استراحت هایی که هر کسی و در طول روز به آن نیاز دارد ؟

پیشگفتار
سخت کوشی و دوندگی ناتمام برای داشتن شرایط مناسب، متن زندگی بسیاری از ما ایرانیان است. بسیاری از ما کل مفهوم زندگی را فقط در کار کردن خلاصه می کنیم.

مردان ثروتمندی که از صفر آغاز کرده اند و معتاد به کار یا Workaholic شده اند و هنگام اعتراض اعضای خانواده، علت کار بیشتر و نبودن در کنار خانواده را تأمین رفاه بیشتر برای همسر و فرزندان ذکر می کنند. اکثر این افراد خود از بِستر فقر به قله ثروت رسیده اند.

هر چند اعتیاد به کار، یک بیماری آبرومند است، اما اثرات سوء آن را بر نزدیکان چنین معتادانی، نمی توان نادیده گرفت، با کمال تأسف گاهی همین امر به متلاشی شدن کانون خانواده و طلاق زوجین منجر می شود.

مردان فقیر و متوسط نیز همیشه هشت شان گِرو نُه شان بوده و با کار بیشتر یا چند شغله بودن، سعی در جبران مافات می کنند. شرایطی که در اثر تورم و گرانی و تضاد طبقاتی، به این گروه از مردم تحمیل شده است و علیرغم تلاش بیشتر همچنان در زیر خط فقر قرار دارند. پس می توان گفت استراحت کردن با پایگاه اجتماعی افراد در جامعه رابطه ای مستقیم دارد.

به طور مثال، دلیل اولیه همه گیری تدریس خصوصی معلمان در جامعه ما در همین نکته عدم تأمین اقتصادی نهفته بود. وزارت آموزش و پرورش نیز با اطلاع از این مهم و با نیّت حمایت از درآمد معلمان از جیب مردم، از نظارت و قانونمند ساختن آن طفره رفت. برخی از معلمان تا پاسی از شب به تدریس خصوصی در منازل دانش آموزان و یا در آموزشگاه ها پرداختند و همین باعث شد تا اولیای مدارس و دانش آموزان، تصور کنند این معلمان بهترین و برترین هستند پس در صفِ جذب او، گوی سبقت را از یکدیگر ربودند. نیّت و دلیل اصلی تدریس بیشتر او، نیاز مالی بود اما برداشت های نادرست از او یک معلم با سواد منحصر به فردی ساخته بود. و چون ما قوانینی همانند کشور آمریکا بر ممنوعیت تدریس خصوصی یک معلم برای دانش آموزان کلاس خود نداشتیم، با کمال تأسف، بیشتر این افراد با کم گذاشتن از وظیفه و تعهد خود در کلاس درس و یا با ایجاد عطش نیاز به یادگیری برای قبولی تضمینی در کنکور، به جای دانش آموزان ضعیف، دانش آموزان زرنگ را در تله خود می انداختند. دهه 80 این جریان به اوج خود رسید. حال با برداشت نادرست یا تحمیل شرایط ناعادلانه برای فعالیت اقتصادی، چگونه انتظار برداشت صحیحی از مفهوم استراحت، برای این مردم باید وجود داشته باشد؟

در کشورهایی که اشتغال کامل و تولید انبوه وجود دارد و بیش از 90 درصد مردم از رفاه اجتماعی و اقتصادی برخوردارند، در کنار فعالیت سخت یک روز، ساعاتی را در شب برای استراحت و رفع خستگی روزانه در اماکنی خاص و بیرون از منزل به سر می برند. یا اگر طی یک روز، چنین فرصتی برای استراحت یا تفریح نداشته باشند، آخر هفته را حتما در دل طبیعت یا در کنار خویشاوندان به سر می برند و بازیابی انرژی برای آغاز هفته ممکن می گردد.

اما ما یا به علت فقر اقتصادی یا تنبلی و یا نداشتن عادت به چنین برنامه هایی به عنوان رفتاری غالب، شاید طی یک سال یا چندین سال هم فرصت سفر و برنامه ریزی برای استراحت خارج از محیط زندگی را به دست نمی آوریم. در واقع ، توجه به این 7 نوع استراحت، از زمینه های فرهنگ و سواد ما دور است. تصور غالب در جامعه ما از استراحت کردن، خوابیدن است! برای همین دائما خسته و دلمرده با دردهای عصبی گردن و کتف و انواع سردرد، درگیر هستیم. پرخاشگر و عصبی هستیم اما خودمان نیز دلیل آن را نمی دانیم. حوصله تحمل خود را نداریم چه رسد به تحمل دیگران. روح بیمار، جسم را نیز بیمار می سازد. سازش بیشتر ما با این دردها و عادی تلقی کردن آنها، راز دسترسی به زندگی سالم و شیرین را برای یک عمر ما مکنون نگه می دارد.

در یک کلام استراحت کردن، فقط خوابیدن نیست. در ادامه بحث، ابتدا با مفهوم اعتیاد به کار و سپس با انواع استراحت آشنا خواهیم شد.

اعتیاد به کار
" سال 1971 برای اولین بار اصطلاح معتاد به کار یا Workaholic توسط وین اوتیز Wayne-e-oates روانشناس آمریکایی در عنوان کتابش استفاده شد. لغت Alcoholic به عنوان معتاد به الکل رایج بود و لغت Workaholic به عنوان معتاد به کار، لغتی بود که نیاز به هیچ توضیح بیشتری نداشت. اعتیاد به کار سال ها بعد به عنوان یک مفهوم علمی، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.

دکتر براین رابینسون Bryan Robinson پزشک و نویسنده ایرلندی، کتابی تحت عنوان " زنجیر شده به میز Chained to the Desk " دارد. این کتاب از جمله کتب کلاسیک در زمینه اعتیاد به کار است و این مسئله را از جنبه های مختلف بررسی می کند." (1)

انواع استراحت
" پزشکان می‌گویند انسان امروزی با توجه به تمام حوادث جنجال‌برانگیزی که در اطراف او روی می‌دهد، برای کسب انرژی و رسیدن به آرامش به ۷ نوع استراحت نیاز دارد و تنها داشتن ۸ ساعت خواب در شبانه‌ روز کافی نیست.

دکتر ساندرا دالتون‌ اسمیت، پزشک و پژوهشگر آمریکایی، خواب و استراحت را دو چیز متفاوت می داند و به همین دلیل است که گاه حتی پس از یک خواب طولانی همچنان احساس خستگی می‌کنیم. بر این اساس هفت نوع استراحتی که برای شکوفایی انسان ضروری هستند، عبارتند از:

1 _ استراحت فیزیکی
اولین نوع استراحت است که می‌تواند منفعل یا فعال باشد. منظور از استراحت فیزیکی منفعل، خوابیدن و چرت زدن است. اما استراحت فیزیکی فعال به این معنی است که علاوه بر خوابیدن، با فعالیت‌هایی مانند تمرینات یوگا، حرکات کششی و ماساژ درمانی به بهبود گردش خون و انعطاف پذیری بدن کمک کنیم.

2 _ استراحت ذهنی
احتمالا همکارانی را می‌شناسید که روزشان را با نوشیدن یک فنجان بزرگ قهوه یا چایی شروع می‌کنند و گر نه به سختی می‌توانند بر کارشان تمرکز کنند یا فراموش کار می‌شوند. این افراد شب‌ها هنگام خوابیدن نیز نمی‌ توانند ذهن خود را خاموش کنند و مرتبا به مکالمات آن روز یا کارهایی برای روز بعد فکر می‌کنند. به این ترتیب حتی پس از هشت ساعت خواب، به دلیل کمبود استراحت ذهنی و فعال بودن آن در سراسر شب، احساس می‌کنند که هرگز به خواب نرفته‌اند.
برای رفع این مشکل لازم نیست شغل تان را ترک کنید یا به تعطیلات بروید. روز کاری‌تان را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که مثلا هر دو ساعت یک استراحت کوتاه داشته باشید. این استراحت‌های کوتاه به شما کمک می‎ کند سرعت تکاپوی خود را کاهش دهید و کمی آرامش داشته باشید. همچنین بهتر است یک دفتر یادداشت کنار تختخواب داشته باشید تا هر موضوعی را که باعث درگیری ذهنی شما و بیدار ماندن تان می‌شود در آنجا یادداشت کنید تا بعدا به آنها بپردازید.

3 _ استراحت حسی
چراغ‌های روشن، صفحه‌های رایانه، سر و صدای پس‌زمینه و مکالمات گروهی چه در محیط کار و چه در فضاهای آنلاین مانند زوم، می‌توانند حواس ما را بیش از حد تحریک و خسته کنند. برای حل این مشکل نیز می‌توان چند کار ساده انجام داد. مثلا چشمان تان را هر چند وقت یک بار در طول روز برای یک دقیقه ببندید یا این که در پایان روز وسایل الکترونیکی و ارتباطی را از خودتان دور کنید. استراحت‌های حسی می‌توانند بخشی از آسیب‌های روحی وارد شده به بدن از جمله مشکل تحریک بیش از حد حواس را جبران کنند.

4 _ استراحت خلاقانه
این نوع استراحت به ویژه برای کسانی مهم است که باید مشکلات را حل یا ایده‌های جدید طرح کنند. استراحت خلاقانه، حس حیرت و شگفتی را در درون ما بیدار می‌کند. آیا اولین باری که یک اقیانوس یا آبشار را از نزدیک دیدید به یاد می‌آورید؟ گاهی به فضاهایی باز و روشن در خارج از خانه، حتی پارک یا حیاطی کوچک در اطراف تان بروید و به خودتان فرصت دهید تا زیبایی‌ها را ببینید و یک استراحت خلاقانه داشته باشید. اما استراحت خلاقانه صرفاً لذت بردن از طبیعت نیست، لذت بردن از یک اثر هنری یا قرار دادن تصاویری از جاهایی که دوست دارید و الهام بخش شما هستند در محل کارتان نیز می‌توانند مفید باشند. شما نمی‌توانید ۴۰ ساعت در هفته را در یک محیط خالی یا درهم ریخته صرف کنید و همچنان شور و اشتیاقی نشان دهید، چه رسد به این که ایده و ابتکار خلاقانه هم داشته باشید.( همکاران می توانند خود را در کلاسِ درسِ هم شکل، ثابت و بی روح تصور کنند! )

5 _ استراحت عاطفی
وقت و مکانی را صرف بیان آزادانه احساسات خود کنید. آن کاری را انجام دهید که خودتان از آن لذت می‌برید نه آنچه را دیگران دوست دارند. برای داشتن استراحت عاطفی باید شجاعت داشت. فردی که آرامش عاطفی دارد، در پاسخ به این پرسش که امروز چطور بود؟ بدون ظاهرسازی به راحتی پاسخ می‌دهد که خیلی خوب نبود و سپس برخی مشکلاتی را که در روز داشته با دیگران به اشتراک می‌گذارد. به عبارت دیگر، همه ما به زمان و فضایی نیاز داریم تا دست از ظاهرسازی برداریم و گاهی احساسات واقعی خود را درک کنیم و به آن توجه کنیم.

6 _ استراحت اجتماعی
اگر به استراحت عاطفی نیاز دارید، احتمالاً کسری استراحت اجتماعی نیز دارید. این زمانی اتفاق می‌افتد که ما نتوانیم بین روابطی که به ما انرژی می‌دهد و روابطی که ما را خسته می‌کند و انرژی ما را می‌گیرد، تمایز قائل شویم. برای استراحت اجتماعی بهتر است با افراد مثبت و حمایت کننده همدم شوید، حتی اگر این تعاملات به شکل مجازی باشد.

7 _ استراحت معنوی
یعنی توانایی ارتباطی فراتر از ارتباط فیزیکی و داشتن یک احساس عمیقِ تعلّق، عشق، پذیرش و داشتن هدف. برای این نوع استراحت، مراقبه و مشارکت اجتماعی را در برنامه روزانه خودتان بگذارید و به چیزی ارزشمندتر از امور روتین روزانه نیز مشغول شوید. " (2)

سخن پایانی
برای حفظ سلامتی روان و جسم خود، باید برداشت درستی از استراحت داشته باشیم و هر یک از انواع آن را به جا بیاوریم.

نبود روحیه همکاری و مشورت، وجود رقابت ناسالم برای پیشرفت شغلی یا وجود فاکتورهای غیراصولی برای چنین رقابتی از سوی یک سازمان، نداشتن فرصت استراحت در محیط کار و پیوستگی فعالیت، بی اعتنا بودن به اصول درست در انجام کار جهت کاهش فرسایش، شرایط نامطلوب اقتصادی و بالا بودن هزینه ها نسبت به درآمد افراد، از جمله دلایل فرسودگی نیروی کار در جامعه ما است که فرصت استراحت مناسب برای بازیابی انرژی و روحیه را از ما سلب می کند. باید دانشِ مدیران و شاغلان در مورد نحوه افزایش کارآیی و بهره وری، با کمترین ضرر به سلامتی افراد افزایش یابد. برای تحقق هر امری، فقط کافی است قدری بایستیم و تأمل کنیم. گاه باید توقف کرد و به موقعیت سنجی روحی-جسمی خود پرداخت چون گذر عمر، هرگز بازگشتی به عقب ندارد. باید از خود بپرسیم چرا ما از کار و زندگی خود لذت نمی بریم یا کمتر حظ می بریم؟

شاید دلیل رنجوری و دردمندی خود را درک کرده باشیم. علت بیماری های جسمی، داشتن روح و روانی ناسالم است. ما دردهایی مزمن یا حاد بسیاری داریم که متوجه نیستیم علت العلل آن خستگی مفرط سال ها زندگی و کار مستمر است که یا استراحت کردن را عار دانسته است و یا با فرهنگ استراحت، بیگانه بوده است.

ذهن و مغز ما نیز همانند روح و جسم و حتی تمامی اعضای بدن ما به انواع استراحت، نیازمند و وابسته است. برخی از افراد هنگام استراحت خود، با لذت هر چه تمام غرق در مطالعه عمیق می شوند یعنی به استراحت عاطفی می پردازند. به نظر می رسد چنین افرادی بهترین نوع استراحت را برای بریده شدن از جریان روزمرگی و تعهدات زندگی برگزیده اند که نتیجه و اثر آن بسیار مفید است. بیایید زندگی کنیم به جای آن که زندگی را تکرار کنیم.

منابع:
1 ) سایت متمم. اعتیاد به کار چیست؟ آیا شما هم معتاد به کار هستید؟
2 ) یورونیوز ، همشهری آنلاین، کد خبر 603121 ، 3 خرداد 1400.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید