پاسخ به ده ابهام در مورد مدارس غیرانتفاعی ( غیردولتی )

   عده ای از اقتصاددان های چپگرا مانند فریبرز رییس دانا ، محمد مالجو و ابراهیم رزاقی در مطبوعات،  روی مدارس غیر انتفاعی به عنوان مظهر استثمار و چپاول سرمایه داری مانور می دهند و مشکلات صنفی معلمان را در کادر منازعات طبقاتی ضد امپریالیستی و ضد سرمایه داری طبقه کارگر فرمول بندی می کنند.

برخی همکاران معلم هم بدون تحقیق و به خاطر نارضایتی از وضع موجود ،  این تبلیغات رسانه ای را در قالب یادداشت در روزنامه های اصلاح طلب و یا در گروه های تلگرام تکرارمی کنند.

برخی فکت ها درست است مثلا عده ای از مدیران با رانت دولتی مدرسه غیر انتفاعی تاسیس کرده اند ، شهریه مدارس غیردولتی گران است ، برخی مدارس غیر دولتی دانش آموزان درس خوان را گلچین می کنند و... اما تحلیل ایدئولوژیک مسایل و خارج کردن موضوعات از کادر آموزش و پرورش و قرار دادن آنها در چارچوب نزاع کارگر و سرمایه دار و جنگ طبقاتی فرودستان و فرادستان ، سوء استفاده از مشکلات آموزش و پرورش برای مقاصد سیاسی – ایدئولوؤیک است.  

1- تاسیس و توسعه مدارس غیر دولتی ایده هاشمی رفسنجانی و کارگزاران بود و...

قانون تاسیس مدارس در خرداد سال 1367 قبل از دوره ریاست جمهوری هاشمی ، در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. جناح راست آن دوره که بعدا جناح محافظه کار و در دهه 80 اصولگرا نامیده شد، مدافع تاسیس مدارس غیر انتفاعی بودند. اولین بار در سال 62 مرحوم اکبر پرورش خواستار اعلام نظر شورای نگهبان در باره تاسیس مدارس غیردولتی شد.

آیت الله لطف الله صافی در مرداد 63 نظر شورای نگهبان را به دولت ابلاغ کرد که در آن گفته شدبود : "...لازم‌ به‌ تذكر است‌ كه‌ مستفاد از اصل‌ سي ام قانون‌ اساسي‌ دولتي‌ بودن‌ آموزش‌ و ممنوعيت‌ تأسيس‌ مدارس‌ و دانشگاه هاي‌ ملي‌ به‌ موجب‌ قوانين‌ عادي‌ نمي‌باشد."

با این حال جناح چپ اسلامی(خط امام ) آموزش و پرورش و مشخصا افرادی نظیر فانی و مظفر و اکرمی و...به شدت با تاسیس مدارس غیر انتفاعی مخالف بودندو تصویب قانون را تا سال 67 عقب انداختند. قبل از ریاست جمهوری هاشمی ، نظام جمهوری اسلامی، بازگشت بخش خصوصی را در آموزش و پرورش با قید غیر انتفاعی پذیرفته بود.

2- تاسیس و گسترش مدارس غیر دولتی (غیر انتفاعی) خلاف اصل 30 قانون اساسی است

این موضوع از دو جنبه قابل بررسی است:

1- از منظر حقوقی

2- از منظر کارشناسی.

از منظر حقوقی شورای نگهبان به عنوان مفسر قانون اساسی، عدم مغایرت تاسیس مدارس غیردولتی با اصل 30 قانون اساسی را تایید کرده است. علاوه بر نامه سال 63 سخنگوی شورای نگهبان، که در بند قبلی ذکر شد، شورای نگهبان بار دیگر در پاسخ نامه شورای انقلاب فرهنگی در اردیبهشت 1365 نوشت : " ...  از اصل‌ سي ام قانون‌ اساسي‌ دولتي‌ بودن‌ آموزش‌ و پرورش‌ و ممنوعيت‌ تأسيس‌ مدارس‌ و دانشگاه هاي‌ ملي‌ استفاده‌ نمي‌شود،..."

از منظر کارشناسی هم،  تحصیل  بخشی از دانش آموزان (بدون اجبار ) با هزینه اولیا در مدارس غیردولتی ، دست دولت را برای اجرای بهتر اصل 30 قانون اساسی در مدارس دولتی بازتر می کند. مثل این می ماند که 10 نفر سر یک سفره فقیرانه نشسته باشند و دو نفر از آنها داوطلبانه کنار بروند، به 8 نفر دیگر غذای بیشتری می رسد.

وزارت آموزش و پرورش موظف به ثبت نام همه کودکان ایرانی در مدارس دولتی است، اما نمی تواند همه شهروندان را مجبور به ثبت نام فرزندانشان در مدارس دولتی بکند.

3- تاسیس و گسترش مدارس غیردولتی باعث طبقاتی شدن آموزش می شود و خلاف عدالت است

در یک جامعه طبقاتی که افراد از نظر اقتصادی نابرابرند از نظر آموزشی نمی توانند برابر باشند. اما  اجبار همه کودکان به تحصیل در مدارس دولتی اختلاف سطح آموزش را از بین نمی برد. فرض کنیم اصلا مدرسه غیر دولتی وجود ندارد، آیا سطح آموزش در مدارس دولتی محلات مختلف یک شهر یکسان است؟

همه معلمان می دانند که کیفیت آموزش مدارس دولتی در منطقه 3 تهران با قلعه حسن خان متفاوت است . برابری انسانها ، آرمانی خوب اما غیر قابل تحقق است. حتی با برانداختن طبقات اجتماعی هم نمی توان برابری آموزشی ایجاد کرد. در نظام های سوسیالیستی قرن بیستم، بچه های کارمندان حزبی و دولتی در مدارس ویژه تحصیل می کردند.

در آمریکا هم محلات مرفه نشین که مردم مالیات املاک و مستغلات بیشتری می پردازند، مدارس بهتری دارند. از منظر حقوق شهروندی ،وقتی یک فرد می تواند پول خود را صرف خرید خانه بزرگتر ، وسایل منزل بهتر ، مسافرت و تفریح ومهمانی و... کند با چه منطقی می توان او را از مصرف پولش برای آموزش و تربیت بهتر فرزندانش منع کرد؟

4- تاسیس مدارس غیر دولتی آموزش را کالایی می کند

این ایرادی است  که مارکسیست ها به حضور بخش خصوصی در آموزش و پرورش می گیرند. آنها زیر پوشش آموزش رایگان از دولتی و حاکمیتی بودن  آموزش و پرورش دفاع می کنند. خدمات آموزشی چه توسط دولت و چه توسط بخش خصوصی ارائه شود ، هزینه تولید دارد و این هزینه از حساب شهروندان پرداخت می شود. در مدرسه خصوصی ، یک شهروند هزینه خدمات را مستقیما به حسابدار مدرسه می پردازد. اما دولت برای تامین هزینه خدمات آموزشی از شهروندان مالیات می گیرد یا از طریق فروش منابع طبیعی مثل نفت و گاز که متعلق به نسل حاضر و نسل های آینده است ، هزینه خدمات آموزشی را می پردازد. دولت از خودش پولی ندارد که آموزش رایگان ارائه دهد. فردی که فرزندش را به مدرسه غیر انتفاعی می فرستد، مثل همه شهروندان بهای آن را غیر مستقیم به دولت می پردازد، اما او از حق خود می گذرد و مستقیما شهریه بچه خود را به مدیر مدرسه غیردولتی می دهد. به جای نکوهش باید از چنین شهروندی تشکر شود. علاوه بر این خیر و سود تربیت و تعلیم خوب فرزند او در آینده هم به خودش و هم به جامعه می رسد.

5- در کشورهای اسکاندیناوی مانند سوئد برابری آموزشی و خومات اجتماعی رایگان  وجود دارد

کشورهای شمال اروپا مانند سوئد ، سیستم آموزشی دولتی کارآمدی دارند. هرچه در تعریف این سیستم گفته شود کم است،  اما بیان دو نکته برای داشتن تصویر دقیق از وضعیت نظام آموزشی این کشورهاضروری است . نکته اول اینکه در این کشورها هم از دهه 90 قرن گذشته میلادی در کنار مدارس دولتی مدارس خصوصی که اغلب متعلق به شرکت های بزرگ اروپایی هستند تاسیس شده اند و بخشی از دانش آموزان سوئدی و فنلاندی و... در مدارس غیردولتی تحصیل می کنند.

نکته دوم این است که هزینه تحصیلات رایگان و دیگر خدمات اجتماعی در این کشورها، از طریق مالیات تامین می شود. سوئدی ها در ازای پرداخت بخش مهمی از درآمد خود به عنوان مالیات، از دولت خدمات اجتماعی رایگان می گیرند. کشوری مثل سوئد نفت و گاز ندارد و در آمد دولت صد درصد متکی به مالیات اخذ شده شهروندان و موسسات اقتصادی است. کشوری مانند نروژ هم که منابع نفت دارد پول فروش نفت را وارد بودجه جاری نمی کند. در سوئد هم مثل همه جا خدمات آموزشی هزینه دارد و هزینه آن را مردم به صورت مالیات به دولت می پردازند. 

6- توسعه مدارس غیردولتی یعنی خصوصی سازی ، و خصوصی سازی مدارس از اصول سرمایه داری لیبرال است

اولا توسعه مدارس غیر انتفاعی مساوی خصوصی سازی نیست. خصوصی سازی یعنی واگذاری مالکیت مدارس دولتی به افراد و موسسات غیر دولتی . ثانیا در قلب سرمایه داری یعنی انگلستان ، آمریکا ، استرالیا و.... دولت هزینه های آموزش عمومی را  پرداخت می کند، به این دلیل که خیر تحصیلات عمومی به همه شهروندان می رسد و شر عدم برخورداری از تحصیلات عمومی یک کودک، محدود به خانواده او نمی شود و دامن همه را می گیرد. شما اگر مالیات اتومبیل خود را نپردازید پلیس می تواند خودرو شما را توقیف کند. اما اگر فرزند خود را به مدسه نفرستید دولت نمی تواند او را از شما بگیرد. به این دلیل دولت هزینه تحصیل همه کودکان در دوره عمومی را می پردازد. در ایالات متحده آمریکابیش از 90 درصد مدارس پابلیک هستند و بودجه آنها را دولت از محل مالیات ها پرداخت می کنند. مدارس خصوصی در امریکا بسیار گران و عمدتا متعلق به پیروان مذهب کاتولیک است. دولت حتی به این مدارس سوبسید می پردازد.

اصل پرداخت هزینه تحصلات دوره عمومی تقریبا در همه جای دنیا پذیرفته شده است اما حق اولیا برای استفاده نکردن از مدرسه دولتی و انتخاب مدرسه دلخواه و پرداخت هزینه تحصیل فرزندان حق شهروندی افراد و غیر قابل انکار  است.

7- تاسیس مدارس غیر انتفاعی باعث افت کیفیت در مدارس دولتی می شود

در ایران، اولیا برای تضمین قبولی در کنکور دانشگاه های برتر و رشته های خاص فرزندان خود را به مدارس غیر انتفاعی می فرستند. برخی مدارس غیر انتفاعی هم با فرصت طلبی شرط معدل و مصاحبه و گزینش گذاشته اند و بچه درس خوانها و مودب ها را انتخاب می کنند.این کار روی ترکیب دانش آموزان مدارس دولتی تاثیر منفی می گذارد. اما اولا در بخش دولتی هم این غربال گری برای مدارس سمپاد صورت می گیرد. ثانیا وزارت آموزش و پرورش طبق مقررات باید جلو پذیرش دانش آموزان بر اساس شرط معدل و مصاحبه بگیرد.

ثالثا قانون تاسیس مدارس غیر دولتی را به نحوی اصلاح کنند که باعث ایجاد تنوع واقعی در مدارس بر اساس سلیقه های فرهنگی متفاوت شهروندان شود. رابعا به لحاظ تئوریک یکی از دلایل توسعه بخش غیردولتی فراهم آوردن امکان رقابت بین مدارس است. بنابراین شیوه اداره مدارس دولتی هم باید متنوع شود تا امکان رقابت بیشتری فراهم شود . البته همه اینها با رعایت حق تحصیل رایگان برای همه کودکان در مدارس دولتی باید دنبال شود و به موازات توسعه بخش خصوصی،  دولت موظف شود که کیفیت آموزش در مدارس دولتی را بالا ببرد.آیا بهتر نیست منتقدان به جای کلی گویی های ایدئولوژیک برای انجام چنین اصلاحاتی به دولت فشار بیاورند؟

8- برخی از موسسان مدارس غیر انتفاعی از رانت های دولتی استفاده کرده اند

در گذشته برخی افراد با نفوذ از رانت مدیریت و روابط اداری  برای تهیه زمین و  وام کم بهره در تاسیس مدارس غیرانتفاعی استفاده کرده اند. اما گرفتن امتیاز تاسیس مدرسه، برای یک معلم عادی مدرسه هم امکان پذیر بوده است.  الان هم گرفتن امتیاز تاسیس مدرسه برای یک فرهنگی کار سختی نیست. اگر کسی درگذشته سوء استفاده کرده است ، باید دادگاه به تخلف او رسیدگی کند. ما در جایگاه قضاوت نیستیم.  از سوی دیگر راه های استفاده از رانت بسته شوند. اما نمی توان به این بهانه اصل تاسیس مدرسه غیردولتی را زیر سوال برد.

اگر کسی مثلا ده میلیارد تومان پول بیاورد و تقاضای تاسیس یک مجتمع آموزشی کند نه تنها باید از او تشکر کنیم بلکه آموزش و پرورش باید به او اختیار و آزادی عمل کافی و تضمین هایی برای حفظ سرمایه و سود یدهد.

به نظرم ، قانون فعلی تاسیس مدارس غیردولتی از نگاه کارمندان اداری نوشته شده و قادر به جلب مشارکت سرمایه گذار واقعی نیست. با این قانون فقط کسانی دنبال تاسیس مدرسه می آیند که باجیب خالی آمده اندو یا آورده چندانی ندارند و قصدشان کندن از دولت است. جلب سرمایه گذار واقعی در بخش آموزش و پرورش به مراتب سخت تر از بخش های دیگر اقتصادی است. قانون تاسیس مدارس غیر دولتی باید با لحاظ کردن دغدغه ها و انتظارات سرمایه گذاران علاقمند به تاسیس مدرسه اصلاح شود.

9- شهریه مدارس غیر انتفاعی خیلی زیاد است

شهریه برخی مدارس غیر انتفاعی از حقوق سالانه یک کارمند متوسط هم بالاتر است.اما تعداد این مدارس خیلی محدود است. در شهرستان ها شهریه مدارس غیر انتفاعی اغلب پایین و در حد 1 تا دو میلیون تومان است. از 10 —12 سال پیش دخالت ادارات مناطق در تعیین شهریه کمتر شده است.

به نظر می رسد نرخ گذاری دستوری دولت،  روند تعیین شهریه واقعی را مختل می کند. شهریه تابع عرضه و تقاضا است. وظیفه دولت افزایش تعداد مدارس غیردولتی ، حفظ فضای رقابتی ، نظارت بر رعایت استانداردها و مهم تر از همه باز گذاشتن دست موسسان برای  ایجاد تنوع در مدارس غیردولتی بر اساس ذائقه فرهنگی اقشار مختلف جامعه است.

نمی توانیم یک شهروند را شماتت کنیم که چرا سالانه 12 میلیون تومان یا بیشتر بابت شهریه تحصیل فرزند خود هزینه می کند. شهروندان را باید تشویق کرد که پول بیشتری صرف کالا و خدمات فرهنگی و آموزشی بکنند. یعنی کتاب بخرند ، روزنامه بخوانند ، تاتر و سینما بروند و بچه هایشان در مدارس بهتری ثبت نام کنند.

از دولت هم باید توقع داشته باشیم که کیفیت آموزش در مدارس دولتی را افزایش دهد. بر خلاف تصور برخی ، اکثر دانش آموزان مدارس غیر انتفاعی فرزندان طبقه متوسط جامعه و شمار زیادی از آنها فرزندان معلمان و کارمندان دولت هستند و نه فرزندان مرفهان بی درد که اگر بودند هم نمی شد ایراد گرفت.

10- حقوق معلمان در مدارس غیر دولتی کم است و معلمان استثمار می شوند

این یک واقعیت دردناک و تاسف بار است. یک مهندس معمولا در بخش خصوصی حقوق بیشتری از بخش دولتی دریاقت می کند و از بخش دولتی فراری است. درآمد پزشک در بخش خصوصی و دولتی اصلا قابل مقایسه نیست. اما حقوق معلم در بخش خصوصی اگر استثناها را کنار بگذاریم معمولا یک سوم تا نصف حقوق دولتی یک معلم است.

معنای این حرف این است که معلمی در جامعه به عنوان یک حرفه تخصصی شناخته نمی شود و هرکسی که سواد و مدرک دانشگاهی دارد می تواند وارد این حرفه بشود. وضع به قدری وخیم است که آموزش و پرورش می خواهد مدیران مدارس غیر انتفاعی را ملزم کند که حداقل حقوق قانون کار را برای پرداخت حق الزحمه معلمان و کارکنان خود رعایت کنند. یعنی شغل معلمی در بخش خصوصی و در بازار رقابتی از نظر دستمزد مثل کارگر ساده است.

شاید تاسیس « نظام حرفه ای معلمان و صدور پروانه معلمی » بتواند موقعیت معلمان واقعی را در جامعه بالا ببرد. اگر شغل معلمی تبدیل به یک حرفه تخصصی شود نه تنها حقوق معلمان در بخش خصوصی افزایش می یابد روی حقوق معلمان در بخش دولتی هم تاثیر مثبت می گذارد.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید