امر به معروف و نهی از منکر ؛ نظارت عمومی برای توسعه

   امربه معروف و نهی ازمنکر از فروع موکد دین بوده و بیانگر تبادلات فرهنگی ،یادگیری و سرزندگی جامعه است.
امر به معروف و نهي از منکر از ارکان نظام اجتماعي اسلام است و نوعي مهندسي براي اصلاح جامعه به حساب مي‌آيد. فلسفه امر به معروف و نهی از منکر بنا بر مچ گيري نيست. هدف، بهبود فرد و جامعه است. بنابراين رويکردهايي که روش مچ گيري،خشونت، تله گذاري و به دام انداختن را دنبال مي‌کنند، با فلسفه اين اصل مهم در تضاد هستند. ارزش و کارکرد اين اصل در رعايت شرايط، ضوابط و ويژگي هاي آن، براي رسيدن به نتيجه مطلوب، مي‌باشد. هرگاه شرايط اين اصل رعايت نشود، نتيجه اش وارونگي مفاهيم و جابه جايي معروف و منکر است؛ معروف ها رنگ منکر مي‌گيرند و منکرها به جاي معروف مي‌نشينند.

بر همين اساس توجه به نکات زير خالي از لطف نيست:

1- بزرگ ترين منکر اين است که افراد فاقد صلاحيت اقدام به انجام فريضه امر به معروف و نهي از منکر نمايند،یا با توسل به زور و خشونت به این مهم دست بزنند، نبايد به افرادي که شناخت لازم و مهارت کافي براي گفت و گو و تاثیرگذاری بر ديگران را ندارند، اجازه انجام اين مهم را داد. بخشي از آسيب هاي کنوني جامعه نتيجه حضور افراد فاقد صلاحيت در پيش برد ارزش ها و انجام فرضيه امر به معروف مي‌باشد. آسيب اين دسته بسيار بيشتر از آسيب منکرات است. هر گاه جاهلانِ زمان امر و نهي را عهده دار شوند به جاي معروف،امر به منکر مي‌کنند.

2- بزرگ ترين معروف ، رعايتِ آبرو و حرمت انسان و بزرگ ترين منکر بي آبرو کردن افراد و بي حرمتي نسبت به انسان هاست. شيوه هايي که به آبرو ريزي و تحقير افراد منتهي مي‌شوند، خود زمينه ساز جابه جايي و وارونگي مفاهيم ارزشي هستند. آنان که با بي حيثيت کردنِ ديگران براي خود حيثيت کاسبي مي‌کنند، نمي‌توانند آمرين به معروف باشند.جامعه جوان وتحصیل کرده ایران دربرابر نصیحت و تذکر مقاومت می کنند ، زیرا خود را قادر به تشخیص خوب و بدمی دانند ، ولی عملکرد شخصی رهبران فکری و مذهبی برای آنان بسیارمهم است و ازآن الگو می گیرند.

3- در جامعه اسلامي ايران ، قانون مهم ترين معروف به حساب مي‌آيد و قانون گريزي بزرگ ترين منکر است. اقداماتي که تحت عنوان امر به معروف و نهي از منکر به صورت خود سرانه و با نگاه جناحی انجام مي‌گيرد خود از مصاديق بارز منکرات اجتماعي مي‌باشد. آنارشيسم و رفتارهاي خود سرانه و زوری، ولو به نيت امر به معروف، از مصاديق روشن منکرات بزرگ محسوب مي‌شوند.

4- يکي از اصول مهم قانون اساسي کشور و يکي از آموزه هاي بارز ديني  ،عدم تجسس در حريم و اموال شخصي افراد مي‌باشد. به عبارتي ، تجسس در حريم خصوصي جزء منکرات بزرگ است. خودروي شخصي مثل چهارديواري، بخشي از حريم شخصي افراد است.

5- وقتي کارکردِ امور وارونه شود، مفاهيم هم وارونه مي‌شوند. وقتي کسي که بايد به عدالت رفتار کند، عملِ ظالمانه انجام دهد، به صورت طبيعي جاي عدل و ظلم عوض مي‌شود. آن که بايد خدمت کند، هر گاه گرفتار خيانت شود، جاي اين دو مفهوم عوض خواهد شد. پس بزرگ ترين منکر اين است که مدعيان در مقام عمل موجب وارونگي ارزش ها شوند.

6- يکي از مظاهر مهم منکرات دين فروشي است. تجارت بهشت و جهنم به راه انداختن از منکرات است. اينان که با ارزش ها تجارت و کاسبي مي‌کنند نمي‌توانند آمرين به معروف باشند. نتيجه اين که ، امر به معروف و نهي از منکر پايه اصلاحي جامعه محسوب مي‌شود، ولي سپردن اين مهم به دست نااهلان باعث انهدام اين اصل و ويراني ارزش ها و جابه جايي مفاهيم مي‌شود. اين روزها جامعه ايران بيش از آن که دردمند تعطيلي امر به معروف و نهي از منکر باشد، گرفتار جابه جايي و وارونگی مفاهيم است.

7- آمران معروف و نهی ازمنکر باید آن قدرصادق، صالح و کاریزما باشند که مردم داوطلبانه و با اختیار ازآنان الگو گیرند و از رفتارهای آنها تقلیدنمایند.امر به معروف و نهی ازمنکر با زور و خشونت به سرانجام نمی رسد و باعث هرج ومرج می گردد.
امام جعفرصادق (علیه السّلام) می فرمایند:
 "بهترین دوست من کسی است که عیب های مرا به من هدیه کند. " ایشان همچنین فرموده اند :
 "کسی که بتواند جلوی مفاسد را بگیرد ولی نگیرد ، گویا دوست دارد که خداوند متعال معصیت شود چنین کسی اعلام دشمنی با خدا کرده است. "
رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
 "گروهی هستند که نه پیامبرند و نه شهید ولی مردم به مقام آنها به خاطر امر به معروف به دست آورده اند غبطه می خورند. "

معروف چیست:

افکار، سیاست ها و عملکردهایی که منجر به افزایش رفاه اجتماعی، عدالت گستری، فقرزدایی، امید و شادابی جامعه شود.

افکارمعروف:

افکار و اندیشه های صلح طلبی، استدلال گرایی، انعطاف پذیری،خداجویی، آزاداندیشی.

سیاست های معروف:

سیاست های فقرزدایی، دانش مداری،گردش آزاد اطلاعات،دسترسی عمومی به اسناد رسمی در راستای شفاف سازی،مسئولیت پذیری و رعایت حقوق دیگرشهروندان.

عملکرد معروف:

شفاف سازی عملکردهای اداری، کارآفرینی، وجدان کاری، پرکاری،سالم سازی محیط زیست.

منکرچیست:

افکار،سیاست هاو عملکردهایی که منجر به فساد، ناامیدی،پارتی بازی، فقرگستری،انحصارطلبی ، ریاکاری و تبعیض شود.

افکارمنکر:

حسادت،کینه توزی،انتقام جویی، ناامیدی، نقدگریزی، انحصارطلبی و خودخواهی.

سیاست های منکر:

انحصارقدرت و ثروت نامشروع، فقرگستری،برتری جویی، عوام فریبی.

عملکردمنکر:

اختلاس، چاپلوسی، همسر و کودک آزاری، خشونت جویی، دریافت و پرداخت رشوه،دروغ و پنهان کاری،کم کاری در دوایر دولتی.

روش های اجرایی امر به معروف :
بهترین روش برای نهادینه کردن و اثربخش نمودن امر به معروف و نهی از منکر عبارتند از:

1- مناظره کردن طرفداران معروف و عاملان منکر در رسانه ها و دانشگاه ها.
2- اطلاع رسانی از طریق رسانه هابه خصوص رسانه های مجازی، اجازه نقدکردن تمام اشکال معروف و منکر در جامعه به صاحب نظران و تامین امنیت بیان و پس ازبیان.
3- رفتار و عملکرد رهبران فکری جامعه و مدیران دستگاه های حاکمیتی (اساتید،معلمان، رهبران مذهبی، مفسران،مدیران ارشد و...) به عنوان الگوی عملی.
4- امربه معروف از طرف مردم بر دولت مردان (قوای سه گانه و نهادهایی که از بودجه عمومی استفاده می کنند ) و بر عکس انجام می گیرد ولی چون منابع  و امکانات بیت المال در اختیار دستگاه های حاکمیتی است و امکان سوءاستفاده از آن زیاداست ؛ لذا شایسته است نهادهای مردمی و صاحب نظران به طور مستمر برعملکرد قوای سه گانه نظارت داشته باشند و آنها را امر به معروف و نهی از منکر نمایند.