تربیت معلم در کشورهای کانادا ، فنلاند ، هلند ، ژاپن و ترکیه

وزیر آموزش و پرورش : " فقط یک بند از طرح رتبه بندی فرهنگیان مانده است . اگر به دنبال ارتقای جایگاه آموزش و پرورش هستیم باید تحول در خود ما صورت گیرد. "

شاید برای همین نوع برداشت از ارتقا و تحول است که آموزش و پرورش کشور ما ره به جایی نمی سپارد. این دو رخداد یعنی ارتقای جایگاه آموزش و پرورش و تحول در خود ، با وضع آئین نامه و نوشتن طرح بر روی کاغذ ، ممکن نمی گردد . برای انجام هر یک سال ها باید در هر بخش و جزء آموزش و پرورش ، برنامه ریزی داشت . مطالعه و پژوهش انجام داد. باید مقایسه و تحلیل از مسیر رفته شده توسط کشورهای موفق ، انجام بگیرد تا با غربالگری دیدگاه ها و معلومات افراد کارشناس و اساتید حوزه تعلیم و تربیت ، بتوانیم به یک برنامه قابل اجرا از اساس و پایه دست یابیم .
در تمامی کشورها ، سرمایه گذاری اولیه در هر بخش ، از پایه و آغاز راه انجام می گیرد، اما ما قرار است معلمانی را که به آنها هیچ نوع ارزش افزوده نداده ایم و آنها را با معلومات دوران تحصیل خود و فقط با تجربه تدریس ، به 5 گروه متفاوت دسته بندی کنیم تا اسامی چون مربی و استاد و استادیار و.... بیابند.
بر فرض اگر معلم را مساوی آموزش بدانیم و یا برعکس ، این دو با هم معنا می یابند و مکمل یکدیگرند. اگر معلم موجود باشد اما آموزشی صورت نگیرد چه سود ؟ و اگر آموزشی باشد اما معلمی آن را به کار نبندد ، چه سود ؟ شاید بتوان این دو را دو خط موازی اما بی انتها برای ایجاد عمل دانست. هر دو میل شدید به تزاید و تکثّر دارند. اما الفبای آموزش خود معلم در کشور ما چیست و یا محتوای آموزش در کشور ما چگونه تعریف می شود؟

تحول مورد نظر وزیر می بایست ابتدا در نحوه تربیت معلم صورت بگیرد ، چون محیط و شیوه آموزش معلمانی که در دانشگاه های تربیت معلم سراسر کشور ، انجام می گیرد پاسخگوی اذهان و امیدها و آرزوهای نسل امروز دانش آموزی و ساختار مدارس ما نیست. این وزارتخانه آنچنان اقتدار و شجاعتی از خود ندارد که قادر باشد یک شبه 18 نوع مدرسه را بنا به مصوبه مجلس جهت حذف تنوع مدارس ، به دو نوع تبدیل سازد، هر چند این نوع نگرش نیز منتهی به خصوصی سازی و طبقاتی شدن آموزش خواهد شد و به نفع آموزش و دانش آموزان و مدارس نیست.
پس ابتدا بیایید چالش های درمان ناپذیرِ در هم تنیدۀ پیچیدۀ مخرب را شناسایی نمایید و سپس راهکار مناسب را دریابید. کل ساختار نظام آموزشی ما از هنگام جذب دانشجو معلم تا مرحله اتمام آموزش رسمی در مدارس ما ناهمگن ، غیراستاندارد و فرسوده است. باید یک ساختاری نو و جوان خلق کرد ، اما چگونه ؟ شاید با ایجاد تحول اساسی در دیدگاه خود به تربیت معلم و آموزش او ، بتوانیم یکی از مهم ترین ستون های استواری مدارس و آموزش و پرورش را نجات دهیم. اگر قرار بر رتبه بندی صلاحیت علمی معلمان هست این کار می بایست برای معلمان جدید و از آغاز راه و با تدوین برنامه و بدون فشار سیاسی و یا اجتماعی از سوی مراجع قانونی و یا جامعه فرهنگیان ، باید انجام بگیرد. اگر امروز طرح مورد نظر شما به مرحله اجرا درآید ، با توجه به فضای ایجاد شده ، تصور غالب معلمان از رتبه بندی ، فقط افزایش حقوق خواهد بود ، لذا این طرح ضمانت اجرایی ارزشی جهت افزایش معلومات معلمان و بهبود روش تدریس آنان را در بر نخواهد داشت.
شما مسئولان از سند تحول برای خود سپری فولادی ساخته اید که نفوذ و رخنه بدان ناممکن می باشد و یکی از مهمترین عوامل بازدارنده ایجاد تحول و ارتقای جایگاه آموزش و پرورش مد نظر جناب وزیر هم ، همین مورد اساسی است. اما ما حتی جرأت بازنگری به مفاد این سند با توجه به شرایط روز را هم نداریم . این سند عامل بازدارنده تفکر و خلاقیت در آموزش و پرورش است، کاش کارشناسان و اساتید و متخصصان تعلیم و تربیت امکان تحلیل محتوای این سند را داشتند ، شاید خیلی چیزها تغییر می کرد . اما تا کی شاید و کاش و حسرت و نومیدی و.....
با توجه به اهمیت تربیت معلم ، و علیرغم پافشاری وزارتخانه در اجرای طرح خام رتبه بندی و تبعیت مطلق از سند تحول بنیادین ، در زیر به نحوه تربیت معلم در 5 کشور اشاره می کنم ، تا با مقایسه و تجزیه عملکرد آنها ، متوجه کاستی ها و ضعف های خود شویم :

تربیت معلم در کشور کانادا
" مدارک کلیه معلمان در مقاطع آموزشی ابتدایی و متوسطه به یکی از 2 صورت ذیل است :  معلمین از نظر معیشتی نباید دارای مشکل باشند زیرا بر کارکرد آنان تاثیر منفی می گذارد.
1) کارشناسی آموزش و پرورش که در طی 4 و یا 5 سال ( در کبک 3 سال ) ارائه شده است.
2) طی دوره آموزشی 1 یا 2 ساله پس از دوره کارشناسی که مدرک دوره آموزشی اعطا می گردد.
مواد آموزشی لازم جهت آموزش معلمان
از جمله دروس اصلی کارشناسی آموزش می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
مهارت های عمومی آموزش ، مدیریت کلاس های آموزشی ، تنظیم اهداف آموزشی ، سنجش و ارزشیابی تحصیلی ، بررسی هنرهای زبانی ، روش شناسی های آموزشی ، بررسی فرآیند یادگیری و رشد کودک ( روانشناسی آموزشی) ، مطالعه علوم جامعه شناسی آموزشی ، مطالعه تاریخ و فلسفه آموزش در کشور کانادا ، بررسی قوانین و خط مشی های آموزشی ، بررسی مواد قانونی آموزشی ، بررسی مقدماتی اصول آموزشی ، بررسی مطالعات تکنولوژیکی در حوزه آموزش .
آموزش معلمین مقطع ابتدایی
معلمین مقطع ابتدایی ملزم به گذراندن دوره 3 ساله آموزش عالی می باشند . این در حالی است که اغلب معلمین این مقطع تحصیلی علاوه بر گذراندن دوره 4 ساله کارشناسی در رشته های تحصیلی هنری و علمی ، به فراگیری فنون آموزگاری در دوره های آموزشی 1 ساله مبادرت می نمایند که در نهایت به دریافت درجه علمی کارشناسی آموزش نائل می گردند .
آموزش معلمین مقطع متوسطه
اغلب معلمین مقطع متوسطه ایالت بریتیش کلمبیا علاوه بر گذراندن دوره تحصیلی 4 ساله ، ملزم به گذراندن آموزش فوق العاده 1ساله نیز می باشند.به عبارت دیگر معلمین مقطع آموزشی متوسطه پس از 5 سال تحصیلی موفق به دریافت کارشناسی آموزشی می گردند."

تربیت معلم در کشور فنلاند
* دوره آموزش 3 سال به طول می انجامد و زمان لازم جهت احراز معلمی 5 سال است.
* معلمان فقط ۴ ساعت در روز را درکلاس های درس می گذرانند و دو ساعت در هفته را به عنوان "پیشرفت حرفه ای "صرف می کنند.
* در فنلاند به اندازه شهری بزرگ همچون نیویورک معلم وجود دارد ، اما تعداد دانش آموزان در آن بسیار کمتر است . 600 هزار دانش آموز در فنلاند در مقایسه با 1 میلیون در نیویورک .
* تمامی معلمان در فنلاند باید مدرک فوق لیسانس داشته باشند .
* معلمان از 10 درصد فارغ التحصیلان برتر انتخاب می شوند .
* در عمل ، جایگاه اجتماعی معلمان در حد پزشکان و وکلا می باشد.
* وزیر آموزش و پرورش فنلاند می گوید: “ویژگی منحصر به فرد دیگر سیستم آموزش فنلاند این است که معلم ها در روش های تدریس کاملا خود مختار هستند. به عنوان مثال در مواد یا روش های آموزش و تدریس شان هر طور که مایل باشند عمل می کنند. معلم ها آزادی عمل زیادی دارند.
انتخاب از بهترین ها عامل موفقیت
یکی از دلایلی که دانش‌آموزان در فنلاند به‌ خوبی در آزمون‌های بین‌المللی با شاگردان سایر کشورها مقایسه می‌شوند ، روش انتخاب معلمان است ، فنلاند فقط بهترین‌ها را انتخاب می‌کند، اگر چه از هزاران نفری که امید دارند در برنامه دانشگاهی آزمون معلمان در مقطع ابتدایی پذیرفته شوند فقط 700 نفر پذیرفته می‌شوند .
دانشجویان با توجه به یک فرآیند دو مرحله‌ای انتخاب می‌شوند:
گام اول : نیازمند یک نمره بالا در آزمون ورودی کالج ، میانگین بالا در طول تدریس و داشتن سطح بالا در فعالیت‌های فوق‌برنامه است.
گام دوم : دانشجویان در برنامه آموزش معلمان 10 درصد از فارغ‌التحصیلان دورۀ متوسطه فنلاند را تشکیل می‌دهند و بایستی یک دوره 5 ساله فوق‌لیسانس را برای اتمام این دوره بگذرانند . آموزش دانشگاه ، آن‌ها را برای یک محقق بودن و شاغل شدن آماده می‌کند و شامل سهم عمده‌ای در فعالیت‌ بالینی در یک مدرسه مدل است جایی که دانشجویان می‌آموزند که چگونه آموزش پژوهش - محور را ارائه دهند و مبتدی‌ها را نظارت کنند.
برخلاف کشورهای دیگر ، فنلاند به معلمان اجازه رویکردهای جایگزین (چندگانه) مانند برنامه‌های برخط یا آموزش برای آمریکا را نمی‌دهد.
* معلمان مدارس ابتدایی بایستی دارای مدرک اصلی در رشتۀ آموزش و مدرک فرعی در ‌یک موضوع دیگری در طول تحصیل خود باشند.
* معلمان دبیرستان باید دارای مدرک اصلی در موضوعی که قرار است تدریس کنند و مدرک فرعی در موضوع‌ دیگری باشند.

تربیت معلم در کشور هلند
روش آموزش معلمان ابتدایی
168 واحد آموزشی که 4 سال طول می کشد : تمام وقت ، پاره وقت ، دو وجهی (کار و تحصیل ) که تدریس برای این دوره ، گروه های سنی 4 تا 12 ساله کودکان را شامل می شود.
موضوع و محتوای زمینه های آموزشی عبارتند از : صلاحیت های عمومی در ارتباط با نحوه رفتار با دانش آموزان و دیگر مهارت هاست. معلم کارآموز همه وظایف یک کارمند معمولی را که شامل گفت و گو با اولیا از طریق گزارش های خانگی و مباحثه ای است را انجام می دهد.
نظارت کم و انتقال مطالب از دانشجو به معلم رسمی تر و باعث پیشرفت در آموزش ها می شود. مقرراتی در رابطه با محتوای برنامه آزمون ها و شرایط فارغ التحصیلی وجود دارد. صلاحیت و شایستگی مدارس ابتدایی در قوانین تدریس و برگزاری آزمون ها توسط مؤسسات مطرح شده ، تنظیم می شوند.
آموزش معلمین متوسطه
معلمین در دروس نظری و دروس تجربی که شامل آزمایشگاه و کارگاه های مختلف است آموزش می بینند.
معلمین از نظر معیشتی نباید دارای مشکل باشند زیرا بر کارکرد آنان تاثیر منفی می گذارد. در زمان تحصیل به مطالعه دروس تربیتی و روانشناسی می پردازند تا زمان تدریس برخورد مناسبی با دانش آموزان داشته باشند. در دروسی تدریس می کنند که متخصص باشند . آزادانه هر کتابی را با صلاحدید خود به دانش آموزان معرفی و تدریس می نمایند که باعث می شود هم معلم و هم دانش آموز برای تحقیق ، تشویق شوند.

تربیت معلم در کشور ژاپن
روند آموزش و تربیت معلمان ابتدایی و دبیرستانی
معلمان ابتدایی ، یک دوره دو ساله را در کالج های تربیت معلم می گذرانند و معلمان دبیرستان ها دوره ای چهارساله را در دانشگاه ها طی می کنند. اکثر معلمان دارای مدرک فوق دیپلم هستند و تقریباً 75 درصد همه کالج ها و دانشگاه ها دوره مخصوص تربیت معلم را دارند. معلمان آموزش دیده ، باید حداقل دو و حداکثر چهار هفته در مدرسه محل زندگی خود به تمرین معلمی بپردازند. آن ها در پایان دوره ، گواهینامه دریافت می کنند.
دانشگاه های ملی تربیت معلم ، برای دوره های کارورزی معلمان ، مدرسه های خاصی را در نظر می گیرند تا دانشجو معلمان بتوانند در آن ها به تمرین معلمی بپردازند. به دانشجو معلمان یاد داده می شود که چگونه از راه ارتباط با دانش آموزان و دیگران می توانند از یکدیگر بیاموزند و چگونه مهارت های خود را در زمینه یادگیری در طول عمر افزایش دهند.
آن ها می دانند که تجربه کردن ، خودآموزی ، پذیرش انتقاد و خود ارزیابی ، مهم ترین بخش های این فرایند آموزشی هستند. به علاوه ، کارگاهی آموزشی در آخرین برنامه آموزشی دانشجو معلمان وجود دارد که آنان را در یک دوره طولانی ، در گیر فعالیت های خود ارزیابی و بهبود روش ها می کند. این دوره ، الگویی جدید به منظور افزایش توانایی های معلمان ، شامل چهار محور : خود راهبری ، خودآموزی ، ابراز وجود ، خود ارزیابی و نیز تشریک مساعی معلمان با یکدیگر ، با شاگرد و با والدین ارائه می کند.

تربیت معلم در کشور ترکیه
در ترکیه کالج های تربیت معلم ، به سه دسته تقسیم می‌شوند:
* برخی مؤسسات تربیت معلم ، طی یک دوره 2 ساله معلمین را جهت تدریس در مدارس ابتدایی تعلیم می‌دهند.
* مؤسسات تربیت معلم سه ساله آموزگاران را برای مدارس متوسطه آموزش می‌دهند.
* مؤسسات تربیت معلم چهار ساله کار تربیت معلمین برای تدریس در لیسه‌ها را به عهده دارند.
دانشجویان کالج های تربیت معلم ، در سطوح بالاتر دروس تخصصی در مراکز دانشگاهی مقتضی و واحدهای روش تدریس را در مراکز تربیت معلم عالی می‌گذرانند. وزیر آموزش و پرورش فنلاند می گوید: “ویژگی منحصر به فرد دیگر سیستم آموزش فنلاند این است که معلم ها در روش های تدریس کاملا خود مختار هستند. به عنوان مثال در مواد یا روش های آموزش و تدریس شان هر طور که مایل باشند عمل می کنند. معلم ها آزادی عمل زیادی دارند.

برنامه های آموزشی
معلمان مدارس ابتدایی ، راهنمایی و دبیرستان ملزم به گذراندن یک دوره تحصیلی چهار ساله در دانشگاه و اخذ مدرک لیسانس می باشند . این برنامه شامل واحد هایی در رشته های تخصصی دانشجویان ، آموزش روش های تدریس و مدرک تدریس می باشد . معلمان دبیرستان های فنی و حرفه ای یک برنامه آموزش فنی را در یک مرکز دانشگاهی آموزش فنی می گذرانند و بعد از پایان دوره مدرک لیسانس دریافت می دارند . تا اوایل دهه 1990 این مدرک با نام « مدرک فنی آموزش عالی » شناخته می شد .

به طور کلی می توان گفت که کلیه معلمان ( ابتدایی و بالاتر) باید تحصیلات دانشگاهی داشته باشند. کسانی که متقاضی تدریس در مدارس هستند باید دوره های آموزش اولیه ، آموزش تدارکاتی و برنامه های تدریس عملی را بگذرانند ، که طول این دوره ها از سه تا ده ماه متغیر است . در دوره تدریس عملی ، افراد ، زیر ِنظر یک معلم ارشد تدریس می کنند .

ارتقاء تحصیلی
دوره های تربیت معلم 2 و سه ساله بوده و برای ارتقاء شغلی لازم است معلمان آموزش های از راه دور را با همکاری دانشگاه ها بگذرانند . معلمان می توانند از طریق مدارس عالی تربیت معلم مدارک تکمیلی را دریافت کنند .

آموزش معلمین ابتدایی
برخورداری معلمین مدارس ابتدایی از یکی از 2 شرایط ذیل در نظام آموزش ملی کشور ترکیه الزامی است:
الف) برخورداری از صلاحیت‌‌های آموزشی مورد نیاز
ب) برخورداری از صلاحیت تدریس مطابق با استاندارد‌های ملی

معلمین آموزش ابتدایی حداقل برنامه دوره چهار ساله را تکمیل نمود‌ه‌اند و صلاحیت‌‌های آموزش را از طریق آموزش‌‌های ضمن خدمت همان‌طور که مورد نیاز استاندارد‌های ملی است ، گذراند‌ه‌اند تمامی معلمین در شاخص‌های نهم و دهم آورده شد‌ه‌اند ، لذا این شاخص‌‌ها را می‌توان صددرصد اعلام کرد. در سال‌‌های گذشته بسیاری از معلمین که فارغ التحصیل برنامه‌‌های کمک معلم بودند برنامه‌‌های جبرانی را برای بالا بردن صلاحیت‌‌های آکادمیک خود تا مرحله معلمی گذراند‌ه اند.
در صورتی که تمامی معلمان هم این برنامه‌‌های جبرانی را نگذرانده باشند، نسبت آنان به کل از آنجا که بسیار کم بود در نظر گرفته نمی‌شود و این معلمین همگی حداقل ده سال تجربه معلمی دارند.
صلاحیت‌‌های معلمین آموزش ابتدایی برطبق استاندارد‌های ISCED از این قرار است:
* صلاحیت‌‌های آکادمیک معلمین آموزش ابتدایی
* صلاحیت های منوط به سطح آموزش ، طول آموزش ، ساختار آموزش ، مقطع آموزشی
* مدرک آموزگاری آموزش ابتدایی : عضو آموزش طی 4 سال موضوعات کلی عمومی ، مطالعات حرفه ای و تجربه آموزگاری در آموزش ابتدایی در سنین 6 تا 10 را فرا می گیرد.
در برنامه آموزش پایه ، ارائه آموزش کامپیوتر به آموزگاران از جمله فعالیت‌‌هایی است که برای گسترش افق آموزش پایه در نظر گرفته شده است. اولویت استفاده از آزمایشگاه های فعلی کامپیوتر با معلمین آموزش ابتدایی و معلمینی است که به ارائه خدمت در تمامی استان‌‌‌ها مبادرت می نمایند.
آموزش معلمین مدارس متوسطه
معلمین مدارس متوسطه نیز در دانشگاه‌‌‌ها آموزش دیده و به احراز مدرک کارشناسی نائل می آیند. (2)


1) سایت تحلیلی خبری عصر ایران . کد خبر 698623 . 25 آبان 1398.
2) ویکی پدیا . دانشنامه آزاد.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید