زنگ بحران افت تحصیلی در مدارس به صدا درآمده است ؛ چه باید کرد ؟

   « افت تحصيلي » يکي از موضوعاتي است که شايد همه دانش آموزان در طول سال هاي تحصيل با آن دست وپنجه نرم کرده باشند ؛ گاهي از عوامل محيطي و گاهی اوقات از عوامل درونی نشات می گیرد . اقتصاد بيمار ، وابستگي ها ، کمک هاي آموزشي خارج از مدرسه ، بيماري ، فقر و سرخوردگي هاي اجتماعي و تنش های خانوادگي و فقر فرهنگی از جمله عواملي هستند که هر کدام در افت تحصيلي دانش آموزان نقش به سزايي دارند.

يکي از دلايل عمده افت تحصيلي مخصوصا در دانش آموزان دوران دبستان وابستگي آنها به والدين است.. بعضی از خانواده ها کودکان را وابسته نازپرورده و بی مسئولیت تربیت می کنند ، سرانجام با از بين رفتن اين تکيه گاه تحصيلي نشانه هاي افت تحصيلي در کارنامه فرزند شما جلب توجه مي کند.اين به اين معنا نيست که اصلا به دانش آموزان خود کمک نکنيد بلکه هدف شما از کمک بايد اين باشد که او را در شرايطي قرار دهيد که اگر ضعفي دارد خودش تلاش کند تا جبران شود .
دعواهاي خانوادگي پدر و مادر در حضور کودکان و تداوم آنها يکي از عواملي است که به شدت سبب تضعيف روحيه و افت تحصيلي دانش آموزان مي شود. از آنجايي که کودکان در چنين لحظاتي زود انرژي و توان خود را از دست مي دهند و نگران می شوند و نمي توانند هم ز مان با تحصيل بار مشکلات خانوادگي را نيز به دوش بکشند زود خسته و ناتوان مي شوند و اولين آثار خستگي روحي آنها را مي توان در کيفيت نمرات درسي و بهانه جویی آنها مشاهده کرد.

البته اين وظيفه والدين است که مراقب رفتارشان در محیط خانواده باشند تا دانش آموزان احساس ناامنی و ضعف و سرخوردگی نکنند .

عامل فردی دیگر ، انگیزه است که موجب هدایت رفتار فرد به سوی نوعی هدف مطلوب درسی می شود. انگیزه در واقع موتور حرکت هر فردی است. محققان یکی از دلایل افت تحصیلی را نداشتن انگیزه پیشرفت می دانند. برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان باید تلاش نمود تا فرد احساس نیاز و مسئولیت کند.
امروزه کساني که در جست و جوي وضع مادي بهتري مي گردند و دانش آموزان را به نحوی رها و نسبت به تحصیل آنها بی تفاوت و احساس مسئولیت به درس و آموزش آنها نمی کنند در حقیقت زمينه افت تحصيلي را خودشان به وجود می آورند .

کمبود اعتماد به نفس در دانش آموزان يکي از عواملي است که دانش آموزان را از تلاش و خودباوري باز مي دارد و سبب افت تحصيلي آنها مي شود. والدين بايد به دانش آموزان خود کمک کنند تا خودشان را باور کنند و بتوانند خلاقيت هاي تحصيلي خودشان را بروز دهند.

از عوامل ديگر که سبب افت تحصيلي دانش آموزان مي شود معاشرت با افراد ناباب و بی علاقه به تحصیل که باید به طور غير مستقيم کنترلي روي دوستان و فرزندان خود داشته باشند . مراقب ارتباط هايي که آنها با ديگران در خارج از محيط خانواده برقرار مي کنند باشيد.

در مدرسه دانش آموزان زيادي با افکار و شخصيت هاي متفاوت وجود دارند که همگي آنها مي توانند تاثيرات مثبت و گاه نامطلوبي روي فرزند شما داشته باشند. خيلي از دانش آموزان در فاصله سال هاي دبيرستان ، دل به عشق هاي زودرسي مي دهند که سبب انحراف فعاليت هاي ذهني آنها از مطالب درسي به ورود به احساسات زودگذر مي شود.

در چنين شرايطي دانش آموزان به جاي صرف انرژي خود براي مطالعه دل به احساسات خود و طرف مقابل مي دهند و تمام تلاش خود را براي جلب توجه طرف مذکور متمرکز مي کنند و از مسير اصلي منحرف مي شوند. بايد دانست کمبود عاطفه و محبت در دانش آموزان سبب جذب جنس مخالف می شود.

اما تكليف دانش آموزان در منزل :

باید فعاليتي هدف دار، تكنيكي و متنوع جذاب و مختصر و مفید و وسيله اي در خدمت يادگيري باشد لذا نبايد آن ر ا به منزله وسيله اي جهت پر كردن اوقات فراغت دانش آموزان و يا سرگرم كردن آنان تلقي نمود. « تكليف » بايد با توانايي ها و علايق دانش آموزان مطابقت داشته باشد. ولي گهگاه اين تناسب رعايت نمي شود و تكاليف سنگين بر دانش آموزان تحميل مي شود كه موجب خستگي و دلسردي و عدم توانایی فراگیر است .

آنچه در محیط خانواده و مدرسه مهم است، تربيت صحيح و اسلامي و حس مسئولیت پذیری و روحیه خود باوری دانش آموزان در آینده است . يعني ايجاد جو و محيطي مطلوب در مدرسه براي رشد و پرورش استعداد هاي نهفته و شكوفا كردن قوه ابتكار و خلاقيت، آموزش آداب  و سنن و ارزش هاي اسلامي به دانش آموز است تا با آمادگي قبلي كافي افرادي سازنده براي جامعه تربيت شوند.

دانش آموز باید بتواند بر بحران ها، فشارها و استرس های شدید در زندگی غلبه کند.این احساس لیاقت و شایستگی که در مدرسه آموخته می شود، وی راقادرمی سازد در حل مسائل از روش های واقع بینانه ای استفاده کند.

از سوی دیگر، تجارب شکست و عدم شایستگی طی سالیان تحصیل در مدرسه در دانش آموزان سبب ایجاد علائمی از احساس حقارت و خودکم بینی و پریشانی می شود و بر ارتباطات آنها در دنیای خارج از مدرسه نیز تأثیر می گذارد .

ما باید عزت ، اعتماد به نفس ، خود باوری ، روحیه همکاری و هماهنگی و ارتباطات منطقی با سایر دانش آموزان را در آنها تقویت و احیا نماییم . یادآوری این نکته مهم به نظر می رسد که ایجاد فضای آزاد یادگیری بدون احساس ترس و اضطراب از عدم موفقیت و شکست، تشویق دانش آموزان به اظهار عقاید و اندیشه های خود و در نتیجه افزایش حس مسئولیت و قبول توانائی ها و شایستگی های خود از امور بسیار با اهمیت است .

برای بارور شدن نهال تعلیم و تربیت، مراعات کیفیت شخصیت ها و شکوفا نمودن استعدادها و روحیه خود باوری و رعایت ارزش های اسلامی در اولویت اصلی کار معلم قرار دارد ، دانش آموزان در موهبت ها و استعدادها و لیاقت ها نیز با یکدیگر متفاوتند.

شکی نیست که این تفاوت ها ناشی از حکمت الهی است زیرا همین تفاوت ها انسان را به سوی تکامل سوق می دهد . معلمی که بدون توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان برایشان تکلیف تعیین می کنند و از همه انتظارات یکسان دارند، معلمین موفقی نیستند.

شناخت مشکل و توجه به آن ممکن و راه گشا می باشد . راه حل درست و منطقی در برخورد با دانش آموزان این است که به آن ها توجه کنیم و به شخصیت آنان احترام بگذاریم.

« احترام » یکی از بزرگ ترین عوامل جلب محبت و اطاعت است . بی احترامی به شخصیت مردم یکی از مهم ترین وسایل بر انگیختن دشمنی و مخالفت است . حضرت علی(ع) فرمود:

" با مخاطب خویش پسندیده سخن گویید تا او نیز با شما با احترام جواب گوید . "

هم چنین نیاز آدمی به تحسین و تشویق از تمایلات فطری است و تا پایان عمر با آدمی می ماند. اما بسیاری از خانواده ها ، دانش آموزان را در حضور دیگران و حتی افراد فامیل و غیره تحقیر و ملامت می کنند ؛ آنها نمی دانند که زیاده روی در ملامت و سرزنش های مکرر آتش لجاجت راشعله ور می کند . این عمل موجب سرخوردگی و ناامیدی و دلسردی از تحصیل می شود و دانش آموز با لجبازی سعی در تکرار عمل می نماید و افراد خانواده را مصظرب می کند.
روان ما انسان ها شبیه اشتها به غذا برای جسم است، همان طور که جسم غذای ناخوشایند را رد می کند، فکر ما نیز غذای نامطبوع را نمی پذیرد. چنان چه برنامه ها با مرحله سنی کودک مناسب نباشد یا محتوای زیاد و غیرضروری را شامل شود به مشکلات تحصیلی و درنتیجه افت تحصیلی می انجامد .

مطالب کتاب های درسی باید متنوع و جامع و شیرین ، جذاب و لذت بخش و شوق برانگیز و احساس نیاز و مسئولیت پذیری را در دانش آموز ایجاد کند . چه بسا سرمایه انسانی و اقتصادی زیادی تلف می شود و طبعاً جبران اتلاف نیروی انسانی امکان پذیر نیست . نیروهای فکری در مسیر صحیح قرار نمی گیرد.

گاهی علت افت تحصیلی یا شکست درسی دانش آموزان را باید در مدرسه جست و جو کرد. شیوه تدریس معلم، برنامه درسی مدرسه که درست طراحی نشده مثلا دروس نسبتاً سخت را پشت سر هم یا در ساعاتی گذاشته اند که عموماً دانش آموزان خسته هستند. پیش داوری های معلم، شرایط فیزیکی کلاس، تعویض معلمان به طور مکرر در طول سال تحصیلی ، کنترل نامناسب کلاس ، فقدان وسایل کمک آموزشی و بی تفاوتی اولیاء از دیگر علل در افت تحصیلی هستند.

همه معلمان کشورم شایسته و لایق و دارای صفاتی چون سلامتی جسمانی و روانی، مهربان ، باثبات و منطقی ، صبور و بردبار بودن ، قابل احترام و عزت و سپاس گزاری و ... هستند.
عواملی مانند عدم تناسب نیازها و علایق دانش آموزان با محتوای کتب درسی و عدم هماهنگی اهداف آموزشی با نیازها و علایق دانش آموزان از عوامل افت تحصیلی می باشد. اگر محتوا و روش و فنون آموزش و پرورش واقعاً با نیازها و رغبت ها و مسائل و مشکلات دانش آموزان تناسب داشته باشد، باعث می شود که آنها در تحصیل بهتر کوشش کنند و تحصیلات خود را به پایان برسانند و در نتیجه از میزان ترک تحصیل کاسته شود.

متوجه همین هدف باشید، زیرا مقدار و نوع یادگیری دانش آموزان است که میزان فعالیت های مدرسه را روشن می کند.

هرگاه دانش آموز مطلبی را یاد بگیرد و این امر موجب تغییر رفتار وی خواهد شد و به عبارت دیگر تجارب یادگیری موفقیت آمیز موجب تغییراتی در رفتار دانش آموز می شود.

به وسیله ارزیابی و امتحان است که معلم می تواند اثر کوشش های خود را بفهمد و یا بداند که چه اندازه توانسته است دانش آموز را در راه رسیدن به هدف های مورد نظر کمک کند و خود نیز تا چه حد موفق بوده است.

گاهی عقب ماندگی در تحصیل بر اثر تنش فکری و وضع آشفته و هیجاناتی است که به مناسبت بلوغ در نوجوانان ایجاد شده است. از یک سو بحران بلوغ و مسائل مربوط به آن و از سوی دیگر بحران هویت و مسائل ارزشی و از طرفی روابط با والدین و همسالان، نوجوان را بر سر راه های انتخاب قرار می دهد و واقعاً نمی داند از زندگی چه می خواهد و دیگران نسبت به او چه عکس العملی نشان می دهند.

این امور باعث ناراحتی، افسردگی و اضطراب نوجوان و در نتیجه عقب افتادگی و شکست در تحصیل می شود.. فقر و محروم ماندن از غذای سالم و کافی و نداشتن استراحت لازم و فکر آسوده موجب عقب ماندگی درسی می شود.

فقر فرهنگی و بیسوادی یا کم سوادی والدین، ، مشاجره و ناسازگاری میان والدین ، جدایی پدر و مادر و نحوه برخورد و ارتباط دانش آموز با برادران و خواهران از مهمترین علل خانوادگی در دانش آموزان و افت تحصیلی است .

در خاتمه از همه همکارانم که بی وقفه و صادقانه برای اعتلای فرهنگ و ارزش های اسلامی این مرز و بوم تلاش می کنند صمیمانه سپاسگزارم .

آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .

https://telegram.me/sokhanmoallem

ارسال مطلب برای سخن معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید