محمدحسین نجاتیعلیاصغر فانی، وزیر آموزشوپرورش دولت روحانی، روز گذشته دومین کارت‌زرد خود را از مجلس دریافت کرد. او یکی از متزلزل‌ترین جایگاه‌ها را در میان مجلسی‌ها دارد و بیش از سایر وزاری دولت روحانی در معرض استیضاح قرار گرفته است. سوالات روز گذشته نمایندگان مجلس از فانی، درخصوص علت عدم‌استخدام معلمان پیش‌دبستانی و شرکتی، علت عدم اعلام زمان و سرفصل آزمون استخدامی و علت عدم‌پرداخت مطالبات معلمان بود که در پایان جلسه‌علنی مجلس‌شورای‌اسلامی، نمایندگان با ٧٤رای‌موافق، ١١٤رای‌مخالف و ١٤رای‌ممتنع از مجموع ٢١٥نماینده حاضر، با پاسخ وزیر قانع نشدند.
پیش از این نیز او در فروردین‌ماه سال‌جاری در پاسخ به سوالی درخصوص انتصابات سیاسی در آموزشوپرورش از نمایندگان مجلس کارت‌زرد دریافت کرده بود. در رابطه با عملکرد فانی در آموزشوپرورش بازخورد‌های مثبتی میان کارشناسان آموزشوپرورش و فرهنگیان و حتی خبرنگاران این حوزه به گوش نمی‌رسد و شاید بخش مهمی از این موضوع مربوط به دو مورد می‌شود؛ مورد اول، اطلاع‌رسانی بسیار ضعیف این وزارتخانه است. چراکه حتی اگر اتفاق مثبتی هم در وزارت آموزشوپرورش رخ داده باشد، نه‌تنها خبرنگاران حوزه آموزشوپرورش به‌دلیل ضعف روابط‌عمومی این وزارتخانه از آن بی‌اطلاع‌اند، معلمان نیز خبری از آن ندارند.
مساله‌ای که ابعاد آن در مقایسه با وزارتخانه‌هایی همچون وزارت بهداشت و وزارت علوم بیشتر قابل‌درک است. عملکرد شفاف رضا فرجی‌دانا در این وزارتخانه و اطلاع‌رسانی به‌موقع این وزارتخانه در‌گیر‌ودار استیضاح فرجی‌دانا، باعث شد رسانه‌ها موج بی‌سابقه‌ای را علیه استیضاح فرجی‌دانا ایجاد کنند و هزینه‌های استیضاح را برای مخالفان به‌شکل بی‌سابقه‌ای افزایش دهند. همچنین عملکرد رسانه‌ای این وزارتخانه در مقایسه با وزارت بهداشت نیز نشان می‌دهد، وزارت بهداشت در ابتدا با عملکرد صحیح در حوزه اطلاع‌رسانی با همکاری تمامی رسانه‌ها تصویر روشنی از بحران‌هایی ارایه داد که این وزارتخانه میراث‌دار آنها بود. پس از آن حل این بحران‌ها به‌شکل عمده‌ای در رسانه‌ها بازتاب داشت و باعث شد این وزارتخانه در‌زمره موفق‌ترین وزارتخانه‌های دولت و وزیر آن نیز در‌زمره وزیران شاگرد‌اول دولت قرار گیرد؛ اتفاقی که در آموزشوپرورش هیچ‌گاه نیفتاد.
علاوه‌بر ضعف در حوزه اطلاع‌رسانی یکی دیگر از نکاتی که باعث شده عملکرد فانی برای کارشناسان، فرهنگیان و خبرنگاران حوزه آموزشوپرورش عملکرد قابل‌دفاعی نباشد، عدم‌مواجهه درست با میراث دولت‌های نهم و دهم در حوزه آموزشوپرورش است؛ میراثی که امروز یکی از آنان باعث صدور کارت‌زرد از سوی نمایندگان شد. آموزش و پرورش درحال حاضر به‌دلیل برهم‌خوردن توازن نیروی انسانی و نداشتن توانایی مالی، امکان جذب نیروی جدید را ندارد، چرا که براساس آمار رسمی آموزشوپرورش تعداد کارکنان شاغل طی چهارسال اخیر یعنی از سال٨٨ تا ٩٢، بالغ‌بر ١٢٠هزارنفر افزایش یافته است، به‌عبارتی در دولت قبل در فاصله سال‌های یادشده، ١٢٠هزارنفر به مجموع پرسنل آموزشوپرورش کشور اضافه شده و این درحالی است که تعداد دانش‌آموزان طی همین‌مدت با سیر نزولی مواجه بوده است. به‌همین‌دلیل درصد سهم پرسنلی از کل بودجه وزارتخانه آموزشوپرورش به‌ویژه در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته و به عدد ٩٩درصد نزدیک شده است؛ یعنی ٩٩درصد بودجه آموزشوپرورش صرف حقوق و مزایا می‌شود و این اتفاق میراثی است که حمیدرضا حاجی‌بابایی برای علی‌اصغر فانی به یادگار گذاشته است و زمینه‌ساز کارت‌زرد مجلس به او شده است، اما نحوه مواجهه این وزارتخانه با این میراث‌داری چگونه بوده است؟ علی‌اصغر فانی در سه‌حوزه ساماندهی نیروی انسانی، ساختار آموزشی و حوزه عمرانی نتوانست میراث دولت‌های احمدی‌نژاد را حل‌و‌فصل کند.
بی‌برنامگی در چالش همزمان نیروهای مازاد و کسری نیرو
شاید این نکته یکی از عجایب آموزشوپرورش در ایران باشد. این وزارتخانه به‌دلیل عملکرد ضعیف دولت‌های نهم و دهم در حوزه آموزشوپرورش هم‌اکنون هم نیروی مازاد دارد و هم کسری نیرو. به‌نظر فانی و اشاره مستقیم او در نشست خبری‌اش در روز معلم، کمیت نیروی انسانی وزارت آموزشوپرورش، از چالش‌های این وزارتخانه به‌شمار می‌رود. اولین مساله به «توزیع نامتوازن معلمها» برمی‌گردد، به‌نحوی‌که این وزارتخانه ۵۸۰۰۰نیروی‌مازاد و ۵۰۰۰۰نفر کسری نیرو دارد. به‌عبارتی، آموزشوپرورش در برخی مناطق کشور با کمبود نیرو و در برخی مناطق دیگر با مازاد نیرو مواجه است. از این‌رو می‌توان گفت خبرهایی از توازن نیرو در وزارت آموزشوپرورش تاکنون نه به گوش رسانه‌ها رسیده و نه اثری از آن در ساختار مدارس یافت شده است. از طرف دیگر عدم‌ساماندهی نیروی انسانی در آموزشوپرورش پس از عملکرد ضعیف حاجی‌بابایی و تحمیل ١٢٠هزارمعلم جدید و حقوق‌بگیر به ساختار بزرگ آموزشوپرورش، در ابتدا باعث شد شمار حقوق‌بگیران و نیروهای مازاد این وزارتخانه بالا رود و پس از آن منجر به این مساله شد که درصد سهم پرسنلی از کل بودجه وزارتخانه آموزشوپرورش به‌ویژه در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یابد و به عدد ٩٩درصد نزدیک شود. بنابراین کار در سال‌جاری به جایی رسید که این وزارتخانه با یک‌درصد از اعتباراتش فعالیت‌ها، هزینه مدارس، هزینه آب‌و‌برق و گاز و هزینه ادارات را ساماندهی کند، اما راه‌حل فانی برای حل این میراث از دولت‌های گذشته چه بود؟ راه‌حل فانی نه در صحبت‌های امروز او در مجلس‌شورای‌اسلامی مشخص است و نه تاکنون از تریبون‌های رسمی اعلام شده است.
ادامه سرگردانی مدارس در ٦-٣-٣ و تعطیلی روزهای پنجشنبه
میراث دیگری که حاجی‌بابایی برای فانی به یادگار گذاشت، دست کاری پرهزینه ساختار آموزشی مدارس و تعطیل‌کردن مدارس در روزهای پنجشنبه بود. به‌نظر فانی برخی از طرح‌های تحولی آغازشده در دولت قبل، باعجله و بدون‌پشتوانه کارشناسی کافی طراحی‌شده بودند، اما وی پس از پذیرش مسوولیت، اجرای برخی از این طرح‌ها را به‌صورت موقت هم متوقف نکرد که ازجمله می‌توان به طرح تعطیلی پنجشنبه‌ها و تغییر ساختار نظام‌آموزشی به نظام ٦-٣-٣ اشاره نمود.
او در یکی از اظهارات خود، تغییر ساختار نظام آموزشی به ۶-۳-۳ را نیز غیرکارشناسی، غیرموجه و بدون‌آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم خواند، اما با این استدلال که توقف این طرح با سردرگمی بدنه وزارتخانه و تحمیل هزینه‌های سنگین همراه خواهد بود، اجرای آن را ادامه داد. اقدامی که برخی نمایندگان مجلس آن را منفعلانه خواندند و ناشی از کم‌تحرکی در آموزشوپرورش، اما فانی در پاسخ به این اتهامات در فروردین سال١٣٩٣ اعلام کرد: «اینکه برخی دوستان می‌فرمایند، کابینه دولت یازدهم کم‌تحرک و خسته است، باید بگویم آیا وزیری که از شش‌صبح تا ١١شب کار می‌کند، خسته و کم‌تحرک است؟ در این دوره از آموزشوپرورش، ما بیشترین تحرکات را داشته‌ایم و نشاطی که در سطح کشور و بین فرهنگیان در این دوره به وجود آمده است، بی‌سابقه است. این موضوع ناشی از مدیریت خردمندانه در آموزشوپرورش است.»
ادامه عملکرد ضعیف در حوزه عمرانی
شاید بتوان مهم‌ترین مصادیق ضعف آموزشوپرورش در حوزه عمرانی را در آذر سال١٣٩١ و همزمان با وقوع حادثه شین‌آباد دانست. در آن مقطع، ضعف‌های عمده آموزشوپرورش در حوزه عمرانی بیش از پیش هویدا شد. مصداق این مساله، بودجه‌ای بود که از سوی مدیرکل آموزشوپرورش پیرانشهر پیش از وقوع حادثه شین‌آباد به آموزشوپرورش بازگشت داده شد و مدیر متبوع، استدلال‌اش این بود که: «نیازی به این بودجه نداریم.» پس از آن هم بعد از واقعه شین‌آباد مدرسه در آتش سوخته ٢٠روزه مجهز شد. در آن مقطع، نه‌تنها مرتضی رییسی، معاون عمرانی حاجی‌بابایی برکنار نشد، بلکه نمایندگان اعتراضی به حاجی‌بابایی نکردند. اما نکته حایزاهمیت ابقای مرتضی رییسی، معاون عمرانی حاجی‌بابایی، از سوی فانی در دولت‌یازدهم است. همین امر باعث شده، در روند نوسازی مدارس تحول‌خاصی صورت نگیرد و بی‌توجهی آموزشوپرورش به نوسازی مدارس یکی از بند‌های طرح استیضاح فانی شود.
نقاط مثبت کارنامه فانی
کارنامه علی‌اصغر فانی در آموزشوپرورش، دارای نقاط مثبتی نیز هست اما عملکرد ضعیف این وزارتخانه در حوزه اطلاع‌رسانی باعث شده همین نقاط مثبت نیز به چشم کارشناسان این حوزه و فرهنگیان نیاید. مهم‌ترین نقاط قوت وزیر آموزش و پرورش، آغاز بودجه‌ریزی عملیاتی، توجه به مدیریت آموزشگاهی و سر‌و‌سامان دادن به صندوق ذخیره فرهنگیان و دانشگاه فرهنگیان است که از یک‌سو با مفاد سند تحول بنیادین سازگارند و از سوی دیگر به نحوی جزو زیرساخت‌ها و مقدمات اجرای عموم راهکارهای سند تحول به‌حساب می‌آیند. توقف برخی از طرح‌های تحولی غیرکارشناسی به‌صورت موقت (ازجمله طرح رتبه‌بندی معلمان) از دیگر اقدامات مثبت ایشان محسوب می‌شود.
برخی از اقدامات وزیر آموزشوپرورش نیز ناظر به تحولات ساختاری وزارتخانه بوده است؛ ازجمله می‌توان به تاسیس «دفتر آموزش کارودانش» در معاونت آموزش متوسطه اشاره کرد. براین اساس دفتر «آموزش‌های فنی‌و‌حرفه‌ای و کارودانش» به دو دفتر مجزا تبدیل می‌شود.
در سال تحصیلی گذشته، مرکز «برنامه‌ریزی و آموزش نیروی انسانی» نیز با مرکز «آمار و فناوری اطلاعات‌و‌ارتباطات» ادغام شد و مرکز جدیدی با عنوان «برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری‌اطلاعات» ایجاد شد. همچنین مقرر شد که گروه‌های «بررسی محتوای آموزشی‌و‌پرورشی» و «تجزیه‌وتحلیل فضاها، دانش‌آموز و نیروی انسانی»، که در معاونت پژوهش و آموزش نیروی انسانی قرار داشت، حذف شود و وظایف آنها به‌عنوان یک‌گروه در اداره سنجش پیگیری شود.
نظرات بینندگان