اقتصاد آموزش و پرورش

 اخیرا شاهد اعتراضات و تجمعات معلمان نسبت به وضعیت شغلی و معیشتی بودیم. یکی از نگرانی های معلمان میزان بودجه آموزش و پرورش در سال 94 است. آنها رشد بودجه آموزش و پرورش را در مقایسه با سایر نهادهای دولتی ناچیز می دانند و نسبت به شکاف بیشتر درآمدی بین خود و سایر اقشار جامعه دغدغه هایی دارند.

از طرف دیگر دولت و وزارتخانه نیز با محدودیت های مالی و بودجه ایی مواجه هستند. طی ماههای اخیر نیز دولت مردان و مسئولان آموزشی بارها از لزوم حرکت آموزش و پرورش به سمت مردمی شدن و مشارکت بیشتر مردم در اداره این نهاد عظیم اجتماعی و توجه بیشتر به مدارس غیر دولتی سخن گفته اند. آنچه که باز در بین عده ایی ازهمکاران و معلمان در این مورد دیده می شود ، نگرانی و دغدغه ایی دیگر از جنس به خطر افتادن امنیت شغلی و حقوق و مزایای کمتر در صورت مشارکتی شدن اداره مدارس است.

واقعیت این است که بودجه اختصاصی به این وزارتخانه جوابگوی نیازهای آن نمی باشد. نزدیک به 99 درصد بودجه صرف پرداخت حقوق و مزایای پرسنل می شود (آن هم پرسنل ناراضی از حقوق دریافتی ) و تنها یک درصد برای سایر امور از هزینه های آب و برق گرفته تا کیفیت بخشی ! به آموزش صرف می شود. البته این را نیز باید در نظر گرفت که دولت منبع لایزال مالی نیست و با توجه به عواملی مثل نوسانات قیمت نفت و سایر متغیرهای اقتصادی محدودیت ها و معذوریت هایی دارد.

با این حال سئوالی که در بین اغلب فرهنگیان مطرح است این است که چرا دولت بودجه بیشتری به آموزش و پرورش اختصاص نمی دهد؟ چرا دولت در تخصیص بودجه به دستگاه های مختلف سهم بیشتری به آموزش و پرورش نمی دهد؟ مگر آموزش و پرورش از ارکان اساسی توسعه یک کشور نیست؟

فی الواقع ، دولت ها هنگام تخصیص بودجه آموزش و پرورش این سئوالات را مطرح می کنند که : توجیه کمک های مالی دولت به آموزش و پرورش چیست؟ آموزش رایگان چه منافع اجتماعی و اقتصادی و چه هزینه هایی در بر دارد؟ آیا سرمایه گذاری در آموزش و پرورش در مقایسه با سایر عوامل اقتصادی از بازده برابر یا بالاتری برخوردار است؟ یا به زبان ساده تر خرج کردن برای آموزش و پرورش چه صرفه اقتصادی و اجتماعی دارد؟ با توجه به این که عمر دولت ها کوتاه است ( حداکثر 8 سال ) و سرمایه گذاری در آموزش ابتدایی بازده بلند مدتی دارد ، اگر بودجه ایی به آموزش و پرورش اختصاص دهیم  بر این اساس و اصل کارایی ، بین گروه های مختلف دانش آموزی و دانشجویی کدام باید دراولویت باشند؟ آیا مثلا مدارس کودکان استثنایی توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟

در پاسخ به این سوال ها دو دیدگاه در اقتصاد آموزش و پرورش مطرح است. یکی دیدگاه اقتصاد نئوکلاسیک است که در آن استراژی حاکم بر تخصیص منابع حداکثر نمودن رشد اقتصادی است. در این دیدگاه سرمایه گذاری بر روی انسان ، نه به خاطر خود انسان ، بلکه در چارچوب حداکثر تولید و رشد اقتصادی دیده می شود. این تخصیص ها ( خرج کردن در آموزش و پرورش ) زمانی توجیه اقتصادی دارد که در مقایسه با سایر عوامل تولید ، از بازده مساوی یا بیشتری برخوردار باشد.

در کنار دیدگاه نئوکلاسیک دیدگاهی وجود دارد که آموزش را تنها محدود به بازدهی اقتصادی نمی داند و دامنه ی عقلانیت در آن بسیار گسترده تر از عقلانیت صرف اقتصادی است. در این دیدگاه الزامات جامعه شناسانه و مردم شناسانه علاوه بر مقوله های اقتصادی مطرح است. این نوع نگاه به اقتصاد آموزش و پرورش تمامی مکاتب ساختارگرا ، نهادگرا و به طور کلی نظریات جامع گرا را شامل می شود.

از آنجایی که بازدهی سرمایه گذاری در آموزش و پرورش بلند مدت است و آموزش و پرورش تقریبا با تمام نهادها و مناسبات جامعه ، پیوند و ارتباط وسیع و متقابل دارد و بسیاری از آثار و نتایج سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی آن غیر مستقیم است ، بنابراین نمی توان آن را به صورت یک بنگاه صرف اقتصادی دید و با معیار های از پیش ساخته شده اقتصادی آن را ارزیابی کرد.

پس بهتر این است که مفید بودن و تحلیل کار آیی نطام آموزشی در جامعه با توجه به چشم اندازهای توسعه اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی حاکم بر جامعه و با استفاده از روش ها و شاخص های متفاوت تحت بررسی قرار گیرد و نه صرفا با شاخص های اقتصادی.

ارسال مطلب برای سخن معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید