولانی اما روزی و زمانی نیست که خبری از آن در رسانه ها منتشر نشود . شاید اگر این تعطیلی صورت نگیرد ، همان خانواده های بی تفاوت و بی حس شده حداقل به خاطر فرزندان خود هم که شده زبان به پرسش گری مشکل گشا خطاب به مسئولان تصمیم گیر و نهادهای ناظر بگشایند و در کم ترین مقیاس ، اجرای « قانون هوای پاک » به صورت یک مطالبه عمومی و جدی در آید .

شاید کرونا از نظر سوژه خبری جزو موضوعات بسیار بسیار معدود و محدود باشد که همچنان سایه خود را بر رسانه ها و به تبع آن افکار عمومی پهن کرده و همچنان هم می تازد .

اما آیا واقعا آن گونه که گفته می شود و در رسانه ها به آن پرداخته می شود ؛ کرونا در مقایسه با سایر چالش ها که با آمار مرگ و میر مرتبط است خطرناک و دهشتناک است ؟

به عنوان مثال ، کرونا را می توان با آلودگی هوا مقایسه کرد که سال ها و دهه هاست از جامعه ما قربانی می گیرد اما کم اتفاق می افتد که رسانه ها و افکار عمومی آن را جدی بگیرند .

هر چند در کشوری مانند ایران این بی توجهی و بی تفاوتی در مورد سایر ابعاد و عناصر محیط زیست هم ساری و جاری است .

روزنامه همشهری در گزارشی می نویسد : ( این جا )

« نکته جالب توجه درمورد آنچه طی 2 سال گذشته در جهان رخ داده این است که بحرانی تقریبا مشابه همه‌گیری، سال‌ها‌ست که جهان، ‌یا دست‌کم کلانشهرهای جهان را درگیر خود ساخته است: آلودگی هوا. اما شاید به این دلیل که عوارض ناشی از استنشاق هوای آلوده  بلافاصله بروز پیدا نمی‌کند، و شاید به دلیل کمتر بودن آسیب‌های اقتصادی آلودگی هوا نسبت به کرونا، اقداماتی که برای مدیریت، کنترل و درمان آن در پیش گرفته می‌شوند تا به امروز بی‌اثر بوده‌اند. این بی‌فایده‌ بودن سیاست‌های مدیریتی را می‌توان با مقایسه آمار مرگ‌ و‌ میر ناشی از کرونا و آلودگی هوا به‌خوبی لمس کرد.

 براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه حدود 6 تا 7 میلیون نفر در جهان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.

 وب‌سایت بلومبرگ نیز با استناد به پژوهشی جدید در سیتی‌کالج لندن، از مرگ سالانه 10.2‌میلیون نفر در جهان بر اثر آلودگی هوا خبر می‌دهد. این درحالی است که طی 2 سالی که از آغاز همه‌گیری کرونا در جهان گذشته است،‌ سالانه حدود 2.5‌ میلیون نفر قربانی بیماری شده‌اند. این به آن معنی است که میزان مرگ جهانی به خاطر آلودگی هوا بین 2 تا 4 برابر مرگ ناشی از کرونا‌ست »

این گزارش می افزاید :

« تا پایان سال‌2019 چین و هند بالاترین نرخ مرگ ‌و‌میر ناشی از آلودگی هوا را در جهان به ثبت رساندند. براساس آمار پایگاه استاتیستا، چین با ثبت یک ‌میلیون و 848‌ هزار مورد مرگ و هند با ثبت یک‌‌ میلیون و 667‌ هزار مورد مرگ رتبه‌های اول و دوم جهانی را داشته‌اند. پس از آن پاکستان با 235‌ هزار و 700 مورد، نیجریه با 197‌هزار و 600 مورد، اندونزی با 186‌هزار و 300 مورد مرگ در رتبه‌های سوم تا پنجم جهان ایستاده‌اند. این درحالی است که آمار مرگ‌ و ‌میر ناشی از کرونا در چین سالانه 2‌ هزار و 318‌مورد و در هندوستان سالانه 232‌هزار و 955 مورد ثبت شده است. همچنین در پاکستان سالانه 14‌هزار و  331‌نفر، در نیجریه هزار و 487‌نفر و در اندونزی 71‌هزار و 872‌ نفر بر اثر ابتلا به کرونا جان خود را از دست داده‌اند.

به بیانی دیگر، میزان مرگ‌ و ‌میر سالانه ناشی از آلودگی هوا در چین 797‌ برابر مرگ به خاطر کرونا بوده است؛ در هندوستان این رقم به  7‌ برابر و در پاکستان به 16‌ برابر می‌رسد.

 نکته مهم‌تر اینجاست که آلودگی هوا نه‌ تنها به‌خودی ‌خود بیشتر از کرونا جان انسان‌ها را می‌گیرد، بلکه توانایی ویروس کرونا را هم در گرفتن جان انسان‌ها تقویت می‌کند .

گروهی بین‌المللی از پژوهشگران از جمله محققان موسسه ماکس پلانک، پاییز سال گذشته با انجام پژوهش‌هایی به این نتیجه رسیدند که آلودگی هوا خطر مرگ ناشی از ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهد.

 براساس این پژوهش، 15‌درصد از مرگ‌ و‌میرهای ناشی از ابتلا به کرونا در جهان بر اثر قرارگیری طولانی‌ مدت بیماران در معرض ذرات معلق موجود در آلودگی هوا بوده است.

 به گفته محققان، ذرات معلق، عروق خونی را به شیوه‌ای مشابه ویروس کووید-19 تخریب می‌کنند و شرایطی مناسب‌تر را برای آلوده‌کردن سلول‌های ریه برای ویروس فراهم می‌کنند . پرسش من از کنش گران آموزشی و فعالان رسانه ای در این حوزه که بسیاری اوقات ذره بین به دست گرفته و مبتلا شدن تعدادی دانش آموزان و یا معلم به کرونا را در کل جامعه بزرگ نمایی می کنند این است که اولویت سازی و فضاسازی مناسب برای موضوع آموزش و تربیت چگونه باید صورت گیرد ؟

براساس این پژوهش که نتایج آن سال گذشته در نشریه علمی Cardiovascular Research منتشر شده است، میزان تاثیر آلودگی هوا بر مرگ ‌و‌میر ناشی از کرونا در اروپا 19‌درصد، در آمریکای شمالی 17‌درصد و در شرق آسیا 27‌درصد بوده است.

 به گفته محققان، اگر پیش از همه‌گیری کرونا راهکاری برای مهار آلودگی هوا در جهان اندیشیده شده‌ بود، امروز آمار مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا در جهان روی رقم کمتری می‌ایستاد.

 به بیانی دیگر، درصورت آلوده‌نبودن هوا، در انگلیس 6‌ هزار نفر و در آمریکا  40‌ هزار نفر کمتر جان خود را از دست می‌دادند.

 در سال ‌2003  هم با تلاش محققان دانشگاه کالیفرنیا آمریکا، ارتباط مستقیمی میان نرخ مرگ ناشی از سارس و آلودگی هوا کشف شده بود. در این شرایط تصور اینکه در  2‌سال گذشته چند نفر از شهروندان آلوده‌ترین شهرهای جهان به واسطه همدستی کرونا و آلودگی جان خود را از دست داده‌اند، چندان دشوار نخواهد بود . »

پاییز سال 1395 ، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداري تهران‌ اعلام کرده بود  به طور متوسط هر هفته 52 نفر از شهروندان تهرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست مي‌دهند . ( این جا )

همان موقع مسئولان از ورود سالانه حدود 500 هزار خودرو به ناوگان حمل و نقل تهران و نیز عدم خروج اتومبیل‌هاي قدیمي‌ يا بی کیفیت از این چرخه خبر داده بودند .

کرونا را می توان با واکسیناسیون و رعایت پروتکل بهداشتی و سلامتی تا حد زیادی کنترل و مهار کرد اما آیا در مورد آلودگی هوا هم چنین اقداماتی مفید فایده خواهد بود ؟ آیا تعطیل کردن دائمی مدارس به خاطر کرونا ، آلودگی هوا و... توسط کمیته های مختلف که هیچ شناختی نسبت به ماهیت و جریان آموزش ندارند نشانه اهمیت آموزش و جایگاه مدارس است و یا به این معناست که بود و نبود مدارس در چرخه اجتماع و فرآیند زیست اجتماعی توفیر چندانی نمی کند ؟

قصد من در این مکتوب کوچک نمایی و یا کم اهمیت سازی خطر کرونا نیست اما با استناد به آمار و توصیف  مراجع ذی صلاح و معتبر می توان این پرسش را مطرح کرد که آیا در مورد کرونا رسانه ها ، بیش از حد بزرگ نمایی نکرده اند ؟

و دلیل این رویکرد و کنش در مورد بیماری خاصی مانند کرونا چه بوده است ؟

اگر بپذیریم  فلسفه و کارکرد رسانه در حوزه عمومی ، ایجاد حساسیت در افکار عمومی برای برجسته کردن یک مساله به منظور یافتن فرآیند و راهی برای حل مساله باشد ، این پرسش مطرح می شود که چرا رسانه ها حداقل در ایران به همین کارکرد ابتدایی و ساده در مورد بحران دائمی آلودگی هوا توجه نکرده و از این طریق موجب عادی سازی یک مساله و  بحران خطرناک شده اند و به عبارتی شریک جرم در مرگ ناخواسته و وسیع انسان ها شده اند .

چه بسا اگر این مساله حتا به اندازه خودش و نه بیشتر جدی گرفته می شد و بیان مساله درستی در مورد آن صورت می گرفت چه بسا سایر پارامترهای محیط زیست هم دچار آسیب و صدمات جبران ناپذیر نمی شدند .

در حوزه آموزش همان گونه که پیش تر و به کرات به آن اشاره داشته ام همیشه این پرسش مطرح می شود که چرا در مواقع بحران آلودگی هوا ، مدارس نخستین جایی است که توسط مقامات تصمیم گیر بسته و تعطیل می شوند ؟

با آن که حتی خود مسئولان بارها و بارها بر این موضوع تاکید کرده اند که «تعطیلی مدارس تاثیری بر کاهش آلودگی هوا ندارد » . ( این جا )

شاید اگر این تعطیلی صورت نگیرد ، همان خانواده های بی تفاوت و بی حس شده حداقل به خاطر فرزندان خود هم که شده زبان به پرسش گری مشکل گشا خطاب به مسئولان تصمیم گیر و نهادهای ناظر بگشایند و در کم ترین مقیاس ، اجرای « قانون هوای پاک » به صورت یک مطالبه عمومی و جدی در آید .

اما این پروسه هیچ گاه در ایران اجرا نشده و حتا آغازهم نشده است .

پرسش من از کنش گران آموزشی و فعالان رسانه ای در این حوزه که بسیاری اوقات ذره بین به دست گرفته و مبتلا شدن تعدادی دانش آموزان و یا معلم به کرونا را در کل جامعه بزرگ نمایی می کنند این است که اولویت سازی و فضاسازی مناسب برای موضوع آموزش و تربیت چگونه باید صورت گیرد ؟

آیا تعطیل کردن دائمی مدارس به خاطر کرونا ، آلودگی هوا و... توسط کمیته های مختلف که هیچ شناختی نسبت به ماهیت و جریان آموزش ندارند نشانه اهمیت آموزش و جایگاه مدارس است و یا به این معناست که بود و نبود مدارس در چرخه اجتماع و فرآیند زیست اجتماعی توفیر چندانی نمی کند ؟

آیا قرار است ما در این جا دیوار مدرسه را تخریب کنیم و در آن سوی دیوار منتظر باشیم که نگاه مسئولان و مقامات به آموزش و پرورش از نوع مصرفی و زیان ده نباشد و آن را در اولویت برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها قرار دهند  ؟

آیا این انتظاری عبس ، بیهوده و غیر عقلانی نخواهد بود ؟

سخن آخر

هر زمان که موضوعاتی از این دست مطرح می شوند برخی بلافاصله این رسانه را متهم می کنند که از مطالبات اصلی فرهنگیان فاصله گرفته و درصدد منحرف کردن کانون توجه حکومت و جامعه از مرکز ثقل مطالبات آنان که « معیشت » است می باشد در حالی که نمی خواهند و یا نمی توانند این موضوع را درک و تحلیل کنند که مسائل و چالش های «محیط زیست» که یکی از مهم ترین آن  ، مساله آلودگی هواست می تواند کلیت زندگی آنان و اطرافیان را در وجوه مختلف که ابتلا به بیماری های خطرناک و صعب العلاج یکی از شقوق آن است دچار بحران اساسی و البته فرسایشی نماید .

کیست که نداند و یا به این نتیجه مفروض منطقی نرسد که بسیاری از مدافعان فرهنگی تعطیلی مدارس که چشم بر مضرات و آسیب های ویران گر و غیر قابل برگشت آلودگی هوا بسته اند مدارس را نه به خاطر کرونا که به دلیل مطالبات صنفی  خود به گروگان گرفته اند اما افسوس که شجاعت و شهامت بیان صریح آن را ندارند درست مانند مسئولان و مقامات شان که باز هم به همین بهانه ، بسیاری از نشست های رسانه ای را تعطیل کرده و روزگار می گذرانند .