سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در موضوع " تعارض منافع " شفاف سازی کند !

گروه گزارش/

جمعه 4 مرداد 1398 « صدای معلم » در گزارشی نوشت : ( این جا )

« نخستین بار در بهمن 1397 بود که رضوان حکیم زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش  درباره « نه به هدررفت استعدادها در مسابقات چرتکه»  رسما اعلام کرد : ( این جا )

" کلا آزمون‌هایی مثل کانگورو و چرتکه و بحث‌هایی که بیش از حد به پرورش یک بُعدی مثلاً پرورش ذهنی در سن کودکی اهمیت می‌دهد، از نظر علمی خیلی قابل قبول نیست.

آن تربیت متوازن که مدنظر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است با تأکید خیلی زیاد روی فرایندهای ذهنی در سن کودکی آسیب می‌بیند و این طرح‌های ذکر شده از نظر علمی محل مناقشه است.

قبلاً هم اعلام کرده بودیم که چنین چیزهایی را برای کودکان تجویز نمی‌کنیم و با اقتضائات دوران کودکی همخوانی ندارد و پشت آن هم چون بحث اقتصادی است، خانواده‌ها را ترغیب می‌کنند که وارد آن شوند.

وی در پاسخ به این پرسش که این طرح‌ها رقابت جهانی دارد، گفت: مگر هر چیزی که مسابقه جهانی دارد، مقبول است ولی باید دید رویه تربیتی در نظام‌های آموزشی پیشرو، چه بوده است که در آنجا چنین چیزهای محل توجه نیست.

حکیم زاده پی نقظه نظرات و دیدگاه هایش را گرفت و آخرین بار در برنامه تلویزیونی پرسشگر در پایان هفته سوم تیرماه سال جاری که با موضوع «چالش‌های تحول در برنامه ریزی درسی» روی آنتن شبکه آموزش سیما رفت تصریح کرد :

" اخیراً نامه‌ای را با رئیس مرکز ملی سمپاد تهیه کردیم که به مدارس ابلاغ می‌کنیم و بر اساس آن کلیه آزمون‌هایی چون چرتکه و کانگورو و…که فقط روی تقویت قوای ذهنی تمرکز کرده و تربیت در آن مغفول است را غیرقانونی و ممنوع اعلام می‌کنیم. اگر خانواده‌هایی تا کنون آگاهی نداشتند حتماً باید این مسیر تغییر کند. اگر مدرسه‌ای این آزمون‌ها را اجرا کند کار غیرقانونی انجام می‌دهد. "

در زمان وزارت دانش آشتیانی معاون آموزش ابتدایی در نامه ای به وزیر وقت آموزش و پرورش نوشت :

" برگزاری آزمون های متعدد و متنوع در آموزش و پرورش به ویژه در دوره تحصیلی ابتدایی ، ضمن وارد کردن آسیب های جدی روحی ، روانی و درسی به دانش آموزان ، خانواده ها را هم به جریانی رقابتی وارد نموده که به جای زمینه سازی برای رشد و بالندگی فرزندان در یک فضای امن و محیط شوق انگیز ، کسب موفقیت در این گونه آزمون ها به هدفی بزرگ برای آنان تبدیل شده است ؛ در حالی که جهت گیری های آموزش و پرورش در اسناد بالادستی نظیر سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی بر یادگیری های عمیق و پایدار تاکید کرده و بهره گیری از شیوه های آموزش ، یادگیری و سنجش و ارزشیابی نوین که در آن ویژگی ها و نیازهای دانش آموزان محوریت دارد ضروری دانسته است .

آزمون ریاضیات کانگورو که هدف بنیان گذاران آن ، طراحی فضای بازی ، سرگرمی توام با شور و شوق برای کودکان و خانواده هایشان در یک روز معین بوده است ؛ در ایران به یک آزمون کاملا رسمی تبدیل شده که بر اساس آن بعضا قضاوت هایی هم در خصوص عملکرد دانش آموزان در این حوزه یادگیری انجام می شود که با اصول تعلیم و تربیت سازگار نیست .

برگزاری مسابقه ریاضی ، به تلاش های پیترهورن ، معلم ریاضی استرالیایی برمی گردد . وی در سال 1980 ، یک مسابقه ریاضی برای دانش آموزان پایه های مختلف ( از دوم دبستان تا سال آخر دبیرستان ) برگزار کرد که به گروه خاصی از دانش آموزان تعلق نداشت ، بلکه هر کس با هر سطحی از توان ذهنی می توانست در مسابقه پایه مربوط به خود شرکت کند .

در حال حاضر ، هر ساله حدود 5 میلیون نفر در کنار خانواده های خود در این مسابقه شرکت می کنند ، از آن جایی این مسابقه برای اولین بار در کشور استرالیا برگزار شد ، نام کانگورو بر آن نهاده شد .

کشور ایران از سال 2008 به عضویت انجمن کانگورو بدون مرز درآمد و موسسه علمی – فرهنگی فاطمی به عنوان نماینده رسمی این انجمن در ایران شناخته شد .

از آن سال تاکنون هشت دوزره مسابقه ریاضیات کانگورو در ایران برگزار شده است . این آزمون در دوره ابتدایی در 3 گروه ( گروه 1 پایه های اول و دوم ؛ گروه 2 پایه های سوم و چهارم ؛ گروه 3 پایه های پنجم و ششم ) اجرا می شود . به موازات برگزاری آزمون ، کتاب هایی نیز توسط موسسه چاپ یاد شده چاپ و برای آمادگی بیشتر به دانش آموزان فروخته می شود .

لذا با عنایت به موارد زیر ، تقاضا دارد تا بررسی دقیق و همه جانبه نقش تاثیر آن آزمون بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ، دستور فرمایید برگزاری آن توسط دانش آموزان متوقف گردد .

1- همان گونه که اشاره شده هدف برگزاری مسابقه در دنیا ایجاد محیط شاد ، سرگرم کننده و شوق انگیز برای دانش آموزان در کنار والدین و دوستان می باشد اما در ایران به یک آزمون برای سنجش عملکرد دانش آموزان در ریاضیات تبدیل شده و به دلیل رسمیت آن از اهداف خود دور شده است .

2- این آزمون هر ساله با بخشنامه ای که توسط مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و با همکاری بخش خصوصی تنظیم و به استان ها ارسال می شود ، اجرا می گردد و معاونت  آموزش ابتدایی به دلیل مخالف بودن با اجرای آن نقشی در این خصوص ندارد .

3-بر اساس بخشنامه مذکور مبلغی از دانش آموزان برای شرکت در این آزمون اخذ می شود  که اعتراض خانواده ها را به همراه دارد .

4- برگزاری این آزمون زمینه ای برای فروش کتاب های آمادگی برای شرکت دانش آموزان در آزمون شده است . "

پاسخ وزیر وقت آموزش و پرورش به این نامه صریح ، شفاف  و بدون هر گونه ابهام است :

" این چنین آزمون هایی به نظام تعلیم و تربیت لطمه وارد می کند . مرکز استعدادهای درخشان چرا در حوزه ی ابتدایی وارد شده است و هدف از این آزمون ها چیست ؟

سریعا بررسی نموده و به اینجانب گزارش دهید .

هم چنین بررسی شود اگر آزمون های دیگری در مقطع ابتدایی برگزار می شود مورد بررسی و ارائه گزارش به اینجانب گردد تا در صورت مغایرت با اهداف مقطع ابتدایی می باشد مورد بازنگری و توقف آنان گردد .

9 / 1 / 96

پس از استعفای بطحایی و دوران بلاتکلیفی ، به نظر می رسد سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی مواضع مبهم و غیرشفافی در این مورد اتخاذ کرده است .

بر اساس اخبار و گزارش هایی که به صدای معلم رسیده است در این خصوص برخی سهام داران موسسات ذی نفع به معاونت آموزش ابتدایی فشار وارد کرده اند تا بتوانند به روال سابق به فعالیت های خویش ادامه دهند .

سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی هم برای بررسی اعتراضات موسسات مذکور تقاضای برگزارش نشست را کرده است .

این حرکت سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی درست مانند این می ماند که وزارت بهداشت برای ممنوعیت قلیان با قهوه خانه داران نشست بگذارد !

پرسش صدای معلم از رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی آن است که چرا به  مصوبات و تصمیم های قبلی توجه نمی شود ؟ هنوز  خاطره دیدار اعضای انجمن فرهنگی ناشران آموزشی کشور با برخی مراجع تقلید و مواضع آنان در افکار عمومی پاک سازی نشده است .

آیا سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی برای استمرار این وضعیت و با مولفه های مذکور استدلال علمی و یا سند پژوهشی دارد ؟

در آخرین نشست رسانه ای به رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی حجت الاسلام علی ذوعلم در پاسخ به پرسش های صریح صدای معلم سخن از تدوین آیین نامه تعارض منافع راند .

ما از مفاد این آیین نامه اطلاع نداریم اما لازم است که این سازمان با تکیه بر بعد پژوهشی و تخصص مدارانه خویش در مرتبه نخست منافع و مصالح نظام آموزشی ، معلمان و دانش آموزان را مقدم بر هم چیز دیگری دانسته و در این موارد شفاف سازی لازم و کافی را انجام دهد . »

در نشست رسانه ای که با « علی ذوعلم » رئیس وقت سازمان پژوهش و برنامه ریزی با خبرنگاران سه شنبه 18 تیر 98 برگزار کرد , « صدای معلم » پرسید :

« ارتباط سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با موسسات تجاری – آموزشی خیلی شفاف نیست .

فرضا شما به این موسسات مجوز می دهید که بتوانند محصولات خود را در مدارس به فروش برسانند در حالی که این ها مخالف با مدرسه شاد و شعارهایی مانند مبارزه با حافظه محوری و... است .

و یا مطابق با  بخشنامه اداره کل ارزیابی عملکرد و پاسخ گویی به شکایات وزارت آموزش و پرورش در مورد برگزاری آزمون ها و کتاب های کمک درسی :

مشارکت و یا همکاری کارکنان در فرآیندهای تصنیف، تالیف، گردآوری، بازاریابی، توزیع، ساماندهی و فروش کتاب های کمک درسی ، تقویتی، حل المسائل و غیره ( به ویژه برگزاری آزمون های آزمایشی و سنجش پیشرفت تحصیلی ) است .

چرا برخی از مولفان کتاب های درسی شما کتب کمک آموزشی و درسی هم می نویسند ؟

بالاخره دم خروس و یا قسم حضرت عباس ؟! »

ذوعلم چنین پاسخ داد :

« نکته مهمی است واقعا .

سازمان پژوهش در این مطلب متهم است .

اخیرا از بخش حقوقی سازمان درخواست کردم که یک آیین نامه تعارض منافع در این زمینه تدوین شود و ما بتوانیم با شدت با این مساله مقابله کنیم . یعنی همکارانی که قرار است در مرحله تالیف کتاب های درسی ، ارزیابی مواد رسانه ای و کمک آموزشی و برنامه ریزی درسی با ما مشارکت داشته باشند به هیچ وجه نباید در موسساتی حضور پیدا کنند که این اتهام را متوجه سازمان کند .

این برای سازمان پژوهش مناسب نیست حتی اگر  این موارد بسیار بسیار انگشت شمار باشد حتی یک مورد هم برای ما قابل قبول نیست .

من فکر می کنم باید آن را دنبال کنیم که این آیین نامه هر چه زودتر تدوین شود و اگر لازم باشد در مراجع بالادستی هم تصویب شود و با این مطلب باید به شدت برخورد کنیم البته دفتر کمک آموزشی سازمان تلاشش بر این است که بر اساس استانداردهای سازمان کاملا منتقح و مصوب کتاب ها را ارزیابی کند و تایید و یا رد کند و طبق رویکردی که اخیرا در این مدیریت شکل گرفته است دایره داوران هم قرار است توسعه پیدا کند و حتی از خود معلمان هم بتوانیم در یک ارتباط شبکه ای اینترنتی و در فضای مجازی این مشارکت را داشته باشیم .

امیدوارم اگر آن طرح هم نهایی شد بتواند به پیشگیری از این آسیب های احتمالی کمک کند . »

پس از گذشت یک سال از آن نشست و نیز نزدیک شدن به پایان مهلت دو ماهه وزیر آموزش و پرورش برای اجرای قانون " مدیریت تعارض منافع " هنوز وضعیت حداقل در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی شفاف سازی نشده است .

یکشنبه 22 تیر سال جاری پرتال سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی خبر از برگزاری نشست سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی  با ناشران آموزشی داد . ( این جا )

در خبر چنین آمده است :

« سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در نشست با ناشران آموزشی گفت: ما به یک همکاری و تفاهم بلندمدت با ناشران و خروجی‌های پایدار می‌اندیشیم و به سهم خود حاضریم در این موضوع تسهیل‌گری کنیم و در برداشتن موانع همکاری اهتمام کنیم.

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی به نقل از دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، محمد ابراهیم محمدی سیاست چند تألیفی سازمان و سپردن تألیف کتاب درسی به ناشران را یکی از رویکردهایی برشمرد که می‌تواند به همکاری بلند مدت بینجامد.

او با اشاره به بدبینی به وجود آمده نسبت به ناشران بخش خصوصی گفت:«ما معتقدیم که بخش خصوصی در حوزه آموزش خدمات زیادی انجام داده و باید این بدبینی مرتفع شود و بتوانیم با تعامل و همکاری به هم‌افزایی دست پیدا کنیم. به دلیل اهمیتی که برای ناشران بخش خصوصی قائلم، نخستین جلسه خودم را با نیروهای بیرون از سازمان به ناشران اختصاص دادم.»

محمدی با اشاره به مشکلات آموزشی ناشی از کرونا گفت: «ما از شما ناشران محترم انتظار داریم در شرایط بحرانی حاضر، همت خودتان را به کار بگیرید تا با هم بیندیشیم و ببینیم برای مقابله با این مشکل چه می‌توان کرد.

برخی از ناشران محترم می‌گفتند ما می‌توانیم منابع تولید شده را به رایگان در اختیار شما بگذاریم تا دانش‌آموزان و معلمان از آن استفاده کنند. ما ظرفیت زیادی در ایجاد شبکه الکترونیکی و شبکه ملی رشد داریم که می‌توانید از آن استفاده کنید.»

سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی با اشاره به وضعیت دانش‌آموزان بی‌بضاعت مناطق محروم و کم برخوردار خصوصاً با گسترش بیماری کرونا و تعطیلی مدارس، گفت: «حتماً در بین ناشران ظرفیت‌هایی برای حرکت‌های نیک اندیشانه در حوزه آموزش وجود دارد. خواهش من از شما این است که توجه ویژه‌ای نسبت به این دانش‌آموزان داشته باشید. البته می‌دانیم همین حالا هم ناشرانی در این زمینه فعالیت می‌کنند که برخی هم در همین جمع حضور دارند.»

آیا قرار است همان وضعیت معیوبی که پیش تر و در ارتباط با عملکرد چنین موسساتی حادث بود در فضای مجازی و شبکه الکترونیکی باز تولید شود ؟

در این جلسه که در محل انجمن فرهنگی ناشران آموزشی برگزار شد، وحید تمنا رئیس این انجمن با ارائه گزارشی از مسیر طی شده و جلسات مشترک برگزار شده در دفتر انتشارات و فناوری آموزشی اظهار امیدواری کرد که تفاهم‌نامه تهیه شده در شورای مشترک برنامه‌ریزی، و ایجاد کارگروه‌های پیش‌بینی شده مشترک بین سازمان و انجمن‌های ناشران، هر چه زودتر عملیاتی شود.

سعید بدیعی معاون دفتر انتشارات نیز با اشاره به تأکید سازمان پژوهش بر برون‌سپاری تدوین کتاب‌های درسی و پی‌گیری سیاست چند تألیفی گفت: قطعاً در راستای چنین سیاستی ناشران آموزشی کمک مؤثری می‌توانند کنند.

وی افزود: «ما در جلسه آتی شورای سیاست‌گذاری سامان‌دهی هم که معاونان وزارتخانه تشریف دارند، موضوع همکاری با بخش خصوصی را در دستور جلسه قرار داده‌ایم که دعوت نامه آن به دست رئیس محترم انجمن هم رسیده است.»

در این نشست که روز سه شنبه 17 تیرماه 99 در دفتر انجمن ناشران آموزشی برگزار شد، اعضای هیئت مدیره انجمن فرهنگی ناشران آموزشی و تنی از چند از اعضا شرکت داشتند.

آقایان وحید تمنا (رئیس هیئت مدیره انجمن)، امین آصفی (مدیر مسئول)، اکبر رئیس‌نیا (نایب رئیس هیئت مدیره)، امین صادقیه (خزانه‌دار)، علی واله (دبیر)، یحیی دهقانی (عضو هیئت مدیره)، مجید ضیغمی و عباس مزینانی (بازرسان) از اعضای انجمن فرهنگی ناشران و آقایان ابوالفضل جوکار (گاج)، علی جهانگیری (مرآت) ، کاظم قلمچی (کانون فرهنگی آموزش) و ابوذر نصری (خیلی سبز) حضور داشتند. اعضای انجمن با بیان سخنانی، ضمن اعلام آمادگی برای همکاری‌های بیشتر، بر عملی شدن تصمیمات سازمان تأکید کردند. »

پرسش « صدای معلم » از سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و نیز رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی آن است که نسبت محتوای این نشست با آن چه رئیس پیشین سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در مورد " آیین نامه تعارض منافع " گفته است چیست ؟

خوب بود آقای محمدی از دوستان ناشر خصوصی پرسش می کردند که ریشه ی آن " بدبینی " در چیست ؟

آیا سپردن تألیف کتاب درسی به چنین ناشرانی در حالی که کنکور زدگی و حافظه محوری مهم ترین آسیب نظام آموزشی ما در حال حاضر است تا چه حد می تواند در واقعی کردن فضا و پاسخ به نیازهای اصلی فراگیران و غنی سازی سازمان یاد دهنده – یادگیرنده کار ساز باشد ؟

هنوز  خاطره دیدار اعضای انجمن فرهنگی ناشران آموزشی کشور با برخی مراجع تقلید و مواضع آنان در افکار عمومی پاک سازی نشده است . ( این جا ) و ( این جا )

« ابوالفضل جوکار که به عنوان عضو انجمن فرهنگی ناشران آموزشی کشور با آیت الله حسینی بوشهری در قم دیدار کرده بود از برنامه وزارت آموزش و پرورش برای حذف تکلیف شبانه دانش آموزان انتقاد کرد و  مهم‌ترین اقدام ناشران آموزشی را تألیف کتب کمک آموزشی عنوان و تصریح  می کند: این اقدام توانسته در یادگیری بهتر مطالب آموزشی مؤثر واقع شود و امروز شاهد حضور دانش آموزانی که در مناطق محروم زندگی کرده‌اند در بهترین دانشگاه‌های کشور باشیم.
عضو انجمن فرهنگی ناشران آموزشی با اشاره به تیراژ کتب کمک آموزشی در طول سال می گوید: سالانه ۲۵ میلیون کتاب کمک آموزشی در مقاطع مختلف به چاپ می‌رسد که در مسئله توسعه عدالت آموزشی و یادگیری بسیار تأثیرگذار است.

حذف تکالیف در مدارس با الگو گرفتن از فنلاند کار سنجیده‌ای نیست.

اینکه بخواهیم سیستم آموزشی یک کشور خارجی دیگر را کپی و آن را در کشورمان اجرایی کنیم نمی‌تواند جوابگوی سیستم آموزشی کشور باشد.

مدیر انتشارات کنکور گاج ادامه می دهد: حذف تکلیف منزل دانش آموزان زیان‌های جبران ناپذیری را به دنبال دارد. این برنامه پیش از این در کشورهای اروپایی امتحان شده و جواب مثبتی را نداشته است به همین دلیل اجرای آن متوقف شده است.

جوکار ادامه می دهد: با حذف تکلیف دانش آموزان، آنان از فراگیری و آموزش دور شده و به سمت فضای مجازی کشیده می‌شوند که آثار جبران ناپذیری را به دنبال دارد. »

آن سخنان با آن چه این ناشران در حال حاضر بیان می کنند و " فضای مجازی " را به عنوان " تهدید " معرفی می کردند به هیچ وجه تناسب و هم خوانی ندارد .

آیا قرار است همان وضعیت معیوبی که پیش تر و در ارتباط با عملکرد چنین موسساتی حادث بود در فضای مجازی و شبکه الکترونیکی باز تولید شود ؟

شاید بهتر بود سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی که خود دستی در قلم دارد و رسانه را می شناسد ؛ از رسانه ها نیز برای حضور در چنین نشستی دعوت می کرد تا شاید " شفاف سازی "  و " پرسش گری مستقیم " کمکی به حل بخشی از آن مشکل بدبینی نماید .

پایان گزارش/