بفرمایید خوزستان؛ تصویری از دفاع مقدس و تصوری از ملی شدن ثروت

   سرزمین خوزستان به تعبیر رهبر  معظم انقلاب، سرزمین مقدس است. این جا نقطه ای است که ملائک الهی شاهد فداکاری مخلصانه  شهیدان عزیز بودند و به این جا تبرک می جویند. اکنون این سرزمین مقدس به موزه و گنجینه ارزشمند تبدیل شده که از همه ی اطراف و اکناف ایران در فرصت  تعطیلات نوروزی  مسافران را به سمت خود می کشاند که البته روزهای پایانی اسفند مصادف با سالروز ملی شدن صنعت نفت و احیای غرور ملی است.

از سوی دیگر  واقعیت این است که جاذبه های جنگی خوزستان، یکی از جاذبه های این استان بزرگ است. خوزستان جاذبه های طبیعی، جاذبه های باستانی و تفریحی، جاذبه های صنایع دستی و جاذبه های صنعتی و نفتی نیز دارد.

به راستی اگر می خواهیم خوزستان را در قالب اردوهای راهیان نور به زائران و مسافران بشناسانیم. بایستی همه ی ابعاد خوزستان و همه ی جاذبه های این استان را به مسافران و راهیان نور معرفی کنیم .

من در دو کوهه از یکی مسئولان ستادی راهیان نور پرسیدم: چند بار به این سرزمین مقدس آمده ای؟ او گفت بیش از 10 بار. پرسیدم آیا تاکنون آثار تاریخی و صنعتی و نفتی خوزستان را دیده ای؟ گفت نه، من هنوز به آرامگاه دانیال نبی نرفته ام و معبد چغازنبل را ندیده ام . به او گفتم: مگر نمی خواهیم خوزستان را و حماسه های مردم این استان را بشناسیم؟ اگر می­ خواهیم خوزستان را بشناسیم، بایستی تاریخ و فرهنگ و روان شناسی و جامعه شناسی و اقتصاد و نفت و فوتبال و تاریخ و قدمت این استان را بشناسیم.

به راستی در تاریخ این استان و در فرهنگ این ملت چه عواملی نهفته بود که مردم تاپای جان بایستند و این همه هزینه های اقتصادی و روحی را بپردازند تا وجبی از خاک این استان به دست دشمن متجاوز نیفتد؟

من این حسرت و تاسف را دارم که نتوانستم آن همه زیبایی و گذشته و تاریخ و شگفتی را ببینم!

من دوباره از آن مسئول اردو پرسیدم: چرا ستاد راهیان نور کمی و آماری فکری می کند و اگر به جای 2 میلیون زائر بتواند یک میلیون داشته باشد ولی این سفرها را متنوع تر و پرجاذبه تر نماید، متعاقباً آثار عمیق تری خواهد داشت.

من وقتی پالایشگاه آبادان را دیدم، این سوال را از خود پرسیدم: چگونه می توان این همه عظمت، تاریخ و غرور را ترسیم کرد؟ برای شناخت روحیه با عظمت مردم خوزستان که با تمام اخلاص با دشمن به مبارزه برخاستند، باید به ریشه ها و علقه های فرهنگی این مردم پرداخت. تاریخ و تمدن و فرهنگ و بناها و تاسیسات و معماری و شعر و ادبیات و اقتصاد و شهرها، همه نشان از عظمت این ملت دارند و برای شناخت این ملت، باید به حلقه ی مفقود، گردشگری صنعتی به ویژه گردشگری نفت توجه ویژه داشت.

اگر می خواهیم به نسل سوم، یادآوری کنیم که جوانان وطن و مردم منطقه چگونه 8 ساله در جنگ و جدال نابرابر با دنیای شرق و غرب ایستادند، باید سری به گذشته زد و تاریخ را برای این نسل تکرار کرد.

اهمیت گردشگری نفت با نگاهی به گذشته

پرسش این است که آیا بیگانگان و استعمارگرانی چون انگلستان و آمریکا که جنگ را بر ما تحمیل نکردند و آیا مگر می توان به نقش این دو کشور در حمایت های مادی و معنوی از صدام را به دست فراموش سپرد؟

اگربه تاریخ نگاهی بیاندازیم، سیطره استعمار و تجاوز دو کشور انگلستان و آمریکا به ایران و خوزستان کاملاً محسوس ومشهود است.

در تاریخ آمده است که: بعد از جنگ جهانی دوم عده ای از روزنامه نگاران ایران از طرف اداره اطلاعات وزارت خارجه انگلستان برای مشاهده اوضاع اجتماعی و صنعتی آن کشور دعوت شدند. در مصاحبه ای که بین روزنامه نگاران ایران و آقای بوین، وزیر امور خارجه انگلستان به ایران و نفر دوم حزب کارگران کشور انگلستان و با حضور سفیر کبیر ایران به عمل آمد، یکی از روزنامه نگاران ایران، لحن شدیدی از دستگاه حاکم ایران و فسادها و دزدی ها و هرج و مرج ها انتقاد نموده و به عنوان به عنوان اینکه دولت انگلستان موجد و بانی تمام این خرابکاری ها در خاورمیانه و خصوصاً د رایران می باشد، با تاثر شدید بوین را طرف خطاب قرار داده و سوال کرد: «شما از جان ما چه می خواهید؟ چرا نمی گذارید مردم این کشور روی آسایش ببیند؟ چرا این فساد و ریاکاری ها را تقویت می کنید؟ چرا نمی گذارید این حکومت ملی و علاقه مند و دلسوز به حال ملت ایران تشکیل گردد؟ و چرا هر روز شکاف بین حکومت و ملت را زیادتر می کنید و چرا و چرا و چرا .... و از جان ما چه می خواهید ...؟

آقای بوین – وزیر امور خارجه و نفر دوم حزب در قبال تمام اعتراضات تندی و عصبانیت با خونسردی مخصوص انگلسی ها با لبخند ملیح رجال سیاست آن کشور با کمال سادگی و وضوح در جواب همه این سوالات که از جان ما چه می خواهید؟ فقط یک کلمه را سه بار تکرار کرد و گفت: اویل ...... اویل ......اویل  یعنی نفت ، نفت ، نفت . (بهنود، ص 126).

همچنین در گردشگری نفت می توان به تاریخ نگاهی عمیق داشت و نقش انگلستان و آمریکا را در ملی شدن صنعت نفت بررسی کرد که بعد از ملی شدن نفت ایران، انگلستان و آمریکا هر کدام سیاست های خاصی را اتخاذ کردند تا از ملی شدن نفت ایران جلوگیری کنند، یا حتی المقدور مانع از دست رفتن تمام اختیارات و امتیازات در ایران شوند.

البته بد نیست بدانیم «نفت کلمه ی ایرانی است که در زبان اوستایی (نپتا) به معنای روغن معدنی است که کلدانی ها و عرب ها آن را از فارسی گرفته و نفت خوانده اند. همچنین مستشرقان غربی از جمله پروفسور هرتزفلد و پروفسور بیلی معتقدند که کلمه ی نفت از فعل فارسی و به معنای ضد رطوبت گرفته شده است (نفت از قاجار تا به امروز، ص 27) و باز به قول مورخان داریوش در محل کلسدوان زیر دیوار ضخیم شهر دالانی احداث کرده بود که به طور منظم از چوب اندوده و به بیتوم پرشده و به صورتی ساخته شده بود که پی دیوار را از چوب تشکیل می دادند تا در موقع برروز خطر چوب ها را آتش زده و به این ترتیب سدی در مقابل مهاجم قرار دهند. (همان، ص 3)

گردشگری نفتی:

ساده­ ترین تعریف برای گردشگری نفتی این است: مجموع فعالیت های مادی و معنوی در صنایع نفتی که برای گردشگری خارجی و داخلی مهم و اثر گذار است و می تواند منجر به انبساط خاطر، تعلق به وطن، هویت ملی و دیگر کارکردهای گردشگری گردد.

بنابراین با تعریف دقیق از گردشگری نفتی، می توان سیل عظیمی از عاشقان گردشگری راهیان نور را به این وادی کشاند تا خوزستان بزرگ، برای راهیان نور از این نگاه نیز تعریف شود.

اگر برای گردشگران راهیان نور برنامه ریزی شود تا این گردشگران گوشه هایی از گردشگری صنعتی و نفتی خوزستان را ببینند، کارکردهای گردشگری در دو حوزه حاصل می شود. از جاذبه های گردشگری نفتی می توان به نخستین چاه نفت، نخستین نیروگاه برق با نیروی بخار و نخستین تاسیسات جانبی و فرآوری نفتی پالایشگاه آبادان، هفتگل، موزه های صنعتی و قبرستان های خارجی اشاره کرد که برای گردشگران ایرانی و خارجی جالب خواهد بود. مثلاً گردشگری که بر سنگ قبر حفاری کانادایی برود که بر روی سنگ قبرش نوشته شده است: حفارکانادایی به نام جرج پی کربی. متولد 1869 در کانادا، وفات 1906 در ایران به علت افتادن از دکل .

آیا بهتر نیست گردشگران را برای تماشا به تاسیسات نفتی برده و سفرنامه های اولین حفاران و مهندسین آن روزگار از جمله ویلیامز سروان ارتش انگلستان که به مسجد سلیمان مسافرت نموده بود و کتاب را از روی یادداشت هایی که از مسافرت خویش تنظیم نموده، برای مسافران و علاقه مندان بخوانیم :

سحرگاهان روز 26 ماه مه 1908 دچار آزمایش شماره 1 مسجد سلیمان در عمق 1200 پایی به نفت رسید. من که جلوی چادر در آن حوالی در خواب بودم به محض شنیدن سروصدای غیر عادی و داد و فریاد کارگران بیدار شدم به چاه دویدم. ستون سیاه رنگ نفت در حدود 50 پا از نوک دکل حفاری بالا می زد و در هوا پخش می شد و بر سر و صدای کارگران می افزود .شهد آبی در دره های اطراف روان بوده رینولدز رئیس عملیات نفت ایران تصمیم گرفت از هدر رفتن آن جلوگیری کندو گودال بزرگی در 2 متری چاه احداث نمود و  جریان نفت را به اطراف آن سرازیر ساختند. در حفر چاه های بعدی برای گرم کردن دیگ بخار همراه با هیزم از این نفت ها استفاده می شد. 20 سال پیش به گفته کارگران که از 71 سال قبل در حفاری چاه شماره 1 شرکت داشته اند می گفتند بیشتر مسجد سلیمان پوشیده از درختان کوتاه و بلند و بوته ها سرسبز بوده و جز در فصل زمستان که بعضی از مردم که به اینجا کوچ می کردند. اثری از اجتماعات در سراسر این ناحیه وسیع به چشم نمی خورد (خلیلی، امور حقوقی، ص7)

اکنون در نروژ، موزه نفت بنا شده است که از محدود موزه هایی است که در عرصه صنعت نفت ساخته گردید. در طراحی معماری دو عنصر ساختمان و فضاهای نمایشگاه ها عمدتاً در راستای نمایش حضور نفت در دریای شمال و شناخت آن به کار گرفته شده اند (کردی، ص73)

نمای سنگی ساختمان اصلی تغییر بستری است حاصل از نیروهای طبیعی که در طی صدها میلیون سال رسوبات مدفون در دریای شمال را به جایگاهی برای حضور نفت بدل کرده است. هال نمایشگاه در فضایی در اعماق پهنه ی دریا شباهت دارد جایی که لایه های رسوبی بر اثر فشار به الواح سنگی سیاهی بدل می شوند که سرانجام منشاء نفت خواهند بود (کردی، ص 74).

آیا ایجاد موزه های نفت در شهرهای خوزستان و شهرهای بزرگ ایران و آشنایی جوانان با این مساله ضرورت ندارد؟

تصور کنید در موزه علاقه مندان به تاریخ و عاشقان فرهنگ و تاریخ این سرزمین در گنجینه و موزه نفت به تماشای گذشته این طلای سیاه که 100 سال زندگی این مردم را به دست گرفته به بیان روایت های تاریخی از غرور مردان حماسه ساز چون دکتر محمد مصدق بپردازیم و راوی بگوید:

روایت شده زمانی که قرار بود دادگاه لاهه برای رسیدگی به دعاوی انگلیس در ماجرای ملی شدن صنعت نفت تشکیل شود، دکتر مصدق با هیات همراه زودتر از موقع به محل رفت. در حالی که پیشاپیش جای نشستن همه ی شرکت کنندگان تعیین شده بود، دکتر مصدق رفت و به نمایندگی هیات ایران روی صندلی نماینده انگلستان نشست. قبل از شروع جلسه، یکی دو بار به دکتر مصدق گفتند که اینجا برای نماینده هیات انگلیسی در نظر گرفته شده و جای شما آن جاست، اما پیرمرد توجهی نکرد و روی همان صندلی نشست. جلسه داشت شروع می شد و نماینده هیات انگلیس روبه روی دکتر مصدق منتظر ایستاده بود تا بلکه بلند شود و روی صندلی خویش بنشیند، اما پیرمرد اصلاً نگاهش هم نمی کرد.

جلسه شروع شد و قاضی رسیدگی کننده به مصدق رو کرد و گفت که شما جای نماینده انگلستان نشسته اید، جای شما آن جاست. کم کم ماجرا داشت پیچیده می شد و بیخ پیدا می کرد که مصدق بالاخره به صدا در آمد و گفت: «شما فکر می کنید نمی دانیم صندلی ما کجاست و صندلی نماینده هیات انگلیس کدام است؟

نه جناب رییس، خوب می دانیم جایمان کدام است. اما علت اینکه چند دقیقه ای روی صندلی دوستان نشستم به خاطر این بود تا دوستان بدانند برجای دیگران نشستن یعنی چه؟

سال های سال است دولت انگلستان در سرزمین ما خیمه زده و کم کم یادشان رفته که جایشان این جا نیست و ایران سرزمین آبا و اجدادی ماست نه سرزمین آنان.»

سکوتی عمیق فضای دادگاه را احاطه کرده بود و دکتر مصدق بعد از پایان سخنانش کمی سکوت کرد و آرام بلند شد و به روی صندلی خویش قرار گرفت با همین ابتکار و حرکت، عجیب بود که تا انتهای نشست، فضای جلسه تحت تاثیر مستقیم این رفتار پیرمرد قرار گرفته بود و در نهایت نیز انگلستان محکوم شد.

مصدق در آن دادگاه سخنرانی سنگینی نیز قرائت کرد و البته شبیه آن را نیز در سال 1330 در سازمان ملل بیان کرد که به شدت کوبنده و ضدآمریکایی و ضدانگلیسی بود.

نتیجه:

اکنون نفت صد سالگی خود را نیز پشت سر گذاشت و این ماده حیاتی بر فرهنگ اقتصاد، سیاست، تاریخ، الگوی مصرف، تحولات اجتماعی ، آسیب های اجتماعی، مهاجرت، نابرابری ها  بیکاری، تورم، هویت ملی و وقوع انقلاب اسلامی تاثیرگذار بوده است. انقلاب اسلامی، بازگشت به خویشتن و پایان قراردادهای نفتی با استعمارگران است.

نتایج شناخت انقلاب اسلامی و گردشگری دفاع مقدس با گردشگری نفتی و برنامه ریزی در این راستا کامل تر و معنادار تر خواهد گردید.

گردشگران دفاع مقدس و راهیان نور باید بدانند جنگ نفت کش ها و تلاش های کارکنان توانمند و ایثارگر صنعت نفت و شهادت مظلومانه قریب به یک هزار شهید و همچنین اسارت و شهادت وزیر بسیجی نفت مهندس محمد جواد تندگویان، ضمن حفاظت از تاسیسات و تداوم تولید، پالایش، صادرات نفت، مستمراً و پس از هر هجوم دشمن، خسارات وارده را در کوتاه ترین زمان ممکن بازسازی کرده و از طریق اجرای طرح های ابتکاری ضمن خنثی کردن نقشه های دشمن شرایطی فراهم آوردند که هیچ گاه برای مردم کشور و رزمندگان مشکلی پیش نیاید.

منابع و مآخذ:

1.      بهنود، مسعود، ما می مانیم، تهران، انتشارات علم، 1377.
2.      خلیلی، مهدی، امور حقوقی و قضایی ایرانیان در سفر نامه ها، تهران، انتشارات شلاک، 1384 .
3.      کردی، قاسم، موزه طلایی سیاه، پایان نامه  کاشناسی ارشد، 1384
4.      نفت از آغاز تا امروز، انتشارات انجمن نفت ایران، 1363